0:00:07.052,0:00:10.716 Na całym świecie spożywa się 0:00:10.741,0:00:13.622 ponad sto tysięcy ton kofeiny rocznie. 0:00:13.647,0:00:17.814 To tyle, co czternaście wież Eiffla. 0:00:17.839,0:00:21.343 Większość spożywanej kofeiny[br]jest w kawie i herbacie, 0:00:21.344,0:00:23.792 ale też w napojach gazowanych, 0:00:23.793,0:00:24.667 czekoladzie, 0:00:24.668,0:00:25.843 pastylkach z kofeiną, 0:00:25.868,0:00:29.263 a nawet w napojach bezkofeinowych. 0:00:29.264,0:00:33.621 Po spożyciu kofeiny jesteśmy pobudzeni,[br]skupieni, radośni i energiczni, 0:00:33.646,0:00:35.805 nawet jeśli się nie wyspaliśmy. 0:00:35.830,0:00:39.837 Ale kofeina może też podnieść[br]ciśnienie i spowodować rozdrażnienie. 0:00:39.862,0:00:42.964 To najpopularniejsza używka na świecie. 0:00:42.989,0:00:46.445 Jak nas pobudza? 0:00:46.470,0:00:50.705 Kofeina rozwinęła się w roślinach,[br]gdzie pełni określone funkcje. 0:00:50.730,0:00:55.441 W wysokich dawkach, obecnych[br]w niektórych liściach i nasionach, 0:00:55.466,0:00:57.646 jest toksyczna dla owadów. 0:00:57.671,0:01:01.542 Ale jeśli występuje[br]w małych ilościach, jak w nektarze, 0:01:01.567,0:01:05.363 pomaga owadom zapamiętać[br]kwiaty i do nich wrócić. 0:01:06.654,0:01:11.201 W ludzkim ciele kofeina stymuluje[br]centralny układ nerwowy. 0:01:11.226,0:01:15.746 Pobudza nas, blokując[br]cząsteczki wywołujące senność, 0:01:15.747,0:01:19.147 czyli substancję zwaną adenozyną. 0:01:19.172,0:01:22.012 Organizm potrzebuje[br]ciągłej dostawy energii, 0:01:22.013,0:01:27.061 którą otrzymuje, rozkładając[br]wysokoenergetyczne cząsteczki ATP. 0:01:27.086,0:01:28.025 W trakcie procesu 0:01:28.050,0:01:32.566 uwalniana jest adenozyna,[br]chemiczny trzon ATP. 0:01:32.591,0:01:37.393 Neurony obecne w mózgu mają receptory[br]idealnie dopasowane do tej cząsteczki. 0:01:37.418,0:01:39.953 Kiedy adenozyna[br]łączy się z tymi receptorami, 0:01:39.954,0:01:43.413 aktywuje kaskadę reakcji biochemicznych, 0:01:43.438,0:01:45.925 przez które neurony[br]są łagodniej pobudzane, 0:01:45.926,0:01:50.213 a cząsteczki przenoszące informacje[br]do mózgu są wolniej uwalniane, 0:01:50.238,0:01:52.245 powodując senność. 0:01:53.127,0:01:58.070 Kofeina jest antagonistą[br]receptorów adenozynowych. 0:01:58.095,0:02:01.855 Zakłóca proces spowalniania neuronów, 0:02:01.856,0:02:04.385 blokując receptory adenozyny. 0:02:05.290,0:02:08.626 Struktura molekularna kofeiny[br]i adenozyny jest tak podobna, 0:02:08.627,0:02:12.389 że kofeina może wcisnąć się[br]w receptory adenozyny, 0:02:12.414,0:02:15.528 jednak nie może ich aktywować. 0:02:15.553,0:02:18.982 Tak jak adenozyna spowalnia neurony, 0:02:19.007,0:02:23.887 kofeina nas pobudza, blokując inhibitor. 0:02:24.727,0:02:27.411 Kofeina może też poprawić samopoczucie. 0:02:27.436,0:02:30.022 W niektórych neuronach receptory adenozyny 0:02:30.047,0:02:34.098 są połączone z receptorami[br]innej cząsteczki, zwanej dopaminą. 0:02:34.123,0:02:38.606 Dopamina odpowiada za dobre samopoczucie. 0:02:38.631,0:02:41.870 Kiedy adenozyna dochodzi[br]do tak połączonych receptorów, 0:02:41.871,0:02:45.604 utrudnia dopaminie dotarcie na miejsce, 0:02:45.629,0:02:48.539 przeszkadzając w jej pracy[br]nad poprawą nastroju. 0:02:48.564,0:02:53.163 Ale działanie kofeiny[br]pełniącej funkcję adenozyny jest inne 0:02:53.188,0:02:55.782 i dopamina może się wślizgnąć. 0:02:56.433,0:03:00.994 Dowiedziono, że działanie kofeiny[br]na receptory adenozyny i dopaminy 0:03:01.019,0:03:05.257 może przynieść długofalowe korzyści,[br]zmniejszając ryzyko zachorowań 0:03:05.282,0:03:09.310 na chorobę Parkinsona, Alzheimera[br]czy niektóre rodzaje raka. 0:03:10.294,0:03:14.793 Kofeina może też[br]przyspieszyć spalanie tłuszczu. 0:03:14.818,0:03:17.300 Niektóre organizacje sportowe uznają, 0:03:17.325,0:03:20.777 że kofeina działa na sportowców jak doping 0:03:20.802,0:03:24.098 i dlatego wprowadziły[br]ograniczenia jej konsumpcji. 0:03:24.123,0:03:27.081 W latach 1972-2004 0:03:27.106,0:03:31.738 olimpijczycy nie mogli przekroczyć[br]określonego poziomu kofeiny we krwi, 0:03:31.739,0:03:33.129 żeby brać udział w zawodach. 0:03:33.897,0:03:37.564 Kofeina może też działać[br]negatywnie na organizm. 0:03:37.589,0:03:40.088 Pobudza i poprawia samopoczucie, 0:03:40.089,0:03:43.219 ale może podwyższyć[br]tętno i ciśnienie krwi, 0:03:43.220,0:03:46.218 wywołać biegunkę,[br]częstsze oddawanie moczu, 0:03:46.243,0:03:49.307 bezsenność i rozdrażnienie. 0:03:49.735,0:03:52.866 Jedzenie i napoje z kofeiną 0:03:52.891,0:03:57.120 również mają wpływ na nasz organizm. 0:03:58.319,0:04:01.645 Mózg przystosowuje się[br]do ciągłego dostarczania kofeiny. 0:04:01.670,0:04:04.788 Jeśli receptory adenozyny[br]są stale zatykane, 0:04:04.813,0:04:07.494 organizm produkuje dodatkowe. 0:04:07.519,0:04:09.938 Nawet przy obecności kofeiny 0:04:09.939,0:04:15.046 adenozyna wciąż sygnalizuje[br]mózgowi, żeby zwolnił. 0:04:15.071,0:04:18.838 Może pojawiać się potrzeba[br]spożywania coraz większej ilości kofeiny, 0:04:18.863,0:04:20.617 żeby czuć pobudzenie. 0:04:20.642,0:04:24.293 Powstaje coraz więcej receptorów,[br]które należy blokować. 0:04:24.318,0:04:27.105 Dlatego, kiedy nagle[br]zabraknie w organizmie kofeiny, 0:04:27.130,0:04:30.003 może pojawić się[br]nieprzyjemny głód kofeinowy. 0:04:30.028,0:04:32.651 Mając wiele receptorów[br]i żadnej konkurencji, 0:04:32.676,0:04:34.852 adenozyna może nieustannie pracować, 0:04:34.853,0:04:36.566 powodując bóle głowy, 0:04:36.591,0:04:37.484 zmęczenie 0:04:37.509,0:04:38.812 i przygnębienie. 0:04:40.658,0:04:45.015 Ale w ciągu kilku dni[br]te dodatkowe receptory znikną, 0:04:45.040,0:04:46.837 działanie organizmu się ureguluje, 0:04:46.862,0:04:49.414 dając znowu uczucie pobudzenia, 0:04:49.439,0:04:53.233 nawet bez spożycia najpopularniejszego[br]środka pobudzającego na świecie.