WEBVTT

00:00:07.245 --> 00:00:11.543
Više od 100,000 tona
kofeina konzumirano je

00:00:11.543 --> 00:00:13.812
u svijetu svake godine.

00:00:13.812 --> 00:00:18.034
To je ekvivalent težini
14 Eiffelovih tornjeva.

00:00:18.034 --> 00:00:21.344
Većina kofeina unešena je
u kavi i čaju,

00:00:21.344 --> 00:00:23.793
no on se nalazi i u nekim sokovima,

00:00:23.793 --> 00:00:24.667
čokoladi,

00:00:24.667 --> 00:00:26.244
kofeinskim tabletama,

00:00:26.244 --> 00:00:29.264
čak i u nekim bezkofeinskim pićima.

00:00:29.264 --> 00:00:32.991
Zbog kofeina se osjećamo oprezno,
usredotočeno, sretno i energično,

00:00:32.991 --> 00:00:35.982
čak i ako se nismo dovoljno naspavali.

00:00:35.982 --> 00:00:40.410
No može nam povisiti krvni tlak,
a zbog njega se možemo osjećati anksiozno.

00:00:40.410 --> 00:00:43.153
To je najšire upotrebljavana droga
na svijetu.

00:00:43.153 --> 00:00:46.612
Kako nas onda drži budnima?

00:00:46.612 --> 00:00:50.892
Kofein se razvio u biljkama
u kojima služi nekim svrhama.

00:00:50.892 --> 00:00:55.474
U velikim dozama, na primjer u lišću
i sjemenkama određenih vrsta,

00:00:55.474 --> 00:00:57.784
otrovan je za kukce.

00:00:57.784 --> 00:01:01.672
Ipak, kad ga unose u manjim dozama,
kao u nektaru,

00:01:01.672 --> 00:01:05.924
može im pomoći zapamtiti
cvijeće koje će ponovno posjetiti.

00:01:05.924 --> 00:01:11.403
U ljudskom tijelu kofein se ponaša
kao stimulans središnjeg živčanog sustava

00:01:11.403 --> 00:01:15.747
Drži nas budnima tako što zaustavlja
ključnu molekulu za izazivanje sna,

00:01:15.747 --> 00:01:19.402
tvar koja se zove adenozin.

00:01:19.402 --> 00:01:22.013
Tvoje tijelo treba stalnu zalihu energije

00:01:22.013 --> 00:01:27.314
koju dobiva razgradnjom ATP-a,
molekule bogate energijom.

00:01:27.314 --> 00:01:28.254
U tom procesu

00:01:28.254 --> 00:01:32.794
otpušta adenozin,
glavnu sastavnicu ATP-a.

00:01:32.794 --> 00:01:37.645
Neuroni u tvom mozgu imaju receptore
baš za tu molekulu.

00:01:37.645 --> 00:01:39.954
Kad adenozin uđe u te receptore,

00:01:39.954 --> 00:01:43.665
započinje lanac biokemijskih reakcija

00:01:43.665 --> 00:01:45.926
koje uzrokuju sporije djelovanje neurona

00:01:45.926 --> 00:01:50.465
i usporavaju otpuštanje važnih
signalizirajućih molekula.

00:01:50.465 --> 00:01:53.265
Drugim riječima, pospan si.

00:01:53.265 --> 00:01:58.285
Kofein je takozvani
antagonist receptora za adenozin.

00:01:58.285 --> 00:02:01.856
On otkazuje proces
usporavanja tvojih neurona

00:02:01.856 --> 00:02:04.385
blokiranjem receptora za adenozin.

00:02:04.385 --> 00:02:08.627
Kofein i adenozin imaju sličnu
molekularnu strukturu,

00:02:08.627 --> 00:02:12.456
dovoljno sličnu da se kofein može
ugurati u receptore za adenozin,

00:02:12.456 --> 00:02:15.266
ali ne toliko da bi ih i aktivirao.

00:02:15.266 --> 00:02:18.855
Ukratko,
adenozin je inhibitor tvojih neurona.

00:02:18.855 --> 00:02:24.727
Kofein usporava samog inhibitora,
usput te stimulirajući.

00:02:24.727 --> 00:02:27.306
Kofein ti može i pojačati
pozitivne osjećaje.

00:02:27.306 --> 00:02:29.855
U nekim su neuronima
receptori za adenozin

00:02:29.855 --> 00:02:34.367
povezani s receptorima druge molekule:
dopamina.

00:02:34.367 --> 00:02:38.570
Jedna od uloga dopamina u mozgu
je proizvodnja osjećaja zadovoljstva.

00:02:38.570 --> 00:02:41.871
Kad se adenozin spoji
s jednim od tih receptora,

00:02:41.871 --> 00:02:45.948
otežava ulazak dopamina u svoje mjesto,

00:02:45.948 --> 00:02:48.758
prekidajući njegov posao
podizanja raspoloženja.

00:02:48.758 --> 00:02:53.338
No kad kofein zauzme mjesto adenozinu,
više nema isti učinak,

00:02:53.338 --> 00:02:55.948
i dopamin može ući.

00:02:55.948 --> 00:03:00.930
Postoje dokazi da učinci kofeina
na receptore za adenozin i dopamin

00:03:00.930 --> 00:03:05.180
mogu imati i dugotrajne prednosti,
poput smanjenja rizika

00:03:05.180 --> 00:03:10.129
Parkinsonove i Alzheimerove bolesti,
te nekih vrsta raka.

00:03:10.129 --> 00:03:14.998
Kofein može i povećati mogućnost
tijela da sagorijeva mast.

00:03:14.998 --> 00:03:17.510
I doista, neke
sportske organizacije vjeruju

00:03:17.510 --> 00:03:20.960
da kofein sportašima daje prednost,

00:03:20.960 --> 00:03:24.308
pa su postavili granice
njegova konzumiranja.

00:03:24.308 --> 00:03:27.120
Od 1972. do 2004.,

00:03:27.120 --> 00:03:31.739
Olimpijci su morali imati
određenu koncentraciju kofeina u krvi

00:03:31.739 --> 00:03:34.120
kako bi se natjecali.

00:03:34.120 --> 00:03:37.729
Naravno, nisu svi učinci kofeina
tako korisni.

00:03:37.729 --> 00:03:40.089
Možda se zbog njega
osjećaš bolje i opreznije,

00:03:40.089 --> 00:03:43.220
no može ti povećati brzinu otkucaja srca
i krvni tlak,

00:03:43.220 --> 00:03:46.410
uzrokovati pojačano mokrenje ili proljev,

00:03:46.410 --> 00:03:49.953
te pridonijeti nesanici i anksioznosti.

00:03:49.953 --> 00:03:52.801
Čak i hrana i pića
koji sadrže kofein

00:03:52.801 --> 00:03:58.541
imaju utjecaj na tvoje tijelo
koji se mora uzeti u obzir.

00:03:58.541 --> 00:04:01.571
Tvoj se mozak može prilagoditi
redovnom unošenju kofeina.

00:04:01.571 --> 00:04:04.832
Ako su ti receptori za adenozin
neprestano začepljeni,

00:04:04.832 --> 00:04:07.720
tvoje će tijelo proizvesti nove.

00:04:07.720 --> 00:04:09.939
Tako, čak i s kofeinom,

00:04:09.939 --> 00:04:15.252
adenozin može obaviti svoj posao
i signalizirati mozgu da se isključi.

00:04:15.252 --> 00:04:18.723
Zato trebaš unositi
sve više i više kofeina

00:04:18.723 --> 00:04:20.853
kako bi se osjećao jednako usredotočeno.

00:04:20.853 --> 00:04:24.473
Nastaje sve više receptora za adenozin
koje treba začepiti.

00:04:24.473 --> 00:04:26.973
Ako onda iznenada prestaneš
unositi kofein,

00:04:26.973 --> 00:04:30.194
možeš doživjeti neugodne
simptome povlačenja

00:04:30.194 --> 00:04:32.493
S puno receptora
i bez ikakve konkurencije,

00:04:32.493 --> 00:04:34.853
adenozin će raditi prekovremeno,

00:04:34.853 --> 00:04:36.473
što će uzrokovati simptome
poput glavobolje,

00:04:36.473 --> 00:04:37.634
umora,

00:04:37.634 --> 00:04:40.212
i depresivnih raspoloženja.

00:04:40.212 --> 00:04:44.963
Ipak, za par će dana dodatni
receptori za adenozin nestati,

00:04:44.963 --> 00:04:46.993
tvoje će se tijelo ponovno prilagoditi,

00:04:46.993 --> 00:04:49.593
i osjećat ćeš se budno
i usredotočeno kao i prije,

00:04:49.593 --> 00:04:53.233
čak i bez doze
najpopularnijeg stimulansa na svijetu.