1
00:00:00,857 --> 00:00:03,716
Keni dëgjuar për I.Q.-në,
inteligjencën tuaj të përgjithshme,

2
00:00:03,716 --> 00:00:05,392
por çfarë është Psy-Q?

3
00:00:05,392 --> 00:00:07,629
Sa shumë dini për
atë që ju motivon

4
00:00:07,629 --> 00:00:10,374
dhe sa mirë mund ta parashikoni
sjelljen e të tjerëve

5
00:00:10,374 --> 00:00:11,880
apo edhe sjelljen tuaj?

6
00:00:11,880 --> 00:00:15,159
Dhe sa nga gjërat që mendoni se i dini
për psikologjinë, janë gabim?

7
00:00:15,159 --> 00:00:18,947
Le ta kuptojmë duke i numëruar
10 mitet më të mëdha të psikologjisë.

8
00:00:18,947 --> 00:00:22,343
Besoj që keni dëgjuar të thuhet
që sa i përket psikologjisë së tyre,

9
00:00:22,343 --> 00:00:25,225
është sikur burrat të jenë nga Marsi
dhe gratë nga Venusi.

10
00:00:25,235 --> 00:00:27,264
Por sa të ndryshëm 
janë ata në të vërtetë?

11
00:00:27,264 --> 00:00:28,264
Le të shohim diçka 


12
00:00:29,518 --> 00:00:31,495
ku burrat dhe gratë vërtetë ndryshojnë

13
00:00:31,495 --> 00:00:34,943
dhe t'i vendosim ca dallime gjinore 
psikologjike në të njëjtën shkallë

14
00:00:34,943 --> 00:00:37,116
Një gjë ku gratë dhe burrat
ndryshojnë vërtetë

15
00:00:37,116 --> 00:00:38,913
është sa larg mund ta gjuajnë topin.

16
00:00:38,913 --> 00:00:40,803
Nëse shohim të dhënat për burrat këtu,

17
00:00:40,803 --> 00:00:43,274
shohim atë që quhet lakorja e shpërndarjes
normale.

18
00:00:43,274 --> 00:00:44,274
Disa burra

19
00:00:44,274 --> 00:00:46,482
gjuajnë topin shumë larg, të tjerët 
fare pak,

20
00:00:46,482 --> 00:00:48,252
por shumica në distancë mesatare.

21
00:00:48,252 --> 00:00:50,416
Dhe gratë ndajnë të njëjtën shpërndarje,

22
00:00:50,416 --> 00:00:52,465
por në fakt ka një dallim të madh.

23
00:00:52,465 --> 00:00:54,913
Burri mesatar mund ta gjuajë topin më larg

24
00:00:54,913 --> 00:00:56,620
se rreth 98 % e të gjitha grave.

25
00:00:56,620 --> 00:00:59,647
Tani le të shohim se si duken disa dallime
gjinore psikologjike

26
00:00:59,647 --> 00:01:02,504
në shkallën e njëjtë të standardizuar.

27
00:01:02,504 --> 00:01:03,504
Psikologët thonë

28
00:01:03,504 --> 00:01:05,708
se burrat kanë vetëdije hapësinore
më të mirë

29
00:01:05,708 --> 00:01:06,517
se gratë -

30
00:01:06,517 --> 00:01:07,945
në gjëra si leximi i hartave,

31
00:01:07,945 --> 00:01:09,373
dhe është e vërtetë.

32
00:01:09,373 --> 00:01:11,863
Por ta shohim madhësinë e këtij dallimi.

33
00:01:11,863 --> 00:01:15,250
Është e vogël; vijat janë aq afër sa gati
takohen.

34
00:01:15,250 --> 00:01:19,244
Në fakt, gruaja mesatare është më e mirë 
se 33% e gjithë burrave,

35
00:01:19,244 --> 00:01:21,125
dhe natyrisht, po të ishte kjo 50%,

36
00:01:21,125 --> 00:01:23,181
të dy gjinitë do të ishin saktësisht 
baraz.

37
00:01:23,181 --> 00:01:26,839
Vlen të thuhet se ky dallim dhe tjetri që 
do t'ju tregoj tani

38
00:01:26,839 --> 00:01:29,664
janë pak a shumë dallimet më të mëdha 
psikologjike gjinore

39
00:01:29,664 --> 00:01:31,101
që janë zbuluar në psikologji.

40
00:01:31,101 --> 00:01:32,212
Tani, dallimi tjetër.

41
00:01:32,212 --> 00:01:34,650
Psikologët thonë që gratë janë më të zonja

42
00:01:34,650 --> 00:01:36,315
se burrat në gjuhë dhe gramatikë.

43
00:01:36,315 --> 00:01:38,904
Ja performanca në testin e standardizuar 
në gramatikë.

44
00:01:38,904 --> 00:01:40,861
Ja ku janë gratë. Ja dhe burrat.

45
00:01:40,861 --> 00:01:44,560
Sërish, vërtetë që gratë janë më mirë si 
mesatare, por vijat janë kaq afër

46
00:01:44,560 --> 00:01:48,047
saqë 33% e burrave janë më të mirë se
gruaja mesatare,

47
00:01:48,047 --> 00:01:49,720
dhe sërish, po të ishte 50%,

48
00:01:49,720 --> 00:01:52,462
do të ishte barazi e plotë gjinore.

49
00:01:52,462 --> 00:01:54,583
Pra, nuk është çështje e Marsit dhe 
Venusit.

50
00:01:54,583 --> 00:01:57,250
Është më shumë si çështja e Mars dhe 
Snickers:

51
00:01:57,250 --> 00:02:01,612
pothuajse njëjtë, por njëra është
më e krisur.

52
00:02:01,612 --> 00:02:03,638
Nuk ju them se cila.

53
00:02:03,638 --> 00:02:05,503
Tani që jemi nxehur

54
00:02:05,503 --> 00:02:08,539
le ta bëjmë testin e famshëm
psikanalitik të Rorschach-ut.

55
00:02:08,539 --> 00:02:12,122
Këtu mund të shihni dy arinj a dy njerëz.

56
00:02:12,122 --> 00:02:13,875
Po çka mendoni se po bëjnë?

57
00:02:13,875 --> 00:02:17,059
Ngrijeni dorën nëse mendoni se po 
përshëndesin.

58
00:02:17,059 --> 00:02:18,870
Jo aq shumë njerëz. Në rregull.

59
00:02:18,870 --> 00:02:21,337
Ngrijeni dorën nëse mendoni se 
po takojnë duart.

60
00:02:21,337 --> 00:02:23,307
Mirë. Ju që mendoni se po përleshen?

61
00:02:23,307 --> 00:02:24,562
Vetëm pak njerëz.

62
00:02:24,562 --> 00:02:27,639
Mirë, pra nëse mendoni se po përshëndeten
ose po takojnë duart,

63
00:02:27,639 --> 00:02:29,630
do të thotë se jeni miqësor.

64
00:02:29,630 --> 00:02:31,220
Nëse mendoni se po përleshen,

65
00:02:31,220 --> 00:02:33,536
jeni person pak më agresiv.

66
00:02:33,536 --> 00:02:35,476
Pra jeni ose i dashur, ose luftarak.

67
00:02:35,476 --> 00:02:36,763
Po kjo?

68
00:02:36,763 --> 00:02:40,385
Kjo s'është me votë, prandaj në 3, thoni 
atë që shihni.

69
00:02:40,385 --> 00:02:43,549
Një, dy, tre.

70
00:02:43,549 --> 00:02:45,241
Dëgjova brejtës. Kush tha brejtës?

71
00:02:45,241 --> 00:02:46,778
Kjo ishte shqetësuese.

72
00:02:46,778 --> 00:02:48,291
Dikush aty tha brejtës.

73
00:02:48,291 --> 00:02:51,599
Epo, ju duhet të shihni ndonjë
dykëmbësh aty,

74
00:02:51,599 --> 00:02:53,983
dhe imazhin e reflektuar të tyre këtu.

75
00:02:53,983 --> 00:02:57,414
Nëse nuk e patë, kjo ka kuptimin që
ju keni vështirësi

76
00:02:57,414 --> 00:03:01,504
të procesoni situatat komplekse
kur jeni të ngarkuar.

77
00:03:01,504 --> 00:03:03,729
Përpos që, natyrisht, s'e ka fare atë
kuptim.


78
00:03:03,729 --> 00:03:06,400
Testet me bojë të Rorschach-ut nuk kanë
fare validitet

79
00:03:06,400 --> 00:03:08,675
sa i përket testeve të personalitetit

80
00:03:08,675 --> 00:03:11,136
dhe nuk përdoren nga psikologët e sotshëm.

81
00:03:11,136 --> 00:03:14,555
Në fakt, një studim gjeti se kur u përdor

82
00:03:14,555 --> 00:03:17,614
testi i Rorschach-ut për testim të
personalitetit,

83
00:03:17,614 --> 00:03:19,356
u diagnostikuan me skizofreni

84
00:03:19,356 --> 00:03:23,349
një e gjashta e pjesëmarrësve dukshëm
normal.

85
00:03:23,349 --> 00:03:26,182
Pra, nëse nuk ishit të mirë në këtë test,

86
00:03:26,182 --> 00:03:28,736
ndoshta nuk jeni shumë tip vizual.

87
00:03:28,736 --> 00:03:31,105
Le ta bëjmë një kuiz të shpejtë
për ta kuptuar.

88
00:03:31,105 --> 00:03:34,883
Kur gatuani tortë, a preferoni - ngrini 
duart kësaj radhe -

89
00:03:34,883 --> 00:03:37,652
a preferoni libër recetash me fotografi?

90
00:03:37,652 --> 00:03:39,672
Po, disa njerëz.

91
00:03:39,672 --> 00:03:42,412
Preferoni t'ju diktojë një mik?

92
00:03:42,412 --> 00:03:45,075
Apo të improvizoni gjatë procesit?

93
00:03:45,075 --> 00:03:46,567
Mjaftueshëm njerëz aty.

94
00:03:46,567 --> 00:03:48,287
Mirë, nëse thatë A,

95
00:03:48,287 --> 00:03:50,459
i bie që ju mësoni vizualisht

96
00:03:50,459 --> 00:03:53,987
dhe mësoni më së miri kur të dhënat
janë vizuale.

97
00:03:53,987 --> 00:03:56,569
Nëse thatë B, i bie që mësoni përmes
dëgjimit

98
00:03:56,569 --> 00:04:00,294
dhe mësoni më së miri kur të dhënat
janë dëgjimore.

99
00:04:00,294 --> 00:04:03,229
Nëse thatë C, i bie që mësoni 
kinestetikisht,

100
00:04:03,229 --> 00:04:06,630
që mësoni më mirë kur i bëni vetë gjërat 
me duart tuaja.

101
00:04:06,630 --> 00:04:08,788
Përpos që, siç mund ta keni
qëlluar,

102
00:04:08,788 --> 00:04:11,607
nuk është ashtu, sepse ky është mit.

103
00:04:11,607 --> 00:04:15,465
Stilet e të mësuarit janë të shpikura dhe 
pa mbështetje shkencore.

104
00:04:15,465 --> 00:04:19,021
Këtë e dimë nga eksperimentet tejet
të kontrolluara,

105
00:04:19,021 --> 00:04:21,142
ku personat marrin material për ta mësuar

106
00:04:21,142 --> 00:04:23,762
ose në stil të preferuar ose të kundërt,

107
00:04:23,762 --> 00:04:27,338
nuk ka fare dallim në sasinë e të dhënave
që memorizojnë.

108
00:04:27,338 --> 00:04:29,404
Dhe nëse mendoni vetëm pak,

109
00:04:29,404 --> 00:04:31,482
është e qartë që kjo është e vërteta.

110
00:04:31,482 --> 00:04:34,054
Është e qartë që formati i prezantimit

111
00:04:34,054 --> 00:04:37,352
nuk varet nga ju, por nga ajo që tentoni
ta mësoni.

112
00:04:37,357 --> 00:04:39,479
A mund të mësoni vozitjen,

113
00:04:39,479 --> 00:04:41,897
thjesht duke dëgjuar dikë që ju tregon
çka të bëni

114
00:04:41,897 --> 00:04:43,525
pa përvojë kinestetike?

115
00:04:43,525 --> 00:04:45,341
A mund t'i zgjidhni ekuacionet

116
00:04:45,341 --> 00:04:48,487
e përbashkëta, 
duke i menduar në kokë, pa i shkruar?

117
00:04:48,487 --> 00:04:50,588
A mund t'i vlerësoni provimet e 
arkitekturës

118
00:04:50,588 --> 00:04:53,261
me vallëzim interpretues, nëse ju
mësoni kinestetikisht?

119
00:04:53,261 --> 00:04:56,202
Jo. Ju duhet t'ia përshtatni materialin

120
00:04:56,202 --> 00:04:59,977
formatit të prezantimit, jo vetes.

121
00:04:59,977 --> 00:05:02,126
E di që shumica jeni studentë
të shkëlqyer,

122
00:05:02,126 --> 00:05:04,418
që tani i keni marrë rezultatet e GCSE-së.

123
00:05:04,418 --> 00:05:06,976
Nëse nuk i keni marrë rezultatet
që keni shpresuar,

124
00:05:06,976 --> 00:05:09,323
nuk mund ta fajësoni stilin e të mësuarit

125
00:05:09,323 --> 00:05:12,950
por mund të konsideroni se faji është
te gjenet tuaja.

126
00:05:12,950 --> 00:05:16,635
Një studim në University College London

127
00:05:16,635 --> 00:05:19,189
ka gjetur se 58% e dallimit

128
00:05:19,189 --> 00:05:22,440
midis studentëve të ndryshëm dhe
rezultatet e tyre në GCSE

129
00:05:22,440 --> 00:05:24,097
ka të bëjë me faktorin gjenetik.

130
00:05:24,097 --> 00:05:27,233
Duket si një shifër mjaft precize,
e si mund ta dimë?

131
00:05:27,233 --> 00:05:30,738
Kur duam të zbulojmë kontributet relative


132
00:05:30,738 --> 00:05:32,842
të gjeneve dhe të mjedisit,

133
00:05:32,842 --> 00:05:35,071
mund të bëjmë një studim me binjakë.

134
00:05:35,071 --> 00:05:38,647
Binjakët identikë kanë mjedis 100%
të njëjtë

135
00:05:38,647 --> 00:05:40,551
dhe gjene 100% të njëjta,

136
00:05:40,551 --> 00:05:43,773
kurse binjakët jo-identikë kanë
mjedis 100% të njëjtë

137
00:05:43,773 --> 00:05:47,509
por vetëm 50% e gjeneve të tyre 
janë të njëjta.

138
00:05:47,509 --> 00:05:51,707
Duke krahasuar ngjashmërinë 
e rezultateve të GCSE për binjakë identikë

139
00:05:51,707 --> 00:05:54,018
kundrejt atyre jo-identikë,

140
00:05:54,018 --> 00:05:55,364
dhe duke bërë ca llogaritje,

141
00:05:55,364 --> 00:05:59,265
shohim sa përgjegjës është mjedisi 
për performancën

142
00:05:59,265 --> 00:06:01,401
dhe sa përgjegegjëse janë gjenet.

143
00:06:01,401 --> 00:06:05,178
Del se gati 58% është për shkak të
gjeneve.

144
00:06:05,178 --> 00:06:08,941
Kjo nuk e nënvlerëson punën që bëni
ju dhe mësuesit tuaj.

145
00:06:08,941 --> 00:06:12,072
Nëse nuk keni marrë rezultatin që keni
shpresuar,

146
00:06:12,072 --> 00:06:16,578
mund t'i fajësoni prindërit tuaj, ose të
paktën gjenet e tyre.

147
00:06:16,578 --> 00:06:18,606
Një gjë që nuk mund ta fajësoni është

148
00:06:18,606 --> 00:06:21,068
të pasurit një anë të majtë
ose të djathtë më aktive

149
00:06:21,068 --> 00:06:22,879
të trurit, sepse ky është mit.

150
00:06:22,879 --> 00:06:25,636
Besohet se ana e majtë e trurit
është logjike,

151
00:06:25,636 --> 00:06:27,435
e shkathët me ekuacione si ky,

152
00:06:27,435 --> 00:06:31,534
kurse ana e djathtë është më kreative
dhe më e shkathët në muzikë.

153
00:06:31,534 --> 00:06:34,465
Por sërish, ky është mit, sepse çdo gjë 
që ju bëni

154
00:06:34,465 --> 00:06:37,275
përfshin gati të gjitha pjesët e trurit 
tuaj,

155
00:06:37,275 --> 00:06:40,595
edhe gjëja më e rëndomtë, si bisedat
e zakonshme.

156
00:06:40,595 --> 00:06:43,938
Sidoqoftë, arsyeja e mbijetesës së këtij 
miti

157
00:06:43,938 --> 00:06:46,180
është se ka një të vërtetë të vogël në të.

158
00:06:46,180 --> 00:06:47,790
Një version relativ i mitit

159
00:06:47,790 --> 00:06:51,073
është që majtakët janë më kreativ se
djathtakët,

160
00:06:51,073 --> 00:06:54,527
që lidhet me atë se truri juaj kontrollon
duart në formë të kryqëzuar,

161
00:06:54,527 --> 00:06:55,887
ashtu që majtakët

162
00:06:55,887 --> 00:06:58,313
kanë anë të djathtë pak më aktive

163
00:06:58,313 --> 00:07:00,118
sesa ana e majtë e trurit

164
00:07:00,118 --> 00:07:02,606
dhe ideja është që ana e djathtë
është më kreative.

165
00:07:02,606 --> 00:07:04,003
Në parim nuk qëndron ideja

166
00:07:04,003 --> 00:07:07,204
që majtakët janë më kreativ sesa
djathtakët.

167
00:07:07,204 --> 00:07:09,619
Ajo që është e vërtetë është se

168
00:07:09,619 --> 00:07:12,312
njerëzit që përdorin me shkathtësi
të dy duart

169
00:07:12,312 --> 00:07:16,074
kanë të menduar më kreativ sesa ata
që përdorin vetëm njërën dorë,

170
00:07:16,074 --> 00:07:17,807
sepse përdorimi i dy duarve përfshin


171
00:07:17,807 --> 00:07:20,536
bashkëpunim të madh midis pjesëve
të trurit,

172
00:07:20,536 --> 00:07:24,298
gjë që mundëson të menduar fleksibil
dhe kreativ.

173
00:07:24,298 --> 00:07:26,113
Miti i majtakut kreativ

174
00:07:26,113 --> 00:07:28,171
rrjedh nga fakti që përdorimi i dy duarve

175
00:07:28,171 --> 00:07:31,298
është më i shpeshtë te majtakët
sesa te djathtakët,


176
00:07:31,298 --> 00:07:34,347
pra ka pak saktësi në idenë e 
majtakut më kreativ,


177
00:07:34,347 --> 00:07:35,694
por jo aq shumë.

178
00:07:35,694 --> 00:07:38,131
Një tjetër mit relevant që
keni mundur ta dëgjoni

179
00:07:38,131 --> 00:07:40,504
është që ne përdorim vetëm
10% të trurit.

180
00:07:40,504 --> 00:07:42,030
Ky, sërish, është krejt mit.

181
00:07:42,030 --> 00:07:44,749
Pothuaj çdo gjë bëjmë, edhe
gjëja më e rëndomtë,


182
00:07:44,749 --> 00:07:46,932
angazhon gati tërë trurin tonë.

183
00:07:46,932 --> 00:07:50,693
Megjithatë, natyrisht që është e vërtetë


184
00:07:50,693 --> 00:07:55,273
që nuk e përdorim fuqinë e trurit më
së miri.

185
00:07:55,273 --> 00:07:58,239
Çka mund të bëjmë për ta rritur
këtë fuqi?


186
00:07:58,239 --> 00:08:00,377
Ndoshta mund ta dëgjojmë
një pjesë nga Mozart.

187
00:08:00,377 --> 00:08:03,095
A keni dëgjuar ndonjëherë
për efektin Mozart?

188
00:08:03,095 --> 00:08:06,052
Ideja që nëse dëgjoni Mozartin
bëheni më të zgjuar

189
00:08:06,052 --> 00:08:08,221
dhe përmirësoni performancën
në teste të I.Q.

190
00:08:08,221 --> 00:08:10,326
Tani, gjëja interesante këtu

191
00:08:10,326 --> 00:08:13,767
është se ky mit megjithatë ka pak
të vërtetë brenda.

192
00:08:13,767 --> 00:08:15,541
Studimi origjinal gjeti se

193
00:08:15,541 --> 00:08:19,322
pjesëmarrësit që dëgjuan muzikë
të Mozartit për disa minuta


194
00:08:19,322 --> 00:08:21,621
patën rezultate më të mira në 
testin e I.Q.


195
00:08:21,621 --> 00:08:25,034
sesa ata që vetëm qëndruan në heshtje.

196
00:08:25,034 --> 00:08:28,758
Një studim tjetër mori njerëz që
iu pëlqen muzika e Mozartit


197
00:08:28,758 --> 00:08:30,539
dhe një tjetër grup njerëzish


198
00:08:30,539 --> 00:08:33,207
adhurues të tregimeve horror të
Stephen King.

199
00:08:33,207 --> 00:08:36,771
Pjesëmarrësit dëgjuan muzikën
dhe tregimet.

200
00:08:36,771 --> 00:08:39,279
Njerëzit që parapëlqenin Mozartin

201
00:08:39,279 --> 00:08:42,010
Patën rezultate më të mira të I.Q.
nga dëgjimi i muzikës,


202
00:08:42,010 --> 00:08:44,848
por njerëzit që preferonin tregimet,

203
00:08:44,848 --> 00:08:47,955
patën rezultate më të mira nga
dëgjimi i tregimeve


204
00:08:47,955 --> 00:08:49,170
se nga muzika e Mozartit.

205
00:08:49,170 --> 00:08:51,933
E vërteta është që kur dëgjoni
atë që iu pëlqen

206
00:08:51,933 --> 00:08:55,184
I.Q-ja juaj përmirësohet përkohësisht

207
00:08:55,184 --> 00:08:57,111
në një numër detyrash.

208
00:08:57,111 --> 00:08:59,479
Nuk do të thotë që dëgjimi i Mozart

209
00:08:59,479 --> 00:09:01,104
apo tregimeve të Stephen King

210
00:09:01,104 --> 00:09:04,526
do t'ju bëjë më të zgjuar në afat 
të gjatë.

211
00:09:04,526 --> 00:09:07,466
Një tjetër version i mitit të Mozartit

212
00:09:07,466 --> 00:09:12,324
është që jo vetëm që do të bëheni më
të zgjuar, por edhe më të shëndetshëm.

213
00:09:12,324 --> 00:09:14,392
Fatkeqësisht, kjo nuk del të jetë 
e vërtetë

214
00:09:14,392 --> 00:09:17,451
as për dikë që dëgjonte muzikën
e Mozartit gati cdo ditë,

215
00:09:17,451 --> 00:09:19,169
Mozarti vetë,

216
00:09:19,169 --> 00:09:22,149
që vuante nga gonorea, lia, artriti

217
00:09:22,149 --> 00:09:26,663
dhe ajo çka shumica e njerëzve mendojnë
se e vrau, sifilisi.

218
00:09:26,673 --> 00:09:30,035
Kjo nënkupton që Mozarti është
dashur të jetë më i kujdesshëm

219
00:09:30,035 --> 00:09:32,613
në zgjedhjen e partnerëve seksual.

220
00:09:32,613 --> 00:09:34,772
Por si ta zgjedhim partnerin?

221
00:09:34,772 --> 00:09:39,798
Një mit tjetër që është përhapur nga 
sociologët

222
00:09:39,798 --> 00:09:43,421
është që preferencat tona në partnerin 
romantik janë produkt i kulturës,


223
00:09:43,421 --> 00:09:45,352
janë kulturalisht specifike.

224
00:09:45,352 --> 00:09:47,496
Por të dhënat nuk e përkrahin këtë.

225
00:09:47,496 --> 00:09:51,541
Një studim i famshëm studjoi njerëzit nga
37 kultura të ndryshme të botës,

226
00:09:51,541 --> 00:09:53,117
nga amerikanët te zulut

227
00:09:53,117 --> 00:09:55,483
dhe çfarë ata kërkojnë te partneri.

228
00:09:55,483 --> 00:09:57,852
Në secilën kulturë në mbarë botën,

229
00:09:57,852 --> 00:10:01,567
burrat vlerësuan më shumë pamjen fizike

230
00:10:01,567 --> 00:10:02,867
sesa gratë

231
00:10:02,867 --> 00:10:04,608
dhe po në secilën kulturë,

232
00:10:04,608 --> 00:10:09,222
gratë vlerësuan më shumë ambicien
dhe aftësinë për të fituar.

233
00:10:09,222 --> 00:10:10,605
Në secilën kulturë,

234
00:10:10,605 --> 00:10:13,130
burrat preferojnë gra më të reja se ata,

235
00:10:13,130 --> 00:10:15,939
mesatarisht, më duket se ishte 2.66 vjet

236
00:10:15,939 --> 00:10:17,588
dhe po në secilën kulturë,

237
00:10:17,588 --> 00:10:20,188
gratë preferojnë burra më të vjetër se 
ato,

238
00:10:20,188 --> 00:10:22,998
në mesatare prej 3.42 vjet,

239
00:10:22,998 --> 00:10:26,713
prandaj këtu kemi "Secilit i duhet një 
sponsor më i vjetër".

240
00:10:26,713 --> 00:10:29,290
Nga përpjekja për të fituar një partner

241
00:10:29,290 --> 00:10:33,212
kalojmë te përpjekja për të fituar në 
basketboll, futboll apo tjetër sport.

242
00:10:33,212 --> 00:10:37,353
Miti është që sportistët kalojnë 
periudha të nxehta, sipas amerikanëve,

243
00:10:37,353 --> 00:10:39,553
apo copëza vjollce, si themi ne në Anli,

244
00:10:39,553 --> 00:10:42,393
kur ata thjesht nuk huqin asnjëherë,
si ky këtu.

245
00:10:42,393 --> 00:10:46,077
Por në fakt, çka ndodh është që
nëse analizoni modelin statistikor

246
00:10:46,077 --> 00:10:47,865
të goditjeve të qëlluara dhe humbura

247
00:10:47,865 --> 00:10:50,164
del që ai është pothuajse gjithnjë
i rastësishëm.

248
00:10:50,164 --> 00:10:52,579
Truri juaj krijon modele nga rastësia.

249
00:10:52,579 --> 00:10:53,936
Nëse hidhni një monedhë,

250
00:10:53,936 --> 00:10:57,572
një seri e kokave apo pileve do
të dalë dikur rastësisht

251
00:10:57,572 --> 00:11:00,683
dhe meqë trurit i pëlqen të shohe
modele aty ku nuk ka,

252
00:11:00,683 --> 00:11:03,284
ne i shohim këto seri dhe iu japim
atyre kuptime

253
00:11:03,284 --> 00:11:05,591
dhe themi, "Qenka në formë sot",

254
00:11:05,591 --> 00:11:07,901
kur në fakt do ta shihnim të njëjtin
model

255
00:11:07,901 --> 00:11:10,546
me goditje të rastësishme, të humbura
a të qëlluara.

256
00:11:11,406 --> 00:11:14,872
Një përjashtim i kësaj janë penaltitë.

257
00:11:14,872 --> 00:11:17,957
Një studim i gjuajtjeve të penaltisë
në futboll

258
00:11:17,957 --> 00:11:19,977
tregon se lojtarët që përfaqësojnë shtetet

259
00:11:19,977 --> 00:11:22,601
me një rekord të keq në gjuajtje të 
penaltive,

260
00:11:22,601 --> 00:11:24,784
si për shembull Anglia,

261
00:11:24,784 --> 00:11:28,545
i bëjnë gjuajtjet e tyre më shpejt sesa
vendet me rekorde më të mira

262
00:11:28,545 --> 00:11:31,865
dhe si rezultat, kanë më shumë gjasa
të gabojnë.

263
00:11:31,865 --> 00:11:33,560
Që na bën të pyesim

264
00:11:33,560 --> 00:11:36,949
se a ka ndonjë mënyrë që mund ta
përmirësojë performancën e njerëzve.

265
00:11:36,949 --> 00:11:38,947
Një gjë që mund të mendoni

266
00:11:38,947 --> 00:11:42,366
është t'i dënoni njerëzit kur gabojnë
dhe të shihni nëse ka sukses.

267
00:11:42,366 --> 00:11:45,998
Këtë ide, që ndëshkimi mund të përmirësojë
performancën,

268
00:11:45,998 --> 00:11:48,204
pjesëmarrësit menduan se po
testonin në

269
00:11:48,204 --> 00:11:49,204
eksperimentin e famshëm të Milgramit


270
00:11:49,204 --> 00:11:50,736
për të mësuarit dhe ndëshkimin

271
00:11:50,736 --> 00:11:53,744
që me siguri e keni dëgjuar nëse jeni
student i psikologjisë.

272
00:11:53,744 --> 00:11:56,566
Pjesëmarrësit ishin përgatitur të jepnin

273
00:11:56,566 --> 00:11:59,867
çka ata besuan se ishte një shok fatal 
elektrik te një pjesëmarrës

274
00:11:59,867 --> 00:12:01,888
kur ai gabonte përgjigjen,

275
00:12:01,888 --> 00:12:04,697
vetëm se dikush me mantel të bardhë
iu kishte thënë ashtu.

276
00:12:04,697 --> 00:12:07,112
Por kjo histori është një mit, për tri 
arsye.

277
00:12:07,112 --> 00:12:12,016
E para më me rëndësi, manteli nuk ishte i
bardhë, por në fakt i hirtë.

278
00:12:12,016 --> 00:12:16,423
E dyta, pjesëmarrësve u ishte thënë
para studimit

279
00:12:16,423 --> 00:12:18,930
dhe rikujtuar sa herë që ata e ngritën
çështjen,

280
00:12:18,930 --> 00:12:21,763
që edhe pse shoku ishte i dhimbshëm,
nuk ishte fatal


281
00:12:21,763 --> 00:12:24,505
dhe nuk shkaktonte dëm të përhershëm.

282
00:12:24,505 --> 00:12:26,825
E treta, pjesëmarrësit nuk dhanë shok

283
00:12:26,825 --> 00:12:29,473
vetëm pse dikush me mantel iu tha ashtu.

284
00:12:29,473 --> 00:12:31,515
Kur u intervistuan pas studimit,

285
00:12:31,515 --> 00:12:34,023
të gjithë pjesëmarrësit thanë se besuan
fuqimisht

286
00:12:34,023 --> 00:12:37,807
se studimi mbi mësimin dhe ndëshkimin
kishte qëllim të denjë shkencor

287
00:12:37,807 --> 00:12:40,245
që do t'i sillte shkencës përfitime 
afatgjata

288
00:12:40,245 --> 00:12:46,114
kundrejt shqetësimit momental, jo fatal,
shkaktuar pjesëmarrësve.

289
00:12:47,025 --> 00:12:49,603
Unë jam duke folur per 12 minuta

290
00:12:49,603 --> 00:12:52,289
dhe ju me siguri më keni dëgjuar,

291
00:12:52,289 --> 00:12:54,509
keni analizuar modelet e të folurit
dhe gjuhën trupore

292
00:12:54,509 --> 00:12:58,116
për ta zbuluar se a duhet të ma vini
veshin për këto që po flas

293
00:12:58,116 --> 00:13:00,577
se a jam duke treguar të vërtetën
apo po gënjej,

294
00:13:00,577 --> 00:13:02,759
nëse po, me siguri keni
dështuar plotësisht,


295
00:13:02,759 --> 00:13:05,104
se edhe kur besojmë se mund
ta zëmë një gënjeshtar

296
00:13:05,104 --> 00:13:07,197
nga gjuha trupore apo modelet e të
folurit,

297
00:13:07,197 --> 00:13:09,870
qindra teste psikologjike ndër vite
kanë treguar

298
00:13:09,870 --> 00:13:12,561
që për të gjithë ne, edhe policët dhe 
detektivët,

299
00:13:12,561 --> 00:13:16,061
është çështje fati dallimi i gënjeshtrës
përmes gjuhës trupore

300
00:13:16,061 --> 00:13:17,642
dhe modeleve verbale.

301
00:13:17,642 --> 00:13:19,686
Megjithatë, ka një përjashtim:

302
00:13:19,686 --> 00:13:21,938
Thirrjet televizive për të afërmit 
e humbur.

303
00:13:21,938 --> 00:13:24,923
Është shumë lehtë të parashikosh
kur të afërmit kanë humbur

304
00:13:24,923 --> 00:13:28,254
dhe kur në fakt ata që i kërkojnë, i kanë
vrarë të afërmit e tyre.

305
00:13:28,254 --> 00:13:31,769
Kërkuesit e rremë kanë më shumë gjasa
të lëkundin kokën, të shohin anash,

306
00:13:31,769 --> 00:13:33,483
të bëjnë gabime në të folur,

307
00:13:33,483 --> 00:13:35,498
kurse kërkuesit e vërtetë kanë prirje

308
00:13:35,498 --> 00:13:37,843
të shprehin shpresë që personi do të
kthehet i sigurt

309
00:13:37,843 --> 00:13:39,584
dhe shmangin gjuhën e ashpër.

310
00:13:39,584 --> 00:13:44,187
Ata thonë "na e morën" dhe jo
"e vranë".

311
00:13:44,187 --> 00:13:46,844
Meqë ra fjala, është koha që t'i jap
fund këtij fjalimi,

312
00:13:46,844 --> 00:13:50,052
por para kësaj, dua t'ju jap në 30 sekonda

313
00:13:50,052 --> 00:13:53,423
mitin kryesor të psikologjisë.

314
00:13:53,423 --> 00:13:57,720
Miti është që psikologjia është thjesht
përmbledhje e teorive interesante,

315
00:13:57,720 --> 00:14:01,241
të cilat thonë diçka të dobishme dhe
të cilat kanë diçka për të ofruar.

316
00:14:01,241 --> 00:14:03,740
Shpresoj që në minutat që shkuan unë
iu kam treguar

317
00:14:03,740 --> 00:14:05,325
që kjo nuk është e vërtetë.

318
00:14:05,325 --> 00:14:08,584
Çfarë duhet të bëjmë është t'i 
vlerësojmë teoritë psikologjike

319
00:14:08,584 --> 00:14:10,468
duke shikuar parashikimet e tyre,

320
00:14:10,468 --> 00:14:13,289
nëse dëgjimi i Mozartit iu bën më të
zgjuar,

321
00:14:13,289 --> 00:14:18,056
që mësoni më mirë kur të dhënat iu 
prezantohen në stilin tuaj të preferuar

322
00:14:18,056 --> 00:14:21,521
ose çka do tjetër, të gjitha këto janë
parashikime empirike të testueshme

323
00:14:21,521 --> 00:14:23,306
dhe mënyra e vetme për të përparuar 


324
00:14:23,306 --> 00:14:25,426
është testimi i parashikimeve
me të dhëna

325
00:14:25,426 --> 00:14:27,755
në studime tejet të kontrolluara
eksperimentale.

326
00:14:27,755 --> 00:14:30,889
Dhe vetëm kështu mund të shpresojmë
të gjejmë

327
00:14:30,889 --> 00:14:33,513
se cilat nga këto teori janë të
mbështetura

328
00:14:33,513 --> 00:14:36,903
dhe cilat, si këto që iu tregova sot,
janë mite.

329
00:14:36,903 --> 00:14:38,412
Ju falemnderit.

330
00:14:38,412 --> 00:14:41,872
(Duartrokitje)