0:00:00.872,0:00:03.125
ही मनुष्यनिर्मित वनराई आहे.

0:00:03.904,0:00:07.121
ती अनेक एकर क्षेत्रावर पसरु शकते,

0:00:07.121,0:00:09.613
किंवा एका छोटया जागेत सामावू शकते -

0:00:10.387,0:00:13.125
अगदी तुमच्या घरातल्या बागेएवढया.

0:00:15.327,0:00:18.546
ही प्रत्येक वनराई [br]केवळ २ वर्षं जुनी आहे.

0:00:19.298,0:00:22.413
माझ्या स्वतःच्या घराच्या परसात [br]वनराई आहे.

0:00:23.036,0:00:24.985
ती जैवविविधतेने नटलेली आहे.

0:00:25.582,0:00:29.558
(पक्ष्याचा आवाज)

0:00:30.229,0:00:31.774
मला हे ऐकून रोज [br]सकाळी जाग येते,

0:00:31.798,0:00:33.297
डिस्नेकथांतल्या राजकुमारीसारखी.

0:00:33.321,0:00:34.718
(हशा)

0:00:35.164,0:00:36.370
मी असा उद्योजक आहे कि जो

0:00:36.394,0:00:40.364
व्यावसायिक तत्वावर अशी वनराई [br]निर्माण करतो.

0:00:40.798,0:00:42.722
आम्ही कारखान्यांना,

0:00:42.746,0:00:43.903
शेतांना,

0:00:43.927,0:00:45.085
शाळांना,

0:00:46.287,0:00:47.442
घरांना,

0:00:48.306,0:00:49.482
रिसॉर्टसना,

0:00:50.273,0:00:51.629
इमारतींना

0:00:52.591,0:00:54.131
सार्वजनिक उद्यानांना

0:00:54.854,0:00:56.197
आणि प्राणिसंग्रहालयालासुद्धा

0:00:56.491,0:00:58.290
अशी वनराई फुलवण्यास [br]मदत केली आहे.

0:00:59.120,0:01:03.009
वनराई म्हणजे जिथे प्राणी एकत्र [br]राहतात अशी वेगळी जागा नव्हे.

0:01:04.035,0:01:09.575
वनराई आपल्या शहरी आयुष्याचाच [br]एक भाग असू शकते.

0:01:10.212,0:01:11.546
माझ्या मते वनराई म्हणजे,

0:01:11.570,0:01:15.067
घनदाट झाडी जिच्यामधून तुम्ही [br]चालूही शकणार नाही.

0:01:15.540,0:01:18.037
ती झाडं किती मोठी किंवा छोटी [br]आहेत हि गोष्ट अलहिदा.

0:01:19.046,0:01:22.429
आज आपण ज्या जगात राहतो [br]त्याच्या बहुतांशी भागात वनराई होती

0:01:22.453,0:01:24.486
असं मानवी हस्तक्षेपाच्या आधी होतं.

0:01:24.865,0:01:27.153
त्या वनराईच्या जागी मग आपण [br]आपली शहरं वसवली,

0:01:27.177,0:01:28.677
साओ पावलो सारखी,

0:01:28.701,0:01:31.470
हे विसरून कि आपण निसर्गाचा तेवढाच [br]भाग आहोत,

0:01:31.494,0:01:35.244
जेवढया या ग्रहावरच्या इतर ८४ लाख [br]प्रजातीसुद्धा त्याचा भाग आहेत.

0:01:36.215,0:01:39.643
आपला आवास आपला नैसर्गिक [br]आवास राहिला नाही.

0:01:40.190,0:01:42.192
पण आपल्यातल्या काही [br]जणांसाठी आता तसं नाही.

0:01:42.647,0:01:46.242
मी आणि आणखी काही जण अशी [br]वनराई व्यावसायिक तत्वावर निर्माण करतो -

0:01:46.266,0:01:48.073
कुठेही आणि सगळीकडे.

0:01:49.368,0:01:51.234
मी एक औद्योगिक अभियंता आहे

0:01:51.258,0:01:53.430
गाडयांच्या उत्पादनात मी निष्णात आहे.

0:01:54.078,0:01:56.254
मी टोयोटा कंपनीत कामाला असताना,

0:01:56.278,0:02:00.346
नैसर्गिक स्रोतांपासून उत्पादन कसं [br]करायचं हे मी शिकलो.

0:02:01.125,0:02:02.307
उदाहरण द्यायचं झाला तर,

0:02:02.331,0:02:04.982
रबराच्या झाडाचा आपण चीक काढतो,

0:02:05.006,0:02:06.665
त्याचं कच्च्या रबरात रूपांतर करतो.

0:02:06.689,0:02:09.394
आणि त्यापासून टायर [br]- एक उत्पादन - बनवतो

0:02:09.418,0:02:12.792
पण ही उत्पादनं पुन्हा नैसर्गिक [br]स्रोतांमध्ये रूपांतरित होवू शकत नाहीत

0:02:13.272,0:02:16.245
आपण निसर्गातील घटकांना वेगळं करतो

0:02:16.269,0:02:19.505
आणि ते मूलावस्थेत जाऊ शकणार नाहीत अशी [br]प्रक्रिया करतो.

0:02:19.529,0:02:21.246
असं औद्योगिक उत्पादन असतं.

0:02:22.025,0:02:25.487
याउलट नैसर्गिक प्रक्रिया हि अगदी [br]विरुद्ध दिशेने होते.

0:02:25.910,0:02:29.895
नैसर्गिक उत्पादन हे मूलकणांच्या [br]एकत्रीकरणाने होते,

0:02:29.919,0:02:31.274
अगदी प्रत्येक कणाच्या.

0:02:32.336,0:02:37.051
सगळी नैसर्गिक उत्पादनं पुन्हा [br]नैसर्गिक स्रोत बनतात.

0:02:38.343,0:02:41.285
हे मी तेव्हा शिकलो जेव्हा मी

0:02:41.309,0:02:44.347
माझ्या घराच्या परसात वनराई फुलवली

0:02:44.371,0:02:47.647
निसर्गाच्या सोबतीने काम करायची हि [br]माझी पहिलीच वेळ होती,

0:02:47.671,0:02:49.137
त्याच्या विरुद्ध नव्हे.

0:02:49.894,0:02:51.070
तेव्हापासून,

0:02:51.094,0:02:56.143
जगभरातल्या २५ शहरांमधे आम्ही [br]अशा ७५ वनराई फुलवल्या.

0:02:57.678,0:02:59.800
दरवेळी जेव्हा आम्ही नवीन जागी काम करतो,

0:02:59.824,0:03:04.568
आम्हांला असं आढळतं कि वनराई तयार [br]करण्यासाठी लागणारा प्रत्येक घटक

0:03:04.592,0:03:06.642
आमच्या आसपासच असतो.

0:03:06.666,0:03:09.347
आम्हांला फक्त हे सगळे घटक एकत्र [br]आणायचे असतात

0:03:09.371,0:03:11.332
आणि निसर्गाला त्याचं काम [br]करू द्यायचं असतं.

0:03:13.100,0:03:16.101
वनराई फुलवण्यासाठी आम्ही जमिनीपासून [br]सुरुवात करतो.

0:03:16.125,0:03:18.565
आम्ही तिचा पोत बघतो

0:03:18.589,0:03:21.057
आणि तिच्यात कोणते गुणधर्म नाहीत हे ठरवतो.

0:03:21.680,0:03:24.722
मातीचे कण जर छोटे असतील तर ती घट्ट होते -

0:03:24.746,0:03:27.149
इतकी घट्ट की तिच्यात पाणी जिरू शकत नाही.

0:03:28.188,0:03:32.636
आम्ही तिथे उपलब्ध असलेलं बायोमास मिसळतो,

0:03:32.660,0:03:35.187
त्यामुळे माती अधिक सच्छिद्र होते.

0:03:37.040,0:03:39.016
आता पाणी जिरू शकतं.

0:03:39.359,0:03:43.858
जर मातीत पाणी जिरू शकत नसेल,

0:03:43.882,0:03:45.557
आम्ही अजून थोडं बायोमास मिसळतो --

0:03:45.581,0:03:48.855
कुजलेल्या वनस्पती किंवा ऊसाची चिपाडं [br]यासारखं पाणी शोषणारं साहित्य,

0:03:48.879,0:03:52.727
जेणेकरून मातीत पाणी जिरून [br]तिच्यात ओल राहु शकते.

0:03:53.680,0:03:58.298
वाढीसाठी झाडांना पाणी, सूर्यप्रकाश आणि [br]पोषण लागतं.

0:03:59.047,0:04:01.783
जमीन जर सकस नसेल तर काय?

0:04:02.383,0:04:04.709
आम्ही जमिनीत पोषक पदार्थ थेट [br]मिसळत नाही.

0:04:04.733,0:04:06.345
ती औद्योगिक पद्धत झाली.

0:04:06.369,0:04:07.795
ती निसर्गानियमाविरुद्ध आहे.

0:04:07.819,0:04:10.903
त्याऐवजी मग आम्ही जमिनीत [br]सूक्ष्मजीव मिसळतो.

0:04:10.927,0:04:14.236
ते मातीत नैसर्गिकरित्या पोषक [br]घटकांची निर्मिती करतात.

0:04:14.886,0:04:17.475
आम्ही मिसळलेल्या बायोमासवर ते जगतात,

0:04:17.499,0:04:20.198
त्यांना फक्त खायचं आणि [br]वृद्धिंगत व्हायचं असतं.

0:04:20.222,0:04:22.173
आणि जशी त्यांची संख्या वाढते,

0:04:22.197,0:04:23.745
तशी मातीत जान येते.

0:04:23.769,0:04:25.162
ती जिवंत होते.

0:04:26.215,0:04:28.842
आम्ही तिथल्या झाडांच्या [br]मूळ प्रजातींचे सर्वेक्षण करतो

0:04:28.866,0:04:30.947
त्या मूळ प्रजाती आहेत कि [br]नाहीत हे आम्ही कसं ठरवतो

0:04:31.473,0:04:35.931
मानवी हस्तक्षेपाआधी जे काही होतं ते [br]तद्देशीयच होतं.

0:04:35.955,0:04:37.344
हा अगदी साधा निकष आहे.

0:04:37.949,0:04:41.794
आम्ही एका राष्ट्रीय उद्यानाचं [br]सर्वेक्षण करतो

0:04:42.470,0:04:45.024
नैसर्गिक वनराईचे अवशेष शोधण्यासाठी.

0:04:46.689,0:04:49.690
आम्ही तपोवनांचं सर्वेक्षण करतो,

0:04:49.714,0:04:52.605
किंवा जुन्या मंदिरांभोवती असलेल्या [br]उपवनांचं सर्वेक्षण करतो.

0:04:52.973,0:04:55.252
आणि जर काहीच हाती नाही लागलं तर

0:04:55.276,0:04:56.800
आम्ही संग्रहालयांमध्ये जातो प्राचीन काळापासून

0:04:56.824,0:05:02.047
अस्तित्वात असलेल्या तिथल्या वृक्षांचे [br]बीज आणि लाकूड पाहण्यासाठी

0:05:02.547,0:05:08.044
तिथल्या स्थानिक चित्रांचं, कवितांचं आणि [br]साहित्याचं संशोधन करतो,

0:05:08.068,0:05:10.601
तिथल्या वृक्षांच्या प्रजाती ओळखू [br]येण्यासाठी.

0:05:11.217,0:05:12.563
एकदा कुठली झाडं आहेत हे कळलं

0:05:12.587,0:05:14.505
कि त्यांची चार स्तरांमध्ये विभागणी [br]करतो:

0:05:14.529,0:05:17.936
झुडुपं, झाडं, वृक्ष आणि वृक्षमंडप.

0:05:18.475,0:05:20.992
प्रत्येक स्तराचे प्रमाण आम्ही ठरवतो,

0:05:21.016,0:05:25.720
आणि मग गटातल्या प्रत्येक झाडाच्या [br]प्रजातीची टक्केवारी ठरवतो.

0:05:26.506,0:05:28.339
जर आम्ही फळांची वनराई फुलवत असू,

0:05:28.363,0:05:31.422
तर आम्ही फळं येणाऱ्या झाडांचे [br]प्रमाण वाढवतो.

0:05:31.446,0:05:33.612
ती फुलणारी वनराई असू शकते,

0:05:34.145,0:05:37.572
जी अनेक पक्ष्यांना आणि माश्यांना [br]आकर्षित करते,

0:05:38.026,0:05:42.085
किंवा ते एक स्थानिक प्रजातींच्या झाडांचं [br]सदाहरित रान असू शकतं.

0:05:43.560,0:05:46.529
आम्ही बीज गोळा करतो आणि त्यांतून [br]रोपं तयार करतो.

0:05:47.011,0:05:49.975
एकाच स्तरातील झाडांची लागवड

0:05:49.999,0:05:51.849
शेजारी होणार नाही याची काळजी घेतो

0:05:51.873,0:05:55.380
नाहीतर जेव्हा ते उंच वाढतील तेव्हा [br]जागेसाठी त्यांच्यात स्पर्धा सुरु होईल

0:05:55.630,0:05:57.784
आम्ही रोपांची लागवड [br]एकमेकांच्या जवळ करतो

0:05:58.548,0:06:01.613
आम्ही जमिनीवर अर्धवट कुजलेला [br]पालापाचोळा पसरतो,

0:06:01.637,0:06:04.205
त्यामुळे बाहेर उष्णता असताना [br]जमीन ओली राहते

0:06:04.605,0:06:06.317
जेव्हा थंडी असते,

0:06:06.341,0:06:09.558
कुजलेल्या पालापाचोळ्यावरच दव गोठते,

0:06:09.582,0:06:12.991
त्यामुळे बाहेर अतिथंडी असली तरी [br]जमिनीत हवा खेळती राहते.

0:06:13.497,0:06:16.666
माती खूपच मऊ असते --

0:06:16.690,0:06:20.184
इतकी मऊ कि मुळ तिच्यात [br]सहज शिरु शकतात,

0:06:20.208,0:06:21.358
वेगाने.

0:06:22.064,0:06:24.549
सुरुवातीला वनराई वाढत [br]नाहीये असं वाटतं,

0:06:24.573,0:06:26.391
पण तिची वाढ जमिनीखाली चालू असते.

0:06:26.746,0:06:28.207
पहिल्या तीन महिन्यांत,

0:06:28.231,0:06:30.158
मूळ एक मीटर खोलीपर्यंत जातात.

0:06:30.736,0:06:32.620
ही मूळ एक जाळी तयार करतात,

0:06:32.644,0:06:34.373
जमिनीला घट्ट धरून ठेवतात.

0:06:34.397,0:06:37.993
सूक्ष्म जीव आणि बुरशी या जाळीत असतात.

0:06:38.706,0:06:42.293
जर झाडाच्या आसपास पोषण उपलब्ध नसेल,

0:06:42.317,0:06:45.177
हे सूक्ष्म जीव झाडापर्यंत [br]ते पोषण पोहोचवतात.

0:06:45.754,0:06:47.478
जेव्हा पाऊस पडतो,

0:06:47.502,0:06:48.662
जादू झाल्यासारखी,

0:06:48.686,0:06:50.549
रात्रीतून भुईछत्र्या येतात.

0:06:50.573,0:06:53.778
म्हणजेच जमिनीखाली पोषक [br]अश्या बुरशीची जाळी आहे.

0:06:54.663,0:06:56.930
एकदा हि मुळ रुजली कि,

0:06:56.954,0:06:59.119
जमिनीच्या वर वनराई [br]फुलायला सुरुवात होते.

0:06:59.835,0:07:04.202
जसजशी वनराईची वाढ होते [br]आम्ही तिला पाणी देत राहतो--

0:07:04.226,0:07:08.017
पुढच्या दोन ते तीन वर्षांपर्यंत [br]आम्ही पाणी देतो.

0:07:08.752,0:07:13.808
आम्हांला पाणी आणि जमिनीचं पोषण [br]फक्त आमच्या झाडांसाठी ठेवायचं आहे,

0:07:13.832,0:07:16.516
म्हणून जमिनीवरील तण आम्ही काढून टाकतो.

0:07:16.971,0:07:20.289
हि वनराई जशी वाढते ती [br]सूर्यप्रकाशाला प्रतिबंध करते.

0:07:20.801,0:07:23.247
अखेरीस, वनराई इतकी घनदाट होते

0:07:23.271,0:07:25.505
कि सूर्यप्रकाश जमिनीवर पोहोचू शकत नाही.

0:07:25.902,0:07:29.364
आता तण वाढू शकत नाही कारण [br]त्यांनासुद्धा सूर्यप्रकाशाची गरज असते.

0:07:30.044,0:07:31.323
अशा अवस्थेत,

0:07:31.347,0:07:34.544
वनराईत पडणारा पाण्याचा

0:07:34.568,0:07:36.925
प्रत्येक थेंबाचे बाष्पीभवन होत नाही.

0:07:37.327,0:07:40.415
हि घनदाट वनराई आर्द्र हवेला द्रवीभूत करते

0:07:40.439,0:07:42.210
आणि तिची ओल कायम ठेवते.

0:07:42.712,0:07:46.865
आम्ही वनराईला पाणी देणं हळुहळू कमी करतो [br]आणि अखेरीस ते देणं बंद करतो.

0:07:47.340,0:07:48.858
आणि पाणी न देताही,

0:07:48.882,0:07:52.928
वनराईची जमीन ओलसर राहते [br]आणि कधीकधी गडददेखील.

0:07:53.970,0:07:57.370
आता, जेव्हा एखादं पान या [br]वनराईच्या जमिनीवर पडतं,

0:07:57.394,0:07:59.545
ते लगेच कुजायला लागतं.

0:08:00.317,0:08:03.503
या कुजलेल्या पानाची बुरशी होते,

0:08:03.527,0:08:05.029
जी या वनराईचे खाद्य असते.

0:08:05.530,0:08:07.209
जशी वनराई वाढते,

0:08:07.233,0:08:08.903
अधिक पानं जमिनीवर गळून पडतात --

0:08:08.927,0:08:10.959
म्हणजे अजून जास्त बुरशी तयार होते,

0:08:10.983,0:08:14.221
म्हणजे आणखी खाद्य म्हणून वनराई [br]अजून वाढू शकते.

0:08:14.245,0:08:16.978
आणि या वनराईची भरमसाट वाढ होत राहते.

0:08:18.053,0:08:19.469
एकदा रुजल्या कि,

0:08:19.493,0:08:23.683
ह्या वनराई स्वतःचेच पुनर्निर्माण [br]वारंवार करणार आहेत --

0:08:23.707,0:08:25.281
कदाचित कायमचेच.

0:08:26.209,0:08:28.655
यासारख्या नैसर्गिक वनराईत,

0:08:28.679,0:08:31.350
कुठलेही व्यवस्थापन न करणे हेच उत्तम.

0:08:32.493,0:08:34.284
हे एक छोटंसं वनसंमेलन आहे.

0:08:34.308,0:08:35.523
(हशा)

0:08:36.663,0:08:39.206
या वनराईची वाढ सामूहिक असते.

0:08:39.627,0:08:40.945
जर हीच झाडं --

0:08:40.969,0:08:42.246
याच प्रजाती --

0:08:42.270,0:08:44.508
स्वतंत्रपणे लावल्या असत्या,

0:08:44.532,0:08:46.479
त्यांची वाढ एवढ्या जोमाने झाली नसती.

0:08:46.503,0:08:50.687
आणि अशाप्रकारे आम्ही १०० वर्षांची [br]वाटणारी वनराई निर्माण करतो

0:08:50.711,0:08:52.020
केवळ १० वर्षांत.

0:08:52.044,0:08:53.198
आपले खूप आभार.

0:08:53.222,0:08:58.796
(टाळ्या)