Na całym świecie spożywa się

ponad sto tysięcy ton kofeiny rocznie.

To tyle, co czternaście wież Eiffla.

Większość spożywanej kofeiny
jest w kawie i herbacie,

ale też w napojach gazowanych,

czekoladzie,

pastylkach z kofeiną,

a nawet w napojach bezkofeinowych.

Po spożyciu kofeiny jesteśmy pobudzeni,
skupieni, radośni i energiczni,

nawet jeśli się nie wyspaliśmy.

Ale kofeina może też podnieść
ciśnienie i spowodować rozdrażnienie.

To najpopularniejsza używka na świecie.

Jak nas pobudza?

Kofeina rozwinęła się w roślinach,
gdzie pełni określone funkcje.

W wysokich dawkach, obecnych
w niektórych liściach i nasionach,

jest toksyczna dla owadów.

Ale jeśli występuje
w małych ilościach, jak w nektarze,

pomaga owadom zapamiętać
kwiaty i do nich wrócić.

W ludzkim ciele kofeina stymuluje
centralny układ nerwowy.

Pobudza nas, blokując
cząsteczki wywołujące senność,

czyli substancję zwaną adenozyną.

Organizm potrzebuje
ciągłej dostawy energii,

którą otrzymuje, rozkładając
wysokoenergetyczne cząsteczki ATP.

W trakcie procesu

uwalniana jest adenozyna,
chemiczny trzon ATP.

Neurony obecne w mózgu mają receptory
idealnie dopasowane do tej cząsteczki.

Kiedy adenozyna
łączy się z tymi receptorami,

aktywuje kaskadę reakcji biochemicznych,

przez które neurony
są łagodniej pobudzane,

a cząsteczki przenoszące informacje
do mózgu są wolniej uwalniane,

powodując senność.

Kofeina jest antagonistą
receptorów adenozynowych.

Zakłóca proces spowalniania neuronów,

blokując receptory adenozyny.

Struktura molekularna kofeiny
i adenozyny jest tak podobna,

że kofeina może wcisnąć się
w receptory adenozyny,

jednak nie może ich aktywować.

Tak jak adenozyna spowalnia neurony,

kofeina nas pobudza, blokując inhibitor.

Kofeina może też poprawić samopoczucie.

W niektórych neuronach receptory adenozyny

są połączone z receptorami
innej cząsteczki, zwanej dopaminą.

Dopamina odpowiada za dobre samopoczucie.

Kiedy adenozyna dochodzi
do tak połączonych receptorów,

utrudnia dopaminie dotarcie na miejsce,

przeszkadzając w jej pracy
nad poprawą nastroju.

Ale działanie kofeiny
pełniącej funkcję adenozyny jest inne

i dopamina może się wślizgnąć.

Dowiedziono, że działanie kofeiny
na receptory adenozyny i dopaminy

może przynieść długofalowe korzyści,
zmniejszając ryzyko zachorowań

na chorobę Parkinsona, Alzheimera
czy niektóre rodzaje raka.

Kofeina może też
przyspieszyć spalanie tłuszczu.

Niektóre organizacje sportowe uznają,

że kofeina działa na sportowców jak doping

i dlatego wprowadziły
ograniczenia jej konsumpcji.

W latach 1972-2004

olimpijczycy nie mogli przekroczyć
określonego poziomu kofeiny we krwi,

żeby brać udział w zawodach.

Kofeina może też działać
negatywnie na organizm.

Pobudza i poprawia samopoczucie,

ale może podwyższyć
tętno i ciśnienie krwi,

wywołać biegunkę,
częstsze oddawanie moczu,

bezsenność i rozdrażnienie.

Jedzenie i napoje z kofeiną

również mają wpływ na nasz organizm.

Mózg przystosowuje się
do ciągłego dostarczania kofeiny.

Jeśli receptory adenozyny
są stale zatykane,

organizm produkuje dodatkowe.

Nawet przy obecności kofeiny

adenozyna wciąż sygnalizuje
mózgowi, żeby zwolnił.

Może pojawiać się potrzeba
spożywania coraz większej ilości kofeiny,

żeby czuć pobudzenie.

Powstaje coraz więcej receptorów,
które należy blokować.

Dlatego, kiedy nagle
zabraknie w organizmie kofeiny,

może pojawić się
nieprzyjemny głód kofeinowy.

Mając wiele receptorów
i żadnej konkurencji,

adenozyna może nieustannie pracować,

powodując bóle głowy,

zmęczenie

i przygnębienie.

Ale w ciągu kilku dni
te dodatkowe receptory znikną,

działanie organizmu się ureguluje,

dając znowu uczucie pobudzenia,

nawet bez spożycia najpopularniejszego
środka pobudzającego na świecie.