1
00:00:00,857 --> 00:00:03,716
Hẳn bạn đã biết về I.Q, 
hay chỉ số thông minh

2
00:00:03,716 --> 00:00:05,392
vậy Psy-Q là gì?

3
00:00:05,392 --> 00:00:07,629
Bạn biết bao nhiêu về những gì khiến bạn hành xử như vậy,

4
00:00:07,629 --> 00:00:10,374
và bạn giỏi tiên đoán hành vi người khác

5
00:00:10,374 --> 00:00:11,880
hay thậm chí của chính bạn ra sao?

6
00:00:11,880 --> 00:00:15,159
Và bạn nghĩ bao nhiêu trong những gì mình biết về tâm lí học là sai?

7
00:00:15,159 --> 00:00:18,947
Hãy tìm ra bằng việc đếm ngược top 10 giai thoại về tâm lí học.

8
00:00:18,947 --> 00:00:22,343
Bạn có lẽ đã nghe nói rằng khi nói về tâm lí của mình,

9
00:00:22,343 --> 00:00:25,225
thì như thể là đàn ông đến từ sao hỏa, và phụ nữ đến từ sao Kim.

10
00:00:25,235 --> 00:00:27,264
Nhưng đàn ông và phụ nữ thực sự khác nhau ra sao?

11
00:00:27,264 --> 00:00:29,518
Để tìm hiểu, hãy bắt đầu bằng việc nhìn vào thứ gì đó

12
00:00:29,518 --> 00:00:31,495
mà cả đàn ông và phụ nữ đều thực sự làm khác

13
00:00:31,495 --> 00:00:34,943
và chỉ ra những khác biệt giới tính về mặt tâm lí trên cùng bình diện.

14
00:00:34,943 --> 00:00:37,116
Một điều đàn ông và phụ nữ làm thực sự khác nhau là

15
00:00:37,116 --> 00:00:38,913
khoảng cách họ có thể ném một quả bóng.

16
00:00:38,913 --> 00:00:40,803
Vậy nếu ta nhìn vào số liệu cho đàn ông ở đây,

17
00:00:40,803 --> 00:00:43,274
ta thấy điều được cho là một đường cong phân bổ bình thường.

18
00:00:43,274 --> 00:00:46,482
Một vài người có thể ném bóng đi rất xa, và một vài thì không hề,

19
00:00:46,482 --> 00:00:48,252
nhưng đa số là ở khoảng cách trung bình.

20
00:00:48,252 --> 00:00:50,416
Và phụ nữ cũng có cùng sự phân bổ như vậy,

21
00:00:50,416 --> 00:00:52,465
nhưng thực ra có một sự khác biệt khá lớn.

22
00:00:52,465 --> 00:00:54,913
Trên thực tế, đàn ông trung bình có thể ném bóng xa hơn

23
00:00:54,913 --> 00:00:56,620
khoảng 98% phụ nữ.

24
00:00:56,620 --> 00:00:59,647
Vậy giờ hãy nhìn vào một vài sự khác biệt tâm lí giới

25
00:00:59,647 --> 00:01:02,504
có vẻ như ở cùng cán cân tiêu chuẩn.

26
00:01:02,504 --> 00:01:04,090
Bất kì nhà tâm lí học nào cũng sẽ nói với bạn

27
00:01:04,090 --> 00:01:06,635
rằng đàn ông giỏi nhận thức không gian hơn phụ nữ -

28
00:01:06,635 --> 00:01:09,373
nên ví dụ như đọc bản đồ - và điều đó đúng,

29
00:01:09,373 --> 00:01:11,863
nhưng hãy nhìn vào tầm cỡ của sự khác biệt này,

30
00:01:11,863 --> 00:01:15,250
Rất nhỏ; đường phân cách quá gần đến nỗi gần như chồng lên nhau.

31
00:01:15,250 --> 00:01:19,244
Trên thực tế, phụ nữ trung bình giỏi hơn 33% đàn ông,

32
00:01:19,244 --> 00:01:21,125
và dĩ nhiên, nếu đó là 50%,

33
00:01:21,125 --> 00:01:23,181
thì hai giới sẽ chính xác là ngang bằng.

34
00:01:23,181 --> 00:01:26,839
Đáng lưu ý là sự khác biệt này và cái tiếp tôi sẽ chỉ cho các bạn

35
00:01:26,839 --> 00:01:29,664
có lẽ là những khác biệt tâm lí giới lớn nhất

36
00:01:29,664 --> 00:01:31,101
từng được phát hiện trong tâm lí học.

37
00:01:31,101 --> 00:01:32,212
Và đây là cái tiếp theo.

38
00:01:32,212 --> 00:01:34,650
Nhà tâm lí học nào cũng sẽ bảo bạn rằng phụ nữ giỏi hơn

39
00:01:34,650 --> 00:01:36,315
với ngôn ngữ và ngữ pháp so với đàn ông.

40
00:01:36,315 --> 00:01:38,904
Và đây là kết quả trong bài kiểm tra ngữ pháp tiêu chuẩn.

41
00:01:38,904 --> 00:01:40,861
Phụ nữ ở đây. Đàn ông ở đây.

42
00:01:40,861 --> 00:01:44,560
Lại lần nữa, vâng, trung bình thì phụ nữ giỏi hơn, nhưng ranh giới rất mong manh

43
00:01:44,560 --> 00:01:48,047
đến nỗi 33% đàn ông giỏi hơn một phụ nữ trung bình,

44
00:01:48,047 --> 00:01:49,720
và lại nữa, nếu đó là 50%,

45
00:01:49,720 --> 00:01:52,462
nó sẽ đại diên cho sự cân bằng giới hoàn toàn.

46
00:01:52,462 --> 00:01:54,583
Vậy đó không thực sự là một trường hợp của sao hỏa và sao kim.

47
00:01:54,583 --> 00:01:57,250
Nó giống hơn với trường hợp của hãng Mars (Sao hỏa) và Snickers (Nhãn hàng socola của công ti này).

48
00:01:57,250 --> 00:02:01,612
về cơ bản là giống nhau, nhưng một cái có lẽ ít nhiều hấp dẫn hơn cái kia.

49
00:02:01,612 --> 00:02:03,638
Tôi sẽ không nói ra cái nào.

50
00:02:03,638 --> 00:02:05,503
Giờ các bạn đã hứng thú hơn rồi.

51
00:02:05,503 --> 00:02:08,539
Hãy phân tích tâm lí bạn bằng việc sử dụng bài kiểm tra tâm lí của Rorschach.

52
00:02:08,539 --> 00:02:12,122
Vậy bạn có thể thấy 2, tôi không biết, 2 con gấu hay hai người hay cái gì đó.

53
00:02:12,122 --> 00:02:13,875
Nhưng bạn nghĩ chúng (họ) đang làm gì?

54
00:02:13,875 --> 00:02:17,059
Giơ tay lên nếu bạn nghĩ họ đang nói xin chào.

55
00:02:17,059 --> 00:02:18,870
Không nhiều người. Được rồi.

56
00:02:18,870 --> 00:02:21,337
Giơ tay lên nếu bạn nghĩ chúng đang đập tay.

57
00:02:21,337 --> 00:02:23,307
Được rồi. Nếu bạn nghĩ chúng đang đánh nhau thì sao nhỉ?

58
00:02:23,307 --> 00:02:24,562
Chỉ rất ít người ở kia.

59
00:02:24,562 --> 00:02:27,639
Vâng, vậy nếu bạn nghĩ họ đang nói xin chào hay đang đập tay,

60
00:02:27,639 --> 00:02:29,630
thì tức là bạn là một người thân thiện.

61
00:02:29,630 --> 00:02:31,220
Nếu bạn nghĩ chúng đang đánh nhau,

62
00:02:31,220 --> 00:02:33,536
bạn có lẽ là người hơi khó tính và hung hăng.

63
00:02:33,536 --> 00:02:35,476
Cơ bản thì, bạn là một người yêu hay một chiến binh.

64
00:02:35,476 --> 00:02:36,763
Còn cái này thì sao?

65
00:02:36,763 --> 00:02:40,385
Đây không thực sự là một cuộc biểu quyết, nên khi tôi đếm đến 3, mọi người hãy hô to xem bạn nhìn thấy gì.

66
00:02:40,385 --> 00:02:43,549
Một, hai, ba. (Khán giả hô vang)

67
00:02:43,549 --> 00:02:45,241
Tôi nghe là chuột hamster. Ai nói rằng hamster?

68
00:02:45,241 --> 00:02:46,778
Điều đó rất đáng lo ngại.

69
00:02:46,778 --> 00:02:48,291
Một người ở kia nói rằng hamster.

70
00:02:48,291 --> 00:02:51,599
Vâng, bạn nên thấy một con vật hai chân gì đó ở đây,

71
00:02:51,599 --> 00:02:53,983
và rồi hình ảnh qua gương của chúng ở đó.

72
00:02:53,983 --> 00:02:57,414
Nếu bạn không thấy, thì tức là bạn gặp khó khăn

73
00:02:57,414 --> 00:03:01,504
trong việc xử lí những bình huống phức tạp khi có nhiều chuyện đang diễn ra.

74
00:03:01,504 --> 00:03:03,729
Dĩ nhiên, ngoại trừ việc nó không có ý nghĩa như vậy.

75
00:03:03,729 --> 00:03:06,400
Bài kiểm tra Rorschach cơ bản không có giá trị pháp lí

76
00:03:06,400 --> 00:03:08,675
trong việc chẩn đoán tính cách của một người

77
00:03:08,675 --> 00:03:11,136
và không được sử dụng bởi các nhà tâm lí học ngày nay.

78
00:03:11,136 --> 00:03:14,555
Trên thực tế, một nghiên cứu gần đây tìm ra rằng khi bạn cố gắng

79
00:03:14,555 --> 00:03:17,614
chẩn đoán tính cách người khác với bài kiểm tra này,

80
00:03:17,614 --> 00:03:19,356
chứng tâm thần phân liệt đã được phát hiện

81
00:03:19,356 --> 00:03:23,349
trong khoảng 1/6 những người hoàn toàn bình thường.

82
00:03:23,349 --> 00:03:26,182
Vậy nếu bạn không làm tốt bài kiểm tra này,

83
00:03:26,182 --> 00:03:28,736
có lẽ bạn không phải người giỏi nhìn hình cho lắm.

84
00:03:28,736 --> 00:03:31,105
Vậy hãy làm một câu hỏi nhanh khác để tìm ra.

85
00:03:31,105 --> 00:03:34,883
Khi làm bánh, bạn có thích - xin hãy giơ tay lên với mỗi cái như khi nãy -

86
00:03:34,883 --> 00:03:37,652
bạn thích dùng một cuốn công thức có hình ảnh?

87
00:03:37,652 --> 00:03:39,672
Vâng, một vài người.

88
00:03:39,672 --> 00:03:42,412
Có một người bạn chỉ dần từng bước?

89
00:03:42,412 --> 00:03:45,075
Hay thử tự mình nghĩ sao làm vậy?

90
00:03:45,075 --> 00:03:46,567
Khá ít người ở kia.

91
00:03:46,567 --> 00:03:48,287
Vâng, nếu bạn nói A,

92
00:03:48,287 --> 00:03:50,459
thì tức là bạn là một người học từ hình ảnh

93
00:03:50,459 --> 00:03:53,987
và bạn học hỏi tốt nhất khi thông tin được trình bày dưới dạng hình.

94
00:03:53,987 --> 00:03:56,569
Nếu bạn nói B, tức là bạn là một người học bằng tai,

95
00:03:56,569 --> 00:04:00,294
và bạn học tốt nhất khi thông tin được đưa đến dưới hình thức âm thanh.

96
00:04:00,294 --> 00:04:03,229
Và nếu bạn nói C, tức là bạn là một người học vân động,

97
00:04:03,229 --> 00:04:06,630
và học tốt nhất khi có hứng thú và tự làm mọi thứ với đôi bàn tay mình.

98
00:04:06,630 --> 00:04:08,788
Dĩ nhiên, ngoại trừ việc, chắc bạn đã đoán ra,

99
00:04:08,788 --> 00:04:11,607
rằng nó không phải vậy, vì toàn bộ hoàn toàn chỉ là một giai thoại.

100
00:04:11,607 --> 00:04:15,465
Các phong cách học được tạo ra và không được khoa học kiểm chứng.

101
00:04:15,465 --> 00:04:19,021
Vậy ta biết được điều này vì những nghiên cứu thực nghiệm được kiểm soát chặt chẽ,

102
00:04:19,021 --> 00:04:21,142
khi người học được trao cho tài liệu để học

103
00:04:21,142 --> 00:04:23,762
hoặc theo phong cách ưa thích của họ hay theo cách đối ngược,

104
00:04:23,762 --> 00:04:27,338
thì không có gì khác biệt trong lượng thông tin họ giữ lại được.

105
00:04:27,338 --> 00:04:29,404
Và nếu bạn nghĩ về điều đó chỉ một chốc lát,

106
00:04:29,404 --> 00:04:31,482
rất hiển nhiên rằng nó phải là sự thật.

107
00:04:31,482 --> 00:04:34,054
Rõ ràng là hình thức trình bày tốt nhất

108
00:04:34,054 --> 00:04:37,352
không phụ thuộc vào bạn, mà vào điều bạn đang cố học.

109
00:04:37,357 --> 00:04:39,479
Giả sử, liệu bạn có thể học lái ô tô

110
00:04:39,479 --> 00:04:41,897
chỉ bằng nghe ai đó bảo bạn phải làm gì

111
00:04:41,897 --> 00:04:43,525
với không một trải nghiệm vận động?

112
00:04:43,525 --> 00:04:45,341
Liệu bạn có thể giải các phương trình đồng thời

113
00:04:45,341 --> 00:04:48,487
bằng việc bàn về chúng trong đầu và không hề viết chúng ra?

114
00:04:48,487 --> 00:04:50,588
Liệu bạn có thể ôn tập cho bài kiểm tra kiến trúc

115
00:04:50,588 --> 00:04:53,261
bằng việc sử dụng điệu nhảy trình diễn nếu bạn là một người học vận động?

116
00:04:53,261 --> 00:04:56,202
Không. Điều bạn cần làm là thích ứng tài liệu cần học

117
00:04:56,202 --> 00:04:59,977
với hình thức trình bày, không phải với bạn.

118
00:04:59,977 --> 00:05:02,126
Tôi biết nhiều trong các bạn là những học sinh A-level

119
00:05:02,126 --> 00:05:04,418
và sẽ sớm nhận được kết quả GCSE của mình.

120
00:05:04,418 --> 00:05:06,976
Và nếu bạn dường như không đạt được những gì mình mong đợi,

121
00:05:06,976 --> 00:05:09,323
thì bạn không thể đỗ lỗi cho phong cách học của mình,

122
00:05:09,323 --> 00:05:12,950
mà một điều bạn có thể muốn nghĩ đến là gen của mình.

123
00:05:12,950 --> 00:05:16,635
Vậy điều này tất cả có liên quan đến một nghiên cứu gần đây ở Đại học Cao Đẳng Luân Đôn

124
00:05:16,635 --> 00:05:19,189
tìm ra rằng 58% sự thay đổi

125
00:05:19,189 --> 00:05:22,440
giữa những học sinh khác nhau và kết quả GCSE của họ

126
00:05:22,440 --> 00:05:24,097
được quy cho những nhân tố gen của họ.

127
00:05:24,097 --> 00:05:27,233
Nghe như là một con số chính xác, vậy bằng cách nào ta có thể nói vậy?

128
00:05:27,233 --> 00:05:30,738
Vâng, khi ta muốn gỡ bỏ những đóng góp liên quan

129
00:05:30,738 --> 00:05:32,842
của gen và môi trường,

130
00:05:32,842 --> 00:05:35,071
điều ta có thể làm là một nghiên cứu về các cặp song sinh.

131
00:05:35,071 --> 00:05:38,647
Những cặp sinh đôi cùng trứng có cùng 100% môi trường

132
00:05:38,647 --> 00:05:40,551
và cùng chung 100% gen,

133
00:05:40,551 --> 00:05:43,773
trong khi những cặp khác trứng có cùng 100% môi trường,

134
00:05:43,773 --> 00:05:47,509
nhưng cũng như anh/em trai và chị/em gái, chỉ có cùng 50% gen.

135
00:05:47,509 --> 00:05:51,707
Do đó bằng việc so sánh sự tương đồng giữa các kết quả GCSE ở các cặp cùng trứng

136
00:05:51,707 --> 00:05:54,018
với những cặp khác trứng,

137
00:05:54,018 --> 00:05:55,364
và làm một vài phéo toán khéo léo,

138
00:05:55,364 --> 00:05:59,265
ta có thể nắm được sự thay đổi và kết quả phụ thuộc bao nhiêu vào môi trường,

139
00:05:59,265 --> 00:06:01,401
và bao nhiêu vào gen.

140
00:06:01,401 --> 00:06:05,178
Và hóa ra có khoảng 58% là do gen.

141
00:06:05,178 --> 00:06:08,941
Vâng điều này không nhằm hạ thấp những nỗ lực mà bạn và giáo viên của mình đã đặt vào.

142
00:06:08,941 --> 00:06:12,072
Nếu bạn không dường như có được kết quả GCSE mình mong muốn,

143
00:06:12,072 --> 00:06:16,578
thì bạn luôn có thể đổ lỗi cha mẹ mình, hay ít nhất là gen của họ.

144
00:06:16,578 --> 00:06:18,606
Một điều bạn không nên đổ lỗi

145
00:06:18,606 --> 00:06:21,068
là việc làm một người não trái hay não phải,

146
00:06:21,068 --> 00:06:22,879
vì lại lần nữa, đó là một giai thoại.

147
00:06:22,879 --> 00:06:25,636
Vậy giai thoại ở đây là rằng não trái hợp với logic,

148
00:06:25,636 --> 00:06:27,435
nó giỏi với những phương trình kiểu này,

149
00:06:27,435 --> 00:06:31,534
và não phải sáng tạo hơn, nên giỏi về âm nhạc hơn.

150
00:06:31,534 --> 00:06:34,465
Nhưng lần nữa, đậy là một giai thoại vì gần như mọi việc bạn làm

151
00:06:34,465 --> 00:06:37,275
liên quan gần như tất cả các phần của não bộ phối hợp cùng nhau,

152
00:06:37,275 --> 00:06:40,595
thậm chí chỉ việc đơn thuần nhất là một cuộc nói chuyện bình thường.

153
00:06:40,595 --> 00:06:43,938
Tuy nhiên, có lẽ một lí do vì sao nó vẫn tồn tại

154
00:06:43,938 --> 00:06:46,180
là rằng có một mẩu sự thật trong đó.

155
00:06:46,180 --> 00:06:47,790
Vậy một phiên bản liên quan của giai thoại này

156
00:06:47,790 --> 00:06:51,073
là rằng người thuận tay trái sáng tạo hơn người thuận tay phải,

157
00:06:51,073 --> 00:06:54,527
điều khá dễ hiểu vì não bạn kiểm soát tay đối diện,

158
00:06:54,527 --> 00:06:55,887
nên hỡi những người thuận tay trái,

159
00:06:55,887 --> 00:06:58,313
phần não bên phải có phần chủ động hơn

160
00:06:58,313 --> 00:07:00,118
phần não bên trái,

161
00:07:00,118 --> 00:07:02,606
và ý tưởng là phần tay trái sáng tạo hơn.

162
00:07:02,606 --> 00:07:04,003
Bây giờ, điều này tự nó không còn đúng nữa

163
00:07:04,003 --> 00:07:07,204
rằng người thuận tay trái sáng tạo hơn người thuận tay phải.

164
00:07:07,204 --> 00:07:09,619
Điều đúng là rằng những người thuận cả hai tay,

165
00:07:09,619 --> 00:07:12,312
hay người dùng cả hai tay cho những việc khác nhau,

166
00:07:12,312 --> 00:07:16,074
là những người suy nghĩ sáng tạo hơn người chỉ thuận một tay,

167
00:07:16,074 --> 00:07:17,807
vì việc thuận hai tay liên quan đến việc

168
00:07:17,807 --> 00:07:20,536
để hai bên não bộ trao đổi lẫn nhau rất nhiều,

169
00:07:20,536 --> 00:07:24,298
điều dường như liên quan đến việc tạo nên suy nghĩ linh hoạt.

170
00:07:24,298 --> 00:07:26,113
Giai thoại về người thuật tay trái sáng tạo

171
00:07:26,113 --> 00:07:28,171
bắt nguồn từ sự thật rằng người thuận hai tay

172
00:07:28,171 --> 00:07:31,298
là thường thấy ở người thuận tay trái hơn là tay phải,

173
00:07:31,298 --> 00:07:34,347
vậy là có chút sự thật trong quan niệm về người thuận tay trái sáng tạo hơn,

174
00:07:34,347 --> 00:07:35,694
nhưng không nhiều.

175
00:07:35,694 --> 00:07:38,131
Một giai thoại có liên quan bạn có lẽ đã nghe nói

176
00:07:38,131 --> 00:07:40,504
là rằng ta chỉ dùng 10% não bộ.

177
00:07:40,504 --> 00:07:42,030
Lần nữa, đây hoàn toàn chỉ là một giai thoại.

178
00:07:42,030 --> 00:07:44,749
Gần như mọi thứ ta làm, dù là điều nhỏ nhặt nhất,

179
00:07:44,749 --> 00:07:46,932
đều dùng gần như tất cả não bộ.

180
00:07:46,932 --> 00:07:50,693
Tức là, dĩ nhiên là đúng

181
00:07:50,693 --> 00:07:55,273
rằng đa số chúng ta không dùng năng lượng não bộ hết mức có thể.

182
00:07:55,273 --> 00:07:58,239
Vậy ta có thể làm gì để tăng cường năng lượng não bộ?

183
00:07:58,239 --> 00:08:00,377
Có lẽ ta có thể nghe chút nhạc Mô-da.

184
00:08:00,377 --> 00:08:03,095
Bạn đã bao giờ nghe về ý tưởng về hiệu ứng Mô-da?

185
00:08:03,095 --> 00:08:06,052
Vậy ý tưởng là rằng việc nghe nhạc Mô-da khiến bạn thông minh hơn

186
00:08:06,052 --> 00:08:08,221
và cải thiện kết quả trong bài kiểm tra IQ.

187
00:08:08,221 --> 00:08:10,326
Lại lần nữa, điều thú vị về giai thoại này

188
00:08:10,326 --> 00:08:13,767
là rằng dù nó cơ bản là một giai thoại, có chút sự thật trong đó.

189
00:08:13,767 --> 00:08:15,541
Nghiên cứu ban đầu đã tìm ra rằng

190
00:08:15,541 --> 00:08:19,322
những người tham gia được nghe nhạc Mô-da một vài phút

191
00:08:19,322 --> 00:08:21,621
làm tốt hơn trong một bài kiểm tra IQ sau đó

192
00:08:21,621 --> 00:08:25,034
hơn những người chỉ đơn giản ngồi trong yên lặng.

193
00:08:25,034 --> 00:08:28,758
Nhưng một nghiên cứu kế thừa đã nhờ vài người thích nhạc Mô-da

194
00:08:28,758 --> 00:08:30,539
và một nhóm người khác

195
00:08:30,539 --> 00:08:33,207
là fan truyện kinh dị của Stephen King.

196
00:08:33,207 --> 00:08:36,771
Và họ đã cho những người này nghe nhạc hoặc truyện.

197
00:08:36,771 --> 00:08:39,279
Những người thích nhạc Mô-da hơn là truyện

198
00:08:39,279 --> 00:08:42,010
có một sự tăng IQ lớn hơn so với việc nghe truyện kể,

199
00:08:42,010 --> 00:08:44,848
nhưng những người thích truyện hơn nhạc Mô-da

200
00:08:44,848 --> 00:08:47,955
có một sự tăng trưởng IQ lớn hơn từ việc nghe truyện của Stephen King

201
00:08:47,955 --> 00:08:49,170
so với nhạc Mô-da.

202
00:08:49,170 --> 00:08:51,933
Vậy sự thật là rằng việc nghe thứ gì đó bạn thích

203
00:08:51,933 --> 00:08:55,184
phần nào tạo hứng thú cho bạn và giúp IQ của bạn tăng lên tạm thời

204
00:08:55,184 --> 00:08:57,111
trong một phạm vi hẹp các hoạt động.

205
00:08:57,111 --> 00:08:59,479
Không có đề xuất rằng việc nghe nhạc Mô-da,

206
00:08:59,479 --> 00:09:01,104
hay quả thực truyện Stephen King

207
00:09:01,104 --> 00:09:04,526
sẽ khiến bạn thông minh hơn về lâu về dài.

208
00:09:04,526 --> 00:09:07,466
Một phiên bản khác của giai thoại Mô-da

209
00:09:07,466 --> 00:09:12,324
là rằng việc nghe nhạc Mô-da có thể khiến bạn không chỉ thông minh mà còn khỏe mạnh hơn.

210
00:09:12,324 --> 00:09:14,392
Không may thay, điều này cũng không có vẻ đúng

211
00:09:14,392 --> 00:09:17,451
với những người nghe nhạc Mô-da gần như mỗi ngày,

212
00:09:17,451 --> 00:09:19,169
bản thân Mô-da,

213
00:09:19,169 --> 00:09:22,149
người mắc chứng bệnh lậu, đậu mùa, viêm khớp,

214
00:09:22,149 --> 00:09:26,663
và, điều đa số cho rằng cuối cùng đã giết chết ông, bệnh giang mai.

215
00:09:26,673 --> 00:09:30,035
Điều này cho thấy rằng Mô-da lẽ ra nên cẩn thận hơn, có lẽ,

216
00:09:30,035 --> 00:09:32,613
khi chọn bạn đời của mình.

217
00:09:32,613 --> 00:09:34,772
Nhưng ta chọn bạn đời bằng cách nào?

218
00:09:34,772 --> 00:09:39,798
Vậy một giai thoại tôi phải nói ra, đã được lan truyền bởi các nhà xã hội học

219
00:09:39,798 --> 00:09:43,421
là rằng sự ưa thích hơn vào một người bạn tình là một sản phẩm của nên văn hóa,

220
00:09:43,421 --> 00:09:45,352
rằng chúng là đặc trưng văn hóa.

221
00:09:45,352 --> 00:09:47,496
Nhưng trên thực tế, số liệu không cho thấy điều này.

222
00:09:47,496 --> 00:09:51,541
Một nghiên cứu nổi tiếng đã khảo sát mọi người từ 37 nền văn hóa khác nhau trên toàn cầu,

223
00:09:51,541 --> 00:09:53,117
từ người Mỹ đến người Zulu (Nam Phi),

224
00:09:53,117 --> 00:09:55,483
về điều họ tìm kiếm ở một người bạn đời.

225
00:09:55,483 --> 00:09:57,852
Và trong mỗi nền văn hóa riêng biệt trên toàn cầu,

226
00:09:57,852 --> 00:10:01,567
đàn ông đặt nặng hơn về sự hấp dẫn sinh lí ở một người bạn đời

227
00:10:01,567 --> 00:10:02,867
hơn là phụ nữ,

228
00:10:02,867 --> 00:10:04,608
và cũng trong mỗi nền văn hóa riêng,

229
00:10:04,608 --> 00:10:09,222
phụ nữ đặt nặng hơn đàn ông ở tham vọng và quyền lực.

230
00:10:09,222 --> 00:10:10,605
Cũng trong mỗi nền văn hóa,

231
00:10:10,605 --> 00:10:13,130
đàn ông thích những người phụ nữ trẻ hơn mình,

232
00:10:13,130 --> 00:10:15,939
trung bình, tôi cho là 2,66 năm,

233
00:10:15,939 --> 00:10:17,588
và cũng trong mỗi nền văn hóa,

234
00:10:17,588 --> 00:10:20,188
phụ nữ thích đàn ông lớn tuổi hơn mình,

235
00:10:20,188 --> 00:10:22,998
trung bình khoảng 3,42 tuổi,

236
00:10:22,998 --> 00:10:26,713
đó là lí do tại sao ta có ở đây "Mỗi người cần một người "cha nuôi"".

237
00:10:26,713 --> 00:10:29,290
Vậy đi từ việc cố gắng ghi điểm với bạn tình

238
00:10:29,290 --> 00:10:33,212
đến việc cố ghi điểm trong môn bóng rổ, bóng đá hay bất kì môn thể thao nào bạn tham gia.

239
00:10:33,212 --> 00:10:37,353
Giai thoại ở đây là rằng vận động viên đi từ chuỗi hot-hand (thành công trong bóng rổ), người Mỹ gọi như vậy,

240
00:10:37,353 --> 00:10:39,553
hay purple patch (giai đoạn thành công), ta thường nói ở Anh,

241
00:10:39,553 --> 00:10:42,393
nơi người ta không thể bỏ lỡ, như anh chàng ở đây.

242
00:10:42,393 --> 00:10:46,077
Nhưng trên thực tế, điều xảy ra là rằng nếu bạn phân tích kiểu mẫu

243
00:10:46,077 --> 00:10:47,865
của những quả trúng và quả trật theo số liệu,

244
00:10:47,865 --> 00:10:50,164
hóa ra là nó gần như luôn ngẫu nhiên.

245
00:10:50,164 --> 00:10:52,579
Não bạn tạo ra những kiểu mẫu từ sự ngẫu nhiên.

246
00:10:52,579 --> 00:10:53,936
Nếu bạn tung một đồng xu,

247
00:10:53,936 --> 00:10:57,572
một chuỗi ngửa và sấp sẽ xuất hiện đâu đó trong sự ngẫu nhiên,

248
00:10:57,572 --> 00:11:00,683
và vì não bộ thích nhìn thấy những kiểu mẫu ở nơi không hề có,

249
00:11:00,683 --> 00:11:03,284
ta nhìn vào những chuỗi này và gán ý nghĩa cho chúng

250
00:11:03,284 --> 00:11:05,591
và nói, "Yeah, anh ta sẽ chơi tốt hôm nay."

251
00:11:05,591 --> 00:11:07,901
trong khi thực sự bạn sẽ nhận cùng kiểu mẫu

252
00:11:07,901 --> 00:11:10,546
nếu bạn chỉ nhận được những cú trúng và trật ngẫu nhiên.

253
00:11:11,406 --> 00:11:14,872
Vậy một ngoại lệ cho điều này, tuy nhiên, là những cú sút penaty trong bóng đá.

254
00:11:14,872 --> 00:11:17,957
Một nghiên cứu gần đây khảo sát các cú sút penaty trong bóng đá

255
00:11:17,957 --> 00:11:19,977
chỉ ra rằng những người chơi đại diện những nước

256
00:11:19,977 --> 00:11:22,601
với lịch sử xấu về các quả sút phạt,

257
00:11:22,601 --> 00:11:24,784
ví dụ như nước Anh,

258
00:11:24,784 --> 00:11:28,545
có xu hướng thực hiện cú sút của mình nhanh hơn những nước có lịch sử tốt hơn,

259
00:11:28,545 --> 00:11:31,865
và kết quả là, như bạn có thể đoán, họ có khả năng bỏ lỡ cao hơn.

260
00:11:31,865 --> 00:11:33,560
Điều này đặt ra câu hỏi

261
00:11:33,560 --> 00:11:36,949
là liệu có khả năng nào ta có thể cải thiện sự thực hiện của người khác.

262
00:11:36,949 --> 00:11:38,947
Và một điều bạn có thể nghĩ đến

263
00:11:38,947 --> 00:11:42,366
là phạt những người bỏ lỡ và xem liệu điều đó có giúp họ tốt hơn không.

264
00:11:42,366 --> 00:11:45,998
Ý tưởng này, ảnh hưởng rằng sự trừng phạt có thể cải thiện sự thực hiện,

265
00:11:45,998 --> 00:11:48,204
là điều những người tham gia nghĩ họ đang thử nghiệm

266
00:11:48,204 --> 00:11:50,736
trong thí nghiệm học và phạt nổi tiếng của Milgram

267
00:11:50,736 --> 00:11:53,744
mà bạn có lẽ đã nghe nói đến nếu bạn là một học sinh khoa tâm lí.

268
00:11:53,744 --> 00:11:56,566
Chuyện kể rằng những người tham gia sẵn sàng để trao

269
00:11:56,566 --> 00:11:59,867
cái mà họ tin là những ổ điện chết người cho một người kia

270
00:11:59,867 --> 00:12:01,888
khi họ trả lời sai,

271
00:12:01,888 --> 00:12:04,697
chỉ vì ai đó trong chiếc áo choàng trắng bảo họ làm vậy.

272
00:12:04,697 --> 00:12:07,112
Nhưng câu chuyện này là một giai thoại vì ba lí do.

273
00:12:07,112 --> 00:12:12,016
Đầu tiên và quan trọng nhất, áo phòng thí nghiệm không có màu trắng, trên thực tế là xám.

274
00:12:12,016 --> 00:12:16,423
Thứ hai, những người tham gia được yêu cầu trước nghiên cứu

275
00:12:16,423 --> 00:12:18,930
và được nhắc nhở mỗi lần họ quan ngại,

276
00:12:18,930 --> 00:12:21,763
rằng dù cơn giật rất đau đớn, chúng hoàn toàn không gây chết người

277
00:12:21,763 --> 00:12:24,505
và thực tế là chẳng gây một tổn thương vĩnh viễn nào hết.

278
00:12:24,505 --> 00:12:26,825
Và thứ ba, những người tham gia đã không trao dây điện

279
00:12:26,825 --> 00:12:29,473
chỉ vì ai đó trong chiếc áo choàng bảo họ làm vậy.

280
00:12:29,473 --> 00:12:31,515
Khi họ được phỏng vấn sau nghiên cứu,

281
00:12:31,515 --> 00:12:34,023
tất cả nói rằng họ tin tưởng chắc chắn

282
00:12:34,023 --> 00:12:37,807
rằng nghiên cứu học hỏi và trừng phạt phục vụ một mục đích khoa học xứng đáng

283
00:12:37,807 --> 00:12:40,245
cái mà sẽ có những gặt hái lâu bền cho khoa học

284
00:12:40,245 --> 00:12:46,114
so với sự không thoải mái tạm thời được gây đến cho người tham gia.

285
00:12:47,025 --> 00:12:49,603
Được rồi, vậy là tôi vừa nói được khoảng 12 phút,

286
00:12:49,603 --> 00:12:52,289
và bạn có lẽ đã luôn ngồi kia lắng nghe tôi,

287
00:12:52,289 --> 00:12:54,509
phân tích những cách dùng từ và ngôn ngữ cơ thể của tôi

288
00:12:54,509 --> 00:12:58,116
và cố gắng hiểu ra liệu bạn có nên chú ý đến những gì tôi đang nói không,

289
00:12:58,116 --> 00:13:00,577
liệu tôi có đang nói thật hay nói dối,

290
00:13:00,577 --> 00:13:02,759
nhưng nếu là vậy, bạn có lẽ đã hoàn toàn thất bại,

291
00:13:02,759 --> 00:13:05,104
vì dù ta đều nghĩ rằng ta có thể nhận ra kẻ nói dối

292
00:13:05,104 --> 00:13:07,197
từ ngôn ngữ cơ thể và cấu trúc lời nói của họ,

293
00:13:07,197 --> 00:13:09,870
hàng trăm bài kiểm tra tâm lí qua nhiều năm đã chỉ ra

294
00:13:09,870 --> 00:13:12,561
rằng tất cả chúng ta, bao gồm cả sĩ quan cảnh sát và thám tử,

295
00:13:12,561 --> 00:13:16,061
cơ bản cũng ngẫu nhiên mới phát hiện ra lời nói dối từ ngôn ngữ cơ thể

296
00:13:16,061 --> 00:13:17,642
và đặc điểm khẩu hình.

297
00:13:17,642 --> 00:13:19,686
Thú vị thay, có một ngoại lệ:

298
00:13:19,686 --> 00:13:21,938
TV nhờ tìm người thân bị mất tích

299
00:13:21,938 --> 00:13:24,923
Khá dễ để dự đoán thời điểm người thân bị thất lạc

300
00:13:24,923 --> 00:13:28,254
và khi nào người kháng án thực tế đã tự mình giết chết người họ hàng.

301
00:13:28,254 --> 00:13:31,769
Vậy những kẻ kháng án gian trá có khả năng lắc đầu, hay nhìn đi nơi khác,

302
00:13:31,769 --> 00:13:33,483
và mắc lỗi trong lời nói của mình,

303
00:13:33,483 --> 00:13:35,498
trong khi kẻ nói thật có thiên hướng

304
00:13:35,498 --> 00:13:37,843
bày tỏ hi vọng rằng người kia sẽ trở về an toàn

305
00:13:37,843 --> 00:13:39,584
và tránh ngôn từ cay nghiệt.

306
00:13:39,584 --> 00:13:44,187
Do vậy, cho ví dụ, họ có thể nói "bị tước đi khỏi chúng tôi" thay vì "bị giết."

307
00:13:44,187 --> 00:13:46,844
Nhân tiện nói về điều này, đã đến lúc tôi kết thúc bài thuyết trình của mình,

308
00:13:46,844 --> 00:13:50,052
nhưng trước đó, tôi chỉ muốn mang đến cho các bạn trong 30 giây

309
00:13:50,052 --> 00:13:53,423
giai thoại bao quát của tâm lí học.

310
00:13:53,423 --> 00:13:57,720
Vậy giai thoại là rằng tâm lí học chỉ là một sự tập hợp những lí thuyết thú vị,

311
00:13:57,720 --> 00:14:01,241
tất cả chúng nói lên điều gì đó hữu ích và có gì đó để dâng hiến.

312
00:14:01,241 --> 00:14:03,740
Điều tôi hi vọng đã chỉ ra cho các bạn trong vài phút qua

313
00:14:03,740 --> 00:14:05,325
là rằng điều này không đúng.

314
00:14:05,325 --> 00:14:08,584
Điều ta cần làm là đánh giá những lí thuyết tâm lí

315
00:14:08,584 --> 00:14:10,468
bằng việc xem xét những tiên đoán chúng đưa ra,

316
00:14:10,468 --> 00:14:13,289
liệu đó là nghe nhạc Mô-da khiến bạn thông minh hơn,

317
00:14:13,289 --> 00:14:18,056
rằng bạn học tốt hơn khi thông tin được trình bày theo phong cách ưa thích

318
00:14:18,056 --> 00:14:21,521
hay dù gì chăng nữa, tất cả những cái này chỉ là những dự đoán dựa trên kinh nghiệm,

319
00:14:21,521 --> 00:14:23,306
và cách duy nhất ta có thể cải thiện

320
00:14:23,306 --> 00:14:25,426
là kiểm tra những dự đoán này với dữ liệu

321
00:14:25,426 --> 00:14:27,755
trong những nghiên cứu thực nghiệm được kiểm soát chặt chẽ.

322
00:14:27,755 --> 00:14:30,889
Và chỉ bằng cách đó ta mới có thể hi vọng phát hiện ra

323
00:14:30,889 --> 00:14:33,513
cái nào trong những lí thuyết này được chứng minh,

324
00:14:33,513 --> 00:14:36,903
và cái nào, như những gì tôi đã nói hôm nay, những giai thoại.

325
00:14:36,903 --> 00:14:38,412
Cảm ơn.

326
00:14:38,412 --> 00:14:41,872
(Vỗ tay)