WEBVTT

00:00:01.436 --> 00:00:04.643
Pewnego gorącego październikowego poranka

00:00:04.667 --> 00:00:07.377
wysiadłem z nocnego pociągu

00:00:07.401 --> 00:00:08.559
w Mandalaj,

00:00:08.583 --> 00:00:11.701
starej królewskiej stolicy Birmy,

00:00:11.725 --> 00:00:13.142
obecnie Mjanmy.

00:00:13.660 --> 00:00:17.858
Na ulicy spotkałem grupę silnych mężczyzn

00:00:17.882 --> 00:00:21.775
stojących koło swoich riksz.

00:00:21.799 --> 00:00:23.229
Jeden z nich podszedł do mnie

00:00:23.229 --> 00:00:25.375
i zaoferował mi oprowadzenie po mieście.

00:00:26.615 --> 00:00:29.279
Cena, którą podał, była oburzająca.

00:00:29.832 --> 00:00:33.820
Mniej niż za tabliczkę czekolady.

NOTE Paragraph

00:00:33.844 --> 00:00:36.985
Wdrapałem się do jego rikszy,

00:00:37.009 --> 00:00:42.880
zaczęliśmy powoli jeździć
między pałacami i pagodami.

00:00:43.972 --> 00:00:49.271
Opowiadał mi, jak trafił
do tego miasta ze swojej wioski.

00:00:49.295 --> 00:00:51.674
Uzyskał stopień naukowy z matematyki.

00:00:51.698 --> 00:00:54.025
Marzył o pracy nauczyciela.

00:00:54.445 --> 00:00:59.257
Jednak pod wojskową dyktaturą
życie jest ciężkie,

00:00:59.281 --> 00:01:03.401
więc tylko tak mógł zarobić na życie.

00:01:04.796 --> 00:01:08.737
Powiedział mi, że wiele razy
spał w swojej rikszy,

00:01:08.761 --> 00:01:13.147
żeby móc złapać pierwszych gości
z nocnego pociągu.

NOTE Paragraph

00:01:15.543 --> 00:01:19.392
Bardzo wcześnie odkryliśmy, 
że w pewien sposób

00:01:19.416 --> 00:01:21.082
mieliśmy dużo wspólnego...

00:01:21.106 --> 00:01:22.967
Obaj mieliśmy ponad 20 lat,

00:01:22.991 --> 00:01:26.203
fascynowały nas obce kultury.

00:01:26.734 --> 00:01:28.658
Zaprosił mnie do siebie.

NOTE Paragraph

00:01:30.056 --> 00:01:33.863
Skręciliśmy z szerokich, zatłoczonych ulic

00:01:33.887 --> 00:01:38.097
w wyboiste, odrapane, dzikie zaułki.

00:01:38.121 --> 00:01:40.469
Wszędzie wokół stały zniszczone chałupy.

00:01:40.493 --> 00:01:43.335
Straciłem poczucie, gdzie jestem.

00:01:44.136 --> 00:01:47.818
Zdałem sobie sprawę, że wtedy
wszystko mogło mnie spotkać.

00:01:47.842 --> 00:01:50.284
Mogłem zostać obrabowany,
nafaszerowany narkotykami

00:01:50.308 --> 00:01:51.624
lub nawet gorzej.

00:01:51.648 --> 00:01:53.032
Nikt by się nie dowiedział.

NOTE Paragraph

00:01:54.309 --> 00:01:58.006
W końcu zatrzymał się 
i zaprowadził do chaty,

00:01:58.030 --> 00:02:01.354
która składała się tylko 
z jednego pokoiku.

00:02:02.228 --> 00:02:06.275
Schylił się pod łóżko.

00:02:07.608 --> 00:02:10.596
Zamarłem w bezruchu.

00:02:12.046 --> 00:02:14.746
Czekałem, by zobaczyć, co wyciągnie.

00:02:15.361 --> 00:02:18.371
Wreszcie wyciągnął pudełko.

00:02:19.295 --> 00:02:24.226
W środku były listy, które otrzymał

00:02:24.250 --> 00:02:26.291
od gości zza granicy.

00:02:27.001 --> 00:02:29.103
Na kilku z nich nakleił małe,

00:02:29.127 --> 00:02:32.518
czarno-białe, przetarte zdjęcia

00:02:32.542 --> 00:02:34.746
jego nowych zagranicznych przyjaciół.

NOTE Paragraph

00:02:36.387 --> 00:02:40.014
Kiedy powiedzieliśmy sobie "dobranoc",

00:02:40.038 --> 00:02:42.625
pojąłem, że pokazał mi także

00:02:42.649 --> 00:02:44.959
ukryty cel podróży,

00:02:44.983 --> 00:02:47.039
którym jest zanurzenie się,

00:02:47.063 --> 00:02:49.755
zarówno wewnętrznie,
duchowo, jak i zewnętrznie,

00:02:49.779 --> 00:02:52.794
w miejsca, do których 
inaczej byś nie poszedł.

00:02:52.990 --> 00:02:55.918
Celem jest wyprawa w niepewność,

00:02:55.928 --> 00:02:57.101
niejednoznaczność,

00:02:57.498 --> 00:02:58.780
nawet strach.

NOTE Paragraph

00:03:00.298 --> 00:03:02.737
Z niebezpieczną łatwością
przyjmuje się w domu,

00:03:02.761 --> 00:03:04.971
że jest się na bieżąco.

00:03:05.810 --> 00:03:09.822
Poza nim każdy moment
przypomina, że tak nie jest

00:03:10.309 --> 00:03:12.855
i trudno zrozumieć pewne rzeczy.

NOTE Paragraph

00:03:14.235 --> 00:03:17.137
Wszędzie słychać: "Ludzie chcą być pewni".

00:03:17.161 --> 00:03:19.440
Ralph Waldo Emerson przypomniał nam,

00:03:19.464 --> 00:03:22.140
"dopóki jesteśmy niepewni,

00:03:22.164 --> 00:03:23.850
dopóty jest dla nas nadzieja".

NOTE Paragraph

00:03:24.891 --> 00:03:27.318
Podczas tej konferencji mieliśmy szczęście

00:03:27.342 --> 00:03:30.795
usłyszeć kilka radosnych 
nowych idei i odkryć

00:03:30.819 --> 00:03:33.099
oraz o wszystkich
emocjonujących sposobach,

00:03:33.099 --> 00:03:35.922
na jakie wiedza idzie naprzód.

00:03:36.797 --> 00:03:40.026
W pewnym momencie wiedza słabnie.

00:03:40.802 --> 00:03:44.410
To decydujący moment w życiu.

00:03:45.825 --> 00:03:47.507
Zakochujecie się,

00:03:48.093 --> 00:03:49.928
tracicie przyjaciela,

00:03:50.893 --> 00:03:52.465
gaśnie światło.

00:03:53.000 --> 00:03:58.014
Wtedy, gdy jesteście zagubieni,
niespokojni lub wychodzicie z siebie,

00:03:58.038 --> 00:04:00.200
poznajecie, kim jesteście.

NOTE Paragraph

00:04:02.224 --> 00:04:05.552
Nie uważam niewiedzy za błogosławieństwo.

00:04:06.193 --> 00:04:09.324
Nauka niewątpliwie wniosła nam w życie

00:04:09.348 --> 00:04:11.816
światło, długowieczność i zdrowie.

00:04:12.825 --> 00:04:17.652
Jestem dozgonnie wdzięczny nauczycielom,
którzy wyjaśnili mi prawa fizyki

00:04:17.676 --> 00:04:21.189
i pokazali, że trzy razy trzy to dziewięć.

00:04:21.678 --> 00:04:24.503
Mogę policzyć to na palcach

00:04:24.527 --> 00:04:26.869
o każdej porze dnia i nocy.

00:04:28.802 --> 00:04:30.414
Kiedy matematyk mówi mi,

00:04:30.438 --> 00:04:33.961
że minus trzy razy 
minus trzy równa się dziewięć,

00:04:33.985 --> 00:04:38.854
jest to rodzaj logiki 
bardzo podobny do zaufania.

NOTE Paragraph

00:04:40.674 --> 00:04:44.435
Przeciwieństwem wiedzy 
nie zawsze jest niewiedza.

00:04:44.948 --> 00:04:46.098
Może być to domysł.

00:04:46.482 --> 00:04:47.632
Albo tajemnica.

00:04:47.964 --> 00:04:49.147
Możliwość.

00:04:49.894 --> 00:04:53.731
Zauważyłem, że w moim życiu 
rzeczy, których nie wiem

00:04:53.755 --> 00:04:56.434
podniosły mnie i popchnęły dalej

00:04:56.458 --> 00:04:59.026
o wiele bardziej niż rzeczy, które wiem.

00:05:00.222 --> 00:05:02.021
Rzeczy, których nie wiem,

00:05:02.045 --> 00:05:05.439
zbliżyły mnie także do ludzi, 
którzy mnie otaczają.

NOTE Paragraph

00:05:06.549 --> 00:05:08.549
Przez osiem ostatnich listopadów

00:05:08.573 --> 00:05:13.001
podróżowałem corocznie
z Dalai Lamą przez Japonię.


00:05:14.001 --> 00:05:17.101
Każdego dnia mówił coś,

00:05:17.125 --> 00:05:20.672
co wydawało się podnosić ludzi na duchu:

00:05:20.696 --> 00:05:23.554
"Nie wiem".

NOTE Paragraph

00:05:24.325 --> 00:05:26.732
"Co stanie się z Tybetem?"

00:05:27.226 --> 00:05:30.586
"Kiedy w końcu na świecie zapanuje pokój?"

00:05:30.765 --> 00:05:33.866
"Jak najlepiej wychowywać dzieci?"

NOTE Paragraph

00:05:34.134 --> 00:05:37.205
"Szczerze" - mówił ten 
bardzo mądry człowiek

00:05:37.229 --> 00:05:38.466
- "Nie wiem".

NOTE Paragraph

00:05:40.117 --> 00:05:43.818
Zdobywca Nagrody Nobla
z ekonomii Daniel Kahneman

00:05:43.842 --> 00:05:48.345
spędził ponad 60 lat
na badaniu ludzkiego zachowania

00:05:48.369 --> 00:05:50.401
i doszedł do wniosku,

00:05:50.425 --> 00:05:55.039
że nasza pewność co do rzeczy,
które podobno wiemy,

00:05:55.063 --> 00:05:56.788
jest dużo większa niż powinna.

00:05:56.812 --> 00:05:59.471
Mamy, tak jak to pamiętnie przedstawił,

00:05:59.495 --> 00:06:03.699
"nieograniczoną zdolność 
ignorowania własnej niewiedzy".

00:06:04.849 --> 00:06:09.936
Wiemy, że "nasza drużyna 
wygra w ten weekend"

00:06:09.960 --> 00:06:12.129
i pamiętamy o tej wiedzy

00:06:12.153 --> 00:06:14.502
tylko w tych rzadkich przypadkach,
gdy mamy rację.

00:06:15.582 --> 00:06:18.425
Przez większość czasu 
jesteśmy w ciemności.

00:06:19.319 --> 00:06:22.794
Właśnie tam jest prawdziwa intymność.

NOTE Paragraph

00:06:24.580 --> 00:06:27.513
Czy wiecie, co wasz ukochany
zamierza zrobić jutro?

00:06:28.673 --> 00:06:30.856
Czy chcecie to wiedzieć?

NOTE Paragraph

00:06:31.621 --> 00:06:34.434
Rodzice nas wszystkich,
tak nazywają ich niektórzy,

00:06:34.458 --> 00:06:35.617
Adam i Ewa

00:06:35.641 --> 00:06:39.799
mogli żyć wiecznie tak długo, 
jak długo jedli z drzewa życia.

00:06:40.631 --> 00:06:42.829
Ale od chwili, gdy nadgryźli owoc

00:06:42.853 --> 00:06:45.435
z drzewa poznania dobra i zła,

00:06:45.459 --> 00:06:47.263
przestali być niewinni.

00:06:47.808 --> 00:06:50.833
Byli zakłopotani, niespokojni,

00:06:50.857 --> 00:06:52.054
samoświadomi.

00:06:52.865 --> 00:06:55.233
Nauczyli się, być może za późno,

00:06:55.257 --> 00:06:57.997
że oczywiście są rzeczy,
które trzeba wiedzieć,

00:06:58.021 --> 00:07:01.968
ale jest o wiele więcej tych,
o których lepiej się nie dowiedzieć.

NOTE Paragraph

00:07:03.999 --> 00:07:05.924
Wiedziałem to wszystko,

00:07:05.948 --> 00:07:09.266
gdy byłem dzieckiem.

00:07:09.290 --> 00:07:13.502
Przez 20 lat zbierałem fakty w szkołach,

00:07:13.526 --> 00:07:16.245
potem pracowałem w branży informacyjnej,

00:07:16.269 --> 00:07:18.419
pisząc artykuły dla Time'a.

00:07:19.129 --> 00:07:24.305
Pojechałem na pierwszą wycieczkę
do Japonii na dwa i pół tygodnia

00:07:24.329 --> 00:07:27.609
i wróciłem z 40-stronicowym esejem,

00:07:27.633 --> 00:07:31.197
tłumaczącym każdy 
detal japońskich świątyń,

00:07:31.221 --> 00:07:33.903
mody, meczów baseballowych,

00:07:34.490 --> 00:07:35.649
duszy.

NOTE Paragraph

00:07:37.276 --> 00:07:39.606
Jednakże pod tym wszystkich było coś,

00:07:39.630 --> 00:07:42.807
czego nie mogłem zrozumieć,

00:07:42.831 --> 00:07:47.325
i to działało na mnie z przyczyn,
których nie umiem wam wyjaśnić.

00:07:48.087 --> 00:07:51.296
Zamieszkałem w Japonii.

00:07:52.450 --> 00:07:55.201
Żyję tam już od 28 lat

00:07:55.225 --> 00:07:57.625
i nie umiałbym powiedzieć wam dużo

00:07:57.649 --> 00:07:59.313
o moim przybranym domu.

00:08:00.222 --> 00:08:01.569
Jest cudowny,

00:08:01.593 --> 00:08:04.473
bo każdego dnia odkrywam coś nowego.

00:08:06.012 --> 00:08:09.906
Rozglądam się i dostrzegam
setki nowych rzeczy,

00:08:09.930 --> 00:08:11.231
których nigdy nie poznam.

NOTE Paragraph

00:08:12.964 --> 00:08:15.430
Wiedza to bezcenny dar,

00:08:16.452 --> 00:08:21.007
lecz iluzja wiedzy może być
groźniejsza od niewiedzy.

NOTE Paragraph

00:08:21.895 --> 00:08:24.528
Myślenie, że znasz swojego ukochanego

00:08:25.115 --> 00:08:26.272
albo wroga

00:08:26.621 --> 00:08:28.076
może być bardziej zdradliwe

00:08:28.100 --> 00:08:30.548
niż uznanie, że nigdy ich nie poznamy.

00:08:31.937 --> 00:08:36.409
Każdego poranka w Japonii, gdy słońce
wlewa się do naszego małego mieszkania,

00:08:36.433 --> 00:08:40.791
starannie omijam prognozę pogody,

00:08:40.815 --> 00:08:42.453
bo jeśli zajrzę,

00:08:42.477 --> 00:08:45.740
mój umysł będzie zachmurzony, rozproszony,

00:08:45.764 --> 00:08:48.278
nawet jeśli dzień jest pogodny.

NOTE Paragraph

00:08:50.160 --> 00:08:54.353
Jestem pisarzem
na pełnym etacie od 34 lat.

00:08:54.816 --> 00:08:57.696
Nauczyłem się,

00:08:57.720 --> 00:09:01.256
że zmiana przychodzi,
gdy nie mam kontroli

00:09:01.280 --> 00:09:03.457
gdy nie wiem, co zaraz nastąpi,

00:09:03.481 --> 00:09:08.008
gdy nie mogę założyć,
że jestem ponad wszystko.

00:09:09.191 --> 00:09:11.097
To samo dzieje się w miłości

00:09:11.643 --> 00:09:13.919
lub w momentach kryzysowych.

00:09:14.929 --> 00:09:18.371
Nagle znów jesteśmy w rikszy

00:09:18.395 --> 00:09:22.430
i podskakujemy na szerokich, 
dobrze oświetlonych ulicach.

00:09:22.454 --> 00:09:26.118
Przypomina nam się pierwsze prawo podróży,

00:09:26.142 --> 00:09:28.778
a zatem i życia:

00:09:29.090 --> 00:09:35.259
masz tyle siły ile gotowości,
by się poddać.

NOTE Paragraph

00:09:35.512 --> 00:09:37.521
W końcu to możliwe,

00:09:37.545 --> 00:09:38.739
że bycie człowiekiem

00:09:39.262 --> 00:09:41.015
jest o wiele ważniejsze

00:09:41.039 --> 00:09:43.694
niż posiadanie pełni wiedzy.

NOTE Paragraph

00:09:44.763 --> 00:09:45.949
Dziękuję.

NOTE Paragraph

00:09:45.973 --> 00:09:52.596
(Brawa)