1
00:00:06,947 --> 00:00:08,305
Słońce świeci.

2
00:00:08,329 --> 00:00:10,053
Ptaki śpiewają.

3
00:00:10,077 --> 00:00:12,595
Zanosi się na kolejny piękny dzień.

4
00:00:12,619 --> 00:00:15,297
Spacerujesz po parku, gdy nagle: ,,apsik!"

5
00:00:16,082 --> 00:00:19,999
Jakiś przechodzień wyrzucił z siebie
ślinę i wydzielinę z nosa i ust.

6
00:00:20,023 --> 00:00:23,082
Czujesz jak kropelki wilgoci
lądują na twojej skórze,

7
00:00:23,126 --> 00:00:25,983
ale czego nie możesz poczuć,
to tysiące, a nawet miliony

8
00:00:25,983 --> 00:00:29,681
mikroskopijnych zarazków, 
skrycie wędrujących przez powietrze,

9
00:00:29,705 --> 00:00:32,618
by osiąść na ubraniu, dłoniach i twarzy.

10
00:00:32,642 --> 00:00:34,411
Jakkolwiek źle brzmi ten scenariusz,

11
00:00:34,435 --> 00:00:38,617
nasze ciała często są narażone 
na działanie chorobotwórczych bakterii,

12
00:00:38,641 --> 00:00:41,429
choć w większości przypadków,
nie jest to tak oczywiste.

13
00:00:41,429 --> 00:00:44,488
Zarazki są na większości powierzchni,
z którymi mamy kontakt.

14
00:00:44,488 --> 00:00:45,877
Mówiąc o zarazkach,

15
00:00:45,901 --> 00:00:50,166
odnosimy się do wielu różnych
rodzajów mikroorganizmów,

16
00:00:50,166 --> 00:00:52,651
wliczając bakterie, grzyby,

17
00:00:52,675 --> 00:00:54,247
pierwotniaki oraz wirusy.

18
00:00:55,224 --> 00:00:59,197
Jednak wszystkie mogą
oddziaływać na nasze ciała,

19
00:00:59,221 --> 00:01:00,965
to, jak się czujemy
i funkcjonujemy.

20
00:01:01,897 --> 00:01:05,282
Naukowcy badający choroby zakaźne
zastanawiają się od dekad,

21
00:01:05,306 --> 00:01:08,963
dlaczego niektóre zarazki 
są stosunkowo niegroźne,

22
00:01:09,399 --> 00:01:12,879
gdy inne mają niszczycielski wpływ,
a nawet skutkują śmiercią.

23
00:01:13,522 --> 00:01:16,038
Nadal nie rozwiązaliśmy tej zagadki.

24
00:01:16,062 --> 00:01:19,547
Wiemy natomiast, że szkodliwość
czy złośliwość zarazków

25
00:01:19,571 --> 00:01:21,590
jest wynikiem ewolucji.

26
00:01:21,590 --> 00:01:24,249
Jak to możliwe, że ten sam
proces ewolucyjny

27
00:01:24,273 --> 00:01:27,142
tworzy zarazki, które szkodzą
na różne sposoby?

28
00:01:27,960 --> 00:01:29,743
Odpowiedź na to pytanie pojawia się,

29
00:01:29,767 --> 00:01:32,417
gdy weźmiemy pod uwagę sposób
podróżowania zarazków,

30
00:01:32,441 --> 00:01:36,041
czyli strategię przenoszenia się
od jednego gospodarza do drugiego.

31
00:01:36,065 --> 00:01:38,827
Powszechnym sposobem jest 
przenoszenie przez powietrze,

32
00:01:38,851 --> 00:01:40,540
czyli kichnięcie.

33
00:01:40,564 --> 00:01:43,117
Mikroorganizm, używający
tej metody, to rinowirus,

34
00:01:43,117 --> 00:01:45,491
rozmnażający się 
w górnych drogach oddechowych,

35
00:01:45,515 --> 00:01:48,468
odpowiadający za blisko połowę 
przypadków przeziębienia.

36
00:01:48,492 --> 00:01:50,430
Wyobraź sobie, że po kichnięciu

37
00:01:50,454 --> 00:01:53,982
jedna z trzech 
hipotetycznych odmian rinowirusa,

38
00:01:54,006 --> 00:01:58,305
nazwijmy je ,,za dużo",
,,za mało" i ,,akurat",

39
00:01:58,329 --> 00:02:00,549
miała to szczęście i wylądowała na tobie.

40
00:02:00,573 --> 00:02:03,492
Wirusy mają wbudowany system rozmnażania,

41
00:02:03,516 --> 00:02:06,946
ale ponieważ różną się genetycznie,
rozmnażają w różnym tempie.

42
00:02:06,970 --> 00:02:09,649
Wirus ,,za dużo" mnoży się bardzo często,

43
00:02:09,674 --> 00:02:11,852
co na krótką metę jest bardzo efektywne.

44
00:02:11,876 --> 00:02:15,212
Ma to jednak konsekwencje
dla ciebie, jako gospodarza.

45
00:02:15,236 --> 00:02:19,078
Szybko namnażający się wirus
może spowodować więcej szkód,

46
00:02:19,102 --> 00:02:21,259
zaostrzając symptomy choroby.

47
00:02:21,871 --> 00:02:23,711
Jeśli jesteś zbyt chory, by wyjść,

48
00:02:23,735 --> 00:02:27,583
nie stwarzasz wirusowi okazji
do przeskoku na nowego gospodarza.

49
00:02:27,607 --> 00:02:29,550
A jeśli ta choroba cię zabije,

50
00:02:29,574 --> 00:02:32,726
cykl rozwojowy wirusa zakończy się
razem z twoim życiem.

51
00:02:32,750 --> 00:02:35,386
Z kolei wirus ,,za mało" 
rozmnaża się rzadko,

52
00:02:35,410 --> 00:02:37,593
powodując tym samym małe szkody.

53
00:02:37,617 --> 00:02:41,370
Jesteś zdrowszy i pomimo że spotykasz
innych potencjalnych gospodarzy,

54
00:02:41,394 --> 00:02:44,642
brak objawów sprawi, 
że nie będziesz dużo kichał,

55
00:02:44,666 --> 00:02:49,456
a twoja wydzielina będzie zawierała
za mało wirusów, by kogoś zarazić.

56
00:02:49,480 --> 00:02:52,777
Tymczasem wirus ,,akurat" 
namnaża się na tyle szybko,

57
00:02:52,801 --> 00:02:56,197
by wyposażyć cię 
w odpowiednią ilość wirusa,

58
00:02:56,221 --> 00:02:58,864
ale nie na tyle, 
żebyś musiał leżeć w łóżku.

59
00:02:59,671 --> 00:03:02,439
I właśnie ten wirus 
odniesie największy sukces,

60
00:03:02,463 --> 00:03:06,631
w przenoszeniu się na nowych gospodarzy
i powstaniu nowych pokoleń.

61
00:03:07,442 --> 00:03:10,976
W ten sposób naukowcy opisują
tak zwany kompromis ewolucyjny.

62
00:03:11,000 --> 00:03:12,994
Teoria powstała w 1980 roku mówi,

63
00:03:13,018 --> 00:03:16,555
że zarazki ewoluują, aby
zmaksymalizować swój sukces

64
00:03:16,579 --> 00:03:19,430
przez dążenie do równowagi między 
replikacją w gospodarzu,

65
00:03:19,454 --> 00:03:22,846
co powoduje ich złośliwość,
a przenoszeniem się na nowego gospodarza.

66
00:03:23,908 --> 00:03:25,902
W przypadku rinowirusa

67
00:03:25,926 --> 00:03:30,575
hipoteza przewiduje, że jego ewolucja
będzie sprzyjać mniej złośliwym formom,

68
00:03:30,599 --> 00:03:34,036
ponieważ polegają one na bliskim kontakcie
w przejściu na nową ofiarę.

69
00:03:34,060 --> 00:03:37,147
Dla rinowirusa ruchomy gospodarz
to dobry gospodarz.

70
00:03:37,171 --> 00:03:38,959
To właśnie możemy zaobserwować.

71
00:03:38,983 --> 00:03:42,761
Dla większości ludzi katar i kaszel


72
00:03:42,785 --> 00:03:46,093
to typowe objawy łagodnego przeziębienia, 
które trwa około tygodnia.

73
00:03:46,117 --> 00:03:47,787
Niestety, to nie koniec,

74
00:03:47,787 --> 00:03:50,037
bo zarazki używają 
wielu środków transportu.

75
00:03:50,037 --> 00:03:55,278
Na przykład zarodziec malarii plasmodium
jest przenoszony przez komary.

76
00:03:55,278 --> 00:03:59,078
Inaczej niż rinowirus, 
nie potrzebuje nas w pobliżu,

77
00:03:59,078 --> 00:04:01,116
ma korzyści ze szkodzenia nam,

78
00:04:01,116 --> 00:04:04,749
bo chora i unieruchomiona osoba
jest łatwiejszym celem dla komarów.

79
00:04:04,749 --> 00:04:07,558
Zarazki, które mniej zależą 
od mobilności gospodarza,

80
00:04:07,558 --> 00:04:10,535
czyli te przenoszone przez
owady, wodę i jedzenie,

81
00:04:10,535 --> 00:04:12,491
wywołują cięższe objawy.

82
00:04:12,491 --> 00:04:16,555
Co możemy zrobić, aby zredukować
szkodliwość chorób zakaźnych?

83
00:04:16,665 --> 00:04:19,098
Biolog ewolucyjny Dr Paul Ewald uważa,

84
00:04:19,098 --> 00:04:21,758
że możemy kierować ich ewolucją

85
00:04:21,758 --> 00:04:24,017
przez proste metody kontroli.

86
00:04:24,017 --> 00:04:27,615
Przez komaro-szczelne domy, 
budowę sieci z czystą wodą

87
00:04:28,015 --> 00:04:29,607
zostanie w domu w czasie choroby.

88
00:04:29,607 --> 00:04:33,047
Możemy zablokować strategie 
przenoszenia się groźnych zarazków

89
00:04:33,047 --> 00:04:35,308
przez większą zależność
od naszej mobilności.

90
00:04:35,308 --> 00:04:38,661
Skoro tradycyjne metody
tępienia zarazków

91
00:04:38,661 --> 00:04:40,736
powodują powstanie silniejszych form,

92
00:04:40,736 --> 00:04:46,388
to innowacyjne podejście, wspierające 
powstawanie łagodniejszych postaci,

93
00:04:46,388 --> 00:04:48,058
może pozwolić nam wygrać.

94
00:04:48,058 --> 00:04:49,146
(Kaszlnięcie)

95
00:04:49,146 --> 00:04:50,803
Przynajmniej w jakiejś części.