0:00:00.857,0:00:03.716
Keni dëgjuar për I.Q.-në,[br]inteligjencën tuaj të përgjithshme,

0:00:03.716,0:00:05.392
por çfarë është Psy-Q?

0:00:05.392,0:00:07.629
Sa shumë dini për[br]atë që ju motivon

0:00:07.629,0:00:10.374
dhe sa mirë mund ta parashikoni[br]sjelljen e të tjerëve

0:00:10.374,0:00:11.880
apo edhe sjelljen tuaj?

0:00:11.880,0:00:15.159
Dhe sa nga gjërat që mendoni se i dini[br]për psikologjinë, janë gabim?

0:00:15.159,0:00:18.947
Le ta kuptojmë duke i numëruar[br]10 mitet më të mëdha të psikologjisë.

0:00:18.947,0:00:22.343
Besoj që keni dëgjuar të thuhet[br]që sa i përket psikologjisë së tyre,

0:00:22.343,0:00:25.225
është sikur burrat të jenë nga Marsi[br]dhe gratë nga Venusi.

0:00:25.235,0:00:27.264
Por sa të ndryshëm [br]janë ata në të vërtetë?

0:00:27.264,0:00:28.264
Le të shohim diçka [br]

0:00:29.518,0:00:31.495
ku burrat dhe gratë vërtetë ndryshojnë

0:00:31.495,0:00:34.943
dhe t'i vendosim ca dallime gjinore [br]psikologjike në të njëjtën shkallë

0:00:34.943,0:00:37.116
Një gjë ku gratë dhe burrat[br]ndryshojnë vërtetë

0:00:37.116,0:00:38.913
është sa larg mund ta gjuajnë topin.

0:00:38.913,0:00:40.803
Nëse shohim të dhënat për burrat këtu,

0:00:40.803,0:00:43.274
shohim atë që quhet lakorja e shpërndarjes[br]normale.

0:00:43.274,0:00:44.274
Disa burra

0:00:44.274,0:00:46.482
gjuajnë topin shumë larg, të tjerët [br]fare pak,

0:00:46.482,0:00:48.252
por shumica në distancë mesatare.

0:00:48.252,0:00:50.416
Dhe gratë ndajnë të njëjtën shpërndarje,

0:00:50.416,0:00:52.465
por në fakt ka një dallim të madh.

0:00:52.465,0:00:54.913
Burri mesatar mund ta gjuajë topin më larg

0:00:54.913,0:00:56.620
se rreth 98 % e të gjitha grave.

0:00:56.620,0:00:59.647
Tani le të shohim se si duken disa dallime[br]gjinore psikologjike

0:00:59.647,0:01:02.504
në shkallën e njëjtë të standardizuar.

0:01:02.504,0:01:03.504
Psikologët thonë

0:01:03.504,0:01:05.708
se burrat kanë vetëdije hapësinore[br]më të mirë

0:01:05.708,0:01:06.517
se gratë -

0:01:06.517,0:01:07.945
në gjëra si leximi i hartave,

0:01:07.945,0:01:09.373
dhe është e vërtetë.

0:01:09.373,0:01:11.863
Por ta shohim madhësinë e këtij dallimi.

0:01:11.863,0:01:15.250
Është e vogël; vijat janë aq afër sa gati[br]takohen.

0:01:15.250,0:01:19.244
Në fakt, gruaja mesatare është më e mirë [br]se 33% e gjithë burrave,

0:01:19.244,0:01:21.125
dhe natyrisht, po të ishte kjo 50%,

0:01:21.125,0:01:23.181
të dy gjinitë do të ishin saktësisht [br]baraz.

0:01:23.181,0:01:26.839
Vlen të thuhet se ky dallim dhe tjetri që [br]do t'ju tregoj tani

0:01:26.839,0:01:29.664
janë pak a shumë dallimet më të mëdha [br]psikologjike gjinore

0:01:29.664,0:01:31.101
që janë zbuluar në psikologji.

0:01:31.101,0:01:32.212
Tani, dallimi tjetër.

0:01:32.212,0:01:34.650
Psikologët thonë që gratë janë më të zonja

0:01:34.650,0:01:36.315
se burrat në gjuhë dhe gramatikë.

0:01:36.315,0:01:38.904
Ja performanca në testin e standardizuar [br]në gramatikë.

0:01:38.904,0:01:40.861
Ja ku janë gratë. Ja dhe burrat.

0:01:40.861,0:01:44.560
Sërish, vërtetë që gratë janë më mirë si [br]mesatare, por vijat janë kaq afër

0:01:44.560,0:01:48.047
saqë 33% e burrave janë më të mirë se[br]gruaja mesatare,

0:01:48.047,0:01:49.720
dhe sërish, po të ishte 50%,

0:01:49.720,0:01:52.462
do të ishte barazi e plotë gjinore.

0:01:52.462,0:01:54.583
Pra, nuk është çështje e Marsit dhe [br]Venusit.

0:01:54.583,0:01:57.250
Është më shumë si çështja e Mars dhe [br]Snickers:

0:01:57.250,0:02:01.612
pothuajse njëjtë, por njëra është[br]më e krisur.

0:02:01.612,0:02:03.638
Nuk ju them se cila.

0:02:03.638,0:02:05.503
Tani që jemi nxehur

0:02:05.503,0:02:08.539
le ta bëjmë testin e famshëm[br]psikanalitik të Rorschach-ut.

0:02:08.539,0:02:12.122
Këtu mund të shihni dy arinj a dy njerëz.

0:02:12.122,0:02:13.875
Po çka mendoni se po bëjnë?

0:02:13.875,0:02:17.059
Ngrijeni dorën nëse mendoni se po [br]përshëndesin.

0:02:17.059,0:02:18.870
Jo aq shumë njerëz. Në rregull.

0:02:18.870,0:02:21.337
Ngrijeni dorën nëse mendoni se [br]po takojnë duart.

0:02:21.337,0:02:23.307
Mirë. Ju që mendoni se po përleshen?

0:02:23.307,0:02:24.562
Vetëm pak njerëz.

0:02:24.562,0:02:27.639
Mirë, pra nëse mendoni se po përshëndeten[br]ose po takojnë duart,

0:02:27.639,0:02:29.630
do të thotë se jeni miqësor.

0:02:29.630,0:02:31.220
Nëse mendoni se po përleshen,

0:02:31.220,0:02:33.536
jeni person pak më agresiv.

0:02:33.536,0:02:35.476
Pra jeni ose i dashur, ose luftarak.

0:02:35.476,0:02:36.763
Po kjo?

0:02:36.763,0:02:40.385
Kjo s'është me votë, prandaj në 3, thoni [br]atë që shihni.

0:02:40.385,0:02:43.549
Një, dy, tre.

0:02:43.549,0:02:45.241
Dëgjova brejtës. Kush tha brejtës?

0:02:45.241,0:02:46.778
Kjo ishte shqetësuese.

0:02:46.778,0:02:48.291
Dikush aty tha brejtës.

0:02:48.291,0:02:51.599
Epo, ju duhet të shihni ndonjë[br]dykëmbësh aty,

0:02:51.599,0:02:53.983
dhe imazhin e reflektuar të tyre këtu.

0:02:53.983,0:02:57.414
Nëse nuk e patë, kjo ka kuptimin që[br]ju keni vështirësi

0:02:57.414,0:03:01.504
të procesoni situatat komplekse[br]kur jeni të ngarkuar.

0:03:01.504,0:03:03.729
Përpos që, natyrisht, s'e ka fare atë[br]kuptim.[br]

0:03:03.729,0:03:06.400
Testet me bojë të Rorschach-ut nuk kanë[br]fare validitet

0:03:06.400,0:03:08.675
sa i përket testeve të personalitetit

0:03:08.675,0:03:11.136
dhe nuk përdoren nga psikologët e sotshëm.

0:03:11.136,0:03:14.555
Në fakt, një studim gjeti se kur u përdor

0:03:14.555,0:03:17.614
testi i Rorschach-ut për testim të[br]personalitetit,

0:03:17.614,0:03:19.356
u diagnostikuan me skizofreni

0:03:19.356,0:03:23.349
një e gjashta e pjesëmarrësve dukshëm[br]normal.

0:03:23.349,0:03:26.182
Pra, nëse nuk ishit të mirë në këtë test,

0:03:26.182,0:03:28.736
ndoshta nuk jeni shumë tip vizual.

0:03:28.736,0:03:31.105
Le ta bëjmë një kuiz të shpejtë[br]për ta kuptuar.

0:03:31.105,0:03:34.883
Kur gatuani tortë, a preferoni - ngrini [br]duart kësaj radhe -

0:03:34.883,0:03:37.652
a preferoni libër recetash me fotografi?

0:03:37.652,0:03:39.672
Po, disa njerëz.

0:03:39.672,0:03:42.412
Preferoni t'ju diktojë një mik?

0:03:42.412,0:03:45.075
Apo të improvizoni gjatë procesit?

0:03:45.075,0:03:46.567
Mjaftueshëm njerëz aty.

0:03:46.567,0:03:48.287
Mirë, nëse thatë A,

0:03:48.287,0:03:50.459
i bie që ju mësoni vizualisht

0:03:50.459,0:03:53.987
dhe mësoni më së miri kur të dhënat[br]janë vizuale.

0:03:53.987,0:03:56.569
Nëse thatë B, i bie që mësoni përmes[br]dëgjimit

0:03:56.569,0:04:00.294
dhe mësoni më së miri kur të dhënat[br]janë dëgjimore.

0:04:00.294,0:04:03.229
Nëse thatë C, i bie që mësoni [br]kinestetikisht,

0:04:03.229,0:04:06.630
që mësoni më mirë kur i bëni vetë gjërat [br]me duart tuaja.

0:04:06.630,0:04:08.788
Përpos që, siç mund ta keni[br]qëlluar,

0:04:08.788,0:04:11.607
nuk është ashtu, sepse ky është mit.

0:04:11.607,0:04:15.465
Stilet e të mësuarit janë të shpikura dhe [br]pa mbështetje shkencore.

0:04:15.465,0:04:19.021
Këtë e dimë nga eksperimentet tejet[br]të kontrolluara,

0:04:19.021,0:04:21.142
ku personat marrin material për ta mësuar

0:04:21.142,0:04:23.762
ose në stil të preferuar ose të kundërt,

0:04:23.762,0:04:27.338
nuk ka fare dallim në sasinë e të dhënave[br]që memorizojnë.

0:04:27.338,0:04:29.404
Dhe nëse mendoni vetëm pak,

0:04:29.404,0:04:31.482
është e qartë që kjo është e vërteta.

0:04:31.482,0:04:34.054
Është e qartë që formati i prezantimit

0:04:34.054,0:04:37.352
nuk varet nga ju, por nga ajo që tentoni[br]ta mësoni.

0:04:37.357,0:04:39.479
A mund të mësoni vozitjen,

0:04:39.479,0:04:41.897
thjesht duke dëgjuar dikë që ju tregon[br]çka të bëni

0:04:41.897,0:04:43.525
pa përvojë kinestetike?

0:04:43.525,0:04:45.341
A mund t'i zgjidhni ekuacionet

0:04:45.341,0:04:48.487
e përbashkëta, [br]duke i menduar në kokë, pa i shkruar?

0:04:48.487,0:04:50.588
A mund t'i vlerësoni provimet e [br]arkitekturës

0:04:50.588,0:04:53.261
me vallëzim interpretues, nëse ju[br]mësoni kinestetikisht?

0:04:53.261,0:04:56.202
Jo. Ju duhet t'ia përshtatni materialin

0:04:56.202,0:04:59.977
formatit të prezantimit, jo vetes.

0:04:59.977,0:05:02.126
E di që shumica jeni studentë[br]të shkëlqyer,

0:05:02.126,0:05:04.418
që tani i keni marrë rezultatet e GCSE-së.

0:05:04.418,0:05:06.976
Nëse nuk i keni marrë rezultatet[br]që keni shpresuar,

0:05:06.976,0:05:09.323
nuk mund ta fajësoni stilin e të mësuarit

0:05:09.323,0:05:12.950
por mund të konsideroni se faji është[br]te gjenet tuaja.

0:05:12.950,0:05:16.635
Një studim në University College London

0:05:16.635,0:05:19.189
ka gjetur se 58% e dallimit

0:05:19.189,0:05:22.440
midis studentëve të ndryshëm dhe[br]rezultatet e tyre në GCSE

0:05:22.440,0:05:24.097
ka të bëjë me faktorin gjenetik.

0:05:24.097,0:05:27.233
Duket si një shifër mjaft precize,[br]e si mund ta dimë?

0:05:27.233,0:05:30.738
Kur duam të zbulojmë kontributet relative[br]

0:05:30.738,0:05:32.842
të gjeneve dhe të mjedisit,

0:05:32.842,0:05:35.071
mund të bëjmë një studim me binjakë.

0:05:35.071,0:05:38.647
Binjakët identikë kanë mjedis 100%[br]të njëjtë

0:05:38.647,0:05:40.551
dhe gjene 100% të njëjta,

0:05:40.551,0:05:43.773
kurse binjakët jo-identikë kanë[br]mjedis 100% të njëjtë

0:05:43.773,0:05:47.509
por vetëm 50% e gjeneve të tyre [br]janë të njëjta.

0:05:47.509,0:05:51.707
Duke krahasuar ngjashmërinë [br]e rezultateve të GCSE për binjakë identikë

0:05:51.707,0:05:54.018
kundrejt atyre jo-identikë,

0:05:54.018,0:05:55.364
dhe duke bërë ca llogaritje,

0:05:55.364,0:05:59.265
shohim sa përgjegjës është mjedisi [br]për performancën

0:05:59.265,0:06:01.401
dhe sa përgjegegjëse janë gjenet.

0:06:01.401,0:06:05.178
Del se gati 58% është për shkak të[br]gjeneve.

0:06:05.178,0:06:08.941
Kjo nuk e nënvlerëson punën që bëni[br]ju dhe mësuesit tuaj.

0:06:08.941,0:06:12.072
Nëse nuk keni marrë rezultatin që keni[br]shpresuar,

0:06:12.072,0:06:16.578
mund t'i fajësoni prindërit tuaj, ose të[br]paktën gjenet e tyre.

0:06:16.578,0:06:18.606
Një gjë që nuk mund ta fajësoni është

0:06:18.606,0:06:21.068
të pasurit një anë të majtë[br]ose të djathtë më aktive

0:06:21.068,0:06:22.879
të trurit, sepse ky është mit.

0:06:22.879,0:06:25.636
Besohet se ana e majtë e trurit[br]është logjike,

0:06:25.636,0:06:27.435
e shkathët me ekuacione si ky,

0:06:27.435,0:06:31.534
kurse ana e djathtë është më kreative[br]dhe më e shkathët në muzikë.

0:06:31.534,0:06:34.465
Por sërish, ky është mit, sepse çdo gjë [br]që ju bëni

0:06:34.465,0:06:37.275
përfshin gati të gjitha pjesët e trurit [br]tuaj,

0:06:37.275,0:06:40.595
edhe gjëja më e rëndomtë, si bisedat[br]e zakonshme.

0:06:40.595,0:06:43.938
Sidoqoftë, arsyeja e mbijetesës së këtij [br]miti

0:06:43.938,0:06:46.180
është se ka një të vërtetë të vogël në të.

0:06:46.180,0:06:47.790
Një version relativ i mitit

0:06:47.790,0:06:51.073
është që majtakët janë më kreativ se[br]djathtakët,

0:06:51.073,0:06:54.527
që lidhet me atë se truri juaj kontrollon[br]duart në formë të kryqëzuar,

0:06:54.527,0:06:55.887
ashtu që majtakët

0:06:55.887,0:06:58.313
kanë anë të djathtë pak më aktive

0:06:58.313,0:07:00.118
sesa ana e majtë e trurit

0:07:00.118,0:07:02.606
dhe ideja është që ana e djathtë[br]është më kreative.

0:07:02.606,0:07:04.003
Në parim nuk qëndron ideja

0:07:04.003,0:07:07.204
që majtakët janë më kreativ sesa[br]djathtakët.

0:07:07.204,0:07:09.619
Ajo që është e vërtetë është se

0:07:09.619,0:07:12.312
njerëzit që përdorin me shkathtësi[br]të dy duart

0:07:12.312,0:07:16.074
kanë të menduar më kreativ sesa ata[br]që përdorin vetëm njërën dorë,

0:07:16.074,0:07:17.807
sepse përdorimi i dy duarve përfshin[br]

0:07:17.807,0:07:20.536
bashkëpunim të madh midis pjesëve[br]të trurit,

0:07:20.536,0:07:24.298
gjë që mundëson të menduar fleksibil[br]dhe kreativ.

0:07:24.298,0:07:26.113
Miti i majtakut kreativ

0:07:26.113,0:07:28.171
rrjedh nga fakti që përdorimi i dy duarve

0:07:28.171,0:07:31.298
është më i shpeshtë te majtakët[br]sesa te djathtakët,[br]

0:07:31.298,0:07:34.347
pra ka pak saktësi në idenë e [br]majtakut më kreativ,[br]

0:07:34.347,0:07:35.694
por jo aq shumë.

0:07:35.694,0:07:38.131
Një tjetër mit relevant që[br]keni mundur ta dëgjoni

0:07:38.131,0:07:40.504
është që ne përdorim vetëm[br]10% të trurit.

0:07:40.504,0:07:42.030
Ky, sërish, është krejt mit.

0:07:42.030,0:07:44.749
Pothuaj çdo gjë bëjmë, edhe[br]gjëja më e rëndomtë,[br]

0:07:44.749,0:07:46.932
angazhon gati tërë trurin tonë.

0:07:46.932,0:07:50.693
Megjithatë, natyrisht që është e vërtetë[br]

0:07:50.693,0:07:55.273
që nuk e përdorim fuqinë e trurit më[br]së miri.

0:07:55.273,0:07:58.239
Çka mund të bëjmë për ta rritur[br]këtë fuqi?[br]

0:07:58.239,0:08:00.377
Ndoshta mund ta dëgjojmë[br]një pjesë nga Mozart.

0:08:00.377,0:08:03.095
A keni dëgjuar ndonjëherë[br]për efektin Mozart?

0:08:03.095,0:08:06.052
Ideja që nëse dëgjoni Mozartin[br]bëheni më të zgjuar

0:08:06.052,0:08:08.221
dhe përmirësoni performancën[br]në teste të I.Q.

0:08:08.221,0:08:10.326
Tani, gjëja interesante këtu

0:08:10.326,0:08:13.767
është se ky mit megjithatë ka pak[br]të vërtetë brenda.

0:08:13.767,0:08:15.541
Studimi origjinal gjeti se

0:08:15.541,0:08:19.322
pjesëmarrësit që dëgjuan muzikë[br]të Mozartit për disa minuta[br]

0:08:19.322,0:08:21.621
patën rezultate më të mira në [br]testin e I.Q.[br]

0:08:21.621,0:08:25.034
sesa ata që vetëm qëndruan në heshtje.

0:08:25.034,0:08:28.758
Një studim tjetër mori njerëz që[br]iu pëlqen muzika e Mozartit[br]

0:08:28.758,0:08:30.539
dhe një tjetër grup njerëzish[br]

0:08:30.539,0:08:33.207
adhurues të tregimeve horror të[br]Stephen King.

0:08:33.207,0:08:36.771
Pjesëmarrësit dëgjuan muzikën[br]dhe tregimet.

0:08:36.771,0:08:39.279
Njerëzit që parapëlqenin Mozartin

0:08:39.279,0:08:42.010
Patën rezultate më të mira të I.Q.[br]nga dëgjimi i muzikës,[br]

0:08:42.010,0:08:44.848
por njerëzit që preferonin tregimet,

0:08:44.848,0:08:47.955
patën rezultate më të mira nga[br]dëgjimi i tregimeve[br]

0:08:47.955,0:08:49.170
se nga muzika e Mozartit.

0:08:49.170,0:08:51.933
E vërteta është që kur dëgjoni[br]atë që iu pëlqen

0:08:51.933,0:08:55.184
I.Q-ja juaj përmirësohet përkohësisht

0:08:55.184,0:08:57.111
në një numër detyrash.

0:08:57.111,0:08:59.479
Nuk do të thotë që dëgjimi i Mozart

0:08:59.479,0:09:01.104
apo tregimeve të Stephen King

0:09:01.104,0:09:04.526
do t'ju bëjë më të zgjuar në afat [br]të gjatë.

0:09:04.526,0:09:07.466
Një tjetër version i mitit të Mozartit

0:09:07.466,0:09:12.324
është që jo vetëm që do të bëheni më[br]të zgjuar, por edhe më të shëndetshëm.

0:09:12.324,0:09:14.392
Fatkeqësisht, kjo nuk del të jetë [br]e vërtetë

0:09:14.392,0:09:17.451
as për dikë që dëgjonte muzikën[br]e Mozartit gati cdo ditë,

0:09:17.451,0:09:19.169
Mozarti vetë,

0:09:19.169,0:09:22.149
që vuante nga gonorea, lia, artriti

0:09:22.149,0:09:26.663
dhe ajo çka shumica e njerëzve mendojnë[br]se e vrau, sifilisi.

0:09:26.673,0:09:30.035
Kjo nënkupton që Mozarti është[br]dashur të jetë më i kujdesshëm

0:09:30.035,0:09:32.613
në zgjedhjen e partnerëve seksual.

0:09:32.613,0:09:34.772
Por si ta zgjedhim partnerin?

0:09:34.772,0:09:39.798
Një mit tjetër që është përhapur nga [br]sociologët

0:09:39.798,0:09:43.421
është që preferencat tona në partnerin [br]romantik janë produkt i kulturës,[br]

0:09:43.421,0:09:45.352
janë kulturalisht specifike.

0:09:45.352,0:09:47.496
Por të dhënat nuk e përkrahin këtë.

0:09:47.496,0:09:51.541
Një studim i famshëm studjoi njerëzit nga[br]37 kultura të ndryshme të botës,

0:09:51.541,0:09:53.117
nga amerikanët te zulut

0:09:53.117,0:09:55.483
dhe çfarë ata kërkojnë te partneri.

0:09:55.483,0:09:57.852
Në secilën kulturë në mbarë botën,

0:09:57.852,0:10:01.567
burrat vlerësuan më shumë pamjen fizike

0:10:01.567,0:10:02.867
sesa gratë

0:10:02.867,0:10:04.608
dhe po në secilën kulturë,

0:10:04.608,0:10:09.222
gratë vlerësuan më shumë ambicien[br]dhe aftësinë për të fituar.

0:10:09.222,0:10:10.605
Në secilën kulturë,

0:10:10.605,0:10:13.130
burrat preferojnë gra më të reja se ata,

0:10:13.130,0:10:15.939
mesatarisht, më duket se ishte 2.66 vjet

0:10:15.939,0:10:17.588
dhe po në secilën kulturë,

0:10:17.588,0:10:20.188
gratë preferojnë burra më të vjetër se [br]ato,

0:10:20.188,0:10:22.998
në mesatare prej 3.42 vjet,

0:10:22.998,0:10:26.713
prandaj këtu kemi "Secilit i duhet një [br]sponsor më i vjetër".

0:10:26.713,0:10:29.290
Nga përpjekja për të fituar një partner

0:10:29.290,0:10:33.212
kalojmë te përpjekja për të fituar në [br]basketboll, futboll apo tjetër sport.

0:10:33.212,0:10:37.353
Miti është që sportistët kalojnë [br]periudha të nxehta, sipas amerikanëve,

0:10:37.353,0:10:39.553
apo copëza vjollce, si themi ne në Anli,

0:10:39.553,0:10:42.393
kur ata thjesht nuk huqin asnjëherë,[br]si ky këtu.

0:10:42.393,0:10:46.077
Por në fakt, çka ndodh është që[br]nëse analizoni modelin statistikor

0:10:46.077,0:10:47.865
të goditjeve të qëlluara dhe humbura

0:10:47.865,0:10:50.164
del që ai është pothuajse gjithnjë[br]i rastësishëm.

0:10:50.164,0:10:52.579
Truri juaj krijon modele nga rastësia.

0:10:52.579,0:10:53.936
Nëse hidhni një monedhë,

0:10:53.936,0:10:57.572
një seri e kokave apo pileve do[br]të dalë dikur rastësisht

0:10:57.572,0:11:00.683
dhe meqë trurit i pëlqen të shohe[br]modele aty ku nuk ka,

0:11:00.683,0:11:03.284
ne i shohim këto seri dhe iu japim[br]atyre kuptime

0:11:03.284,0:11:05.591
dhe themi, "Qenka në formë sot",

0:11:05.591,0:11:07.901
kur në fakt do ta shihnim të njëjtin[br]model

0:11:07.901,0:11:10.546
me goditje të rastësishme, të humbura[br]a të qëlluara.

0:11:11.406,0:11:14.872
Një përjashtim i kësaj janë penaltitë.

0:11:14.872,0:11:17.957
Një studim i gjuajtjeve të penaltisë[br]në futboll

0:11:17.957,0:11:19.977
tregon se lojtarët që përfaqësojnë shtetet

0:11:19.977,0:11:22.601
me një rekord të keq në gjuajtje të [br]penaltive,

0:11:22.601,0:11:24.784
si për shembull Anglia,

0:11:24.784,0:11:28.545
i bëjnë gjuajtjet e tyre më shpejt sesa[br]vendet me rekorde më të mira

0:11:28.545,0:11:31.865
dhe si rezultat, kanë më shumë gjasa[br]të gabojnë.

0:11:31.865,0:11:33.560
Që na bën të pyesim

0:11:33.560,0:11:36.949
se a ka ndonjë mënyrë që mund ta[br]përmirësojë performancën e njerëzve.

0:11:36.949,0:11:38.947
Një gjë që mund të mendoni

0:11:38.947,0:11:42.366
është t'i dënoni njerëzit kur gabojnë[br]dhe të shihni nëse ka sukses.

0:11:42.366,0:11:45.998
Këtë ide, që ndëshkimi mund të përmirësojë[br]performancën,

0:11:45.998,0:11:48.204
pjesëmarrësit menduan se po[br]testonin në

0:11:48.204,0:11:49.204
eksperimentin e famshëm të Milgramit[br]

0:11:49.204,0:11:50.736
për të mësuarit dhe ndëshkimin

0:11:50.736,0:11:53.744
që me siguri e keni dëgjuar nëse jeni[br]student i psikologjisë.

0:11:53.744,0:11:56.566
Pjesëmarrësit ishin përgatitur të jepnin

0:11:56.566,0:11:59.867
çka ata besuan se ishte një shok fatal [br]elektrik te një pjesëmarrës

0:11:59.867,0:12:01.888
kur ai gabonte përgjigjen,

0:12:01.888,0:12:04.697
vetëm se dikush me mantel të bardhë[br]iu kishte thënë ashtu.

0:12:04.697,0:12:07.112
Por kjo histori është një mit, për tri [br]arsye.

0:12:07.112,0:12:12.016
E para më me rëndësi, manteli nuk ishte i[br]bardhë, por në fakt i hirtë.

0:12:12.016,0:12:16.423
E dyta, pjesëmarrësve u ishte thënë[br]para studimit

0:12:16.423,0:12:18.930
dhe rikujtuar sa herë që ata e ngritën[br]çështjen,

0:12:18.930,0:12:21.763
që edhe pse shoku ishte i dhimbshëm,[br]nuk ishte fatal[br]

0:12:21.763,0:12:24.505
dhe nuk shkaktonte dëm të përhershëm.

0:12:24.505,0:12:26.825
E treta, pjesëmarrësit nuk dhanë shok

0:12:26.825,0:12:29.473
vetëm pse dikush me mantel iu tha ashtu.

0:12:29.473,0:12:31.515
Kur u intervistuan pas studimit,

0:12:31.515,0:12:34.023
të gjithë pjesëmarrësit thanë se besuan[br]fuqimisht

0:12:34.023,0:12:37.807
se studimi mbi mësimin dhe ndëshkimin[br]kishte qëllim të denjë shkencor

0:12:37.807,0:12:40.245
që do t'i sillte shkencës përfitime [br]afatgjata

0:12:40.245,0:12:46.114
kundrejt shqetësimit momental, jo fatal,[br]shkaktuar pjesëmarrësve.

0:12:47.025,0:12:49.603
Unë jam duke folur per 12 minuta

0:12:49.603,0:12:52.289
dhe ju me siguri më keni dëgjuar,

0:12:52.289,0:12:54.509
keni analizuar modelet e të folurit[br]dhe gjuhën trupore

0:12:54.509,0:12:58.116
për ta zbuluar se a duhet të ma vini[br]veshin për këto që po flas

0:12:58.116,0:13:00.577
se a jam duke treguar të vërtetën[br]apo po gënjej,

0:13:00.577,0:13:02.759
nëse po, me siguri keni[br]dështuar plotësisht,[br]

0:13:02.759,0:13:05.104
se edhe kur besojmë se mund[br]ta zëmë një gënjeshtar

0:13:05.104,0:13:07.197
nga gjuha trupore apo modelet e të[br]folurit,

0:13:07.197,0:13:09.870
qindra teste psikologjike ndër vite[br]kanë treguar

0:13:09.870,0:13:12.561
që për të gjithë ne, edhe policët dhe [br]detektivët,

0:13:12.561,0:13:16.061
është çështje fati dallimi i gënjeshtrës[br]përmes gjuhës trupore

0:13:16.061,0:13:17.642
dhe modeleve verbale.

0:13:17.642,0:13:19.686
Megjithatë, ka një përjashtim:

0:13:19.686,0:13:21.938
Thirrjet televizive për të afërmit [br]e humbur.

0:13:21.938,0:13:24.923
Është shumë lehtë të parashikosh[br]kur të afërmit kanë humbur

0:13:24.923,0:13:28.254
dhe kur në fakt ata që i kërkojnë, i kanë[br]vrarë të afërmit e tyre.

0:13:28.254,0:13:31.769
Kërkuesit e rremë kanë më shumë gjasa[br]të lëkundin kokën, të shohin anash,

0:13:31.769,0:13:33.483
të bëjnë gabime në të folur,

0:13:33.483,0:13:35.498
kurse kërkuesit e vërtetë kanë prirje

0:13:35.498,0:13:37.843
të shprehin shpresë që personi do të[br]kthehet i sigurt

0:13:37.843,0:13:39.584
dhe shmangin gjuhën e ashpër.

0:13:39.584,0:13:44.187
Ata thonë "na e morën" dhe jo[br]"e vranë".

0:13:44.187,0:13:46.844
Meqë ra fjala, është koha që t'i jap[br]fund këtij fjalimi,

0:13:46.844,0:13:50.052
por para kësaj, dua t'ju jap në 30 sekonda

0:13:50.052,0:13:53.423
mitin kryesor të psikologjisë.

0:13:53.423,0:13:57.720
Miti është që psikologjia është thjesht[br]përmbledhje e teorive interesante,

0:13:57.720,0:14:01.241
të cilat thonë diçka të dobishme dhe[br]të cilat kanë diçka për të ofruar.

0:14:01.241,0:14:03.740
Shpresoj që në minutat që shkuan unë[br]iu kam treguar

0:14:03.740,0:14:05.325
që kjo nuk është e vërtetë.

0:14:05.325,0:14:08.584
Çfarë duhet të bëjmë është t'i [br]vlerësojmë teoritë psikologjike

0:14:08.584,0:14:10.468
duke shikuar parashikimet e tyre,

0:14:10.468,0:14:13.289
nëse dëgjimi i Mozartit iu bën më të[br]zgjuar,

0:14:13.289,0:14:18.056
që mësoni më mirë kur të dhënat iu [br]prezantohen në stilin tuaj të preferuar

0:14:18.056,0:14:21.521
ose çka do tjetër, të gjitha këto janë[br]parashikime empirike të testueshme

0:14:21.521,0:14:23.306
dhe mënyra e vetme për të përparuar [br]

0:14:23.306,0:14:25.426
është testimi i parashikimeve[br]me të dhëna

0:14:25.426,0:14:27.755
në studime tejet të kontrolluara[br]eksperimentale.

0:14:27.755,0:14:30.889
Dhe vetëm kështu mund të shpresojmë[br]të gjejmë

0:14:30.889,0:14:33.513
se cilat nga këto teori janë të[br]mbështetura

0:14:33.513,0:14:36.903
dhe cilat, si këto që iu tregova sot,[br]janë mite.

0:14:36.903,0:14:38.412
Ju falemnderit.

0:14:38.412,0:14:41.872
(Duartrokitje)