1
00:00:01,436 --> 00:00:04,643
Một buổi sáng tháng Mười nóng nực,

2
00:00:04,667 --> 00:00:07,377
Tôi xuống chuyến tàu đi xuyên đêm

3
00:00:07,401 --> 00:00:08,559
ở Mandalay,

4
00:00:08,583 --> 00:00:11,701
cố đô hoàng gia của Burma,

5
00:00:11,725 --> 00:00:13,142
bây giờ là Myanmar.

6
00:00:13,660 --> 00:00:17,858
Trên phố tôi bắt gặp một nhóm
đàn ông với dáng vẻ thô kệch

7
00:00:17,882 --> 00:00:21,775
đang đứng bên cạnh những
chiếc xe kéo của mình.

8
00:00:21,799 --> 00:00:23,169
Một người đi về phía tôi

9
00:00:23,193 --> 00:00:25,375
và mời chào đưa tôi đi
tham quan xung quanh.

10
00:00:26,615 --> 00:00:29,279
Mức giá mà anh ta đưa ra thật bất ngờ.

11
00:00:29,832 --> 00:00:33,820
Nó còn rẻ hơn một thanh sô-cô-la
tôi mua ở nhà.

12
00:00:33,844 --> 00:00:36,985
Thế là tôi leo lên xe kéo của anh ta,

13
00:00:37,009 --> 00:00:42,880
và anh ta bắt đầu chậm rãi đưa tôi
qua các cung điện và những ngôi chùa.

14
00:00:43,972 --> 00:00:49,271
Lúc đi anh ta kể tôi nghe chuyện
anh ta từ quê lên thành phố.

15
00:00:49,295 --> 00:00:51,674
Anh có một tấm bằng về toán học.

16
00:00:51,698 --> 00:00:54,025
Ước mơ của anh là
trở thành một giáo viên.

17
00:00:54,445 --> 00:00:59,257
Nhưng cuộc sống quá khắc nghiệt
dưới chế độ độc tài quân sự,

18
00:00:59,281 --> 00:01:03,401
và cho đến giờ, đây là cách duy nhất
để anh kiếm sống.

19
00:01:04,796 --> 00:01:08,737
Anh ta nói với tôi, nhiều đêm phải
ngủ lại trên chiếc xe kéo của mình

20
00:01:08,761 --> 00:01:13,147
để có thể kiếm được những vị khách
đầu tiên xuống chuyến tàu đêm.

21
00:01:15,543 --> 00:01:19,392
Chẳng mấy chốc chúng tôi nhận ra,
ở nhiều phương diện

22
00:01:19,416 --> 00:01:21,082
chúng tôi có rất nhiều điểm chung

23
00:01:21,106 --> 00:01:22,967
chúng tôi đều đang ở
độ tuổi đôi mươi,

24
00:01:22,991 --> 00:01:26,203
đều say mê với văn hóa ngoại quốc,

25
00:01:26,734 --> 00:01:28,658
thế nên anh đã mời tôi về nhà mình

26
00:01:30,056 --> 00:01:33,863
Chúng tôi dần rời xa
những con phố rộng, đông đúc,

27
00:01:33,887 --> 00:01:38,097
và bắt đầu đi vào những hẻm nhỏ,
gồ ghề, vắng vẻ.

28
00:01:38,121 --> 00:01:40,469
Có rất nhiều căn lều
mục nát xung quanh.

29
00:01:40,493 --> 00:01:43,335
Tôi thực sự mất đi cảm giác
về nơi mình đang đi,

30
00:01:44,136 --> 00:01:47,818
và tôi nhận ra bất cứ chuyện gì đều
có thể xảy ra với mình lúc này.

31
00:01:47,842 --> 00:01:50,284
Tôi có thể bị cướp giật hoặc đánh thuốc

32
00:01:50,308 --> 00:01:51,624
hoặc thứ gì đó tệ hại hơn.

33
00:01:51,648 --> 00:01:53,032
Không ai có thể biết được.

34
00:01:54,309 --> 00:01:58,006
Cuối cùng anh dừng lại và dẫn tôi
vào trong một ngôi nhà tranh,

35
00:01:58,030 --> 00:02:01,354
nơi chỉ có duy nhất một phòng rất nhỏ.

36
00:02:02,228 --> 00:02:04,405
Và sau đó anh ta cúi xuống,

37
00:02:04,429 --> 00:02:06,371
với tay dưới gầm giường.

38
00:02:07,608 --> 00:02:09,786
Có gì đó khiến tôi đông cứng lại.

39
00:02:12,046 --> 00:02:14,746
Tôi chờ đợi xem anh ta sẽ lôi ra thứ gì.

40
00:02:15,361 --> 00:02:18,371
Và cuối cùng anh kéo ra một chiếc hộp.

41
00:02:19,295 --> 00:02:24,226
Trong nó là những bức thư
anh ta từng nhận được

42
00:02:24,250 --> 00:02:26,291
từ những vị khách nước ngoài,

43
00:02:27,001 --> 00:02:29,103
và anh dán lên một vài bức thư

44
00:02:29,127 --> 00:02:32,518
những tấm hình đen trắng đã mờ

45
00:02:32,542 --> 00:02:34,746
của những người bạn
nước ngoài mới của mình.

46
00:02:36,387 --> 00:02:40,014
Khi chúng tôi tạm biệt nhau tối hôm đó,

47
00:02:40,038 --> 00:02:42,625
Tôi nhận ra anh ta đã chỉ cho tôi thấy

48
00:02:42,649 --> 00:02:44,959
bí mật của việc du lịch,

49
00:02:44,983 --> 00:02:47,039
đó chính là dám mạo hiểm,

50
00:02:47,063 --> 00:02:49,755
đi vào sâu bên trong lẫn hướng ra ngoài

51
00:02:49,779 --> 00:02:52,294
những nơi mà bạn chưa từng đi,

52
00:02:52,990 --> 00:02:55,498
để thử làm những điều không chắc chắn,

53
00:02:55,928 --> 00:02:57,101
những thứ còn mơ hồ,

54
00:02:57,498 --> 00:02:58,780
thậm chí là nỗi sợ hãi.

55
00:03:00,298 --> 00:03:02,737
Ở nhà, sẽ rất dễ mắc sai lầm

56
00:03:02,761 --> 00:03:04,971
cho rằng chúng ta kiểm soát được mọi thứ.

57
00:03:05,810 --> 00:03:09,822
Ở thế giới bên ngoài, mỗi khoảnh khắc
đều nhắc cho bạn rằng không phải như vậy,

58
00:03:10,309 --> 00:03:12,855
và bạn cũng không thể
hiểu hết tất cả mọi điều.

59
00:03:14,235 --> 00:03:17,137
Mọi nơi, "Con người đều mong ước 
được ổn định"

60
00:03:17,161 --> 00:03:19,440
Ralph Waldo Emerson đã nhắc nhở chúng ta,

61
00:03:19,464 --> 00:03:22,140
"nhưng chỉ khi chúng ta bất ổn

62
00:03:22,164 --> 00:03:23,850
thì mới có hi vọng cho chúng ta."

63
00:03:24,891 --> 00:03:27,318
Tại buổi hội thảo này,
chúng ta đủ may mắn

64
00:03:27,342 --> 00:03:30,795
để nghe những khám phá
và những ý tưởng mới mẻ thú vị

65
00:03:30,819 --> 00:03:32,575
và, thực sự là, về tất cả các cách

66
00:03:32,599 --> 00:03:35,922
mà tri thức đang được mở rộng
một cách đầy hứng thú về phía trước.

67
00:03:36,797 --> 00:03:40,026
Nhưng ở điểm nào đó, 
tri thức bị cạn kiệt.

68
00:03:40,802 --> 00:03:42,026
Và đó là thời điểm

69
00:03:42,050 --> 00:03:44,685
mà cuộc đời bạn thực sự
được quyết định:

70
00:03:45,825 --> 00:03:47,507
khi nào bạn yêu;

71
00:03:48,093 --> 00:03:49,928
bạn mất đi một người bạn;

72
00:03:50,893 --> 00:03:52,465
ánh sáng vụt tắt.

73
00:03:53,000 --> 00:03:58,014
Và sau đó khi bạn lạc lối hay bất an
hay phải tự lo cho mình,

74
00:03:58,038 --> 00:04:00,200
bạn tìm ra mình là ai.

75
00:04:02,224 --> 00:04:05,552
Tôi không tin vô tri là hạnh phúc.

76
00:04:06,193 --> 00:04:09,324
Khoa học rõ ràng đã làm
cuộc sống của chúng ta

77
00:04:09,348 --> 00:04:11,816
tươi sáng hơn, kéo dài hơn
và khỏe mạnh hơn.

78
00:04:12,825 --> 00:04:17,652
Và tôi mãi biết ơn những thầy cô đã 
chỉ cho tôi những quy luật vật lý

79
00:04:17,676 --> 00:04:21,189
và chỉ ra rằng ba nhân ba bằng chín.

80
00:04:21,678 --> 00:04:24,503
Tôi có thể đếm nó trên
những ngón tay của mình

81
00:04:24,527 --> 00:04:26,869
bất kể ngày hay đêm.

82
00:04:28,802 --> 00:04:30,414
Nhưng khi một nhà toán học

83
00:04:30,438 --> 00:04:33,961
nói với tôi rằng âm ba
nhân âm ba bằng chín,

84
00:04:33,985 --> 00:04:38,854
đó lại là một loại logic dường như
rất đáng tin cậy.

85
00:04:40,674 --> 00:04:44,435
Mặt khác, sự đối lập của tri thức
không phải luôn là sự vô tri.

86
00:04:44,948 --> 00:04:46,098
Nó có thể là sự kỳ diệu.

87
00:04:46,482 --> 00:04:47,632
Hay bí ẩn.

88
00:04:47,964 --> 00:04:49,147
Hay một khả năng.

89
00:04:49,894 --> 00:04:53,731
Và trong cuộc đời mình, tôi nhận ra
những thứ mà tôi không biết

90
00:04:53,755 --> 00:04:56,434
đã nâng tôi lên và đẩy tôi về phía trước

91
00:04:56,458 --> 00:04:59,026
nhiều hơn những điều tôi biết chắc.

92
00:05:00,222 --> 00:05:02,021
Cũng là những điều tôi không biết

93
00:05:02,045 --> 00:05:05,439
đã mang tôi đến gần mọi người
xung quanh tôi hơn.

94
00:05:06,549 --> 00:05:08,549
Đã tám tháng Mười Một
những năm gần đây,

95
00:05:08,573 --> 00:05:13,001
tôi đi dọc nước Nhật với Dalai Lama.

96
00:05:14,001 --> 00:05:17,101
Và mỗi ngày ông đều nói với tôi một điều

97
00:05:17,125 --> 00:05:20,672
điều mà dường như cho con người ta
cảm giác yên lòng và tự tin nhất

98
00:05:20,696 --> 00:05:22,754
là "Tôi không biết"

99
00:05:24,325 --> 00:05:26,202
"Điều gì sẽ xảy ra với Tây Tạng?"

100
00:05:27,226 --> 00:05:30,206
"Khi nào chúng ta có được
một thế giới hòa bình?"

101
00:05:30,765 --> 00:05:32,826
"Cách tốt nhất để nuôi lớn trẻ nhỏ là gì?"

102
00:05:34,134 --> 00:05:37,205
"Thực sự" người đàn ông thông thái này nói

103
00:05:37,229 --> 00:05:38,466
"Tôi không biết"

104
00:05:40,117 --> 00:05:43,818
Nhà kinh tế học đạt giải Nobel hòa bình
Daniel Kahneman

105
00:05:43,842 --> 00:05:48,345
đã dành hơn 60 năm cho đến nay
để nghiên cứu về hành vi của con người,

106
00:05:48,369 --> 00:05:50,401
và kết luận của ông là

107
00:05:50,425 --> 00:05:55,039
chúng ta luôn tự tin về những gì
mà chúng ta nghĩ là mình biết

108
00:05:55,063 --> 00:05:56,788
hơn là chúng ta nên.

109
00:05:56,812 --> 00:05:59,471
Như ông nói, chúng ta có

110
00:05:59,495 --> 00:06:03,699
"một khả năng vô hạn để lờ đi
sự vô tri của chúng ta."

111
00:06:04,849 --> 00:06:09,936
Chúng ta biết đội của mình
sẽ thắng cuối tuần này

112
00:06:09,960 --> 00:06:12,129
và chúng ta chỉ nhớ tri thức

113
00:06:12,153 --> 00:06:14,502
trong những dịp hiếm hoi
khi chúng ta đúng

114
00:06:15,582 --> 00:06:18,425
Thường thì chúng ta ở trong bóng tối.

115
00:06:19,319 --> 00:06:22,794
và đó là nơi sự thân thuộc tồn tại.

116
00:06:24,580 --> 00:06:27,513
Bạn có biết người yêu bạn
sẽ làm gì vào ngày mai không?

117
00:06:28,673 --> 00:06:29,946
Bạn có muốn biết không?

118
00:06:31,621 --> 00:06:34,434
Cha mẹ của tất cả chúng ta,
như một vài người gọi họ

119
00:06:34,458 --> 00:06:35,617
là Adam và Eve

120
00:06:35,641 --> 00:06:39,799
có thể không bao giờ chết nếu họ
vẫn đang ăn quả từ cây đời.

121
00:06:40,631 --> 00:06:42,829
nhưng giây phút họ bắt đầu gặm trái

122
00:06:42,853 --> 00:06:45,435
từ cây tri thức của điều thiện và điều ác,

123
00:06:45,459 --> 00:06:47,263
họ đã mất đi sự trong sáng của mình.

124
00:06:47,808 --> 00:06:50,833
Họ bắt đầu biết xấu hổ và phiền muộn,

125
00:06:50,857 --> 00:06:52,054
tự nhận thức về bản thân.

126
00:06:52,865 --> 00:06:55,233
Và họ biết rằng, có lẽ hơi muộn,

127
00:06:55,257 --> 00:06:57,997
rằng chắc chắn có những thứ mà 
chúng ta cần phải biết,

128
00:06:58,021 --> 00:07:01,968
nhưng có quá nhiều thứ
tốt hơn không nên khám phá.

129
00:07:03,999 --> 00:07:05,924
Khi tôi là một đứa trẻ,

130
00:07:05,948 --> 00:07:09,266
đương nhiên là tôi biết mọi thứ.

131
00:07:09,290 --> 00:07:13,502
Tôi đã dành 20 năm trong các lớp học
để thu thập dữ liệu,

132
00:07:13,526 --> 00:07:16,245
và tôi thực sự ở trong ngành
kinh doanh thông tin,

133
00:07:16,269 --> 00:07:18,419
viết các bài báo cho tạp chí Time.

134
00:07:19,129 --> 00:07:24,305
Tôi thực hiện chuyến đi đầu tiên
đến Nhật khoảng hai tuần rưỡi,

135
00:07:24,329 --> 00:07:27,609
và tôi trở lại với một bài luận 40 trang

136
00:07:27,633 --> 00:07:31,197
giải thích từng chi tiết mới nhất về
những ngôi đền,

137
00:07:31,221 --> 00:07:33,903
thời trang, môn bóng chày,

138
00:07:34,490 --> 00:07:35,649
và cả linh hồn của Nhật.

139
00:07:37,276 --> 00:07:39,606
Nhưng dưới tất cả những điều đó,

140
00:07:39,630 --> 00:07:42,807
có những thứ mà tôi không thể hiểu

141
00:07:42,831 --> 00:07:47,325
điều mà đã lay động tôi vì nhiều lý do
mà tôi vẫn không thể giải thích được,

142
00:07:48,087 --> 00:07:51,296
nên tôi đã quyết định đến sống ở Nhật.

143
00:07:52,450 --> 00:07:55,201
Cho đến giờ tôi đã ở đó khoảng 28 năm,

144
00:07:55,225 --> 00:07:57,625
Tôi thực sự không thể kể
cho bạn quá nhiều

145
00:07:57,649 --> 00:07:59,313
về ngôi nhà đã tiếp nhận tôi.

146
00:08:00,222 --> 00:08:01,569
Một ngôi nhà tuyệt vời,

147
00:08:01,593 --> 00:08:04,473
vì mỗi ngày tôi lại khám phá ra
điều gì đó mới lạ,

148
00:08:04,497 --> 00:08:05,988
và trong quá trình này,

149
00:08:06,012 --> 00:08:09,906
nhìn quanh từng góc nhỏ và
thấy hàng trăm nghìn thứ

150
00:08:09,930 --> 00:08:11,231
Tôi sẽ không bao giờ biết.

151
00:08:12,964 --> 00:08:15,430
Tri thức là một món quà vô giá.

152
00:08:16,452 --> 00:08:21,007
Nhưng ảo tưởng về tri thức có thể
nguy hiểm hơn cả sự vô tri.

153
00:08:21,895 --> 00:08:24,528
Nghĩ rằng bạn biết về
người yêu của bạn

154
00:08:25,115 --> 00:08:26,272
hay kẻ thù của bạn

155
00:08:26,621 --> 00:08:28,076
có thể giả dối

156
00:08:28,100 --> 00:08:30,548
hơn việc thừa nhận bạn sẽ
không bao giờ biết về họ.

157
00:08:31,937 --> 00:08:36,409
Mỗi sáng ở Nhật, khi mặt trời tràn ngập
căn hộ nhỏ bé của chúng tôi,

158
00:08:36,433 --> 00:08:40,791
Tôi cố gắng hết sức không xem
dự báo thời tiết,

159
00:08:40,815 --> 00:08:42,453
ví nếu tôi xem,

160
00:08:42,477 --> 00:08:45,740
tâm trí tôi sẽ trở nên u ám, xao nhãng,

161
00:08:45,764 --> 00:08:48,278
thậm chí khi mà ngày đó rất tươi sáng.

162
00:08:50,160 --> 00:08:54,353
Tôi đã là một người cầm bút 
toàn thời gian khoảng 34 năm.

163
00:08:54,816 --> 00:08:57,696
Và có một thứ mà tôi học được

164
00:08:57,720 --> 00:09:01,256
là sự chuyển đổi sẽ đến khi
tôi không còn làm chủ mọi thứ,

165
00:09:01,280 --> 00:09:03,457
khi tôi không biết điều gì sẽ đến,

166
00:09:03,481 --> 00:09:08,008
khi tôi không thể cho rằng tôi vĩ đại hơn
mọi thứ xung quanh mình.

167
00:09:09,191 --> 00:09:11,097
Và điều tương tự cũng đúng với tình yêu

168
00:09:11,643 --> 00:09:13,919
hay trong những thời điểm khủng hoảng.

169
00:09:14,929 --> 00:09:18,371
Đột nhiên, chúng ta quay trở lại
chiếc xe kéo đó

170
00:09:18,395 --> 00:09:22,430
và chúng ta đi trên những con phố
đầy ánh sáng và rộng lớn;

171
00:09:22,454 --> 00:09:26,118
chúng ta được nhắc về
quy luật đầu tiên của du lịch

172
00:09:26,142 --> 00:09:27,868
và vì thế, quy luật của cuộc đời

173
00:09:29,090 --> 00:09:33,829
là bạn chỉ mạnh khi bạn
sãn sàng đầu hàng

174
00:09:35,512 --> 00:09:37,521
Có lẽ, cho đến cuối cùng

175
00:09:37,545 --> 00:09:38,739
trở thành một con người

176
00:09:39,262 --> 00:09:41,015
quan trọng hơn nhiều

177
00:09:41,039 --> 00:09:43,694
việc trở thành người biết mọi thứ.

178
00:09:44,763 --> 00:09:45,949
Xin cảm ơn.

179
00:09:45,973 --> 00:09:52,596
(Vỗ tay)