1
00:00:00,857 --> 00:00:03,716
Čuli ste za svoj IQ,
vašu opštu inteligenciju,

2
00:00:03,716 --> 00:00:05,392
ali šta je Psi-Q?

3
00:00:05,392 --> 00:00:07,629
Koliko znate o tome šta vas pokreće

4
00:00:07,629 --> 00:00:10,374
i koliko ste dobri u predviđanju
ponašanja drugih ljudi

5
00:00:10,374 --> 00:00:11,880
ili čak sopstvenog?

6
00:00:11,880 --> 00:00:15,159
Koliko je ono što mislite da znate
o psihologiji pogrešno?

7
00:00:15,159 --> 00:00:18,947
Hajde da otkrijemo nabrojavanjem
10 najvećih mitova o psihologiji.

8
00:00:18,947 --> 00:00:22,343
Verovatno ste čuli da kada se radi
o njihovoj psihologiji,

9
00:00:22,343 --> 00:00:24,885
da su muškarci sa Marsa,
a žene sa Venere.

10
00:00:24,885 --> 00:00:27,264
Ali koliko su zaista
muškarci i žene različiti?

11
00:00:27,264 --> 00:00:29,518
Da bismo to otkrili,
počnimo da posmatramo nešto

12
00:00:29,518 --> 00:00:31,495
gde se muškarci i žene zaista razlikuju

13
00:00:31,495 --> 00:00:34,743
i da ocrtamo neke psihološke razlike
među polovima na istom nivou.

14
00:00:34,743 --> 00:00:37,116
Jedna stvar gde se
muškarci i žene zaista razlikuju

15
00:00:37,116 --> 00:00:38,913
je koliko daleko mogu da bace loptu.

16
00:00:38,913 --> 00:00:40,803
Ako ovde pogledamo podatke za muškarce,

17
00:00:40,803 --> 00:00:43,234
vidimo ono što se naziva
normalnom krivom raspodele.

18
00:00:43,234 --> 00:00:46,662
Nekoliko muškaraca može da baci loptu
dosta daleko, nekoliko njih nimalo,

19
00:00:46,662 --> 00:00:48,472
ali najviše muškaraca može prosečno.

20
00:00:48,472 --> 00:00:50,416
I žene dele istu podelu,

21
00:00:50,416 --> 00:00:52,465
ali zapravo tu postoji velika razlika.

22
00:00:52,465 --> 00:00:54,913
Zapravo, prosečan muškarac
može da baci loptu dalje

23
00:00:54,913 --> 00:00:56,620
od oko 98% svih žena.

24
00:00:56,620 --> 00:00:59,647
Hajde da sada vidimo
kako neke psihološke razlike polova

25
00:00:59,647 --> 00:01:02,504
izgledaju na istom standardizovanom nivou.

26
00:01:02,504 --> 00:01:04,090
Svaki psiholog će vam reći

27
00:01:04,090 --> 00:01:06,635
da su muškarci bolji
u prostornom snalaženju od žena -

28
00:01:06,635 --> 00:01:09,373
stvarima poput čitanja mapa
na primer, što je tačno,

29
00:01:09,373 --> 00:01:11,863
ali hajde da pogledamo
veličinu te razlike.

30
00:01:11,863 --> 00:01:15,250
Mala je. Linije su toliko blizu
da se gotovo preklapaju.

31
00:01:15,250 --> 00:01:19,244
Zapravo, prosečna žena je bolja
od 33% svih muškaraca,

32
00:01:19,244 --> 00:01:21,125
i naravno, kada bi to bilo 50%,

33
00:01:21,125 --> 00:01:23,181
onda bi dva roda bili jednaki.

34
00:01:23,181 --> 00:01:26,839
Bitno je imati na umu da su ova razlika
i sledeća koju ću vam pokazati

35
00:01:26,839 --> 00:01:29,264
otprilike najveće
psihološke rodne razlike

36
00:01:29,264 --> 00:01:31,101
koje su ikada otkrivene u psihologiji.

37
00:01:31,101 --> 00:01:32,212
Evo sledeće.

38
00:01:32,212 --> 00:01:34,480
Svaki psiholog će vam reći
da su žene bolje

39
00:01:34,480 --> 00:01:36,315
u jezicima i gramatici od muškaraca.

40
00:01:36,315 --> 00:01:38,904
Evo rezultatata
standardizovanog testa gramatike.

41
00:01:38,904 --> 00:01:40,861
Ovde su žene. Ovde muškarci.

42
00:01:40,861 --> 00:01:44,560
Ponovo, žene su bolje u proseku,
ali linije su toliko blizu

43
00:01:44,560 --> 00:01:48,047
da je 33% muškaraca
bolje od prosečnih žena,

44
00:01:48,047 --> 00:01:49,720
i ponovo, da je 50%

45
00:01:49,720 --> 00:01:52,462
to bi predstavilo čitavu rodnu jednakost.

46
00:01:52,462 --> 00:01:54,583
Dakle, nisu baš kao Mars i Venera.

47
00:01:54,583 --> 00:01:57,250
Više su kao Mars i Snikers:

48
00:01:57,250 --> 00:02:01,612
u suštini su isti,
ali u jedno ide malo više jaja.

49
00:02:01,612 --> 00:02:03,638
Neću reći u koje.

50
00:02:03,638 --> 00:02:05,503
Sada smo se zagrejali.

51
00:02:05,503 --> 00:02:08,809
Hajde da vas psihoanaliziramo
uz pomoć čuvenog testa Roršahovih mrlja.

52
00:02:08,809 --> 00:02:12,122
Verovatno vidite dva medveda
ili dvoje ljudi ili nešto drugo.

53
00:02:12,122 --> 00:02:13,875
Ali šta mislite da oni rade?

54
00:02:13,875 --> 00:02:17,059
Podignite ruku ako mislite
da se pozdravljaju.

55
00:02:17,059 --> 00:02:18,640
Ne mnogo ljudi. Dobro.

56
00:02:18,640 --> 00:02:21,337
Podignite ruku ako mislite
da bacaju kosku jedan drugom.

57
00:02:21,337 --> 00:02:23,307
Dobro. Da li se možda svađaju?

58
00:02:23,307 --> 00:02:24,562
Samo nekoliko ljudi tamo.

59
00:02:24,562 --> 00:02:27,169
Dobro, ako mislite
da se pozdravljaju ili bacaju kosku,

60
00:02:27,169 --> 00:02:29,630
onda to znači da ste
prijateljski nastrojena osoba.

61
00:02:29,630 --> 00:02:31,220
Ako mislite da se svađaju,

62
00:02:31,220 --> 00:02:33,536
onda ste malo nevaljala, agresivna osoba.

63
00:02:33,536 --> 00:02:35,476
Zapravo, da li ste ljubavnik ili borac.

64
00:02:35,476 --> 00:02:36,763
A šta kažete na ovo?

65
00:02:36,763 --> 00:02:40,385
Ovo nije za glasanje,
pa na tri svi viknite šta vidite.

66
00:02:40,385 --> 00:02:43,549
Jedan, dva, tri. 
(Publika viče)

67
00:02:43,549 --> 00:02:45,241
Čuo sam hrčak. Ko je rekao hrčak?

68
00:02:45,241 --> 00:02:46,778
To je veoma zabrinjavajuće.

69
00:02:46,778 --> 00:02:48,291
Momak tamo je rekao hrčak.

70
00:02:48,291 --> 00:02:51,599
Trebalo bi da vidite
neku vrstu dvonoge životinje ovde,

71
00:02:51,599 --> 00:02:53,983
i onda sliku u ogledalu iste ovde.

72
00:02:53,983 --> 00:02:57,414
Ako ne vidite, onda to znači
da imate poteškoća

73
00:02:57,414 --> 00:03:01,504
sa procesuiranjem kompleksnih situacija
gde se dešava dosta toga.

74
00:03:01,504 --> 00:03:03,729
Osim ako, naravno, to uopšte ne znači to.

75
00:03:03,729 --> 00:03:06,400
Test Roršahovih mrlja
zapravo nije validan

76
00:03:06,400 --> 00:03:08,675
kada se radi o dijagnozi ljudske ličnosti

77
00:03:08,675 --> 00:03:11,136
i ne koriste ga moderni psiholozi.

78
00:03:11,136 --> 00:03:14,555
Zapravo, skorašnje istraživanje
otkrilo je da kada pokušate

79
00:03:14,555 --> 00:03:17,804
da dijagnostikujete ljudske ličnosti
koristeći test Roršahovih mrlja,

80
00:03:17,804 --> 00:03:19,356
otkriva se šizofrenija

81
00:03:19,356 --> 00:03:23,349
kod oko 1/6 očigledno
sasvim normalnih učesnika.

82
00:03:23,349 --> 00:03:26,182
Ako ovde niste tako dobro prošli,

83
00:03:26,182 --> 00:03:28,736
možda niste veoma vizuelni tip osobe.

84
00:03:28,736 --> 00:03:31,105
Hajde da uradimo
drugi brzi test da otkrijemo to.

85
00:03:31,105 --> 00:03:34,883
Kada pravite tortu, da li više volite da
- još jednom ruke gore -

86
00:03:34,883 --> 00:03:37,652
da li više volite da koristite
kuvar sa slikama?

87
00:03:37,652 --> 00:03:39,672
Da, nekoliko ljudi.

88
00:03:39,672 --> 00:03:42,412
Da vam prijatelj objasni postupak?

89
00:03:42,412 --> 00:03:45,075
Ili da improvizujete u hodu?

90
00:03:45,075 --> 00:03:46,567
Nekoliko ljudi tamo.

91
00:03:46,567 --> 00:03:48,287
U redu, ako ste rekli pod A,

92
00:03:48,287 --> 00:03:50,459
onda to znači da ste vizuelni učenik,

93
00:03:50,459 --> 00:03:53,987
a najbolje učite kada su
informacije vizuelno prikazane.

94
00:03:53,987 --> 00:03:56,569
Ako ste rekli B, to znači
da ste auditivni učenik,

95
00:03:56,569 --> 00:04:00,294
da učite najbolje kada vam je informacija
prikazana u audio formatu.

96
00:04:00,294 --> 00:04:03,229
Ako ste rekli C, to znači
da ste kinestetički učenik,

97
00:04:03,229 --> 00:04:06,630
da najbolje učite
kada radite nešto svojim rukama.

98
00:04:06,630 --> 00:04:09,148
Osim što, naravno,
kao što verovatno pretpostavljate,

99
00:04:09,148 --> 00:04:11,607
to nije tako,
jer je čitava stvar kompletan mit.

100
00:04:11,607 --> 00:04:15,465
Stilovi učenja su izmišljeni
i nisu podržani naučnim dokazima.

101
00:04:15,465 --> 00:04:19,021
Znamo ovo jer u strogo kontrolisanim
eksperimentalnim istraživanjima,

102
00:04:19,021 --> 00:04:21,142
kada je učenicima dat materijal da uče,

103
00:04:21,142 --> 00:04:23,762
bilo da je u njihovom
preferiranom ili suprotnom stilu,

104
00:04:23,762 --> 00:04:27,338
nema nikakve razlike
u količini informacija koje usvoje.

105
00:04:27,338 --> 00:04:29,404
Ako razmislite o tome samo na trenutak,

106
00:04:29,404 --> 00:04:31,482
očigledno je da to mora biti istinito.

107
00:04:31,482 --> 00:04:34,054
Očigledno da najbolji format prezentacije

108
00:04:34,054 --> 00:04:36,937
ne zavisi od vas, već od onoga
što pokušavate da naučite.

109
00:04:36,937 --> 00:04:39,479
Da li biste mogli da naučite
da vozite auto, na primer

110
00:04:39,479 --> 00:04:42,017
samo slušajući nekoga
kako vam govori šta da uradite,

111
00:04:42,017 --> 00:04:43,525
bez kinestetičkog iskustva?

112
00:04:43,525 --> 00:04:45,801
Da li bi ste mogli da rešite
paralelne jednačine

113
00:04:45,801 --> 00:04:48,097
govoreći ih u svojoj glavi
bez da ih napišete?

114
00:04:48,097 --> 00:04:50,588
Da biste mogli da ponavljate
za ispit iz arhitekture

115
00:04:50,588 --> 00:04:53,491
koristeći interpretativni ples
ako ste kinestetički učenik?

116
00:04:53,491 --> 00:04:56,202
Ne. Treba da uskladite
materijal koji učite

117
00:04:56,202 --> 00:04:59,977
sa formatom prezentacije, a ne sebe.

118
00:04:59,977 --> 00:05:02,126
Znam da su mnogi od vas vrhunski učenici

119
00:05:02,126 --> 00:05:04,418
koji treba uskoro da dobiju
rezultate mature.

120
00:05:04,418 --> 00:05:06,976
Ako još niste dobili
baš ono čemu ste se nadali,

121
00:05:06,976 --> 00:05:09,323
ne možete baš onda kriviti stil učenja,

122
00:05:09,323 --> 00:05:12,950
ali možete razmisliti o tome
da okrivite svoje gene.

123
00:05:12,950 --> 00:05:16,635
Ovde se radi o skorašnjem istraživanju
na Londonskom koledžu

124
00:05:16,635 --> 00:05:19,189
koje je otkrilo da se 58% varijacija

125
00:05:19,189 --> 00:05:22,440
između različitih učenika
i njihovih rezultata mature

126
00:05:22,440 --> 00:05:24,097
svodi na genetski faktor.

127
00:05:24,097 --> 00:05:27,233
To zvuči kao veoma precizna brojka,
pa kako je možemo objasniti?

128
00:05:27,233 --> 00:05:30,738
Kada želimo da otkrijemo
relativne doprinose

129
00:05:30,738 --> 00:05:32,842
gena i okruženja,

130
00:05:32,842 --> 00:05:35,071
možemo da napravimo
istraživanje s blizancima.

131
00:05:35,071 --> 00:05:38,647
Identični blizanci dele
100% svog okruženja

132
00:05:38,647 --> 00:05:40,551
i 100% svojih gena,

133
00:05:40,551 --> 00:05:43,773
dok neidentični blizanci
dele 100% svog okruženja,

134
00:05:43,773 --> 00:05:47,509
ali kao bilo koji brat i sestra,
dele samo 50% svojih gena.

135
00:05:47,509 --> 00:05:51,707
Poredeći koliko su slični rezultati mature
kod identičnih blizanaca

136
00:05:51,707 --> 00:05:54,018
nasuprot neidentičnim blizancima

137
00:05:54,018 --> 00:05:55,504
i uz malo pametne matematike,

138
00:05:55,504 --> 00:05:59,265
možemo dobiti ideju koliko
varijacija i učinak zavise od okruženja,

139
00:05:59,265 --> 00:06:01,401
a koliko od gena.

140
00:06:01,401 --> 00:06:05,178
Ispada da 58% zavisi od gena.

141
00:06:05,178 --> 00:06:08,941
Ovim se ne podriva naporan rad
vas i vaših profesora.

142
00:06:08,941 --> 00:06:12,072
Ako niste dobili one rezultate mature
kojima ste se nadali,

143
00:06:12,072 --> 00:06:16,578
onda možete uvek da pokušate
da krivite roditelje ili barem svoje gene.

144
00:06:16,578 --> 00:06:18,606
Jedna stvar koju ne bi trebalo da krivite

145
00:06:18,606 --> 00:06:21,548
je to da li ste neko ko uči
levom ili desnom stranom mozga,

146
00:06:21,548 --> 00:06:22,879
jer opet, to je mit.

147
00:06:22,879 --> 00:06:25,636
Ovde je mit da je
leva strana mozga logična,

148
00:06:25,636 --> 00:06:27,435
dobra sa jednačinama,

149
00:06:27,435 --> 00:06:31,534
a desna strana mozga je kreativna,
te je bolja u muzici.

150
00:06:31,534 --> 00:06:34,465
Ponovo, ovo je mit
jer skoro sve što radite

151
00:06:34,465 --> 00:06:37,275
uključuje sve delove vašeg mozga
koji zajedno komuniciraju,

152
00:06:37,275 --> 00:06:40,595
čak i za najobičniju stvar
poput vođenja normalnog razgovora.

153
00:06:40,595 --> 00:06:43,938
Ipak, jedan razlog
zašto je ovaj mit preživeo

154
00:06:43,938 --> 00:06:46,180
je taj da postoji mrvica istine u njemu.

155
00:06:46,180 --> 00:06:47,790
Verzija sličnog mita

156
00:06:47,790 --> 00:06:51,073
je da su levoruki ljudi
kreativniji od desnorukih ljudi,

157
00:06:51,073 --> 00:06:54,527
što ima smisla jer vaš mozak
kontroliše suprotne ruke,

158
00:06:54,527 --> 00:06:55,887
pa kod levorukih ljudi,

159
00:06:55,887 --> 00:06:58,313
desna strana mozga je malo aktivnija

160
00:06:58,313 --> 00:07:00,118
od leve strane mozga,

161
00:07:00,118 --> 00:07:02,606
i ideja je da je desna strana kreativnija.

162
00:07:02,606 --> 00:07:04,003
Nije istina samo po sebi

163
00:07:04,003 --> 00:07:07,204
da su levoruki ljudi kreativniji
od desnorukih ljudi.

164
00:07:07,204 --> 00:07:09,619
Istina je da su ambideksteri,

165
00:07:09,619 --> 00:07:12,312
ili ljudi koji koriste obe ruke
za različite zadatke,

166
00:07:12,312 --> 00:07:16,074
kreativniji mislioci od onih
koji pišu jednom rukom,

167
00:07:16,074 --> 00:07:18,027
jer koristiti obe ruke podjednako znači

168
00:07:18,027 --> 00:07:20,536
da obe strane mozga
dosta komuniciraju međusobno,

169
00:07:20,536 --> 00:07:23,628
što izgleda da je uključeno
u stvaranje fleksibilnog mišljenja.

170
00:07:24,596 --> 00:07:26,493
Mit kreativnog levorukog čoveka nastaje

171
00:07:26,493 --> 00:07:28,831
iz činjenice da je korišćenje
obe ruke podjednako

172
00:07:28,831 --> 00:07:31,298
više učestalo
među levorukim nego desnorukim,

173
00:07:31,298 --> 00:07:34,347
tako da postoji nešto istine
u ideji kreativnog levorukog čoveka,

174
00:07:34,347 --> 00:07:35,694
ali ne mnogo.

175
00:07:35,694 --> 00:07:38,131
Sličan mit za koji ste verovatno čuli

176
00:07:38,131 --> 00:07:40,504
je da koristimo samo 10% svojih mozgova.

177
00:07:40,504 --> 00:07:42,030
Ovo je, još jednom, potpuni mit.

178
00:07:42,030 --> 00:07:44,749
Gotovo sve što radimo,
čak i najobičnija stvar,

179
00:07:44,749 --> 00:07:46,932
angažuje skoro ceo mozak.

180
00:07:47,984 --> 00:07:50,693
Ipak, naravno da je tačno da većina nas

181
00:07:50,693 --> 00:07:55,273
ne koristi svoje mozgove
toliko koliko bismo mogli.

182
00:07:55,273 --> 00:07:58,239
Šta bismo mogli da uradimo
da pojačamo snagu svojih mozgova?

183
00:07:58,239 --> 00:08:00,377
Možda bismo mogli da slušamo malo Mocarta.

184
00:08:00,377 --> 00:08:03,095
Da li ste čuli za ideju Mocartovog efekta?

185
00:08:03,095 --> 00:08:05,352
Ideja je da vas
slušanje Mocarta čini pametnijim

186
00:08:05,352 --> 00:08:08,221
i poboljšava vaše rezultate
na testovima inteligencije.

187
00:08:08,221 --> 00:08:10,326
Ponovo, ono što je interesantno
o ovom mitu

188
00:08:10,326 --> 00:08:13,767
je da iako je u osnovi mit,
postoji nešto istine u njemu.

189
00:08:13,767 --> 00:08:15,541
Prvobitno istraživanje otkrilo je

190
00:08:15,541 --> 00:08:19,322
da su učesnici kojima je puštana
Mocartova muzika na nekoliko minuta

191
00:08:19,322 --> 00:08:21,621
imali bolji rezultat
na testu inteligencije

192
00:08:21,621 --> 00:08:25,034
od učesnika koji su samo sedeli u tišini.

193
00:08:25,034 --> 00:08:28,958
Ali naredno istraživanje uključivalo je
neke ljude koji su voleli Mocartovu muziku

194
00:08:28,958 --> 00:08:30,539
a onda drugu grupu ljudi

195
00:08:30,539 --> 00:08:33,207
koji su bili ljubitelji
horor priča Stivena Kinga.

196
00:08:33,207 --> 00:08:36,771
I puštali su im ili muziku ili priče.

197
00:08:36,771 --> 00:08:39,279
Ljudi koji su više voleli
Mocartovu muziku od priča

198
00:08:39,279 --> 00:08:42,010
imali su veći IQ porast
od Mocarta nego od priča

199
00:08:42,010 --> 00:08:44,848
ali ljudi koji su više voleli
priče od Mocartove muzike

200
00:08:44,848 --> 00:08:47,955
imali su veći IQ porast
od slušanja priča Stivena Kinga

201
00:08:47,955 --> 00:08:49,170
od Mocartove muzike.

202
00:08:49,170 --> 00:08:51,933
Istina je da vas slušanje nečega
u čemu uživate podstiče

203
00:08:51,933 --> 00:08:55,184
i daje vam privremeni IQ podsticaj

204
00:08:55,184 --> 00:08:57,111
za manje zadatke.

205
00:08:57,111 --> 00:08:59,479
Nigde se ne navodi
da će vas slušanje Mocarta,

206
00:08:59,479 --> 00:09:01,104
ili čak priča Stivena Kinga

207
00:09:01,104 --> 00:09:04,526
učiniti pametnijim na duže staze.

208
00:09:04,526 --> 00:09:07,466
Druga verzija Mocartovog mita
je da vas slušanje Mocarta

209
00:09:07,466 --> 00:09:12,324
može učiniti ne samo pametnijim
već i zdravijim.

210
00:09:12,324 --> 00:09:14,392
Nažalost, ovo se ispostavlja netačnim

211
00:09:14,392 --> 00:09:17,451
za nekoga ko je slušao Mocartovu muziku
gotovo svaki dan,

212
00:09:17,451 --> 00:09:19,169
samog Mocarta,

213
00:09:19,169 --> 00:09:22,149
ko je patio od gonoreje,
boginja, artritisa,

214
00:09:22,149 --> 00:09:26,663
i onoga za šta većina ljudi
misli da ga je ubilo, sifilisa.

215
00:09:26,673 --> 00:09:30,035
Ovo znači da je Mocart
možda trebalo da bude pažljiviji

216
00:09:30,035 --> 00:09:32,613
pri odabiru svojih seksualnih partnera.

217
00:09:32,613 --> 00:09:34,772
Ali kako biramo partnera?

218
00:09:34,772 --> 00:09:38,410
Mit koji ponekad šire sociolozi

219
00:09:39,411 --> 00:09:43,421
je da su naši izbori ljubavnog partnera
proizvod naše kulture,

220
00:09:43,421 --> 00:09:45,352
da su veoma kulturološki posebni.

221
00:09:45,352 --> 00:09:47,496
Zapravo, podaci ne potvrđuju ovo.

222
00:09:47,496 --> 00:09:51,541
U čuvenom istraživanju ispitani su ljudi
iz 37 raznih kultura širom sveta,

223
00:09:51,541 --> 00:09:53,117
od Amerikanaca do Zulua,

224
00:09:53,117 --> 00:09:55,483
o tome šta oni traže u partneru.

225
00:09:55,483 --> 00:09:57,852
U svakoj kulturi širom sveta,

226
00:09:57,852 --> 00:10:01,567
muškarci su stavljali više vrednosti
na fizičku privlačnost partnera

227
00:10:01,567 --> 00:10:02,867
nego što su žene,

228
00:10:02,867 --> 00:10:04,608
i u svakoj kulturi

229
00:10:04,608 --> 00:10:08,982
ženama je više od muškaraca bila bitna
ambicija i moć zarađivanja.

230
00:10:08,982 --> 00:10:10,465
U svakoj kulturi

231
00:10:10,465 --> 00:10:13,130
muškarcima su se sviđale
žene koje su bile mlađe od njih,

232
00:10:13,130 --> 00:10:15,939
u proseku, mislim da je bilo 2,66 godina,

233
00:10:15,939 --> 00:10:17,588
i u svakoj kulturi

234
00:10:17,588 --> 00:10:20,628
ženama su se više sviđali
muškarci koji su bili stariji od njih,

235
00:10:20,628 --> 00:10:22,998
prosečne razlike od 3,42 godine,

236
00:10:22,998 --> 00:10:26,713
zbog čega ovde piše
"Svakome treba tatica."

237
00:10:26,713 --> 00:10:29,290
Sada prelazimo sa uspeha sa partnerom

238
00:10:29,290 --> 00:10:33,212
na uspeh u košarci i fudbalu
ili bilo kojem sportu.

239
00:10:33,212 --> 00:10:36,743
Mit je da sportisti doživljavaju ono što
Amerikanci nazivaju srećnim nizom

240
00:10:36,743 --> 00:10:39,553
da ih prati sportska sreća,
kako mi kažemo,

241
00:10:39,553 --> 00:10:42,393
gde ne mogu da promaše,
poput ovog momka ovde.

242
00:10:42,393 --> 00:10:45,677
Zapravo, ako statistički analizirate

243
00:10:45,677 --> 00:10:47,439
obrazac pogodaka i promašaja,

244
00:10:47,551 --> 00:10:50,164
ispada da su gotovo uvek nasumični.

245
00:10:50,164 --> 00:10:52,579
Vaš mozak stvara obrasce iz nasumičnosti.

246
00:10:52,579 --> 00:10:53,936
Ako bacite novčić

247
00:10:53,936 --> 00:10:57,572
niz glava ili pisama će se pojaviti
negde u nasumičnosti,

248
00:10:57,572 --> 00:11:00,683
i zato što mozak voli da vidi obrasce
gde ih nema,

249
00:11:00,683 --> 00:11:03,284
gledamo u te nizove
i pridajemo im značenja

250
00:11:03,284 --> 00:11:05,591
i kažemo: "Da, danas je baš u formi",

251
00:11:05,591 --> 00:11:07,901
gde biste zapravo dobili isti obrazac

252
00:11:07,901 --> 00:11:10,546
kada biste imali
nasumične pogotke i promašaje.

253
00:11:11,406 --> 00:11:14,872
Ipak, izuzetak ovome
je kazneni šesnaesterac.

254
00:11:14,872 --> 00:11:17,657
Nedavno istraživanje koje je pratilo
šesnaesterce u fudbalu

255
00:11:17,657 --> 00:11:19,977
pokazuje da igrači
koji predstavljaju zemlje

256
00:11:19,977 --> 00:11:22,601
sa veoma lošim izvedbama
kaznenih šesnaesteraca

257
00:11:22,601 --> 00:11:24,784
poput Engleske, na primer,

258
00:11:24,784 --> 00:11:28,545
obično brže šutiraju nego pripadnici
zemalja sa boljim izvedbama

259
00:11:28,545 --> 00:11:31,865
i verovatno kao posledica toga,
veće su šanse za promašaj.

260
00:11:31,865 --> 00:11:33,560
Ovo otvara pitanje:

261
00:11:33,560 --> 00:11:36,949
da li postoji bilo kakav način
da poboljšamo ljudske rezultate.

262
00:11:36,949 --> 00:11:38,947
Jedna stvar koju biste mogli da radite

263
00:11:38,947 --> 00:11:42,686
je da kaznite ljude za njihove propuste
i pratite da li ih to poboljšava.

264
00:11:42,686 --> 00:11:45,998
Ova ideja, da efekat kažnjavanja
može da poboljša rezultate,

265
00:11:45,998 --> 00:11:48,204
to su učesnici mislili da testiraju

266
00:11:48,204 --> 00:11:50,736
u čuvenom Migramovom eksperimentu
učenja i kažnjavanja

267
00:11:50,736 --> 00:11:53,744
za koji ste verovatno čuli
ako ste student psihologije.

268
00:11:53,744 --> 00:11:56,696
Priča govori da su učesnike
pripremali da daju svojim kolegama

269
00:11:56,696 --> 00:11:59,867
nešto za šta su verovali
da je smrtonosan električni šok

270
00:11:59,867 --> 00:12:01,888
kada pogrešno odgovore na pitanje,

271
00:12:01,888 --> 00:12:04,697
jer im je neko u belom mantilu tako rekao.

272
00:12:04,697 --> 00:12:07,112
Ova priča je mit iz tri razloga.

273
00:12:07,112 --> 00:12:12,016
Prvi i najvažniji je da mantil
nije bio beo već zapravo siv.

274
00:12:12,016 --> 00:12:16,423
Drugi, učesnicima je rečeno
pre istraživanja

275
00:12:16,423 --> 00:12:18,930
i kad god počnu da se brinu,
rečeno im je da

276
00:12:18,930 --> 00:12:21,763
iako su šokovi bili bolni,
nisu bili smrtonosni

277
00:12:21,763 --> 00:12:24,505
i nisu izazivali trajno oštećenje.

278
00:12:24,505 --> 00:12:26,825
I treći, učesnici nisu davali šokove

279
00:12:26,825 --> 00:12:29,473
samo zato što im je neko u mantilu
govorio da to urade.

280
00:12:29,473 --> 00:12:31,515
U intervjuu nakon istraživanja,

281
00:12:31,515 --> 00:12:34,023
svi učesnici rekli su
da su čvrsto verovali

282
00:12:34,023 --> 00:12:37,807
da je istraživanje učenja i kazne
služilo naučnoj svrsi

283
00:12:37,807 --> 00:12:40,245
koja bi imala dobrobit za nauku,

284
00:12:40,245 --> 00:12:45,495
nasuprot trenutnoj nesmrtonosnoj
neudobnosti za učesnike.

285
00:12:47,025 --> 00:12:49,603
Dakle, govorim već oko 12 minuta,

286
00:12:49,603 --> 00:12:52,289
a vi verovatno sedite i slušate me,

287
00:12:52,289 --> 00:12:54,509
analizirajući moj obrazac govora
i govor tela

288
00:12:54,509 --> 00:12:58,486
pokušavajući da odlučite da li treba
da obratite pažnju na ono što govorim

289
00:12:58,486 --> 00:13:00,577
da li govorim istinu ili lažem,

290
00:13:00,577 --> 00:13:02,759
ali biste verovatno pogrešili,

291
00:13:02,759 --> 00:13:05,104
jer iako mislimo da možemo
da prepoznamo lažove

292
00:13:05,104 --> 00:13:07,437
na osnovu njihovog govora tela
i obrasca govora,

293
00:13:07,437 --> 00:13:09,870
stotine psiholoških testova
godinama su pokazali

294
00:13:09,870 --> 00:13:12,561
da smo svi mi, uključujući
policajce ili detektive,

295
00:13:12,561 --> 00:13:16,061
zapravo neuspešni kada se radi
o otkrivanju laži iz govora tela

296
00:13:16,061 --> 00:13:17,642
i verbalnih obrazaca.

297
00:13:17,642 --> 00:13:19,686
Zanimljivo je da postoji jedan izuzetak:

298
00:13:19,686 --> 00:13:21,938
TV pozivi za izgubljene rođake.

299
00:13:21,938 --> 00:13:24,923
Prilično je lako predvideti
kada su rođaci zaista nestali,

300
00:13:24,923 --> 00:13:28,254
a kada su ih oni koji traže
zapravo i ubili.

301
00:13:28,254 --> 00:13:31,769
Tako oni koji se pretvaraju uglavnom
odmahuju glavom, gledaju unaokolo

302
00:13:31,769 --> 00:13:33,483
i prave greške u govoru,

303
00:13:33,483 --> 00:13:35,160
dok oni koji su iskreni

304
00:13:35,160 --> 00:13:37,843
uglavnom izražavaju nadu
da će se osoba vratiti sigurno

305
00:13:37,843 --> 00:13:39,584
i izbegavaju grube izraze.

306
00:13:39,584 --> 00:13:44,027
Na primer, reći će:
"uzeti od nas" umesto "ubijeni".

307
00:13:44,027 --> 00:13:46,844
Kad smo već kod toga,
krajnje je vreme da ubijem ovaj govor,

308
00:13:46,844 --> 00:13:50,052
ali pre nego što to uradim,
želim samo da vam dam u 30 sekundi

309
00:13:50,052 --> 00:13:53,423
sveobuhvatni mit o psihologiji.

310
00:13:53,423 --> 00:13:57,720
Mit je da je psihologija
samo skup zanimljivih teorija,

311
00:13:57,720 --> 00:14:01,241
koje sve govore nešto korisno
i koje sve imaju nešto da ponude.

312
00:14:01,241 --> 00:14:03,740
Nadam se da sam vam
u proteklih nekoliko minuta

313
00:14:03,740 --> 00:14:05,325
pokazao da to nije istina.

314
00:14:05,325 --> 00:14:08,104
Treba da procenimo psihološke teorije

315
00:14:08,104 --> 00:14:10,468
tako što ćemo videti
koje pretpostavke prave,

316
00:14:10,468 --> 00:14:13,289
bilo da je to da vas slušanje Mocarta
čini pametnijima,

317
00:14:13,289 --> 00:14:18,056
da učite bolje kada je informacija data
u vašem omljenom stilu učenja

318
00:14:18,056 --> 00:14:21,521
ili šta god drugo, sve ovo su
proverive empirijske pretpostavke

319
00:14:21,521 --> 00:14:23,306
i jedini način da ostvarimo napredak

320
00:14:23,306 --> 00:14:25,506
je da testiramo pretpostavke
nasuprot podataka

321
00:14:25,506 --> 00:14:28,095
u strogo kontrolisanim
eksperimentalnim istraživanjima.

322
00:14:28,095 --> 00:14:30,889
Jedino tako se možemo nadati
da ćemo otkriti

323
00:14:30,889 --> 00:14:33,513
koje od ovih teorija imaju osnova,

324
00:14:33,513 --> 00:14:36,903
a koje su mitovi, poput ovih
o kojima sam vam danas pričao.

325
00:14:36,903 --> 00:14:38,412
Hvala vam.

326
00:14:38,412 --> 00:14:41,872
(Aplauz)