1
00:00:07,052 --> 00:00:10,716
Na całym świecie spożywa się

2
00:00:10,741 --> 00:00:13,622
ponad sto tysięcy ton kofeiny rocznie.

3
00:00:13,647 --> 00:00:17,814
To tyle, co czternaście wież Eiffla.

4
00:00:17,839 --> 00:00:21,343
Większość spożywanej kofeiny
jest w kawie i herbacie,

5
00:00:21,344 --> 00:00:23,792
ale też w napojach gazowanych,

6
00:00:23,793 --> 00:00:24,667
czekoladzie,

7
00:00:24,668 --> 00:00:25,843
pastylkach z kofeiną,

8
00:00:25,868 --> 00:00:29,263
a nawet w napojach bezkofeinowych.

9
00:00:29,264 --> 00:00:33,621
Po spożyciu kofeiny jesteśmy pobudzeni,
skupieni, radośni i energiczni,

10
00:00:33,646 --> 00:00:35,805
nawet jeśli się nie wyspaliśmy.

11
00:00:35,830 --> 00:00:39,837
Ale kofeina może też podnieść
ciśnienie i spowodować rozdrażnienie.

12
00:00:39,862 --> 00:00:42,964
To najpopularniejsza używka na świecie.

13
00:00:42,989 --> 00:00:46,445
Jak nas pobudza?

14
00:00:46,470 --> 00:00:50,705
Kofeina rozwinęła się w roślinach,
gdzie pełni określone funkcje.

15
00:00:50,730 --> 00:00:55,441
W wysokich dawkach, obecnych
w niektórych liściach i nasionach,

16
00:00:55,466 --> 00:00:57,646
jest toksyczna dla owadów.

17
00:00:57,671 --> 00:01:01,542
Ale jeśli występuje
w małych ilościach, jak w nektarze,

18
00:01:01,567 --> 00:01:05,363
pomaga owadom zapamiętać
kwiaty i do nich wrócić.

19
00:01:06,654 --> 00:01:11,201
W ludzkim ciele kofeina stymuluje
centralny układ nerwowy.

20
00:01:11,226 --> 00:01:15,746
Pobudza nas, blokując
cząsteczki wywołujące senność,

21
00:01:15,747 --> 00:01:19,147
czyli substancję zwaną adenozyną.

22
00:01:19,172 --> 00:01:22,012
Organizm potrzebuje
ciągłej dostawy energii,

23
00:01:22,013 --> 00:01:27,061
którą otrzymuje, rozkładając
wysokoenergetyczne cząsteczki ATP.

24
00:01:27,086 --> 00:01:28,025
W trakcie procesu

25
00:01:28,050 --> 00:01:32,566
uwalniana jest adenozyna,
chemiczny trzon ATP.

26
00:01:32,591 --> 00:01:37,393
Neurony obecne w mózgu mają receptory
idealnie dopasowane do tej cząsteczki.

27
00:01:37,418 --> 00:01:39,953
Kiedy adenozyna
łączy się z tymi receptorami,

28
00:01:39,954 --> 00:01:43,413
aktywuje kaskadę reakcji biochemicznych,

29
00:01:43,438 --> 00:01:45,925
przez które neurony
są łagodniej pobudzane,

30
00:01:45,926 --> 00:01:50,213
a cząsteczki przenoszące informacje
do mózgu są wolniej uwalniane,

31
00:01:50,238 --> 00:01:52,245
powodując senność.

32
00:01:53,127 --> 00:01:58,070
Kofeina jest antagonistą
receptorów adenozynowych.

33
00:01:58,095 --> 00:02:01,855
Zakłóca proces spowalniania neuronów,

34
00:02:01,856 --> 00:02:04,385
blokując receptory adenozyny.

35
00:02:05,290 --> 00:02:08,626
Struktura molekularna kofeiny
i adenozyny jest tak podobna,

36
00:02:08,627 --> 00:02:12,389
że kofeina może wcisnąć się
w receptory adenozyny,

37
00:02:12,414 --> 00:02:15,528
jednak nie może ich aktywować.

38
00:02:15,553 --> 00:02:18,982
Tak jak adenozyna spowalnia neurony,

39
00:02:19,007 --> 00:02:23,887
kofeina nas pobudza, blokując inhibitor.

40
00:02:24,727 --> 00:02:27,411
Kofeina może też poprawić samopoczucie.

41
00:02:27,436 --> 00:02:30,022
W niektórych neuronach receptory adenozyny

42
00:02:30,047 --> 00:02:34,098
są połączone z receptorami
innej cząsteczki, zwanej dopaminą.

43
00:02:34,123 --> 00:02:38,606
Dopamina odpowiada za dobre samopoczucie.

44
00:02:38,631 --> 00:02:41,870
Kiedy adenozyna dochodzi
do tak połączonych receptorów,

45
00:02:41,871 --> 00:02:45,604
utrudnia dopaminie dotarcie na miejsce,

46
00:02:45,629 --> 00:02:48,539
przeszkadzając w jej pracy
nad poprawą nastroju.

47
00:02:48,564 --> 00:02:53,163
Ale działanie kofeiny
pełniącej funkcję adenozyny jest inne

48
00:02:53,188 --> 00:02:55,782
i dopamina może się wślizgnąć.

49
00:02:56,433 --> 00:03:00,994
Dowiedziono, że działanie kofeiny
na receptory adenozyny i dopaminy

50
00:03:01,019 --> 00:03:05,257
może przynieść długofalowe korzyści,
zmniejszając ryzyko zachorowań

51
00:03:05,282 --> 00:03:09,310
na chorobę Parkinsona, Alzheimera
czy niektóre rodzaje raka.

52
00:03:10,294 --> 00:03:14,793
Kofeina może też
przyspieszyć spalanie tłuszczu.

53
00:03:14,818 --> 00:03:17,300
Niektóre organizacje sportowe uznają,

54
00:03:17,325 --> 00:03:20,777
że kofeina działa na sportowców jak doping

55
00:03:20,802 --> 00:03:24,098
i dlatego wprowadziły
ograniczenia jej konsumpcji.

56
00:03:24,123 --> 00:03:27,081
W latach 1972-2004

57
00:03:27,106 --> 00:03:31,738
olimpijczycy nie mogli przekroczyć
określonego poziomu kofeiny we krwi,

58
00:03:31,739 --> 00:03:33,129
żeby brać udział w zawodach.

59
00:03:33,897 --> 00:03:37,564
Kofeina może też działać
negatywnie na organizm.

60
00:03:37,589 --> 00:03:40,088
Pobudza i poprawia samopoczucie,

61
00:03:40,089 --> 00:03:43,219
ale może podwyższyć
tętno i ciśnienie krwi,

62
00:03:43,220 --> 00:03:46,218
wywołać biegunkę,
częstsze oddawanie moczu,

63
00:03:46,243 --> 00:03:49,307
bezsenność i rozdrażnienie.

64
00:03:49,735 --> 00:03:52,866
Jedzenie i napoje z kofeiną

65
00:03:52,891 --> 00:03:57,120
również mają wpływ na nasz organizm.

66
00:03:58,319 --> 00:04:01,645
Mózg przystosowuje się
do ciągłego dostarczania kofeiny.

67
00:04:01,670 --> 00:04:04,788
Jeśli receptory adenozyny
są stale zatykane,

68
00:04:04,813 --> 00:04:07,494
organizm produkuje dodatkowe.

69
00:04:07,519 --> 00:04:09,938
Nawet przy obecności kofeiny

70
00:04:09,939 --> 00:04:15,046
adenozyna wciąż sygnalizuje
mózgowi, żeby zwolnił.

71
00:04:15,071 --> 00:04:18,838
Może pojawiać się potrzeba
spożywania coraz większej ilości kofeiny,

72
00:04:18,863 --> 00:04:20,617
żeby czuć pobudzenie.

73
00:04:20,642 --> 00:04:24,293
Powstaje coraz więcej receptorów,
które należy blokować.

74
00:04:24,318 --> 00:04:27,105
Dlatego, kiedy nagle
zabraknie w organizmie kofeiny,

75
00:04:27,130 --> 00:04:30,003
może pojawić się
nieprzyjemny głód kofeinowy.

76
00:04:30,028 --> 00:04:32,651
Mając wiele receptorów
i żadnej konkurencji,

77
00:04:32,676 --> 00:04:34,852
adenozyna może nieustannie pracować,

78
00:04:34,853 --> 00:04:36,566
powodując bóle głowy,

79
00:04:36,591 --> 00:04:37,484
zmęczenie

80
00:04:37,509 --> 00:04:38,812
i przygnębienie.

81
00:04:40,658 --> 00:04:45,015
Ale w ciągu kilku dni
te dodatkowe receptory znikną,

82
00:04:45,040 --> 00:04:46,837
działanie organizmu się ureguluje,

83
00:04:46,862 --> 00:04:49,414
dając znowu uczucie pobudzenia,

84
00:04:49,439 --> 00:04:53,233
nawet bez spożycia najpopularniejszego
środka pobudzającego na świecie.