WEBVTT

00:00:01.090 --> 00:00:02.604
Ichtiologia,

00:00:02.628 --> 00:00:04.088
nauka o rybach.

00:00:04.112 --> 00:00:06.970
Wydawałoby się, że to jedynie
długie, nudne słowo,

00:00:06.994 --> 00:00:09.445
lecz w rzeczywistości
nauka ta jest ekscytująca,

00:00:09.445 --> 00:00:12.172
bo jako jedyna "ologia"

00:00:12.196 --> 00:00:14.207
zawiera w sobie "YOLO"

NOTE Paragraph

00:00:14.207 --> 00:00:15.335
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:00:15.359 --> 00:00:19.225
Każdy z was, jeśli tylko jest na czasie,
wie, że YOLO to angielski skrótowiec od:

00:00:19.225 --> 00:00:21.386
"Żyje się tylko raz".

00:00:21.410 --> 00:00:23.542
I właśnie dlatego,
że mam tylko jedno życie,

00:00:23.542 --> 00:00:26.189
zamierzam spędzić je, robiąc to,
o czym zawsze marzyłem:

00:00:26.189 --> 00:00:29.043
patrząc na ukryte cuda świata 
i odkrywając nowe gatunki.

00:00:29.068 --> 00:00:30.816
Mam taką możliwość.

NOTE Paragraph

00:00:30.873 --> 00:00:35.348
W ostatnich latach skupiam się
na nowych gatunkach jaskiniowych.

00:00:35.352 --> 00:00:39.078
Okazuje się, że można znaleźć tam wiele
nieodkrytych gatunków.

00:00:39.078 --> 00:00:40.915
Trzeba tylko wiedzieć, gdzie patrzeć,

00:00:40.915 --> 00:00:42.658
i być szczupłym.

NOTE Paragraph

00:00:42.682 --> 00:00:43.776
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:00:43.800 --> 00:00:46.314
Dzięki rybom jaskiniowym

00:00:46.314 --> 00:00:48.733
można dowiedzieć się wiele
o biologii i geologii,

00:00:48.733 --> 00:00:51.783
a także o tym, jak kształtowały
i przemieszczały się kontynenty.

00:00:51.783 --> 00:00:53.943
Dowiaduję się tego,
tkwiąc w małych otworach.

00:00:54.463 --> 00:00:58.026
Dzięki swojej ślepocie, ryby dostarczają
informacji o ewolucji wzroku.

NOTE Paragraph

00:00:59.193 --> 00:01:02.050
Oczy ryb nie różnią się 
w gruncie rzeczy od naszych.

00:01:02.214 --> 00:01:04.396
Wszystkie kręgowce mają podobny
narząd wzroku,

00:01:04.396 --> 00:01:08.608
a kiedy gatunek ryb przystosowuje się
do ciemnego, zimnego środowiska jaskiń,

00:01:08.608 --> 00:01:12.229
przez wiele pokoleń zatraca
oczy oraz wzrok,

00:01:12.743 --> 00:01:15.893
aż staje się całkowicie bezoki,
jak ta ryba jaskiniowa.

00:01:15.917 --> 00:01:19.754
Każdy gatunek ryb jaskiniowych
rozwijał się w trochę inny sposób,

00:01:19.778 --> 00:01:23.850
każdy opowiada niepowtarzalną
historię geologiczną i biologiczną.

00:01:23.874 --> 00:01:27.121
Właśnie dlatego odkrywanie nowych
gatunków jest tak ekscytujące.

NOTE Paragraph

00:01:27.217 --> 00:01:30.654
Oto nowy gatunek, który opisaliśmy,
pochodzący z południowej Indiany.

00:01:31.075 --> 00:01:34.972
Nazwaliśmy go Amblyopsis hoosieri.


NOTE Paragraph

00:01:34.996 --> 00:01:36.057
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:01:36.081 --> 00:01:39.010
Jego najbliższymi krewnymi 
są ryby jaskiniowe z Kentucky,

00:01:39.034 --> 00:01:40.636
w systemie Jaskini Mamuciej.

00:01:40.660 --> 00:01:43.693
Zaczęły się różnić, 
gdy rzeka Ohio rozdzieliła je

00:01:43.717 --> 00:01:45.002
kilka milionów lat temu.

00:01:45.419 --> 00:01:48.162
W tamtym czasie rozwinęły subtelne różnice

00:01:48.186 --> 00:01:50.947
w architekturze genetycznej,
będącej przyczyną ich ślepoty.

00:01:51.289 --> 00:01:54.805
Receptor światła nazywany rodopsyną,
jest kluczowy dla wzroku.

00:01:54.829 --> 00:01:57.226
Występuje on u nas,
tak samo jak u tych ryb,

00:01:57.250 --> 00:02:00.123
jednak jeden z tych gatunków
stracił wszystkie jego funkcje,

00:02:00.147 --> 00:02:01.821
inny zaś je zachował.

00:02:02.234 --> 00:02:05.777
Jest to piękny, naturalny eksperyment,

00:02:06.281 --> 00:02:09.245
dzięki któremu możemy przyjrzeć się genom,

00:02:09.269 --> 00:02:11.928
odpowiadającym za nasz zmysłu wzroku.

NOTE Paragraph

00:02:13.047 --> 00:02:14.761
Geny ryb jaskiniowych

00:02:14.785 --> 00:02:17.941
mogą nam także zdradzić wiele
o odległych okresach geologicznych,

00:02:17.941 --> 00:02:20.055
co widać świetnie w tym przypadku.

00:02:20.079 --> 00:02:22.896
To nowo opisany przez nas 
gatunek z Madagaskaru,

00:02:22.920 --> 00:02:26.221
który nazwaliśmy Typhleotris mararybe.

00:02:26.245 --> 00:02:29.510
Po malagijsku oznacza to "wielka choroba",

00:02:29.534 --> 00:02:32.543
bo pochorowaliśmy się,
próbując znaleźć te ryby.

00:02:32.623 --> 00:02:34.192
Wierzcie lub nie,

00:02:34.216 --> 00:02:36.806
ale pływanie wśród uskoków
pełnych martwych stworzeń

00:02:36.830 --> 00:02:38.713
i jaskiń wypełnionych nietoperzą kupą

00:02:38.737 --> 00:02:41.126
nie jest najmądrzejszym pomysłem na życie.

00:02:41.570 --> 00:02:43.759
ale YOLO, żyje się tylko raz.

NOTE Paragraph

00:02:44.079 --> 00:02:45.898
(Śmiech)

NOTE Paragraph

00:02:46.922 --> 00:02:50.566
Uwielbiam ten gatunek pomimo tego,
że próbował nas zabić,

00:02:51.120 --> 00:02:53.915
a to dlatego, że najbliżsi krewni
tej ryby z Madagaskaru

00:02:53.939 --> 00:02:56.763
są oddaleni o 6 tysięcy kilometrów,

00:02:56.787 --> 00:02:58.151
żyją w jaskiniach Australii.

00:02:58.701 --> 00:03:02.336
Nie ma mowy, aby 7,5-centymetrowa,
słodkowodna ryba jaskiniowa

00:03:02.360 --> 00:03:04.399
przepłynęła przez Ocean Indyjski.

00:03:04.423 --> 00:03:07.254
Porównując DNA obu gatunków odkryliśmy,

00:03:07.278 --> 00:03:10.575
że zostały one rozdzielone
ponad 100 milionów lat temu,

00:03:10.599 --> 00:03:14.938
w okresie, gdy kontynenty 
południowe były ciągle złączone.

00:03:15.875 --> 00:03:18.081
Te gatunki wcale się nie przemieszczały.

00:03:18.105 --> 00:03:19.906
To kontynenty je przetransportowały.

00:03:19.930 --> 00:03:21.953
Ryby te dostarczają nam dzięki swojemu DNA

00:03:21.977 --> 00:03:24.398
precyzyjny model i miarę,

00:03:24.422 --> 00:03:27.580
pozwalające datować odległe
wydarzenia geologiczne.

NOTE Paragraph

00:03:29.064 --> 00:03:31.296
Ten gatunek jest tak nowy,

00:03:31.320 --> 00:03:33.803
że nie wolno mi nawet zdradzić
jak się nazywa,

00:03:33.827 --> 00:03:36.689
Ale mogę powiedzieć,
że pochodzi z Meksyku,

00:03:36.689 --> 00:03:38.544
i prawdopodobnie jest już wymarły.

00:03:38.667 --> 00:03:42.014
Przyczyną jest prawdopodobnie
budowa pobliskiej tamy,

00:03:42.038 --> 00:03:45.360
która zniszczyła jedyny znany,
zamieszkały przez niego system jaskiń.

00:03:45.360 --> 00:03:46.676
Na niekorzyść tych ryb,

00:03:46.700 --> 00:03:48.560
ich siedlisko w wodach gruntowych

00:03:48.560 --> 00:03:50.980
jest naszym głównym źródłem wody pitnej.

NOTE Paragraph

00:03:51.103 --> 00:03:55.801
Wciąż nie znamy najbliższych krewnych
tego gatunku.

00:03:55.825 --> 00:03:59.235
Nie wygląda na to, żeby występował on
gdziekolwiek indziej w Meksyku.

00:03:59.235 --> 00:04:00.729
Więc może na Kubie

00:04:00.729 --> 00:04:02.665
albo Florydzie, a może w Indiach.

00:04:02.830 --> 00:04:07.335
Tak czy siak, gatunek ten może powiedzieć
nam coś nowego o geologii Karaibów

00:04:07.359 --> 00:04:10.567
lub biologii tego, jak lepiej diagnozować

00:04:10.591 --> 00:04:12.712
pewne typy ślepoty.

00:04:12.736 --> 00:04:16.146
Mam nadzieję, że odnajdziemy te gatunki
zanim i one wyginą.

NOTE Paragraph

00:04:16.733 --> 00:04:20.162
Wiem, że spędzę swoje jedyne
życie jako ichtiolog,

00:04:20.162 --> 00:04:22.022
próbując odkryć i uratować

00:04:22.043 --> 00:04:24.803
te proste, ślepe ryby jaskiniowe,

00:04:24.827 --> 00:04:28.293
które mogą zdradzić nam tak wiele
o geologii planety

00:04:28.317 --> 00:04:30.483
i biologii tego, jak widzimy.

NOTE Paragraph

00:04:30.672 --> 00:04:31.823
Dziękuję.

NOTE Paragraph

00:04:31.847 --> 00:04:36.206
(Brawa)