1
00:00:00,930 --> 00:00:02,385
Ovo su jednostavni predmeti:

2
00:00:02,385 --> 00:00:06,180
satovi, ključevi, češljevi, naočale.

3
00:00:06,180 --> 00:00:08,520
To su stvari koje su
žrtve genocida u Bosni

4
00:00:08,520 --> 00:00:11,517
nosile sa sobom
na njihovom posljednjem putovanju.

5
00:00:11,517 --> 00:00:14,240
Svima su nam poznati ovi uobičajeni,

6
00:00:14,240 --> 00:00:15,974
svakodnevni predmeti.

7
00:00:15,974 --> 00:00:18,249
Činjenica da su neke od žrtava nosile

8
00:00:18,249 --> 00:00:20,973
lične predmete poput
četkice i paste za zube

9
00:00:20,973 --> 00:00:23,492
jasan je znak da nisu znali

10
00:00:23,492 --> 00:00:25,320
šta će im se ubrzo desiti.

11
00:00:25,320 --> 00:00:27,711
Uglavnom, govoreno im je da će biti

12
00:00:27,711 --> 00:00:30,199
razmjenjeni za zarobljenike rata.

13
00:00:30,199 --> 00:00:32,212
Ovi predmeti su pronađeni

14
00:00:32,212 --> 00:00:35,050
u brojnim masovnim grobnicama
širom moje domovine,

15
00:00:35,050 --> 00:00:37,580
i dok sada pričamo,
forenzičari ekshumiraju tijela

16
00:00:37,580 --> 00:00:39,714
iz novootkrivene masovne grobnice,

17
00:00:39,714 --> 00:00:41,250
20 godina poslije rata.

18
00:00:41,250 --> 00:00:45,333
I vjerovatno je najveća ikada otkrivena.

19
00:00:45,333 --> 00:00:47,611
Tokom četiri godine sukoba

20
00:00:47,611 --> 00:00:50,457
koji je razorio
bosansku naciju u ranim 90-im,

21
00:00:50,457 --> 00:00:53,888
oko 30.000 građana, uglavnom civila

22
00:00:53,888 --> 00:00:55,823
je nestalo, vjerovatno ubijeno,

23
00:00:55,823 --> 00:00:57,803
i još 100.000 je ubijeno

24
00:00:57,803 --> 00:00:59,530
tokom ratnih operacija.

25
00:00:59,530 --> 00:01:01,159
Većina njih je ubijena

26
00:01:01,159 --> 00:01:02,932
ili u prvim danima rata

27
00:01:02,932 --> 00:01:04,298
ili pri kraju sukoba,

28
00:01:04,298 --> 00:01:07,477
kada su sigurne zone UN-a,
poput Srebrenice,

29
00:01:07,477 --> 00:01:10,522
pale u ruke srpske vojske.

30
00:01:10,522 --> 00:01:12,640
Međunarodni tribunal

31
00:01:12,640 --> 00:01:14,330
je izrekao nekoliko presuda

32
00:01:14,330 --> 00:01:17,109
za zločine protiv čovječnosti i genocida.

33
00:01:17,109 --> 00:01:20,618
Genocid je sistematsko i namjerno

34
00:01:20,618 --> 00:01:24,288
uništavanje rasnih, političkih, vjerskih

35
00:01:24,288 --> 00:01:25,960
ili etničkih grupa.

36
00:01:25,960 --> 00:01:28,540
Koliko god je genocid vezan za ubijanje,

37
00:01:28,540 --> 00:01:31,561
toliko ima veze
i sa uništavanjem njihove imovine,

38
00:01:31,561 --> 00:01:33,451
njihovog kulturološkog nasljeđa,

39
00:01:33,451 --> 00:01:36,713
i u konačnici bilo kakvog traga
o tome da su oni ikada i postojali.

40
00:01:36,713 --> 00:01:39,210
Genocid nije samo ubijanje;

41
00:01:39,210 --> 00:01:42,383
to je i osporavanje identiteta.

42
00:01:42,383 --> 00:01:43,813
Uvijek postoje tragovi -

43
00:01:43,813 --> 00:01:45,532
ne postoji savršen zločin.

44
00:01:45,532 --> 00:01:48,267
Uvijek postoje ostaci poginulih

45
00:01:48,267 --> 00:01:50,785
koji su dugotrajnijih
od njihovih krhkih tijela

46
00:01:50,785 --> 00:01:54,523
i našeg selektivnog
i slabog sjećanja na njih.

47
00:01:54,523 --> 00:01:56,892
Ovi predmeti su pronađeni

48
00:01:56,892 --> 00:01:58,352
u brojnim masovnim grobnicama,

49
00:01:58,352 --> 00:02:01,766
i glavni cilj ove zbirke predmeta

50
00:02:01,766 --> 00:02:03,234
je jedinstven proces

51
00:02:03,234 --> 00:02:06,512
identifikacije onih koji
su nestali tokom zločina,

52
00:02:06,512 --> 00:02:09,482
prvog genodica na tlu Evrope

53
00:02:09,482 --> 00:02:10,905
nakon Holokausta.

54
00:02:10,905 --> 00:02:13,419
Niti jedno tijelo ne bi trebalo
ostati neotkriveno

55
00:02:13,419 --> 00:02:15,285
ili neidentificirano.

56
00:02:15,285 --> 00:02:16,650
Kada budu pronađeni,

57
00:02:16,650 --> 00:02:19,573
ovi predmeti koje su žrtve nosile sa sobom

58
00:02:19,573 --> 00:02:21,052
na njihovom putu ka egzekuciji

59
00:02:21,052 --> 00:02:23,391
su pažljivo očišćeni, analizirani,

60
00:02:23,391 --> 00:02:25,651
katalogizirani i uskladišteni.

61
00:02:25,651 --> 00:02:28,797
Na hiljade predmeta je upakovano
u bijele plastične kesice

62
00:02:28,797 --> 00:02:31,200
baš poput onih koje gledate na CSI-u.

63
00:02:31,200 --> 00:02:33,938
Ovi predmeti se koriste
kao forenzički dokazi

64
00:02:33,938 --> 00:02:36,393
prilikom vizuelne idektifikacije žrtava

65
00:02:36,393 --> 00:02:39,640
ali također služe i kao veoma vrijedni
forenzički dokazi

66
00:02:39,640 --> 00:02:42,477
u sadašnjim suđenjima za ratne zločine.

67
00:02:42,477 --> 00:02:44,568
Preživjeli bivaju povremeno pozvani

68
00:02:44,568 --> 00:02:47,119
da pokušaju identifikovati
ove predmete fizički,

69
00:02:47,119 --> 00:02:50,449
ali fizičko prepoznavanje
je veoma zahtjevno,

70
00:02:50,449 --> 00:02:53,551
neefikasno i veoma je bolan proces.

71
00:02:53,551 --> 00:02:56,754
Kada forenzičari, doktori i advokati

72
00:02:56,754 --> 00:02:58,606
završe sa korištenjem ovih predmeta,

73
00:02:58,616 --> 00:03:01,417
oni postaju siročad ove priče.

74
00:03:01,417 --> 00:03:04,319
Mnogi od njih bivaju uništeni,
vjerovali ili ne,

75
00:03:04,319 --> 00:03:05,956
ili jednostavno uskladišteni,

76
00:03:05,956 --> 00:03:08,198
daleko od očiju i od uma.

77
00:03:08,198 --> 00:03:10,714
Prije nekoliko godina sam odlučio

78
00:03:10,714 --> 00:03:13,380
da fotografišem svaki ekshumirani predmet

79
00:03:13,380 --> 00:03:15,281
kako bih napravio vizuelnu arhivu

80
00:03:15,281 --> 00:03:18,631
koju preživjeli mogu
sa lahkoćom pretraživati.

81
00:03:18,631 --> 00:03:22,688
Budući da sam pripovjedač,
volim raditi za zajednicu,

82
00:03:22,688 --> 00:03:25,431
volim ići iza podizanja svijesti.

83
00:03:25,431 --> 00:03:27,615
I u ovom slučaju, neko bi mogao

84
00:03:27,615 --> 00:03:29,216
prepoznati ove predmete

85
00:03:29,216 --> 00:03:31,912
ili će barem njihove fotografije ostati

86
00:03:31,912 --> 00:03:35,714
kao trajni, nepristrasni
i precizni podsjetnik

87
00:03:35,714 --> 00:03:37,626
o tome šta se desilo.

88
00:03:37,626 --> 00:03:39,764
Fotografija je vezana za empatiju,

89
00:03:39,764 --> 00:03:42,982
i to koliko su ovi predmeti
poznati garantuje empatiju.

90
00:03:42,982 --> 00:03:45,436
U ovom slučaju, ja sam samo sredstvo,

91
00:03:45,436 --> 00:03:47,090
forenzičar, ako želite,

92
00:03:47,090 --> 00:03:49,755
i rezultat je fotografija koja je najbliža

93
00:03:49,755 --> 00:03:52,376
tome da bude dokument.

94
00:03:52,376 --> 00:03:54,795
Jednom kada sve nestale osobe
budu identifikovane,

95
00:03:54,795 --> 00:03:57,288
jedino će nijhova tijela
u njihovim grobovima

96
00:03:57,288 --> 00:03:59,630
i ovi uobičajeni predmeti ostati.

97
00:03:59,630 --> 00:04:01,555
Uz svu njihovu jednostavnost,

98
00:04:01,555 --> 00:04:03,762
ovi predmeti su posljednji svjedok

99
00:04:03,762 --> 00:04:05,319
identiteta žrtava,

100
00:04:05,319 --> 00:04:07,347
posljednji vječni podsjetnik

101
00:04:07,347 --> 00:04:09,319
da su ovi ljudi ikada postojali.

102
00:04:09,319 --> 00:04:11,007
Hvala vam.

103
00:04:11,037 --> 00:04:15,470
(Aplauz)