WEBVTT

00:00:06.947 --> 00:00:08.305
Słońce świeci.

00:00:08.329 --> 00:00:10.053
Ptaki śpiewają.

00:00:10.077 --> 00:00:12.595
Zanosi się na kolejny piękny dzień.

00:00:12.619 --> 00:00:15.297
Spacerujesz po parku, gdy nagle: ,,apsik!"

00:00:16.082 --> 00:00:19.999
Jakiś przechodzień wyrzucił z siebie
ślinę i wydzielinę z nosa i ust.

00:00:20.023 --> 00:00:23.082
Czujesz jak kropelki wilgoci
lądują na twojej skórze,

00:00:23.126 --> 00:00:25.983
ale czego nie możesz poczuć,
to tysiące, a nawet miliony

00:00:25.983 --> 00:00:29.681
mikroskopijnych zarazków, 
skrycie wędrujących przez powietrze,

00:00:29.705 --> 00:00:32.618
by osiąść na ubraniu, dłoniach i twarzy.

00:00:32.642 --> 00:00:34.411
Jakkolwiek źle brzmi ten scenariusz,

00:00:34.435 --> 00:00:38.617
nasze ciała często są narażone 
na działanie chorobotwórczych bakterii,

00:00:38.641 --> 00:00:41.429
choć w większości przypadków,
nie jest to tak oczywiste.

00:00:41.429 --> 00:00:44.488
Zarazki są na większości powierzchni,
z którymi mamy kontakt.

00:00:44.488 --> 00:00:45.877
Mówiąc o zarazkach,

00:00:45.901 --> 00:00:50.166
odnosimy się do wielu różnych
rodzajów mikroorganizmów,

00:00:50.166 --> 00:00:52.651
wliczając bakterie, grzyby,

00:00:52.675 --> 00:00:54.247
pierwotniaki oraz wirusy.

NOTE Paragraph

00:00:55.224 --> 00:00:59.197
Jednak wszystkie mogą
oddziaływać na nasze ciała,

00:00:59.221 --> 00:01:00.965
to, jak się czujemy
i funkcjonujemy.

00:01:01.897 --> 00:01:05.282
Naukowcy badający choroby zakaźne
zastanawiają się od dekad,

00:01:05.306 --> 00:01:08.963
dlaczego niektóre zarazki 
są stosunkowo niegroźne,

00:01:09.399 --> 00:01:12.879
gdy inne mają niszczycielski wpływ,
a nawet skutkują śmiercią.

00:01:13.522 --> 00:01:16.038
Nadal nie rozwiązaliśmy tej zagadki.

00:01:16.062 --> 00:01:19.547
Wiemy natomiast, że szkodliwość
czy złośliwość zarazków

00:01:19.571 --> 00:01:21.590
jest wynikiem ewolucji.

00:01:21.590 --> 00:01:24.249
Jak to możliwe, że ten sam
proces ewolucyjny

00:01:24.273 --> 00:01:27.142
tworzy zarazki, które szkodzą
na różne sposoby?

00:01:27.960 --> 00:01:29.743
Odpowiedź na to pytanie pojawia się,

00:01:29.767 --> 00:01:32.417
gdy weźmiemy pod uwagę sposób
podróżowania zarazków,

00:01:32.441 --> 00:01:36.041
czyli strategię przenoszenia się
od jednego gospodarza do drugiego.

00:01:36.065 --> 00:01:38.827
Powszechnym sposobem jest 
przenoszenie przez powietrze,

00:01:38.851 --> 00:01:40.540
czyli kichnięcie.

00:01:40.564 --> 00:01:43.117
Mikroorganizm, używający
tej metody, to rinowirus,

00:01:43.117 --> 00:01:45.491
rozmnażający się 
w górnych drogach oddechowych,

00:01:45.515 --> 00:01:48.468
odpowiadający za blisko połowę 
przypadków przeziębienia.

00:01:48.492 --> 00:01:50.430
Wyobraź sobie, że po kichnięciu

00:01:50.454 --> 00:01:53.982
jedna z trzech 
hipotetycznych odmian rinowirusa,

00:01:54.006 --> 00:01:58.305
nazwijmy je ,,za dużo",
,,za mało" i ,,akurat",

00:01:58.329 --> 00:02:00.549
miała to szczęście i wylądowała na tobie.

00:02:00.573 --> 00:02:03.492
Wirusy mają wbudowany system rozmnażania,

00:02:03.516 --> 00:02:06.946
ale ponieważ różną się genetycznie,
rozmnażają w różnym tempie.

00:02:06.970 --> 00:02:09.649
Wirus ,,za dużo" mnoży się bardzo często,

00:02:09.674 --> 00:02:11.852
co na krótką metę jest bardzo efektywne.

00:02:11.876 --> 00:02:15.212
Ma to jednak konsekwencje
dla ciebie, jako gospodarza.

00:02:15.236 --> 00:02:19.078
Szybko namnażający się wirus
może spowodować więcej szkód,

00:02:19.102 --> 00:02:21.259
zaostrzając symptomy choroby.

00:02:21.871 --> 00:02:23.711
Jeśli jesteś zbyt chory, by wyjść,

00:02:23.735 --> 00:02:27.583
nie stwarzasz wirusowi okazji
do przeskoku na nowego gospodarza.

00:02:27.607 --> 00:02:29.550
A jeśli ta choroba cię zabije,

00:02:29.574 --> 00:02:32.726
cykl rozwojowy wirusa zakończy się
razem z twoim życiem.

00:02:32.750 --> 00:02:35.386
Z kolei wirus ,,za mało" 
rozmnaża się rzadko,

00:02:35.410 --> 00:02:37.593
powodując tym samym małe szkody.

00:02:37.617 --> 00:02:41.370
Jesteś zdrowszy i pomimo że spotykasz
innych potencjalnych gospodarzy,

00:02:41.394 --> 00:02:44.642
brak objawów sprawi, 
że nie będziesz dużo kichał,

00:02:44.666 --> 00:02:49.456
a twoja wydzielina będzie zawierała
za mało wirusów, by kogoś zarazić.

00:02:49.480 --> 00:02:52.777
Tymczasem wirus ,,akurat" 
namnaża się na tyle szybko,

00:02:52.801 --> 00:02:56.197
by wyposażyć cię 
w odpowiednią ilość wirusa,

00:02:56.221 --> 00:02:58.864
ale nie na tyle, 
żebyś musiał leżeć w łóżku.

00:02:59.671 --> 00:03:02.439
I właśnie ten wirus 
odniesie największy sukces,

00:03:02.463 --> 00:03:06.631
w przenoszeniu się na nowych gospodarzy
i powstaniu nowych pokoleń.

00:03:07.442 --> 00:03:10.976
W ten sposób naukowcy opisują
tak zwany kompromis ewolucyjny.

00:03:11.000 --> 00:03:12.994
Teoria powstała w 1980 roku mówi,

00:03:13.018 --> 00:03:16.555
że zarazki ewoluują, aby
zmaksymalizować swój sukces

00:03:16.579 --> 00:03:19.430
przez dążenie do równowagi między 
replikacją w gospodarzu,

00:03:19.454 --> 00:03:22.846
co powoduje ich złośliwość,
a przenoszeniem się na nowego gospodarza.

00:03:23.908 --> 00:03:25.902
W przypadku rinowirusa

00:03:25.926 --> 00:03:30.575
hipoteza przewiduje, że jego ewolucja
będzie sprzyjać mniej złośliwym formom,

00:03:30.599 --> 00:03:34.036
ponieważ polegają one na bliskim kontakcie
w przejściu na nową ofiarę.

00:03:34.060 --> 00:03:37.147
Dla rinowirusa ruchomy gospodarz
to dobry gospodarz.

00:03:37.171 --> 00:03:38.959
To właśnie możemy zaobserwować.

00:03:38.983 --> 00:03:42.761
Dla większości ludzi katar i kaszel


00:03:42.785 --> 00:03:46.093
to typowe objawy łagodnego przeziębienia, 
które trwa około tygodnia.

00:03:46.117 --> 00:03:47.787
Niestety, to nie koniec,

00:03:47.787 --> 00:03:50.037
bo zarazki używają 
wielu środków transportu.

00:03:50.037 --> 00:03:55.278
Na przykład zarodziec malarii plasmodium
jest przenoszony przez komary.

00:03:55.278 --> 00:03:59.078
Inaczej niż rinowirus, 
nie potrzebuje nas w pobliżu,

00:03:59.078 --> 00:04:01.116
ma korzyści ze szkodzenia nam,

00:04:01.116 --> 00:04:04.749
bo chora i unieruchomiona osoba
jest łatwiejszym celem dla komarów.

00:04:04.749 --> 00:04:07.558
Zarazki, które mniej zależą 
od mobilności gospodarza,

00:04:07.558 --> 00:04:10.535
czyli te przenoszone przez
owady, wodę i jedzenie,

00:04:10.535 --> 00:04:12.491
wywołują cięższe objawy.

NOTE Paragraph

00:04:12.491 --> 00:04:16.555
Co możemy zrobić, aby zredukować
szkodliwość chorób zakaźnych?

00:04:16.665 --> 00:04:19.098
Biolog ewolucyjny Dr Paul Ewald uważa,

00:04:19.098 --> 00:04:21.758
że możemy kierować ich ewolucją

00:04:21.758 --> 00:04:24.017
przez proste metody kontroli.

00:04:24.017 --> 00:04:27.615
Przez komaro-szczelne domy, 
budowę sieci z czystą wodą

00:04:28.015 --> 00:04:29.607
zostanie w domu w czasie choroby.

00:04:29.607 --> 00:04:33.047
Możemy zablokować strategie 
przenoszenia się groźnych zarazków

00:04:33.047 --> 00:04:35.308
przez większą zależność
od naszej mobilności.

00:04:35.308 --> 00:04:38.661
Skoro tradycyjne metody
tępienia zarazków

00:04:38.661 --> 00:04:40.736
powodują powstanie silniejszych form,

00:04:40.736 --> 00:04:46.388
to innowacyjne podejście, wspierające 
powstawanie łagodniejszych postaci,

00:04:46.388 --> 00:04:48.058
może pozwolić nam wygrać.

00:04:48.058 --> 00:04:49.146
(Kaszlnięcie)

00:04:49.146 --> 00:04:50.803
Przynajmniej w jakiejś części.