1
00:00:01,089 --> 00:00:05,153
Oliver là một anh chàng cực kì bảnh bao

2
00:00:05,153 --> 00:00:09,974
đẹp trai, ngọt ngào và bất an

3
00:00:09,974 --> 00:00:13,159
mà tôi rất mực yêu quý

4
00:00:13,159 --> 00:00:16,080
(cười lớn)

5
00:00:16,080 --> 00:00:17,746
Chàng ta là giống chó núi Đức

6
00:00:17,746 --> 00:00:20,929
mà chồng cũ và tôi nhận nuôi

7
00:00:20,929 --> 00:00:22,618
được khoảng sáu tháng thì

8
00:00:22,618 --> 00:00:25,182
chúng tôi nhận ra nó là mối phiền toái

9
00:00:25,182 --> 00:00:27,962
Nó bị hội chứng sợ bị bỏ rơi nặng

10
00:00:27,962 --> 00:00:29,498
không lúc nào chịu ở một mình

11
00:00:29,498 --> 00:00:32,626
Có lần nó nhảy xuống đất 
từ lầu ba nơi chúng tôi ở

12
00:00:32,626 --> 00:00:37,047
Nó ăn vải. Nó ăn đủ thứ, cả đồ tái chế

13
00:00:37,047 --> 00:00:38,952
Nó đuổi bắt những con ruồi tưởng tượng

14
00:00:38,952 --> 00:00:40,681
Nó mắc bệnh ảo giác

15
00:00:40,681 --> 00:00:43,985
Nó được chuẩn đoán 
mắc bệnh tăng động ở chó

16
00:00:43,985 --> 00:00:47,331
mà đó chỉ mới là 
phần nổi của tảng băng

17
00:00:47,331 --> 00:00:51,432
Cũng như con người,

18
00:00:51,432 --> 00:00:54,543
có khi ta cũng mất sáu tháng

19
00:00:54,543 --> 00:00:56,580
mới nhận ra rằng

20
00:00:56,580 --> 00:00:59,527
người bạn yêu có vấn đề tâm lý

21
00:00:59,527 --> 00:01:00,938
(cười lớn)

22
00:01:00,938 --> 00:01:04,872
Và phần lớn chúng ta không dẫn họ

23
00:01:04,872 --> 00:01:07,008
lại chỗ quán bar nơi ta gặp họ

24
00:01:07,008 --> 00:01:11,344
hay "hoàn" lại cho người mai mối

25
00:01:11,344 --> 00:01:15,708
hay "trả hàng" lại Match.com 
(trang web hẹn hò online)

26
00:01:15,708 --> 00:01:16,928
(cười)

27
00:01:16,928 --> 00:01:18,727
Chúng ta vẫn cứ yêu họ

28
00:01:18,727 --> 00:01:20,723
vẫn ở bên giúp đỡ họ

29
00:01:20,723 --> 00:01:24,955
và đó là điều tôi làm
cho chú chó của mình

30
00:01:24,955 --> 00:01:28,757
Tôi là một...- Tôi học Sinh học

31
00:01:28,757 --> 00:01:31,377
Tôi có bằng Tiến sĩ lịch sử khoa học

32
00:01:31,377 --> 00:01:32,882
của trường đại học MIT

33
00:01:32,882 --> 00:01:34,580
Mười năm trước nếu bạn hỏi tôi

34
00:01:34,580 --> 00:01:36,989
chú chó cưng, hoặc loài chó nói chung

35
00:01:36,989 --> 00:01:38,825
có cảm xúc không? Tôi sẽ nói có.

36
00:01:38,825 --> 00:01:40,289
Nhưng chắc tôi sẽ không nói

37
00:01:40,289 --> 00:01:42,587
chúng có thể 
mắc bệnh bất an kinh niên

38
00:01:42,587 --> 00:01:46,678
có đơn thuốc an thần và bác sĩ trị liệu.

39
00:01:46,678 --> 00:01:50,624
Nhưng khi tôi trở nên gắn bó, tôi nhận ra rằng

40
00:01:50,624 --> 00:01:53,250
việc chó cũng có thể được chữa bệnh

41
00:01:53,250 --> 00:01:55,864
để vượt qua nỗi sợ hãi và lo lắng,

42
00:01:55,864 --> 00:01:58,227
Nó đã thay đổi cuộc sống của tôi.

43
00:01:58,227 --> 00:02:00,764
Mở rộng tầm nhìn của tôi.

44
00:02:00,764 --> 00:02:03,131
Và tôi thật sự đã dành 7 năm qua,

45
00:02:03,131 --> 00:02:05,730
nghiên cứu bệnh tâm lý ở động vật.

46
00:02:05,730 --> 00:02:07,075
Chúng có thể
mắc bệnh tâm lý không?

47
00:02:07,075 --> 00:02:10,080
Nếu có,
điều đó có ý nghĩa gì đối với chúng ta?

48
00:02:10,080 --> 00:02:12,879
Tôi nghiên cứu ra được rằng,

49
00:02:12,879 --> 00:02:14,819
động vật có thể mắc bệnh tâm lý.

50
00:02:14,819 --> 00:02:19,295
Việc nhận biết bệnh lý ở động vật

51
00:02:19,295 --> 00:02:21,377
giúp ta dễ làm thân với chúng,

52
00:02:21,377 --> 00:02:25,431
và cũng giúp ta hiểu bản thân ta hơn.

53
00:02:25,431 --> 00:02:27,897
Ví dụ như việc chẩn bệnh.

54
00:02:28,877 --> 00:02:31,558
Nhiều người nghĩ rằng làm sao hiểu được

55
00:02:31,558 --> 00:02:33,511
động vật nghĩ gì,

56
00:02:34,021 --> 00:02:35,299
điều đó cũng đúng.

57
00:02:35,299 --> 00:02:37,891
Nhưng bất kì ai có mối quan hệ

58
00:02:37,891 --> 00:02:39,747
hay ít nhất như trường hợp của tôi,

59
00:02:39,747 --> 00:02:41,547
dù bạn có hỏi những người xung quanh

60
00:02:41,547 --> 00:02:43,741
hay bố mẹ, con cái họ cảm thấy thế nào

61
00:02:43,741 --> 00:02:45,551
chưa chắc họ sẽ nói cho bạn hiểu,

62
00:02:45,551 --> 00:02:47,869
Họ có thể không diễn giải được

63
00:02:47,869 --> 00:02:48,932
chính xác cảm giác đó,

64
00:02:48,932 --> 00:02:50,775
có khi họ còn không nhận thức được.

65
00:02:50,775 --> 00:02:52,640
Thực ra có thể tìm hiểu cảm xúc một người

66
00:02:52,640 --> 00:02:54,386
thông qua đối thoại bằng lời

67
00:02:54,386 --> 00:02:56,790
để hiểu những cảm xúc phiền muộn của họ.

68
00:02:56,790 --> 00:02:59,217
Những năm trước thế kỉ 20

69
00:02:59,217 --> 00:03:01,737
nhà vật lí trị liệu thường

70
00:03:01,737 --> 00:03:05,235
chẩn đoán chứng 
trầm cảm qua quan sát bên ngoài.

71
00:03:05,235 --> 00:03:06,918
Bên cạnh đó, tình hình

72
00:03:06,918 --> 00:03:08,513
bệnh tâm lý ở động vật

73
00:03:08,513 --> 00:03:10,706
cũng chỉ được xem xét gần đây.

74
00:03:10,706 --> 00:03:12,619
Bệnh tâm lý thường gặp gặp nhất ở Mỹ

75
00:03:12,619 --> 00:03:15,339
là chứng rối loạn vì sợ và lo lắng,

76
00:03:15,339 --> 00:03:17,308
Nghĩ kỹ mà xem, cảm xúc sợ hãi và lo lắng

77
00:03:17,308 --> 00:03:21,500
thực ra là những cảm xúc 
cực kỳ hữu ích xuất phát từ động vật.

78
00:03:21,500 --> 00:03:24,600
Thường ta chỉ thấy sợ 
khi ở trong tình trạng nguy hiểm

79
00:03:24,600 --> 00:03:25,897
và một khi thấy sợ,

80
00:03:25,897 --> 00:03:27,526
ta có động lực

81
00:03:27,526 --> 00:03:29,357
tránh xa khỏi nơi nguy hiểm

82
00:03:29,357 --> 00:03:34,326
Vấn đề là ta lại thấy sợ và lo lắng 
trong tình huống không thích hợp.

83
00:03:34,326 --> 00:03:37,536
Rối loạn tâm trạng cũng là một trong những

84
00:03:37,536 --> 00:03:41,042
cái hại của động vật có cảm xúc,

85
00:03:41,042 --> 00:03:44,207
chứng rối loạn 
mất kiểm soát (OCD) cũng thế,

86
00:03:44,207 --> 00:03:47,616
thường là biểu hiện của
những cảm xúc động vật rất có ích

87
00:03:47,616 --> 00:03:50,396
để chúng giữ vệ sinh cho bản thân.

88
00:03:50,396 --> 00:03:52,544
Một số mẹo khi vào lãnh thổ của bệnh lý tâm thần

89
00:03:52,544 --> 00:03:53,690
khi bạn hành động giống như

90
00:03:53,690 --> 00:03:56,293
liên tục rửa tay 
hay liên tục làm sạch chân

91
00:03:56,293 --> 00:03:58,359
hay bạn tự đặt ra 
nghi thức nghiêm ngặt đến nỗi

92
00:03:58,359 --> 00:04:00,451
bạn không thể ngồi xuống ăn cơm

93
00:04:00,451 --> 00:04:03,443
nếu như chưa làm xong nghi thức đó.

94
00:04:03,443 --> 00:04:07,774
Đối với người, ta có
quyển "Hướng dẫn đoán chẩn bệnh tật"

95
00:04:07,774 --> 00:04:09,901
tức bộ toàn thư cập nhật nhất

96
00:04:09,901 --> 00:04:12,634
về toàn bộ các bệnh tâm lý được công nhận.

97
00:04:12,634 --> 00:04:15,885
Còn với động vật, ta chỉ có... Youtube.

98
00:04:15,885 --> 00:04:17,491
(Tiếng cười)

99
00:04:17,491 --> 00:04:20,138
Đây là kết quả tôi tìm 
cho từ khoá "OCD ở chó"

100
00:04:20,138 --> 00:04:21,926
nhưng bạn nên tìm thử từ khoá

101
00:04:21,926 --> 00:04:24,877
"OCD ở mèo" còn thú vị hơn nữa.

102
00:04:24,877 --> 00:04:28,271
Bạn sẽ sốc bởi kết quả tìm được cho xem.

103
00:04:28,271 --> 00:04:31,570
Tôi sẽ cho bạn xem vài ví dụ.

104
00:04:32,770 --> 00:04:35,492
Đây là ví dụ về chứng cuồng bắt bóng

105
00:04:35,492 --> 00:04:38,568
Trông thì buồn cười và dễ thương thật đấy.

106
00:04:38,568 --> 00:04:42,063
Vấn đề là, những chú chó 
mắc chứng OCD thế này

107
00:04:42,063 --> 00:04:44,965
Có thể lặp lại hành vi cả ngày trời.

108
00:04:44,965 --> 00:04:46,237
Chúng sẽ không thèm đi dạo

109
00:04:46,237 --> 00:04:47,891
không cần đồng loại bè bạn

110
00:04:47,891 --> 00:04:49,477
không thèm ăn

111
00:04:49,477 --> 00:04:51,010
Chúng tập trung cao độ

112
00:04:51,010 --> 00:04:54,127
đuổi bắt đuôi liên tục không nghỉ.

113
00:04:54,127 --> 00:04:57,528
Đây là chú mèo tên Gizmo.

114
00:04:57,528 --> 00:05:00,740
Có vẻ chú đang rình mò thì phải,

115
00:05:00,740 --> 00:05:04,054
nhưng chú cứ thế này giờ này sang giờ khác

116
00:05:04,054 --> 00:05:07,558
ngồi bệ cửa mà lật thanh rèm cửa

117
00:05:07,558 --> 00:05:09,092
lặp đi lặp lại.

118
00:05:09,092 --> 00:05:11,569
Đây cũng là một ví dụ về

119
00:05:11,569 --> 00:05:13,353
hành vị rối loạn lặp lại

120
00:05:13,353 --> 00:05:16,060
Chú gấu ở sở thú Oakland tên TIng Ting.

121
00:05:16,060 --> 00:05:17,825
Nếu bạn đứng xem lúc này

122
00:05:17,825 --> 00:05:18,776
bạn sẽ chỉ tưởng

123
00:05:18,776 --> 00:05:20,490
chú đang nghịch cành cây

124
00:05:20,490 --> 00:05:22,536
nhưng TIng Ting cứ nghịch suốt ngày,

125
00:05:22,536 --> 00:05:24,132
và nếu bạn chú ý quan sát

126
00:05:24,132 --> 00:05:27,803
suốt độ dài nửa tiếng của clip này,

127
00:05:27,803 --> 00:05:29,829
bạn sẽ thấy chú chỉ làm đúng một việc

128
00:05:29,829 --> 00:05:31,978
đặt cành cây đúng thứ tự đó, quay cành cây

129
00:05:31,978 --> 00:05:34,328
đúng một kiểu lặp đi lặp lại.

130
00:05:34,328 --> 00:05:36,820
Một hành vi cực kỳ phổ biến nữa,

131
00:05:36,820 --> 00:05:38,644
đặc biệt ở thú bị nhốt

132
00:05:38,644 --> 00:05:43,204
là đi qua lại hoặc lắc người.

133
00:05:43,204 --> 00:05:44,880
Con người cũng thế thôi.

134
00:05:44,880 --> 00:05:46,624
Ta cũng lắc người,

135
00:05:46,624 --> 00:05:48,211
quay ngang quay ngửa.

136
00:05:48,211 --> 00:05:50,482
Đôi khi ta làm thế để

137
00:05:50,482 --> 00:05:52,028
để trấn an bản thân,

138
00:05:52,028 --> 00:05:54,678
thì thú vật cũng có mục đích như vậy.

139
00:05:54,678 --> 00:05:56,364
Nhưng thú vật không chỉ

140
00:05:56,364 --> 00:05:58,130
mắc chứng cuồng lặp hành động

141
00:05:58,130 --> 00:06:00,258
Đây là khỉ Gigi sống ở

142
00:06:00,258 --> 00:06:01,919
vườn thú Frankin ở Boston.

143
00:06:01,919 --> 00:06:04,127
Nó có bác sĩ tâm lý từ Havard theo dõi

144
00:06:04,127 --> 00:06:05,849
và đang được chữa 
bệnh rối loạn tâm trạng

145
00:06:05,849 --> 00:06:07,432
và một số bệnh khác.

146
00:06:07,432 --> 00:06:10,427
Nhiều động vật mắc bệnh này.

147
00:06:10,427 --> 00:06:11,855
Rất nhiều là khác...

148
00:06:11,855 --> 00:06:13,390
ví dụ như loài ngựa

149
00:06:13,390 --> 00:06:15,072
chúng có hành vi huỷ hoại bản thân.

150
00:06:15,072 --> 00:06:16,357
Chúng sẽ cắn xé đủ thứ

151
00:06:16,357 --> 00:06:18,503
hoặc cắn xé bản thân

152
00:06:18,503 --> 00:06:20,201
chỉ để địu đi.

153
00:06:20,201 --> 00:06:21,508
Hành vi này khá giống

154
00:06:21,508 --> 00:06:25,249
việc một số người tự rạch tay chân.

155
00:06:25,249 --> 00:06:26,562
Thú vật có thể tự nhổ lông

156
00:06:26,562 --> 00:06:30,319
Nếu bạn có lông vũ hoặc da dày

157
00:06:30,319 --> 00:06:32,294
bạn cũng tự nhổ lông cạo da mình được.

158
00:06:32,294 --> 00:06:34,616
Một số loài vẹt cũng được nghiên cứu

159
00:06:34,616 --> 00:06:37,714
để hiểu bệnh cuồng bứt tóc cào da ở người,

160
00:06:37,714 --> 00:06:39,161
chứng bệnh gây hại đến

161
00:06:39,161 --> 00:06:41,441
20 triệu người Mỹ.

162
00:06:41,441 --> 00:06:43,509
Chuột bạch cũng có chứng này.

163
00:06:43,509 --> 00:06:45,742
Ở chuột, ta gọi là chứng cắt lông.

164
00:06:45,742 --> 00:06:48,819
Những chú chó quân đội 
trong chiến tranh Afghanistan

165
00:06:48,819 --> 00:06:51,800
sau khi trở về nhiều chú
mắc chứng chấn động chiến tranh,

166
00:06:51,800 --> 00:06:54,512
rất khó hoà nhập lại 
với cộng đồng văn minh

167
00:06:54,512 --> 00:06:55,797
sau khi thôi chiến đấu.

168
00:06:55,797 --> 00:06:58,403
Chúng sẽ đâm sợ người có râu rậm

169
00:06:58,403 --> 00:07:01,116
hoặc sợ vào trong xe hơi.

170
00:07:01,116 --> 00:07:03,882
Tôi cũng có một lưu ý ở đây.

171
00:07:03,882 --> 00:07:06,559
Tôi không cho rằng 
chứng chấn động chiến tranh

172
00:07:06,559 --> 00:07:09,360
ở chó cũng biểu hiện như người,

173
00:07:09,360 --> 00:07:11,835
cũng như biểu hiện chấn động

174
00:07:11,835 --> 00:07:12,930
ở tôi sẽ khác ở bạn,

175
00:07:12,930 --> 00:07:16,632
chứng lo lắng bất an 
của tôi cũng khác bạn.

176
00:07:16,632 --> 00:07:18,337
Mỗi người một vẻ.

177
00:07:18,337 --> 00:07:21,172
Mỗi người có điểm nhạy cảm khác nhau.

178
00:07:21,172 --> 00:07:24,913
Nếu có 2 chú chó, được nuôi cùng nhà,

179
00:07:24,913 --> 00:07:27,260
đối mặt những tình huống giống nhau,

180
00:07:27,260 --> 00:07:31,159
một chú có thể 
mắc chứng suy nhược do sợ xe máy,

181
00:07:31,159 --> 00:07:33,907
hoặc cuồng sợ tiếng bíp lò vi sóng,

182
00:07:33,907 --> 00:07:35,762
còn chú kia hoàn toàn bình thường.

183
00:07:35,762 --> 00:07:38,595
Có một điều nhiều người hỏi tôi:

184
00:07:38,595 --> 00:07:40,538
Những ví dụ nãy giờ là động vật

185
00:07:40,538 --> 00:07:42,167
rối loạn tâm lý do hành vi người,

186
00:07:42,167 --> 00:07:46,090
hay là chỉ khi bị lạm dụng, ngược đãi
thú vật mới có rối loạn tâm lý?

187
00:07:46,090 --> 00:07:47,619
Câu trả lời thực ra

188
00:07:47,619 --> 00:07:51,174
phức tạp hơn thế nhiều.

189
00:07:51,174 --> 00:07:54,161
Tôi cũng có một may mắn

190
00:07:54,161 --> 00:07:57,220
xuất bản sách về vấn đề này,

191
00:07:58,540 --> 00:08:01,355
Giờ thì mỗi khi mở email

192
00:08:01,355 --> 00:08:02,809
hoặc đi họp

193
00:08:02,809 --> 00:08:04,921
thậm chí là khi dự tiệc,

194
00:08:04,921 --> 00:08:06,822
mọi người hay kể tôi nghe

195
00:08:06,822 --> 00:08:08,576
chuyện hành vi lạ ở thú vật.

196
00:08:08,576 --> 00:08:11,020
Gần đây trong 
buổi nói chuyện ở California,

197
00:08:11,020 --> 00:08:13,450
có một phụ nữ
xin trình bày ý kiến

198
00:08:13,450 --> 00:08:17,126
"Bác sĩ Braitman ơi,
hình như mèo nhà tôi bị chấn động tâm lý."

199
00:08:17,126 --> 00:08:20,490
Tôi hỏi: "Thật ư? Tại sao thế?"

200
00:08:20,490 --> 00:08:23,939
Cô ấy kể về chú mèo tên Ping
được đưa về trại thú

201
00:08:23,939 --> 00:08:26,641
từ nhà một người lớn tuổi sống,

202
00:08:26,641 --> 00:08:28,902
sau khi người này đột ngột

203
00:08:28,902 --> 00:08:31,727
lên cơn đau tim
và qua đời trong lúc hút bụi.

204
00:08:31,727 --> 00:08:34,661
Một tuần sau, Ping được phát hiện

205
00:08:34,661 --> 00:08:36,655
và đưa ra khỏi nhà cùng với xác người chủ,

206
00:08:36,655 --> 00:08:40,042
trong khi máy hút bụi mở suốt.

207
00:08:40,042 --> 00:08:45,350
Tôi suy nghĩ về tai nạn đó
suốt hai năm sau đó.

208
00:08:45,350 --> 00:08:47,960
Chú mèo đâm sợ 
máy hút bụi mỗi khi có ai dùng.

209
00:08:47,960 --> 00:08:49,750
Chú sợ hãi tột độ.

210
00:08:49,750 --> 00:08:52,190
Nó sẽ trốn vào tủ,

211
00:08:52,190 --> 00:08:53,992
run sợ lẩy bẩy yếu cả người.

212
00:08:53,992 --> 00:08:56,820
Nhưng với tình thương và sự kiên nhẫn

213
00:08:56,820 --> 00:08:58,726
của gia đình mới,

214
00:08:58,726 --> 00:08:59,980
ba năm sau,

215
00:08:59,980 --> 00:09:03,225
chú đã thành chú mèo tự tin, khoẻ mạnh.

216
00:09:03,225 --> 00:09:06,180
Một câu chuyện khác về
việc hồi phục rối loạn tâm lý

217
00:09:06,180 --> 00:09:07,676
xảy ra vài năm trước.

218
00:09:07,676 --> 00:09:09,916
Tôi đang nghiên cứu ở Thái Lan

219
00:09:09,916 --> 00:09:13,010
và gặp một chú khỉ tên Boonlua.

220
00:09:13,010 --> 00:09:15,282
Khi còn bé,

221
00:09:15,282 --> 00:09:17,296
nó bị một bầy chó tấn công

222
00:09:17,296 --> 00:09:22,140
bị cắn nát chân và một tay,

223
00:09:22,140 --> 00:09:25,283
nó cố lết đến một ngôi chùa, từ đó

224
00:09:25,283 --> 00:09:26,834
các thầy tu chăm sóc nó.

225
00:09:26,834 --> 00:09:29,445
Họ gọi bác sĩ thú y đến cứu chữa.

226
00:09:29,445 --> 00:09:31,660
Cuối cùng thì,

227
00:09:31,660 --> 00:09:33,453
Boonlua được đưa đến trại voi,

228
00:09:33,453 --> 00:09:36,422
chủ trại quyết định nuôi nó

229
00:09:36,422 --> 00:09:37,785
họ dần hiểu nó thích gì,

230
00:09:37,785 --> 00:09:39,804
nó thích kẹo Mentos bạc hà

231
00:09:39,804 --> 00:09:43,281
kẹo bọ cứng và trứng.

232
00:09:43,281 --> 00:09:46,453
Họ lo là nó cô đơn thiếu bạn,

233
00:09:46,453 --> 00:09:48,220
nhưng họ không cho 
nó chơi với những con khỉ khác,

234
00:09:48,220 --> 00:09:49,423
vì sợ nó có mỗi một tay

235
00:09:49,423 --> 00:09:52,218
sẽ không chơi đùa hay tự vệ được.

236
00:09:52,218 --> 00:09:54,704
Thế là họ cho chơi với thỏ,

237
00:09:54,704 --> 00:09:57,517
Boonlua trở thành chú khỉ khác hẳn.

238
00:09:57,517 --> 00:09:59,499
Nó vui vẻ chơi với chú thỏ.

239
00:09:59,499 --> 00:10:01,779
Chúng liếm lông nhau 
và trở nên thân thiết.

240
00:10:01,779 --> 00:10:04,482
Nhưng rồi thỏ có con nhỏ,

241
00:10:04,482 --> 00:10:07,339
và Boonlua còn hạnh phúc hơn trước.

242
00:10:07,339 --> 00:10:09,589
Thỏ con đem lại

243
00:10:09,589 --> 00:10:11,434
cho nó niềm vui sống mỗi ngày.

244
00:10:11,434 --> 00:10:13,188
Thậm chí nó vui sướng đến nỗi

245
00:10:13,188 --> 00:10:15,191
không thèm ngủ.

246
00:10:15,191 --> 00:10:18,810
Nó trở nên bảo bọc thái quá bọn thỏ con,

247
00:10:18,810 --> 00:10:20,058
đến nỗi không muốn ngủ.

248
00:10:20,058 --> 00:10:21,499
Thỉnh thoảng nó thiếp đi

249
00:10:21,499 --> 00:10:23,390
trong lúc canh giữ chúng.

250
00:10:23,390 --> 00:10:25,833
Nó chăm sóc bảo vệ lũ thỏ đến mức

251
00:10:25,833 --> 00:10:27,588
người chăm nuôi thú

252
00:10:27,588 --> 00:10:29,950
phải đem bọn thỏ con đi nơi khác.

253
00:10:29,950 --> 00:10:31,885
Nó bảo bọc thỏ con đến mức

254
00:10:31,885 --> 00:10:33,764
nó sợ thỏ mẹ sẽ làm hại chúng.

255
00:10:33,764 --> 00:10:35,608
Khi dời bọn thỏ con đi nơi khác

256
00:10:35,608 --> 00:10:37,217
người nuôi thú sợ nó bị trầm cảm.

257
00:10:37,217 --> 00:10:38,449
Họ giải quyết bằng

258
00:10:38,449 --> 00:10:41,447
cách cho nó bạn thỏ khác để chơi.

259
00:10:41,447 --> 00:10:44,804
(tiếng cười)

260
00:10:44,804 --> 00:10:47,509
Theo thiển ý tôi thì
nó chẳng có vẻ trầm cảm gì.

261
00:10:47,509 --> 00:10:49,319
(cười)

262
00:10:51,059 --> 00:10:53,821
Điều tôi mong mọi người
cảm nhận được đó là

263
00:10:53,821 --> 00:10:56,900
bạn nên mạnh dạn

264
00:10:56,900 --> 00:10:59,373
tìm đoán hành vi

265
00:10:59,373 --> 00:11:01,196
các con vật bạn tiếp xúc nhiều.

266
00:11:01,196 --> 00:11:02,996
Khi bạn nghi rằng

267
00:11:02,996 --> 00:11:05,314
chú chó, chú mèo hay khỉ một tay

268
00:11:05,314 --> 00:11:06,742
nhà bạn hay nhà người quen

269
00:11:06,742 --> 00:11:10,537
đang bị trầm cảm hay chấn động tâm lý,

270
00:11:10,537 --> 00:11:12,663
có thể bạn đúng.

271
00:11:12,663 --> 00:11:15,471
Điều này nghe có vẻ như
nhân tính hóa khi mà

272
00:11:15,471 --> 00:11:18,464
ta dùng hành vi động vật

273
00:11:18,464 --> 00:11:22,116
để hiểu hành vi con người.

274
00:11:22,116 --> 00:11:24,257
Tôi không nghĩ việc này là vấn đề gì.

275
00:11:24,257 --> 00:11:26,349
Thực ta không thể không làm thế.

276
00:11:26,349 --> 00:11:29,251
Đâu phải bạn cắt não bạn ra

277
00:11:29,251 --> 00:11:31,355
rồi bỏ vào bình rồi ngồi đó

278
00:11:31,355 --> 00:11:33,560
suy ngẫm về tâm lý thú vật đâu.

279
00:11:33,560 --> 00:11:36,158
Ta lúc nào cũng đã là động vật rồi,

280
00:11:36,158 --> 00:11:38,678
băn khoăn về cảm xúc của động vật khác.

281
00:11:38,678 --> 00:11:41,671
Nếu được chọn, bạn sẽ biết
"nhân tính hoá" bằng cách nào cho tốt chứ ?

282
00:11:41,671 --> 00:11:43,931
Hay dùng phép này tuỳ tiện?

283
00:11:43,931 --> 00:11:46,215
Thường là phép này

284
00:11:46,215 --> 00:11:48,380
bị dùng tuỳ tiện.

285
00:11:48,380 --> 00:11:50,012
(tiếng cười)

286
00:11:50,012 --> 00:11:52,616
Như là làm lễ cưới cho chó corgi


287
00:11:52,616 --> 00:11:55,272
hay đến gần 
động vât hoang dã vì bạn tưởng

288
00:11:55,272 --> 00:11:57,228
bạn và con thú
có thần giao cách cảm.

289
00:11:57,228 --> 00:11:59,206
Tuỳ tiện là vậy đó.

290
00:11:59,206 --> 00:12:02,702
"Nhân tính hóa" một cách đúng đắn

291
00:12:02,702 --> 00:12:05,830
dựa trên
điểm tương quan giữa các loài động vật

292
00:12:05,830 --> 00:12:08,637
mà rút ra kết luận hữu ích

293
00:12:08,637 --> 00:12:12,276
về trí tuệ và kinh nghiệm của động vật.

294
00:12:12,276 --> 00:12:14,822
Có cả một ngành công nghiệp

295
00:12:14,822 --> 00:12:17,792
dựa trên việc "nhân tính hóa" này,

296
00:12:17,792 --> 00:12:20,953
đó là ngành dược tâm thần.

297
00:12:20,953 --> 00:12:25,473
Cứ 5 người Mỹ có 1 người
dùng thuốc tâm thần

298
00:12:25,473 --> 00:12:28,128
từ thuốc chống trầm cảm cho đến an thần

299
00:12:28,128 --> 00:12:29,950
để chữa bệnh tâm lý.

300
00:12:29,950 --> 00:12:31,784
Ngành dược tâm thần

301
00:12:31,784 --> 00:12:34,157
bắt nguồn từ ngành dược thí nghiệm

302
00:12:34,157 --> 00:12:35,889
trên động vật.

303
00:12:35,889 --> 00:12:38,399
Thuốc được thử trên động vật trước

304
00:12:38,399 --> 00:12:42,335
không chỉ để tìm độc tố
mà cả về ảnh hưởng hành vi.

305
00:12:42,335 --> 00:12:45,519
Loại thuốc an thần nổi tiếng Thorazine

306
00:12:45,519 --> 00:12:49,265
thử nghiệm trên chuột 
trước khi được dùng trên người.

307
00:12:49,265 --> 00:12:51,426
Thuốc chống bất an Librium

308
00:12:51,426 --> 00:12:55,249
cũng thử trên mèo dữ những năm 50

309
00:12:55,249 --> 00:12:57,640
để chuyển hoá chúng thành mèo hiền dịu hơn.

310
00:12:57,640 --> 00:13:02,200
Cả thuốc trầm cảm
trước tiên cũng được thử trên thỏ.

311
00:13:02,200 --> 00:13:05,104
Giờ đây, ta không chỉ 
cho động vật uống thuốc

312
00:13:05,104 --> 00:13:07,455
với mục đích nghiên cứu,

313
00:13:07,455 --> 00:13:09,946
mà chúng được
kê thuốc với tư cách là bệnh nhân,

314
00:13:09,946 --> 00:13:14,429
vì lý do nhân đạo hoặc có khi không.

315
00:13:14,429 --> 00:13:18,299
Sở thú sinh vật biển
cho hải cẩu mẹ uống thốc an thần

316
00:13:18,299 --> 00:13:20,943
khi con chúng được đưa đi nơi khác.

317
00:13:20,943 --> 00:13:23,226
Nhiều con khỉ vườn thú được uống

318
00:13:23,226 --> 00:13:25,292
thuốc an thần.

319
00:13:25,292 --> 00:13:28,165
Như chú chó Oliver của tôi

320
00:13:28,165 --> 00:13:31,404
được cho uống thuốc 
chống trầm cảm và an thần

321
00:13:31,404 --> 00:13:33,140
để nó đừng vô thức nhảy lầu,

322
00:13:33,140 --> 00:13:35,203
hay lao ra đường xe cộ.

323
00:13:35,203 --> 00:13:38,402
Gần đây trên báo Khoa học có đăng bài

324
00:13:38,402 --> 00:13:40,231
chứng minh rằng ngay cả loài giáp xác

325
00:13:40,231 --> 00:13:42,455
cũng có phản ứng với thuốc an thần

326
00:13:42,455 --> 00:13:44,730
Thuốc làm chúng mạnh dạn,
bớt hoạt động thái quá

327
00:13:44,730 --> 00:13:49,780
sẵn sàng khám phá môi trường xung quanh.

328
00:13:49,780 --> 00:13:52,138
Rất khó thống kê 
số lượng thú vật có dùng thuốc,

329
00:13:52,138 --> 00:13:55,602
nhưng tôi có thể đoán biết
ngành y dược cho thú y

330
00:13:55,602 --> 00:13:57,390
đang trên đà phát triển,

331
00:13:57,390 --> 00:14:00,113
từ doanh thu 7 tỷ đô năm 2011

332
00:14:00,113 --> 00:14:05,692
lên đến 9.25 tỷ trong năm 2015.

333
00:14:05,692 --> 00:14:09,539
Số loài có thể dùng thuốc là vô hạn định.

334
00:14:09,539 --> 00:14:13,774
Một số loài như 
khỉ Bonobo ở bang Milwaukee

335
00:14:13,774 --> 00:14:15,360
lúc đầu không được uống

336
00:14:15,360 --> 00:14:17,511
nhưng rồi họ lấy thuốc Paxil cho người

337
00:14:17,511 --> 00:14:19,907
chia cho khỉ vườn thú.

338
00:14:19,907 --> 00:14:24,916
(tiếng cười) (vỗ tay)

339
00:14:24,916 --> 00:14:27,805
Ngoài mục đích phục vụ y dược tâm thần,

340
00:14:27,805 --> 00:14:30,320
còn rất nhiều ví dụ

341
00:14:30,320 --> 00:14:32,968
can thiệp y tế đối với động vật.

342
00:14:32,968 --> 00:14:35,330
Có một bài học có lẽ

343
00:14:35,330 --> 00:14:37,772
ngành thú y có thể dạy cho

344
00:14:37,772 --> 00:14:39,458
y dược cho người.

345
00:14:39,458 --> 00:14:41,348
Ví dụ bạn dẫn chú chó

346
00:14:41,348 --> 00:14:43,148
mắc chứng cuồng bắt bóng

347
00:14:43,148 --> 00:14:44,926
đến phòng khám hành vi động vật.

348
00:14:44,926 --> 00:14:47,730
Bác sĩ không lao vào kê đơn ngay

349
00:14:47,730 --> 00:14:50,686
mà hỏi kỹ về cuộc sống con thú.

350
00:14:50,686 --> 00:14:53,622
Họ sẽ hỏi chú chó 
có hay ra ngoài trời không,

351
00:14:53,622 --> 00:14:56,276
có vận động không, có thường xuyên không,

352
00:14:56,276 --> 00:14:57,761
thời gian giao tiếp

353
00:14:57,761 --> 00:15:00,180
với người và các con chó khác bao lâu.

354
00:15:00,180 --> 00:15:02,390
Họ sẽ nói kỹ về các dạng trị liệu

355
00:15:02,390 --> 00:15:04,905
về tâm lý, các dạng chính

356
00:15:04,905 --> 00:15:07,165
từng được dùng.

357
00:15:07,165 --> 00:15:09,562
Đấy mới là những biểu hiện hữu ích nhất,

358
00:15:09,562 --> 00:15:12,891
đặc biệt là khi kết hợp với dược.

359
00:15:12,891 --> 00:15:15,344
Điều tôi cho là hữu ích nhất đối với

360
00:15:15,344 --> 00:15:17,301
với xã hội loài vật,

361
00:15:17,301 --> 00:15:20,439
là thời gian giao tiếp với động vật khác.

362
00:15:20,439 --> 00:15:24,347
Đôi khi tôi thấy tôi như

363
00:15:24,347 --> 00:15:26,851
động vật giao tiếp cho chó cưng,

364
00:15:26,851 --> 00:15:30,878
cũng như vẹt giao tiếp với một số người

365
00:15:30,878 --> 00:15:32,588
và người giao tiếp với vẹt,

366
00:15:32,588 --> 00:15:34,126
hay chó với voi,

367
00:15:34,126 --> 00:15:37,744
và voi đáp ứng nhu cầu
giao tiếp với các con voi khác.

368
00:15:37,744 --> 00:15:38,967
Không biết bạn thế nào

369
00:15:38,967 --> 00:15:41,217
chứ tôi hay nhận được thông tin trên mạng

370
00:15:41,217 --> 00:15:43,433
về tình bạn hy hữu ở động vật

371
00:15:43,433 --> 00:15:46,720
Tôi nghĩ phần lớn Facebook ngập tràn

372
00:15:46,720 --> 00:15:49,597
nào là bài ảnh khỉ nhận mèo làm con nuôi,

373
00:15:49,597 --> 00:15:54,413
rồi thì chó nuôi nai con như con mình,

374
00:15:54,413 --> 00:15:57,237
hay bò và lợn là đôi bạn thân.

375
00:15:57,237 --> 00:16:01,173
Tám, chín năm trước 
bạn mà hỏi ý kiến tôi về mấy bài post này,

376
00:16:01,173 --> 00:16:03,663
tôi sẽ bảo bạn 
mấy người đó cảm xúc mùi mẫn thái quá

377
00:16:03,663 --> 00:16:06,786
hay nhân tính hoá bọn thú vật quá đà

378
00:16:06,786 --> 00:16:09,565
hay chỉ giả vờ thế nào đấy, nhưng giờ thì

379
00:16:09,565 --> 00:16:12,517
tôi hiểu có nguyên nhân ẩn sau cả.

380
00:16:12,517 --> 00:16:16,112
Một nghiên cứu đáng tin cậy

381
00:16:16,112 --> 00:16:18,038
chứng minh rằng lượng oxytocin

382
00:16:18,038 --> 00:16:20,634
là chất gây cảm giác gắn kết đồng loại

383
00:16:20,634 --> 00:16:23,040
tiết ra khi ta yêu hay chăm sóc

384
00:16:23,040 --> 00:16:25,629
hay ở bên người ta quan tâm mật thiết.

385
00:16:25,629 --> 00:16:28,121
Lượng oxytocin tăng ở cả người và chó

386
00:16:28,121 --> 00:16:29,515
khi họ quan tâm đến nhau

387
00:16:29,515 --> 00:16:31,175
và thích ở bên nhau.

388
00:16:31,175 --> 00:16:33,484
Các nghiên cứu còn chứng minh oxytocin

389
00:16:33,484 --> 00:16:35,620
tăng lên ở cả cặp động vật với nhau,

390
00:16:35,620 --> 00:16:39,225
Ví dụ dê và chó làm bạn chơi đùa với nhau,

391
00:16:39,225 --> 00:16:43,684
lượng oxytocin trong chúng sẽ tăng lên.

392
00:16:43,684 --> 00:16:46,451
Tôi cũng học được từ một người bạn

393
00:16:46,451 --> 00:16:48,875
sức khoẻ tâm lý là con dao hai lưỡi.

394
00:16:48,875 --> 00:16:52,874
Anh tên Lonnie Hodge,
cựu chiến binh trong chiến tranh Việt Nam.

395
00:16:52,874 --> 00:16:55,496
Sau khi trở về Mỹ, anh giúp đỡ

396
00:16:55,496 --> 00:16:58,139
những người sống sót và

397
00:16:58,139 --> 00:16:59,667
mang chấn động chiến tranh.

398
00:16:59,667 --> 00:17:02,151
Bản thân anh cũng có 
chấn động chiến tranh và sợ độ cao.

399
00:17:02,151 --> 00:17:04,050
Bởi trong cuộc chiến, anh thường

400
00:17:04,050 --> 00:17:06,295
phải trượt dây quay lưng xuống đất

401
00:17:06,295 --> 00:17:07,730
ra khỏi trực thăng

402
00:17:07,730 --> 00:17:10,799
Anh được cử một chú chó
giống Labradoodle tên Gander

403
00:17:10,799 --> 00:17:14,250
nhằm giúp anh chữa chứng
chứng chấn động và sợ độ cao.

404
00:17:14,250 --> 00:17:16,910
Đây là ngày đầu họ gặp nhau.

405
00:17:16,910 --> 00:17:19,502
Thật là tuyệt bởi từ đó

406
00:17:19,502 --> 00:17:21,267
họ gắn bó bên nhau

407
00:17:21,267 --> 00:17:25,517
cùng đến thăm 
những cựu chiến binh khác mắc chứng tương tự

408
00:17:25,517 --> 00:17:28,579
Điều tôi thích ở
mối quan hệ Lonnie và Gander là

409
00:17:28,579 --> 00:17:30,357
khoảng vài tháng sau,

410
00:17:30,357 --> 00:17:33,684
chú chó Gander cũng sợ độ cao,

411
00:17:33,684 --> 00:17:37,981
có lẽ do nó quan sát chủ kỹ quá.

412
00:17:37,981 --> 00:17:41,450
Điều tuyệt với là, giờ 
nó vẫn là chú chó chữa bệnh tâm lý tuyệt vời,

413
00:17:41,450 --> 00:17:43,985
bời mỗi khi họ ở trên cao,

414
00:17:43,985 --> 00:17:47,343
Lonnie lo cho tâm lý của Gander quá

415
00:17:47,343 --> 00:17:53,317
anh thành ra hết sợ độ cao.

416
00:17:53,317 --> 00:17:56,598
Tôi dành thời gian
nghiên cứu về những câu chuyện thế này

417
00:17:56,598 --> 00:17:58,002
đào sâu tìm hiểu.

418
00:17:58,002 --> 00:18:00,456
Tôi dành nhiều năm để nghiên cứu,

419
00:18:00,456 --> 00:18:02,756
và điều này 
thay đổi thế giới quan của tôi.

420
00:18:02,756 --> 00:18:07,272
Tôi không còn nhìn nhận 
động vật ở dạng vô cảm quan

421
00:18:07,272 --> 00:18:08,920
Tôi nhìn nhận chúng như những cá nhân

422
00:18:08,920 --> 00:18:10,492
và nghĩ về chúng như các sinh vật

423
00:18:10,492 --> 00:18:13,251
với hệ thống dự báo đặc trưng riêng

424
00:18:13,251 --> 00:18:14,963
điều khiển cách chúng hành động

425
00:18:14,963 --> 00:18:17,272
và phản ứng với môi trường.

426
00:18:17,272 --> 00:18:20,160
Tôi tin điều này đã khiến tôi

427
00:18:20,160 --> 00:18:22,524
thành người hiếu kỳ và đễ đồng cảm hơn

428
00:18:22,524 --> 00:18:25,967
không chỉ với thú cưng cùng nhà,

429
00:18:25,967 --> 00:18:28,093
thỉnh thoảng còn cùng mâm,

430
00:18:28,093 --> 00:18:30,943
mà còn với người thân, người bạn,

431
00:18:30,943 --> 00:18:33,894
đang chống chọi với 
chứng lo lắng kinh niên

432
00:18:33,894 --> 00:18:36,521
do ám ảnh và các dạng bệnh khác.

433
00:18:36,521 --> 00:18:38,496
Tôi cũng thật sự tin rằng

434
00:18:38,496 --> 00:18:40,744
dù ta không thể biết chính xác

435
00:18:40,744 --> 00:18:44,131
điều gì đang xảy ra trong đầu chú heo,

436
00:18:44,131 --> 00:18:46,238
chú chó nhà bạn hay cả bạn đời bạn,

437
00:18:46,248 --> 00:18:50,055
không có nghĩa là
ta ngừng thông cảm và giúp đỡ họ.

438
00:18:50,055 --> 00:18:52,544
Bởi điều tốt nhất ta có thể làm

439
00:18:52,544 --> 00:18:56,840
là "nhân tính hóa" cho họ.

440
00:18:56,840 --> 00:19:00,341
Cha của Charles Darwin từng bảo ông

441
00:19:00,341 --> 00:19:05,560
ai trong đời cũng có thể phát điên.

442
00:19:05,560 --> 00:19:08,391
May mắn thay 
ta vẫn có thể tìm lại bình an tâm hồn

443
00:19:08,391 --> 00:19:10,562
nếu có sự trợ giúp của cộng đồng.

444
00:19:10,562 --> 00:19:12,618
XIn cảm ơn.

445
00:19:12,618 --> 00:19:16,191
(Vỗ tay)