0:00:00.930,0:00:02.465
Bunlar sıradan eşyalar:

0:00:02.695,0:00:05.960
Saatler, anahtarlar, taraklar, gözlükler.

0:00:06.310,0:00:08.520
Bunlar Bosna'daki soykırım kurbanlarının

0:00:08.520,0:00:11.217
son yolculuklarında yanlarında taşıdıkları eşyalar.

0:00:11.587,0:00:14.700
Hepimiz bu bayağı, gündelik eşyalara aşinayız.

0:00:15.974,0:00:17.559
Bazı kurbanların diş macunu ve diş fırçası gibi

0:00:17.559,0:00:20.973
bazı kişisel eşyalarını yanında taşıması,

0:00:20.973,0:00:23.492
kendilerine ne yapılacağı hakkında

0:00:23.492,0:00:25.320
bir fikirleri olmadığının açık bir işareti.

0:00:25.580,0:00:27.710
Genellikle onlara savaş esirlerine karşılık

0:00:27.790,0:00:29.700
takas edilecekleri söylenmiş.

0:00:30.420,0:00:34.092
Bu eşyalar ülkemdeki çok sayıda toplu mezardan toparlandı

0:00:35.050,0:00:36.604
ve biz konuşurken, adli tıpçılar

0:00:36.604,0:00:39.298
yeni bulunan toplu mezarlardan cesetler çıkarıyorlar,

0:00:39.628,0:00:40.584
savaştan 20 yıl sonra bile.

0:00:41.244,0:00:44.480
Ve bu büyük ihtimalle bugüne kadar bulunanların en büyüğü.

0:00:45.673,0:00:46.863
'90lı yılların başında

0:00:46.863,0:00:49.381
Bosna'yı harap eden bu 4 yıllık savaş boyunca

0:00:50.441,0:00:52.253
yaklaşık 30.000 kişi

0:00:52.563,0:00:53.555
-büyük çoğunluğu sivil-

0:00:53.635,0:00:54.958
kayboldu, muhtemelen katledildi

0:00:56.208,0:00:59.183
ve 100.000 kişi ise askeri operasyonlarda katledildi.

0:00:59.913,0:01:01.120
Öldürülenlerin çoğu

0:01:01.120,0:01:02.870
ya savaşın ilk günlerinde

0:01:02.990,0:01:04.534
ya da savaşın sonuna doğru

0:01:04.724,0:01:06.638
Birleşmiş Milletlerce güvenli alan ilan edilen bölgelerin

0:01:06.688,0:01:07.472
-Srebrenica gibi-

0:01:07.732,0:01:10.108
Sırp ordusunun eline geçmesiyle katledildi.

0:01:10.888,0:01:13.191
Uluslararası Ceza Mahkemesi çok sayıda

0:01:13.531,0:01:16.384
insanlık suçu ve soykırım davası açtı.

0:01:17.504,0:01:18.398
Soykırım

0:01:18.728,0:01:20.978
bir ırkın ya da politik, dini veya etnik bir grubun

0:01:21.048,0:01:25.680
sistemli bir şekilde ve kasıtlı olarak yok edilmesidir.

0:01:26.160,0:01:28.280
Soykırım öldürmek olduğu kadar,

0:01:28.820,0:01:31.561
mülkiyetin, kültürel mirasın

0:01:31.561,0:01:33.451
ve nihayetinde onların varlığına dair

0:01:33.451,0:01:36.293
her şeyin yok edilmesidir de.

0:01:36.820,0:01:38.943
Soykırım sadece öldürmek değildir,

0:01:39.463,0:01:41.853
bir kimliğin inkar edilmesidir.

0:01:42.583,0:01:45.762
Gerçek bir suç gibi görünmeyen emareler vardır.

0:01:46.117,0:01:48.075
Her zaman ölenlerden geriye

0:01:48.095,0:01:51.673
onların çürüyen bedenlerinden ve kaybolan hatıralarımızdan

0:01:51.673,0:01:54.210
daha dayanıklı olan bir şeyler kalır.

0:01:55.290,0:01:56.222
Bu eşyalar

0:01:56.742,0:01:58.956
çok sayıda toplu mezardan toplandı

0:01:59.076,0:02:01.924
ve bu eşyaların derlenmesinin asıl amacı

0:02:02.404,0:02:05.292
Avrupa topraklarında Holokost'tan sonra yaşanan

0:02:05.442,0:02:08.352
ilk soykırım eyleminde hayatını kaybedenlerin

0:02:08.452,0:02:10.985
tespit edilmesinde eşsiz bir yol olmasıdır.

0:02:11.199,0:02:13.055
Bir tek ceset bile bulunmamış

0:02:13.145,0:02:14.940
ya da tespit edilmemiş olmamalı.

0:02:15.530,0:02:16.863
Ölüme giden yolda

0:02:16.863,0:02:19.092
kurbanların beraberlerinde taşıdıkları

0:02:19.102,0:02:20.889
bu eşyalar bulunduğunda,

0:02:21.309,0:02:23.287
dikkatlice temizlendi, incelendi,

0:02:23.567,0:02:25.327
listelendi ve saklandı.

0:02:25.957,0:02:28.230
Çıkarılan binlerce şey tıpkı CSI'daki gibi

0:02:28.340,0:02:30.348
beyaz plastik poşetlere konuldu.

0:02:31.458,0:02:32.303
Bu eşyalar

0:02:32.363,0:02:34.710
kurbanların görsel olarak teşhis edilmesinde

0:02:34.730,0:02:36.657
adli tıp ekipmanı olarak kullanıldı,

0:02:36.677,0:02:37.678
bunun yanında

0:02:37.688,0:02:39.939
devam eden savaş suçları davalarında

0:02:39.949,0:02:42.499
çok değerli adli deliller olarak da kullanıldılar.

0:02:42.609,0:02:44.241
Sağ kalanlar arada bir bu eşyaları

0:02:44.301,0:02:46.784
fiziksel olarak teşhis etmek için çağrıldılar

0:02:47.134,0:02:48.906
ama fiziksel olarak göz atmak

0:02:49.256,0:02:52.817
çok zor, etkisiz ve üzücü bir süreç.

0:02:54.317,0:02:57.219
Adli tıpçılar, doktorlar ve hukukçular

0:02:57.499,0:02:59.266
o eşyayla işlerini bitirdikten sonra

0:02:59.326,0:03:01.628
bunlar hikayenin yetimleri haline geliyor.

0:03:01.868,0:03:04.574
Birçoğu yok oluyor, ister inanın ister inanmayın

0:03:04.594,0:03:06.470
ya da basitçe rafa kaldırılıyorlar,

0:03:06.470,0:03:08.141
göz önünden ve hafızamızdan.

0:03:09.051,0:03:10.071
Birkaç yıl önce

0:03:10.131,0:03:12.898
mezarlardan çıkan her bir eşyayı fotoğraflayarak

0:03:13.808,0:03:16.551
hayatta kalanların kolayca göz atabilecekleri

0:03:16.581,0:03:18.995
görsel bir arşiv oluşturmaya karar verdim.

0:03:19.715,0:03:23.086
Bir hikayeci olarak, topluma geri dönüş yapmayı seviyorum.

0:03:23.146,0:03:25.432
Farkındalığı artırmayı seviyorum.

0:03:25.682,0:03:28.884
Böylece, birileri bu eşyaları tanıyabilir

0:03:29.544,0:03:31.456
ya da en azından bu fotoğraflar

0:03:31.456,0:03:33.594
yaşananlara dair kalıcı,

0:03:33.594,0:03:36.932
tarafsız ve eksiksiz birer hatırlatıcı olarak kalırlar.

0:03:37.832,0:03:39.686
Fotoğrafçılık empatidir

0:03:40.146,0:03:43.340
ve bu eşyalarla yakın olmak da işte bu empatiyi sağlıyor.

0:03:43.700,0:03:45.675
Bu durumda, ben bir aracıyım,

0:03:45.865,0:03:47.756
hatta uygun görürseniz, bir adli tıpçıyım

0:03:47.756,0:03:49.205
ve sonuç olarak ortaya

0:03:49.205,0:03:51.508
belge sayılabilecek fotoğraflar çıktı.

0:03:52.878,0:03:54.960
Tüm kayıplar teşhis edildiğinde,

0:03:55.520,0:03:57.885
mezarda çürüyen sadece cesetler olacak

0:03:57.935,0:03:59.892
ama bu sıradan eşyalar varlığını sürdürecek.

0:04:00.022,0:04:01.459
Tüm bu sadelikleriyle,

0:04:01.529,0:04:05.337
bu eşyalar kurbanların kimliğine dair elimizde kalan son kanıtlar,

0:04:05.647,0:04:09.409
o insanların bir zamanlar yaşadıklarını bize hatırlatacak son şeyler.

0:04:09.409,0:04:10.827
Çok teşekkür ederim.

0:04:11.047,0:04:14.280
(Alkışlar)