0:00:06.947,0:00:08.155 Güneş parlıyor. 0:00:08.329,0:00:09.873 Kuşlar şarkı söylüyor. 0:00:10.077,0:00:12.595 Başka güzel bir günün başlangıcı [br]gibi görünüyor. 0:00:12.619,0:00:15.297 Parkta neşeli bir şekilde yürürken, [br]"Hapşuu!" 0:00:16.082,0:00:19.999 Yoldan geçen biri ağzından salyasını ve [br]burnundan da sümüğünü püskürtüyor. 0:00:20.023,0:00:23.082 Cildinizdeki su damlacıklarını [br]hissedebilirsiniz, 0:00:23.106,0:00:26.079 ancak hissedemeyeceğiniz şey ise [br]havada dolaşıp 0:00:26.103,0:00:29.681 binlerce, hatta milyonlarca mikroskopik [br]canlının 0:00:29.705,0:00:32.618 kıyafetlerinize, ellerinize ve yüzünüze [br]gizlice girmesidir. 0:00:32.642,0:00:34.491 Bu senaryodaki gibi bariz bir şekilde, 0:00:34.491,0:00:38.617 vücudumuzun hastalık yapan mikroplara [br]maruz kalması oldukça yaygındır 0:00:38.641,0:00:41.361 ve çoğu zaman bu durum pek anlaşılmaz. 0:00:41.385,0:00:44.634 Mikroplar temas ettiğimiz hemen hemen [br]her yüzeyde bulunurlar. 0:00:44.658,0:00:46.037 Mikroplardan bahsettiğimizde, 0:00:46.037,0:00:50.272 aynı zamanda mikroskopik canlıların diğer [br]pek çok türünden de bahsediyoruz: 0:00:50.296,0:00:52.651 bakteri, mantar, 0:00:52.675,0:00:54.247 protozoa ve virüsler gibi. 0:00:55.224,0:00:58.621 Mikroplarımızın ortak noktası, [br]bedenlerimizle etkileşime geçebilmeleri 0:00:58.621,0:01:01.675 ve nasıl hissettiğimiz ile hareketlerimizi[br]değiştirebilmeleridir. 0:01:01.905,0:01:04.862 Bulaşıcı hastalıkları inceleyen bilim [br]insanları onlarca yıldır 0:01:04.862,0:01:09.139 diğer mikropların yıkıcı etkilere neden [br]olup bazen de ölümcül olabilirlerken 0:01:09.139,0:01:12.879 bu mikropların bazılarının neden zararsız [br]olduğunu merak etmişlerdir. 0:01:13.522,0:01:16.038 Henüz bulmacanın tamamını [br]çözebilmiş değiliz, 0:01:16.062,0:01:19.547 ama bildiğimiz şey bir mikrobun zararlı [br]olması veya virülansının 0:01:19.571,0:01:21.706 evrimin bir sonucu olduğudur. 0:01:21.730,0:01:24.249 Nasıl oluyor da aynı evrimsel süreç, 0:01:24.273,0:01:27.462 çok farklı seviyelerde hasarlara neden[br]olan mikropları üretebiliyor? 0:01:27.960,0:01:30.093 Bir mikrobun bulaşma şeklini[br]düşündüğümüzde, 0:01:30.093,0:01:32.417 cevap ortaya çıkmaya başlıyor. 0:01:32.441,0:01:36.041 Bu bir ev sahibinden diğer ev sahibine [br]geçerken kullanılan bir strateji. 0:01:36.065,0:01:38.827 Bulaşma şekillerinden en yaygını hava [br]yoluyla gerçekleşir, 0:01:38.851,0:01:40.540 hapşırmadan bildiğiniz gibi. 0:01:40.564,0:01:44.493 Ve bu yolla bulaşan bir mikrop da üst [br]solunum yollarımızda çoğalan 0:01:44.493,0:01:46.661 ve tüm soğuk algınlığının 0:01:46.661,0:01:48.468 yarısından sorumlu rinovirüstür. 0:01:48.492,0:01:50.430 Şimdi, hapşırdıktan sonrasını düşünün, 0:01:50.454,0:01:54.006 üç varsayımsal rinovirüs çeşidinden [br]birinin, 0:01:54.006,0:01:58.485 bunlara "çok fazla" , "çok az" ve "normal"[br]diyelim, 0:01:58.505,0:02:00.699 size bulaşmak için yeterince şansı [br]olmuştur. 0:02:00.699,0:02:03.492 Bu virüsler çoğalmaya eğilimlidir, 0:02:03.516,0:02:06.946 ancak genetik farklılıklar yüzünden [br]farklı oranlarda çoğalacaklardır. 0:02:06.970,0:02:09.274 "Çok fazla" grubundaki rinovirüsler, 0:02:09.274,0:02:11.852 kısa sürede çok verimli olmak için [br]çok sık çoğalırlar. 0:02:11.876,0:02:15.212 Ancak, bu verimlilik size, ev sahiplerine[br]pahalıya patlar. 0:02:15.236,0:02:18.812 Çabucak çoğalan bir virüs vücudunuza daha [br]çok zarar verebilir, 0:02:18.812,0:02:21.979 soğuk algınlığı semptomlarını daha da [br]ciddileştirmede olduğu gibi. 0:02:22.039,0:02:24.221 Eğer evden çıkamayacak kadar çok [br]hastaysanız, 0:02:24.221,0:02:27.583 virüse başka bir ev sahibine geçmesi için [br]hiçbir olanak tanımazsınız. 0:02:27.607,0:02:29.950 Ve eğer bu hastalığın sizi öldürmesi [br]gerekiyorsa, 0:02:29.950,0:02:32.726 virüsün kendi yaşam döngüsü [br]sizinkiyle birlikte sona erer. 0:02:32.750,0:02:35.916 Diğer taraftan "çok az" grubundaki [br]rinovirüsler nadiren çoğalırlar 0:02:35.916,0:02:37.933 ve bu süreçte size çok az zarar verirler. 0:02:37.933,0:02:41.603 Bu, diğer muhtemel ev sahipleriyle [br]etkileşime geçecek kadar sağlıklı olmanıza 0:02:41.603,0:02:42.440 olanak tanısa da, 0:02:42.450,0:02:45.692 semptomların azlığı sizin hiç [br]hapşırmadığınız ya da hapşırsanız bile 0:02:45.692,0:02:49.456 başka birisine bulaştırken mukusunuzda [br]çok az virüs bulunduğu anlamına gelir. 0:02:49.480,0:02:53.487 Bu arada, "normal" grubundakiler bulaşmak [br]için yeterli miktarda virüs barındırmanızı 0:02:53.487,0:02:56.447 sağlamak için yatağınızdan çıkamayacak [br]kadar çok sık olmasa da 0:02:56.447,0:02:58.864 ancak yeteri kadar hızlı çoğalmaktadırlar. 0:02:59.671,0:03:02.439 Ve sonuçta, kendini yeni ev sahiplerine [br]ulaştırmada 0:03:02.463,0:03:06.631 ve yeni nesillere aktarmada en başarılı [br]grup bu gruptur. 0:03:07.192,0:03:10.966 Bu, bilim insanlarının değiş-tokuş [br]hipotezi diye adlandırdıkları şeyi açıklar 0:03:11.000,0:03:13.284 İlk olarak 1980'lerin başlarında [br]geliştirildi, 0:03:13.284,0:03:16.555 mikropların genel verimliliklerini en üst [br]seviyeye çıkarmada 0:03:16.579,0:03:20.410 bir ev sahibinin içerisinde virülansa [br]neden olan çoğalmayla yeni bir ev sahibine 0:03:20.410,0:03:23.936 bulaşması arasında bir denge sağlayarak [br]evrim geçireceklerini öngörüyordu. 0:03:23.936,0:03:25.902 Rinovirüste ise, 0:03:25.926,0:03:30.575 hipotez onun evriminin daha az öldürücü[br]hâllere bürüneceğini öngörüyordu 0:03:30.599,0:03:34.036 çünkü bir sonraki kurbanına ulaşmak [br]için yakın temastan faydalanacaktı. 0:03:34.060,0:03:37.147 Rinovirüs için, hareketli bir ev sahibi [br]iyi bir ev sahibidir 0:03:37.171,0:03:38.959 aslında, gördüğümüz budur. 0:03:38.983,0:03:42.761 Çoğu insan burun akıntısı, öksürme[br]ve hapşırma ile geçirmesine rağmen, 0:03:42.785,0:03:46.213 soğuk algınlığı genellikle hafif geçer [br]ve sadece bir hafta kadar sürer. 0:03:46.213,0:03:48.333 Eğer hikâye burada bitseydi muhteşem [br]olurdu, 0:03:48.333,0:03:51.624 ancak mikroplar başka diğer bulaşma [br]şekillerini de kullanmaktadırlar. 0:03:51.624,0:03:55.374 Örneğin, sıtma paraziti plazmodyum[br]sivrisinekler aracılığıyla bulaşır. 0:03:55.408,0:03:58.826 Rinovirüsün aksine, plazmodyumun[br]bulaşmak için bize ihtiyacı yoktur 0:03:58.850,0:04:01.159 ve hatta belki de hasta ve hareketsiz[br]bir kişinin 0:04:01.159,0:04:03.640 sivrisinekler tarafından ısırılması kolay [br]olduğundan 0:04:03.640,0:04:05.218 bu hâlimizden faydalanabilirler. 0:04:05.218,0:04:08.505 Ev sahibinin hareketliliğinin daha az [br]olmasına bağlı olan mikropların 0:04:08.505,0:04:11.011 böcekler, su veya gıda ile bulaşanlarda [br]olduğu gibi, 0:04:11.011,0:04:13.495 daha ciddi semptomlara neden [br]olacağını düşünüyoruz. 0:04:13.495,0:04:17.268 Öyleyse, bulaşıcı hastalıkların verdiği [br]zararları azaltmak için ne yapabiliriz? 0:04:17.268,0:04:19.348 Evrimsel Biyolog Dr. Paul Ewald, 0:04:19.373,0:04:22.259 basit hastalık kontrol etme yöntemleriyle 0:04:22.259,0:04:24.805 aslında evrimlerini yönlendirebileceğimizi[br]önermiştir. 0:04:24.825,0:04:28.087 Sivrisinek geçirmez evlerle, temiz su [br]sistemleri kurarak 0:04:28.087,0:04:30.137 ya da üşüttüğümüzde evde kalarak, 0:04:30.161,0:04:33.108 ev sahibinin hareketsizliğine daha da [br]bağımlı olurken 0:04:33.132,0:04:35.941 zararlı mikropların bulaşma stratejilerine[br]engel olabiliriz. 0:04:35.941,0:04:39.012 Yani, mikropları yok etmeye çalışmadaki [br]geleneksel yöntemlerle, 0:04:39.012,0:04:41.428 uzun vadede sadece güçlü olanlar [br]çoğalabilir. 0:04:41.452,0:04:45.838 Onları daha hafif formlar geliştirmeye [br]teşvik eden bu yenilikçi yaklaşım, 0:04:45.862,0:04:47.666 bir kazan-kazan stratejisi olabilir. 0:04:47.690,0:04:49.113 (Öksürür) 0:04:49.137,0:04:50.993 Yani, çoğu için.