0:00:09.205,0:00:11.171
«Ների՛ր, բջջայինիս մարտկոցը սպառվեց»:

0:00:11.195,0:00:13.471
«Ինձ մոտ ամեն բան կարգին է»:

0:00:13.495,0:00:16.723
«Այս մեղադրանքներն միանգամայն անհիմն են»:

0:00:16.747,0:00:20.100
Կազմակերպությունը անտեղյակ էր սխալմունքից:

0:00:21.210,0:00:23.519
«Ես սիրում եմ քեզ»:

0:00:23.543,0:00:26.387
Մենք ամեն օր լսում ենք 10-ից 200 սուտ,

0:00:26.411,0:00:29.754
և պատմությունը փաստում է, որ մենք [br]փորձել ենք բացահայտել այդ ստերը`

0:00:29.778,0:00:32.676
սկսած միջնադարյան խոշտանգիչ սարքավորումներից [br]մինչև պոլիգրաֆներ,

0:00:32.700,0:00:36.018
արյան ճնշման չափիչներից մինչև[br]շնչառական մոնիթորներ,

0:00:36.042,0:00:38.701
ձայնային տատանումները գրանցող սարքեր, [br]աչքի ընկալիչներ,

0:00:38.725,0:00:41.907
գլխուղեղի ինֆրակարմիր սկաներներ, [br]հսկա էլեկտրաէնցեֆալոգրաֆներ:

0:00:41.931,0:00:45.066
Թեպետև այսօրինակ գործիքները կիրառելի էին[br]որոշ պայմաններում,

0:00:45.090,0:00:48.045
այնուամենայնիվ որոշակի պատրաստվածության [br]դեպքում դրանց ևս կարելի է խաբել

0:00:48.069,0:00:52.097
և ոչ մեկն էլ բավարար չափով հուսալի չէին[br]համարվում դատարանի կողմից ընդունելի լինելու համար:

0:00:52.121,0:00:54.641
Սակայն, գուցե խնդիրը ոչ թե սարքավորումներն են,[br]այլ այն ենթադրությունը,

0:00:54.665,0:00:59.042
ըստ որի ստելը հանգեցնում է[br]հոգեբանական փոփոխությունների:

0:00:59.066,0:01:01.047
Իսկ ինչ կլինի, եթե մենք ցուցաբերենք [br]առավել անմիջական մոտեցում

0:01:01.071,0:01:04.239
և ստերն հենց իրենցով ուսումնասիրենք հաղորդակցման ոլորտում:

0:01:05.146,0:01:09.959
Հոգեբանության դիտանկյունից մենք[br]հակված ենք ստելու մասամբ այն պատճառով, որ ձգտում ենք պատկերել մեզ առավել դրական կողմից,

0:01:09.983,0:01:12.835
նաև գործի դնելով մեր երևակայությունը` ցանկանում ենք լինել այնպիսին,

0:01:12.859,0:01:15.157
ինչպիսին չենք հանդիսանում:

0:01:15.181,0:01:19.545
Այդուհանդերձ մինչդեռ մեր ուղեղը զբաղված է երազելով,[br]այն շրջանցում է մի շարք ազդանշաններ:

0:01:19.569,0:01:23.704
Մեր գիտակից միտքը ճանաչողական գործառույթից[br]վերահսկում է ընդամենը 5%-ը`

0:01:23.728,0:01:25.264
ներառյալ հաղորդակցումը,[br]

0:01:25.288,0:01:28.664
մինչդեռ մնացյալ 95%-ը վերգիտակցական մակարդակում է

0:01:28.688,0:01:31.850
և համաձայն իրողությունների մոնիտորինգի[br]վրա հիմնված գրականության տվյալների`

0:01:31.874,0:01:34.212
թվացյալ փորձառությունները [br]որակապես տարբերվում են[br][br]

0:01:34.236,0:01:38.093
իրականության վրա հիմնված փորձառություններից:

0:01:38.117,0:01:42.119
Սա ենթադրում է, որ անձնական թեմայի շուրջ կեղծ պատմություն հորինելը աշխատատար է

0:01:42.143,0:01:45.036
և հանգեցնում է լեզվի կիրառման տարաբնույթ ձևերի:

0:01:45.060,0:01:48.207
Լեզվական տեքստի վերլուծություն անվամբ տեխնոլոգիան

0:01:48.231,0:01:50.931
օգնել է բացահայտել ենթագիտակցության[br]մղումով իրականացվող

0:01:50.955,0:01:53.161
խաբեության չորս ընդհանրական օրինաչափություններ:

0:01:54.153,0:01:58.473
Առաջին, խաբեբաները ստելիս խուսափում են իրենց ես-ի անձնավորումից:

0:01:58.497,0:02:02.224
Նրանք գրում կամ խոսում են առավելապես այլոց մասին`[br]հաճախ օգտագործելով երրորդ անձի`

0:02:02.248,0:02:05.216
առաջացնելով հեռավորության մտայնություն[br]կամ խզելով ասոցիատիվ կապերը իրենց անձի հետ,

0:02:05.240,0:02:07.134
որն իրականում էլ ավելի կեղծ է հնչում,

0:02:07.158,0:02:09.966
“բացարձակապես ոչ մի խնջույք չի եղել այս տանը”,

0:02:09.990,0:02:11.845
կամ “ես այստեղ չեմ հյուրընկալել որևէ մեկին”:

0:02:13.178,0:02:15.733
Երկրորդ, խաբեբաներն հակված են առավել բացասաբար արտահայտվելուն,

0:02:15.757,0:02:19.238
քանի որ ենթագիտակցական մակարդակում [br]նրանք մեղավոր են զգում ստելու համար:

0:02:19.262,0:02:21.398
Օրինակ, որևէ ստահակ կարող է արտաբերել[br]նմանատիպ արտահայտություն.

0:02:21.422,0:02:25.589
“Ներիր, իմ հիմար բջջայինի մարտկոցը մեռել է, ես դա ատում եմ”:

0:02:25.613,0:02:28.853
Երրորդ, ստախոսներն, որպես կանոն, իրադրությունները [br]մեկնաբանում են պարզունակ բառերով,

0:02:28.877,0:02:31.976
այն պարզ պատճառով, որ մեր գլխուղեղը այդ[br]ակնթարթին ջանում է կառուցել բարդ ստեր:

0:02:32.000,0:02:33.305
Վճռումն ու գնահատանքը խրթին են

0:02:33.329,0:02:36.159
մեր ուղեղի հաշվարկման առումով:

0:02:36.183,0:02:38.654
Ինչպես ԱՄՆ նախագահն էր ժամանակին հանդես եկել հանրահայտ պնդմամբ.

0:02:38.678,0:02:41.766
“Ես սեռական հարաբերություններ[br]չեմ ունեցել այդ կնոջ հետ”:

0:02:41.790,0:02:44.659
Եվ վերջապես, թեև ստախոսներն հակված են հակիրճ նկարագրությունների,

0:02:44.683,0:02:48.134
նրանք սովորաբար կիրառում են նախադասության[br]ավելի երկար և ավելի խրթին կառույցներ`

0:02:48.158,0:02:49.740
ներառելով ավելորդ բառեր, ինչպես նաև[br][br]

0:02:49.764,0:02:53.476
սուտը կոծկելու համար անհարկի, բայց փաստացի[br]հնչեղություն ունեցող մանրամասներ:

0:02:53.500,0:02:56.140
Մեկ այլ նախագահ, որը ևս հայտնվել էր սկանդալի կիզակետում,[br]հանդես է եկել բառացի այսպիսի հայտարարությամբ.

0:02:56.164,0:02:59.510
«Ես կարող եմ կտրականապես պնդել, որ ինչպես այս քննությունն է փաստում`

0:02:59.534,0:03:01.297
Սպիտակ տան աշխատակազմից ոչ ոք, ներգրավված չի[br][br]եղել այս արտասովոր միջադեպում»:

0:03:01.321,0:03:03.676
վարչակազմում ներկայումս աշխատողներից ոչ ոք

0:03:03.700,0:03:06.600
ներգրավված չի եղել այս արտասովոր միջադեպում»:

0:03:06.624,0:03:10.164
Փորձենք լեզվական վերլուծության մեթոդը կիրառել որոշ հայտնի օրինակների վրա:

0:03:10.188,0:03:13.213
Ինչպես, Տուր դե Ֆրանս մրցաշարի 7-ակի մեդալակիր Լենս Արմսթրոնգի դեպքում:

0:03:13.237,0:03:15.373
Եթե համեմատենք 2005-ին անցկացված հարցազրույցը,

0:03:15.397,0:03:18.250
որտեղ վերջինս հերքել էր աշխատունակությունը խթանող դեղամիջոցներ գործածելու փաստը,

0:03:18.274,0:03:21.188
2013-ին անցկացված հարցազրույցի հետ, որի ընթացքում նա խոստովանել էր այդ իրողությունը.

0:03:21.212,0:03:25.168
իր խոսքում անձնական դերանունների կիրառման քանակն ավելացել էր մոտ ¾-ով:

0:03:25.192,0:03:27.835
Նկատենք երկու մեջբերումներում առկա հակադրությունը:

0:03:27.859,0:03:32.146
Առաջինում. “Լավ, համարենք մի երիտասարդ Ֆրանսիայում,[br]փարիզյան մի լաբորատորիայում

0:03:32.170,0:03:36.107
վերցնում է Ձեր փորձանմուշը համարենք Ժան-Ֆրանսիզ, այսպես-[br]այնպես, և թեստ անցկացնում:

0:03:36.131,0:03:38.828
Հետո դուք հեռախոսազանգ եք ստանում թերթի խմբագրատնից, և հնչում է

0:03:38.853,0:03:41.634
“Մենք բացահայտել ենք, որ խթանիչների չափաբաժինը վեցն անգամ գերազանցում է սահմանվածը»:

0:03:43.129,0:03:45.004
Երկրորդ հարցազրույցին. «Ես արդեն մոլորվել եմ այդ ամենի մեջ:

0:03:45.028,0:03:47.923
Ես վստահ եմ, որ շատ մարդիկ չէին կարողանա[br]կարգավորել դա,

0:03:47.947,0:03:49.704
ես իհարկե կորցրեցի կառավարումը,

0:03:49.728,0:03:52.726
ես սովոր էի վերահսկել ամեն բան իմ կյանքում.

0:03:52.750,0:03:55.388
Ես վերահսկում էի իմ կյանքում ցանկացած արդյունք»:

0:03:55.412,0:03:58.294
Իր մերժման խոսքում, Արմսթրոնգը նկարագրում էր հիպոթետիկ իրավիճակ`

0:03:58.318,0:04:00.297
հիմնվելով այլ մեկի վրա`

0:04:00.321,0:04:02.979
իրեն իրողությունից միանգամայնորեն անջատելով:

0:04:03.003,0:04:04.956
Իսկ հաստատման խոսքում նա հանդես է գալիս սեփական պնդումներով`

0:04:04.980,0:04:08.585
ներսուզվելով իր իսկ հույզերի և [br]պատճառաբանությունների աշխարհ:

0:04:08.609,0:04:12.552
Այնուամենայնիվ անձնական դերանունների կիրառումը[br]խաբեությունը բացահայտելու ընդամենը մեկ ցուցիչ է:

0:04:12.576,0:04:14.885
Եկե՛ք մեկ այլ օրինակ քննարկենք ԱՄՆ նախագահի[br]նախկին թեկնածու,

0:04:14.909,0:04:18.137
սենատոր Ջոն Էդվարդսը. սենատոր Ջոն Էդվարդսը.

0:04:18.161,0:04:20.740
«Ես միայն գիտեմ, որ փաստացի հայրը հանրության առաջ[br][br]

0:04:20.764,0:04:22.654
ասել է, որ ինքն է երեխայի հայրը:

0:04:22.678,0:04:25.690
Ինչպես նաև ես բացարձակապես ներառված չեմ եղել որևէ գործունեության մեջ,

0:04:25.714,0:04:29.148
որի համաձայն պահանջվում է, համաձայնվում է կամ ենթադրվում է

0:04:29.172,0:04:32.353
վճարումներ կատարել որևէ կնոջ կամ երեխայի փաստացի հորը»:

0:04:32.377,0:04:36.396
Սա ոչ միայն «երեխան իմը չէ» արտահայտության[br]արտաբերման բավականին երկարաշունչ միջոց է,

0:04:36.420,0:04:39.306
այլև Էդվարդսը երբեք մյուս կողմերին անվանապես չի[br]դիմում,

0:04:39.330,0:04:43.139
փոխարենը շրջանառում է «այդ երեխան», «այդ կինը» և «փաստացի հայրը» անվանումները:

0:04:43.163,0:04:46.192
Հիմա տեսնենք, թե ինչ էր նա ստիպված եղել ասել ավելի ուշ`հայրությունն ընդունելիս.

0:04:46.216,0:04:47.743
«Ես Քուիննի հայրիկն եմ:

0:04:47.767,0:04:50.024
Ես իմ ուժերի սահմաններում կանեմ հնարավորին ամեն ինչ` ապահովելու նրան

0:04:50.048,0:04:52.141
այն սիրով և աջակցությամբ, որին նա արժանի է»:

0:04:53.066,0:04:54.744
Խոսքը հակիրճ է և անմիջական`

0:04:54.768,0:04:58.303
երեխային անունով կոչելով և ընդգծելով փոքրիկի դերն իր կյանքում:

0:04:58.327,0:05:01.534
Այսպիսով, ինչպե՞ս դուք կարող եք շրջանառել սուտը հայտնաբերելու այս տեխնոլոգիաները ձեր կյանքում:

0:05:01.558,0:05:05.195
Առաջնահերթ, հիշե՛ք, որ օրական կտրվածքով մեզ հանդիպող ստերից շատերը

0:05:05.219,0:05:09.820
վերոթվարկյալ օրինակներից սակավ լուրջ են[br]և նույնիսկ կարող են անվնաս լինել:

0:05:09.844,0:05:12.504
Այդուհանդերձ արժե տեղյակ լինել մատնիչ[br]հմտություններից, ինչպես օրինակ`

0:05:12.528,0:05:16.216
սեփական անձի անձնավորման նվազագույն քանակը, բացասական[br]խոսքը,

0:05:16.240,0:05:18.643
պարզամիտ բացատրությունները և խճճված արտահայտությունները:

0:05:19.759,0:05:22.819
Սա հնարավոր է օգնի ձեզ խուսափել գերագնահատված ապրանքներ ձեռք բերելուց,

0:05:22.843,0:05:25.758
անարդյունավետ արտադրանքից, ինչու ոչ նաև [br]սարսափելի հարաբերություններից: