0:00:01.089,0:00:05.153
Oliver là một anh chàng cực kì bảnh bao

0:00:05.153,0:00:09.974
đẹp trai, ngọt ngào và bất an

0:00:09.974,0:00:13.159
mà tôi rất mực yêu quý

0:00:13.159,0:00:16.080
(cười lớn)

0:00:16.080,0:00:17.746
Chàng ta là giống chó núi Đức

0:00:17.746,0:00:20.929
mà chồng cũ và tôi nhận nuôi

0:00:20.929,0:00:22.618
được khoảng sáu tháng thì

0:00:22.618,0:00:25.182
chúng tôi nhận ra nó là mối phiền toái

0:00:25.182,0:00:27.962
Nó bị hội chứng sợ bị bỏ rơi nặng

0:00:27.962,0:00:29.498
không lúc nào chịu ở một mình

0:00:29.498,0:00:32.626
Có lần nó nhảy xuống đất [br]từ lầu ba nơi chúng tôi ở

0:00:32.626,0:00:37.047
Nó ăn vải. Nó ăn đủ thứ, cả đồ tái chế

0:00:37.047,0:00:38.952
Nó đuổi bắt những con ruồi tưởng tượng

0:00:38.952,0:00:40.681
Nó mắc bệnh ảo giác

0:00:40.681,0:00:43.985
Nó được chuẩn đoán [br]mắc bệnh tăng động ở chó

0:00:43.985,0:00:47.331
mà đó chỉ mới là [br]phần nổi của tảng băng

0:00:47.331,0:00:51.432
Cũng như con người,

0:00:51.432,0:00:54.543
có khi ta cũng mất sáu tháng

0:00:54.543,0:00:56.580
mới nhận ra rằng

0:00:56.580,0:00:59.527
người bạn yêu có vấn đề tâm lý

0:00:59.527,0:01:00.938
(cười lớn)

0:01:00.938,0:01:04.872
Và phần lớn chúng ta không dẫn họ

0:01:04.872,0:01:07.008
lại chỗ quán bar nơi ta gặp họ

0:01:07.008,0:01:11.344
hay "hoàn" lại cho người mai mối

0:01:11.344,0:01:15.708
hay "trả hàng" lại Match.com [br](trang web hẹn hò online)

0:01:15.708,0:01:16.928
(cười)

0:01:16.928,0:01:18.727
Chúng ta vẫn cứ yêu họ

0:01:18.727,0:01:20.723
vẫn ở bên giúp đỡ họ

0:01:20.723,0:01:24.955
và đó là điều tôi làm[br]cho chú chó của mình

0:01:24.955,0:01:28.757
Tôi là một...- Tôi học Sinh học

0:01:28.757,0:01:31.377
Tôi có bằng Tiến sĩ lịch sử khoa học

0:01:31.377,0:01:32.882
của trường đại học MIT

0:01:32.882,0:01:34.580
Mười năm trước nếu bạn hỏi tôi

0:01:34.580,0:01:36.989
chú chó cưng, hoặc loài chó nói chung

0:01:36.989,0:01:38.825
có cảm xúc không? Tôi sẽ nói có.

0:01:38.825,0:01:40.289
Nhưng chắc tôi sẽ không nói

0:01:40.289,0:01:42.587
chúng có thể [br]mắc bệnh bất an kinh niên

0:01:42.587,0:01:46.678
có đơn thuốc an thần và bác sĩ trị liệu.

0:01:46.678,0:01:50.624
Nhưng khi tôi trở nên gắn bó, tôi nhận ra rằng

0:01:50.624,0:01:53.250
việc chó cũng có thể được chữa bệnh

0:01:53.250,0:01:55.864
để vượt qua nỗi sợ hãi và lo lắng,

0:01:55.864,0:01:58.227
Nó đã thay đổi cuộc sống của tôi.

0:01:58.227,0:02:00.764
Mở rộng tầm nhìn của tôi.

0:02:00.764,0:02:03.131
Và tôi thật sự đã dành 7 năm qua,

0:02:03.131,0:02:05.730
nghiên cứu bệnh tâm lý ở động vật.

0:02:05.730,0:02:07.075
Chúng có thể[br]mắc bệnh tâm lý không?

0:02:07.075,0:02:10.080
Nếu có,[br]điều đó có ý nghĩa gì đối với chúng ta?

0:02:10.080,0:02:12.879
Tôi nghiên cứu ra được rằng,

0:02:12.879,0:02:14.819
động vật có thể mắc bệnh tâm lý.

0:02:14.819,0:02:19.295
Việc nhận biết bệnh lý ở động vật

0:02:19.295,0:02:21.377
giúp ta dễ làm thân với chúng,

0:02:21.377,0:02:25.431
và cũng giúp ta hiểu bản thân ta hơn.

0:02:25.431,0:02:27.897
Ví dụ như việc chẩn bệnh.

0:02:28.877,0:02:31.558
Nhiều người nghĩ rằng làm sao hiểu được

0:02:31.558,0:02:33.511
động vật nghĩ gì,

0:02:34.021,0:02:35.299
điều đó cũng đúng.

0:02:35.299,0:02:37.891
Nhưng bất kì ai có mối quan hệ

0:02:37.891,0:02:39.747
hay ít nhất như trường hợp của tôi,

0:02:39.747,0:02:41.547
dù bạn có hỏi những người xung quanh

0:02:41.547,0:02:43.741
hay bố mẹ, con cái họ cảm thấy thế nào

0:02:43.741,0:02:45.551
chưa chắc họ sẽ nói cho bạn hiểu,

0:02:45.551,0:02:47.869
Họ có thể không diễn giải được

0:02:47.869,0:02:48.932
chính xác cảm giác đó,

0:02:48.932,0:02:50.775
có khi họ còn không nhận thức được.

0:02:50.775,0:02:52.640
Thực ra có thể tìm hiểu cảm xúc một người

0:02:52.640,0:02:54.386
thông qua đối thoại bằng lời

0:02:54.386,0:02:56.790
để hiểu những cảm xúc phiền muộn của họ.

0:02:56.790,0:02:59.217
Những năm trước thế kỉ 20

0:02:59.217,0:03:01.737
nhà vật lí trị liệu thường

0:03:01.737,0:03:05.235
chẩn đoán chứng [br]trầm cảm qua quan sát bên ngoài.

0:03:05.235,0:03:06.918
Bên cạnh đó, tình hình

0:03:06.918,0:03:08.513
bệnh tâm lý ở động vật

0:03:08.513,0:03:10.706
cũng chỉ được xem xét gần đây.

0:03:10.706,0:03:12.619
Bệnh tâm lý thường gặp gặp nhất ở Mỹ

0:03:12.619,0:03:15.339
là chứng rối loạn vì sợ và lo lắng,

0:03:15.339,0:03:17.308
Nghĩ kỹ mà xem, cảm xúc sợ hãi và lo lắng

0:03:17.308,0:03:21.500
thực ra là những cảm xúc [br]cực kỳ hữu ích xuất phát từ động vật.

0:03:21.500,0:03:24.600
Thường ta chỉ thấy sợ [br]khi ở trong tình trạng nguy hiểm

0:03:24.600,0:03:25.897
và một khi thấy sợ,

0:03:25.897,0:03:27.526
ta có động lực

0:03:27.526,0:03:29.357
tránh xa khỏi nơi nguy hiểm

0:03:29.357,0:03:34.326
Vấn đề là ta lại thấy sợ và lo lắng [br]trong tình huống không thích hợp.

0:03:34.326,0:03:37.536
Rối loạn tâm trạng cũng là một trong những

0:03:37.536,0:03:41.042
cái hại của động vật có cảm xúc,

0:03:41.042,0:03:44.207
chứng rối loạn [br]mất kiểm soát (OCD) cũng thế,

0:03:44.207,0:03:47.616
thường là biểu hiện của[br]những cảm xúc động vật rất có ích

0:03:47.616,0:03:50.396
để chúng giữ vệ sinh cho bản thân.

0:03:50.396,0:03:52.544
Một số mẹo khi vào lãnh thổ của bệnh lý tâm thần

0:03:52.544,0:03:53.690
khi bạn hành động giống như

0:03:53.690,0:03:56.293
liên tục rửa tay [br]hay liên tục làm sạch chân

0:03:56.293,0:03:58.359
hay bạn tự đặt ra [br]nghi thức nghiêm ngặt đến nỗi

0:03:58.359,0:04:00.451
bạn không thể ngồi xuống ăn cơm

0:04:00.451,0:04:03.443
nếu như chưa làm xong nghi thức đó.

0:04:03.443,0:04:07.774
Đối với người, ta có[br]quyển "Hướng dẫn đoán chẩn bệnh tật"

0:04:07.774,0:04:09.901
tức bộ toàn thư cập nhật nhất

0:04:09.901,0:04:12.634
về toàn bộ các bệnh tâm lý được công nhận.

0:04:12.634,0:04:15.885
Còn với động vật, ta chỉ có... Youtube.

0:04:15.885,0:04:17.491
(Tiếng cười)

0:04:17.491,0:04:20.138
Đây là kết quả tôi tìm [br]cho từ khoá "OCD ở chó"

0:04:20.138,0:04:21.926
nhưng bạn nên tìm thử từ khoá

0:04:21.926,0:04:24.877
"OCD ở mèo" còn thú vị hơn nữa.

0:04:24.877,0:04:28.271
Bạn sẽ sốc bởi kết quả tìm được cho xem.

0:04:28.271,0:04:31.570
Tôi sẽ cho bạn xem vài ví dụ.

0:04:32.770,0:04:35.492
Đây là ví dụ về chứng cuồng bắt bóng

0:04:35.492,0:04:38.568
Trông thì buồn cười và dễ thương thật đấy.

0:04:38.568,0:04:42.063
Vấn đề là, những chú chó [br]mắc chứng OCD thế này

0:04:42.063,0:04:44.965
Có thể lặp lại hành vi cả ngày trời.

0:04:44.965,0:04:46.237
Chúng sẽ không thèm đi dạo

0:04:46.237,0:04:47.891
không cần đồng loại bè bạn

0:04:47.891,0:04:49.477
không thèm ăn

0:04:49.477,0:04:51.010
Chúng tập trung cao độ

0:04:51.010,0:04:54.127
đuổi bắt đuôi liên tục không nghỉ.

0:04:54.127,0:04:57.528
Đây là chú mèo tên Gizmo.

0:04:57.528,0:05:00.740
Có vẻ chú đang rình mò thì phải,

0:05:00.740,0:05:04.054
nhưng chú cứ thế này giờ này sang giờ khác

0:05:04.054,0:05:07.558
ngồi bệ cửa mà lật thanh rèm cửa

0:05:07.558,0:05:09.092
lặp đi lặp lại.

0:05:09.092,0:05:11.569
Đây cũng là một ví dụ về

0:05:11.569,0:05:13.353
hành vị rối loạn lặp lại

0:05:13.353,0:05:16.060
Chú gấu ở sở thú Oakland tên TIng Ting.

0:05:16.060,0:05:17.825
Nếu bạn đứng xem lúc này

0:05:17.825,0:05:18.776
bạn sẽ chỉ tưởng

0:05:18.776,0:05:20.490
chú đang nghịch cành cây

0:05:20.490,0:05:22.536
nhưng TIng Ting cứ nghịch suốt ngày,

0:05:22.536,0:05:24.132
và nếu bạn chú ý quan sát

0:05:24.132,0:05:27.803
suốt độ dài nửa tiếng của clip này,

0:05:27.803,0:05:29.829
bạn sẽ thấy chú chỉ làm đúng một việc

0:05:29.829,0:05:31.978
đặt cành cây đúng thứ tự đó, quay cành cây

0:05:31.978,0:05:34.328
đúng một kiểu lặp đi lặp lại.

0:05:34.328,0:05:36.820
Một hành vi cực kỳ phổ biến nữa,

0:05:36.820,0:05:38.644
đặc biệt ở thú bị nhốt

0:05:38.644,0:05:43.204
là đi qua lại hoặc lắc người.

0:05:43.204,0:05:44.880
Con người cũng thế thôi.

0:05:44.880,0:05:46.624
Ta cũng lắc người,

0:05:46.624,0:05:48.211
quay ngang quay ngửa.

0:05:48.211,0:05:50.482
Đôi khi ta làm thế để

0:05:50.482,0:05:52.028
để trấn an bản thân,

0:05:52.028,0:05:54.678
thì thú vật cũng có mục đích như vậy.

0:05:54.678,0:05:56.364
Nhưng thú vật không chỉ

0:05:56.364,0:05:58.130
mắc chứng cuồng lặp hành động

0:05:58.130,0:06:00.258
Đây là khỉ Gigi sống ở

0:06:00.258,0:06:01.919
vườn thú Frankin ở Boston.

0:06:01.919,0:06:04.127
Nó có bác sĩ tâm lý từ Havard theo dõi

0:06:04.127,0:06:05.849
và đang được chữa [br]bệnh rối loạn tâm trạng

0:06:05.849,0:06:07.432
và một số bệnh khác.

0:06:07.432,0:06:10.427
Nhiều động vật mắc bệnh này.

0:06:10.427,0:06:11.855
Rất nhiều là khác...

0:06:11.855,0:06:13.390
ví dụ như loài ngựa

0:06:13.390,0:06:15.072
chúng có hành vi huỷ hoại bản thân.

0:06:15.072,0:06:16.357
Chúng sẽ cắn xé đủ thứ

0:06:16.357,0:06:18.503
hoặc cắn xé bản thân

0:06:18.503,0:06:20.201
chỉ để địu đi.

0:06:20.201,0:06:21.508
Hành vi này khá giống

0:06:21.508,0:06:25.249
việc một số người tự rạch tay chân.

0:06:25.249,0:06:26.562
Thú vật có thể tự nhổ lông

0:06:26.562,0:06:30.319
Nếu bạn có lông vũ hoặc da dày

0:06:30.319,0:06:32.294
bạn cũng tự nhổ lông cạo da mình được.

0:06:32.294,0:06:34.616
Một số loài vẹt cũng được nghiên cứu

0:06:34.616,0:06:37.714
để hiểu bệnh cuồng bứt tóc cào da ở người,

0:06:37.714,0:06:39.161
chứng bệnh gây hại đến

0:06:39.161,0:06:41.441
20 triệu người Mỹ.

0:06:41.441,0:06:43.509
Chuột bạch cũng có chứng này.

0:06:43.509,0:06:45.742
Ở chuột, ta gọi là chứng cắt lông.

0:06:45.742,0:06:48.819
Những chú chó quân đội [br]trong chiến tranh Afghanistan

0:06:48.819,0:06:51.800
sau khi trở về nhiều chú[br]mắc chứng chấn động chiến tranh,

0:06:51.800,0:06:54.512
rất khó hoà nhập lại [br]với cộng đồng văn minh

0:06:54.512,0:06:55.797
sau khi thôi chiến đấu.

0:06:55.797,0:06:58.403
Chúng sẽ đâm sợ người có râu rậm

0:06:58.403,0:07:01.116
hoặc sợ vào trong xe hơi.

0:07:01.116,0:07:03.882
Tôi cũng có một lưu ý ở đây.

0:07:03.882,0:07:06.559
Tôi không cho rằng [br]chứng chấn động chiến tranh

0:07:06.559,0:07:09.360
ở chó cũng biểu hiện như người,

0:07:09.360,0:07:11.835
cũng như biểu hiện chấn động

0:07:11.835,0:07:12.930
ở tôi sẽ khác ở bạn,

0:07:12.930,0:07:16.632
chứng lo lắng bất an [br]của tôi cũng khác bạn.

0:07:16.632,0:07:18.337
Mỗi người một vẻ.

0:07:18.337,0:07:21.172
Mỗi người có điểm nhạy cảm khác nhau.

0:07:21.172,0:07:24.913
Nếu có 2 chú chó, được nuôi cùng nhà,

0:07:24.913,0:07:27.260
đối mặt những tình huống giống nhau,

0:07:27.260,0:07:31.159
một chú có thể [br]mắc chứng suy nhược do sợ xe máy,

0:07:31.159,0:07:33.907
hoặc cuồng sợ tiếng bíp lò vi sóng,

0:07:33.907,0:07:35.762
còn chú kia hoàn toàn bình thường.

0:07:35.762,0:07:38.595
Có một điều nhiều người hỏi tôi:

0:07:38.595,0:07:40.538
Những ví dụ nãy giờ là động vật

0:07:40.538,0:07:42.167
rối loạn tâm lý do hành vi người,

0:07:42.167,0:07:46.090
hay là chỉ khi bị lạm dụng, ngược đãi[br]thú vật mới có rối loạn tâm lý?

0:07:46.090,0:07:47.619
Câu trả lời thực ra

0:07:47.619,0:07:51.174
phức tạp hơn thế nhiều.

0:07:51.174,0:07:54.161
Tôi cũng có một may mắn

0:07:54.161,0:07:57.220
xuất bản sách về vấn đề này,

0:07:58.540,0:08:01.355
Giờ thì mỗi khi mở email

0:08:01.355,0:08:02.809
hoặc đi họp

0:08:02.809,0:08:04.921
thậm chí là khi dự tiệc,

0:08:04.921,0:08:06.822
mọi người hay kể tôi nghe

0:08:06.822,0:08:08.576
chuyện hành vi lạ ở thú vật.

0:08:08.576,0:08:11.020
Gần đây trong [br]buổi nói chuyện ở California,

0:08:11.020,0:08:13.450
có một phụ nữ[br]xin trình bày ý kiến

0:08:13.450,0:08:17.126
"Bác sĩ Braitman ơi,[br]hình như mèo nhà tôi bị chấn động tâm lý."

0:08:17.126,0:08:20.490
Tôi hỏi: "Thật ư? Tại sao thế?"

0:08:20.490,0:08:23.939
Cô ấy kể về chú mèo tên Ping[br]được đưa về trại thú

0:08:23.939,0:08:26.641
từ nhà một người lớn tuổi sống,

0:08:26.641,0:08:28.902
sau khi người này đột ngột

0:08:28.902,0:08:31.727
lên cơn đau tim[br]và qua đời trong lúc hút bụi.

0:08:31.727,0:08:34.661
Một tuần sau, Ping được phát hiện

0:08:34.661,0:08:36.655
và đưa ra khỏi nhà cùng với xác người chủ,

0:08:36.655,0:08:40.042
trong khi máy hút bụi mở suốt.

0:08:40.042,0:08:45.350
Tôi suy nghĩ về tai nạn đó[br]suốt hai năm sau đó.

0:08:45.350,0:08:47.960
Chú mèo đâm sợ [br]máy hút bụi mỗi khi có ai dùng.

0:08:47.960,0:08:49.750
Chú sợ hãi tột độ.

0:08:49.750,0:08:52.190
Nó sẽ trốn vào tủ,

0:08:52.190,0:08:53.992
run sợ lẩy bẩy yếu cả người.

0:08:53.992,0:08:56.820
Nhưng với tình thương và sự kiên nhẫn

0:08:56.820,0:08:58.726
của gia đình mới,

0:08:58.726,0:08:59.980
ba năm sau,

0:08:59.980,0:09:03.225
chú đã thành chú mèo tự tin, khoẻ mạnh.

0:09:03.225,0:09:06.180
Một câu chuyện khác về[br]việc hồi phục rối loạn tâm lý

0:09:06.180,0:09:07.676
xảy ra vài năm trước.

0:09:07.676,0:09:09.916
Tôi đang nghiên cứu ở Thái Lan

0:09:09.916,0:09:13.010
và gặp một chú khỉ tên Boonlua.

0:09:13.010,0:09:15.282
Khi còn bé,

0:09:15.282,0:09:17.296
nó bị một bầy chó tấn công

0:09:17.296,0:09:22.140
bị cắn nát chân và một tay,

0:09:22.140,0:09:25.283
nó cố lết đến một ngôi chùa, từ đó

0:09:25.283,0:09:26.834
các thầy tu chăm sóc nó.

0:09:26.834,0:09:29.445
Họ gọi bác sĩ thú y đến cứu chữa.

0:09:29.445,0:09:31.660
Cuối cùng thì,

0:09:31.660,0:09:33.453
Boonlua được đưa đến trại voi,

0:09:33.453,0:09:36.422
chủ trại quyết định nuôi nó

0:09:36.422,0:09:37.785
họ dần hiểu nó thích gì,

0:09:37.785,0:09:39.804
nó thích kẹo Mentos bạc hà

0:09:39.804,0:09:43.281
kẹo bọ cứng và trứng.

0:09:43.281,0:09:46.453
Họ lo là nó cô đơn thiếu bạn,

0:09:46.453,0:09:48.220
nhưng họ không cho [br]nó chơi với những con khỉ khác,

0:09:48.220,0:09:49.423
vì sợ nó có mỗi một tay

0:09:49.423,0:09:52.218
sẽ không chơi đùa hay tự vệ được.

0:09:52.218,0:09:54.704
Thế là họ cho chơi với thỏ,

0:09:54.704,0:09:57.517
Boonlua trở thành chú khỉ khác hẳn.

0:09:57.517,0:09:59.499
Nó vui vẻ chơi với chú thỏ.

0:09:59.499,0:10:01.779
Chúng liếm lông nhau [br]và trở nên thân thiết.

0:10:01.779,0:10:04.482
Nhưng rồi thỏ có con nhỏ,

0:10:04.482,0:10:07.339
và Boonlua còn hạnh phúc hơn trước.

0:10:07.339,0:10:09.589
Thỏ con đem lại

0:10:09.589,0:10:11.434
cho nó niềm vui sống mỗi ngày.

0:10:11.434,0:10:13.188
Thậm chí nó vui sướng đến nỗi

0:10:13.188,0:10:15.191
không thèm ngủ.

0:10:15.191,0:10:18.810
Nó trở nên bảo bọc thái quá bọn thỏ con,

0:10:18.810,0:10:20.058
đến nỗi không muốn ngủ.

0:10:20.058,0:10:21.499
Thỉnh thoảng nó thiếp đi

0:10:21.499,0:10:23.390
trong lúc canh giữ chúng.

0:10:23.390,0:10:25.833
Nó chăm sóc bảo vệ lũ thỏ đến mức

0:10:25.833,0:10:27.588
người chăm nuôi thú

0:10:27.588,0:10:29.950
phải đem bọn thỏ con đi nơi khác.

0:10:29.950,0:10:31.885
Nó bảo bọc thỏ con đến mức

0:10:31.885,0:10:33.764
nó sợ thỏ mẹ sẽ làm hại chúng.

0:10:33.764,0:10:35.608
Khi dời bọn thỏ con đi nơi khác

0:10:35.608,0:10:37.217
người nuôi thú sợ nó bị trầm cảm.

0:10:37.217,0:10:38.449
Họ giải quyết bằng

0:10:38.449,0:10:41.447
cách cho nó bạn thỏ khác để chơi.

0:10:41.447,0:10:44.804
(tiếng cười)

0:10:44.804,0:10:47.509
Theo thiển ý tôi thì[br]nó chẳng có vẻ trầm cảm gì.

0:10:47.509,0:10:49.319
(cười)

0:10:51.059,0:10:53.821
Điều tôi mong mọi người[br]cảm nhận được đó là

0:10:53.821,0:10:56.900
bạn nên mạnh dạn

0:10:56.900,0:10:59.373
tìm đoán hành vi

0:10:59.373,0:11:01.196
các con vật bạn tiếp xúc nhiều.

0:11:01.196,0:11:02.996
Khi bạn nghi rằng

0:11:02.996,0:11:05.314
chú chó, chú mèo hay khỉ một tay

0:11:05.314,0:11:06.742
nhà bạn hay nhà người quen

0:11:06.742,0:11:10.537
đang bị trầm cảm hay chấn động tâm lý,

0:11:10.537,0:11:12.663
có thể bạn đúng.

0:11:12.663,0:11:15.471
Điều này nghe có vẻ như[br]nhân tính hóa khi mà

0:11:15.471,0:11:18.464
ta dùng hành vi động vật

0:11:18.464,0:11:22.116
để hiểu hành vi con người.

0:11:22.116,0:11:24.257
Tôi không nghĩ việc này là vấn đề gì.

0:11:24.257,0:11:26.349
Thực ta không thể không làm thế.

0:11:26.349,0:11:29.251
Đâu phải bạn cắt não bạn ra

0:11:29.251,0:11:31.355
rồi bỏ vào bình rồi ngồi đó

0:11:31.355,0:11:33.560
suy ngẫm về tâm lý thú vật đâu.

0:11:33.560,0:11:36.158
Ta lúc nào cũng đã là động vật rồi,

0:11:36.158,0:11:38.678
băn khoăn về cảm xúc của động vật khác.

0:11:38.678,0:11:41.671
Nếu được chọn, bạn sẽ biết[br]"nhân tính hoá" bằng cách nào cho tốt chứ ?

0:11:41.671,0:11:43.931
Hay dùng phép này tuỳ tiện?

0:11:43.931,0:11:46.215
Thường là phép này

0:11:46.215,0:11:48.380
bị dùng tuỳ tiện.

0:11:48.380,0:11:50.012
(tiếng cười)

0:11:50.012,0:11:52.616
Như là làm lễ cưới cho chó corgi[br]

0:11:52.616,0:11:55.272
hay đến gần [br]động vât hoang dã vì bạn tưởng

0:11:55.272,0:11:57.228
bạn và con thú[br]có thần giao cách cảm.

0:11:57.228,0:11:59.206
Tuỳ tiện là vậy đó.

0:11:59.206,0:12:02.702
"Nhân tính hóa" một cách đúng đắn

0:12:02.702,0:12:05.830
dựa trên[br]điểm tương quan giữa các loài động vật

0:12:05.830,0:12:08.637
mà rút ra kết luận hữu ích

0:12:08.637,0:12:12.276
về trí tuệ và kinh nghiệm của động vật.

0:12:12.276,0:12:14.822
Có cả một ngành công nghiệp

0:12:14.822,0:12:17.792
dựa trên việc "nhân tính hóa" này,

0:12:17.792,0:12:20.953
đó là ngành dược tâm thần.

0:12:20.953,0:12:25.473
Cứ 5 người Mỹ có 1 người[br]dùng thuốc tâm thần

0:12:25.473,0:12:28.128
từ thuốc chống trầm cảm cho đến an thần

0:12:28.128,0:12:29.950
để chữa bệnh tâm lý.

0:12:29.950,0:12:31.784
Ngành dược tâm thần

0:12:31.784,0:12:34.157
bắt nguồn từ ngành dược thí nghiệm

0:12:34.157,0:12:35.889
trên động vật.

0:12:35.889,0:12:38.399
Thuốc được thử trên động vật trước

0:12:38.399,0:12:42.335
không chỉ để tìm độc tố[br]mà cả về ảnh hưởng hành vi.

0:12:42.335,0:12:45.519
Loại thuốc an thần nổi tiếng Thorazine

0:12:45.519,0:12:49.265
thử nghiệm trên chuột [br]trước khi được dùng trên người.

0:12:49.265,0:12:51.426
Thuốc chống bất an Librium

0:12:51.426,0:12:55.249
cũng thử trên mèo dữ những năm 50

0:12:55.249,0:12:57.640
để chuyển hoá chúng thành mèo hiền dịu hơn.

0:12:57.640,0:13:02.200
Cả thuốc trầm cảm[br]trước tiên cũng được thử trên thỏ.

0:13:02.200,0:13:05.104
Giờ đây, ta không chỉ [br]cho động vật uống thuốc

0:13:05.104,0:13:07.455
với mục đích nghiên cứu,

0:13:07.455,0:13:09.946
mà chúng được[br]kê thuốc với tư cách là bệnh nhân,

0:13:09.946,0:13:14.429
vì lý do nhân đạo hoặc có khi không.

0:13:14.429,0:13:18.299
Sở thú sinh vật biển[br]cho hải cẩu mẹ uống thốc an thần

0:13:18.299,0:13:20.943
khi con chúng được đưa đi nơi khác.

0:13:20.943,0:13:23.226
Nhiều con khỉ vườn thú được uống

0:13:23.226,0:13:25.292
thuốc an thần.

0:13:25.292,0:13:28.165
Như chú chó Oliver của tôi

0:13:28.165,0:13:31.404
được cho uống thuốc [br]chống trầm cảm và an thần

0:13:31.404,0:13:33.140
để nó đừng vô thức nhảy lầu,

0:13:33.140,0:13:35.203
hay lao ra đường xe cộ.

0:13:35.203,0:13:38.402
Gần đây trên báo Khoa học có đăng bài

0:13:38.402,0:13:40.231
chứng minh rằng ngay cả loài giáp xác

0:13:40.231,0:13:42.455
cũng có phản ứng với thuốc an thần

0:13:42.455,0:13:44.730
Thuốc làm chúng mạnh dạn,[br]bớt hoạt động thái quá

0:13:44.730,0:13:49.780
sẵn sàng khám phá môi trường xung quanh.

0:13:49.780,0:13:52.138
Rất khó thống kê [br]số lượng thú vật có dùng thuốc,

0:13:52.138,0:13:55.602
nhưng tôi có thể đoán biết[br]ngành y dược cho thú y

0:13:55.602,0:13:57.390
đang trên đà phát triển,

0:13:57.390,0:14:00.113
từ doanh thu 7 tỷ đô năm 2011

0:14:00.113,0:14:05.692
lên đến 9.25 tỷ trong năm 2015.

0:14:05.692,0:14:09.539
Số loài có thể dùng thuốc là vô hạn định.

0:14:09.539,0:14:13.774
Một số loài như [br]khỉ Bonobo ở bang Milwaukee

0:14:13.774,0:14:15.360
lúc đầu không được uống

0:14:15.360,0:14:17.511
nhưng rồi họ lấy thuốc Paxil cho người

0:14:17.511,0:14:19.907
chia cho khỉ vườn thú.

0:14:19.907,0:14:24.916
(tiếng cười) (vỗ tay)

0:14:24.916,0:14:27.805
Ngoài mục đích phục vụ y dược tâm thần,

0:14:27.805,0:14:30.320
còn rất nhiều ví dụ

0:14:30.320,0:14:32.968
can thiệp y tế đối với động vật.

0:14:32.968,0:14:35.330
Có một bài học có lẽ

0:14:35.330,0:14:37.772
ngành thú y có thể dạy cho

0:14:37.772,0:14:39.458
y dược cho người.

0:14:39.458,0:14:41.348
Ví dụ bạn dẫn chú chó

0:14:41.348,0:14:43.148
mắc chứng cuồng bắt bóng

0:14:43.148,0:14:44.926
đến phòng khám hành vi động vật.

0:14:44.926,0:14:47.730
Bác sĩ không lao vào kê đơn ngay

0:14:47.730,0:14:50.686
mà hỏi kỹ về cuộc sống con thú.

0:14:50.686,0:14:53.622
Họ sẽ hỏi chú chó [br]có hay ra ngoài trời không,

0:14:53.622,0:14:56.276
có vận động không, có thường xuyên không,

0:14:56.276,0:14:57.761
thời gian giao tiếp

0:14:57.761,0:15:00.180
với người và các con chó khác bao lâu.

0:15:00.180,0:15:02.390
Họ sẽ nói kỹ về các dạng trị liệu

0:15:02.390,0:15:04.905
về tâm lý, các dạng chính

0:15:04.905,0:15:07.165
từng được dùng.

0:15:07.165,0:15:09.562
Đấy mới là những biểu hiện hữu ích nhất,

0:15:09.562,0:15:12.891
đặc biệt là khi kết hợp với dược.

0:15:12.891,0:15:15.344
Điều tôi cho là hữu ích nhất đối với

0:15:15.344,0:15:17.301
với xã hội loài vật,

0:15:17.301,0:15:20.439
là thời gian giao tiếp với động vật khác.

0:15:20.439,0:15:24.347
Đôi khi tôi thấy tôi như

0:15:24.347,0:15:26.851
động vật giao tiếp cho chó cưng,

0:15:26.851,0:15:30.878
cũng như vẹt giao tiếp với một số người

0:15:30.878,0:15:32.588
và người giao tiếp với vẹt,

0:15:32.588,0:15:34.126
hay chó với voi,

0:15:34.126,0:15:37.744
và voi đáp ứng nhu cầu[br]giao tiếp với các con voi khác.

0:15:37.744,0:15:38.967
Không biết bạn thế nào

0:15:38.967,0:15:41.217
chứ tôi hay nhận được thông tin trên mạng

0:15:41.217,0:15:43.433
về tình bạn hy hữu ở động vật

0:15:43.433,0:15:46.720
Tôi nghĩ phần lớn Facebook ngập tràn

0:15:46.720,0:15:49.597
nào là bài ảnh khỉ nhận mèo làm con nuôi,

0:15:49.597,0:15:54.413
rồi thì chó nuôi nai con như con mình,

0:15:54.413,0:15:57.237
hay bò và lợn là đôi bạn thân.

0:15:57.237,0:16:01.173
Tám, chín năm trước [br]bạn mà hỏi ý kiến tôi về mấy bài post này,

0:16:01.173,0:16:03.663
tôi sẽ bảo bạn [br]mấy người đó cảm xúc mùi mẫn thái quá

0:16:03.663,0:16:06.786
hay nhân tính hoá bọn thú vật quá đà

0:16:06.786,0:16:09.565
hay chỉ giả vờ thế nào đấy, nhưng giờ thì

0:16:09.565,0:16:12.517
tôi hiểu có nguyên nhân ẩn sau cả.

0:16:12.517,0:16:16.112
Một nghiên cứu đáng tin cậy

0:16:16.112,0:16:18.038
chứng minh rằng lượng oxytocin

0:16:18.038,0:16:20.634
là chất gây cảm giác gắn kết đồng loại

0:16:20.634,0:16:23.040
tiết ra khi ta yêu hay chăm sóc

0:16:23.040,0:16:25.629
hay ở bên người ta quan tâm mật thiết.

0:16:25.629,0:16:28.121
Lượng oxytocin tăng ở cả người và chó

0:16:28.121,0:16:29.515
khi họ quan tâm đến nhau

0:16:29.515,0:16:31.175
và thích ở bên nhau.

0:16:31.175,0:16:33.484
Các nghiên cứu còn chứng minh oxytocin

0:16:33.484,0:16:35.620
tăng lên ở cả cặp động vật với nhau,

0:16:35.620,0:16:39.225
Ví dụ dê và chó làm bạn chơi đùa với nhau,

0:16:39.225,0:16:43.684
lượng oxytocin trong chúng sẽ tăng lên.

0:16:43.684,0:16:46.451
Tôi cũng học được từ một người bạn

0:16:46.451,0:16:48.875
sức khoẻ tâm lý là con dao hai lưỡi.

0:16:48.875,0:16:52.874
Anh tên Lonnie Hodge,[br]cựu chiến binh trong chiến tranh Việt Nam.

0:16:52.874,0:16:55.496
Sau khi trở về Mỹ, anh giúp đỡ

0:16:55.496,0:16:58.139
những người sống sót và

0:16:58.139,0:16:59.667
mang chấn động chiến tranh.

0:16:59.667,0:17:02.151
Bản thân anh cũng có [br]chấn động chiến tranh và sợ độ cao.

0:17:02.151,0:17:04.050
Bởi trong cuộc chiến, anh thường

0:17:04.050,0:17:06.295
phải trượt dây quay lưng xuống đất

0:17:06.295,0:17:07.730
ra khỏi trực thăng

0:17:07.730,0:17:10.799
Anh được cử một chú chó[br]giống Labradoodle tên Gander

0:17:10.799,0:17:14.250
nhằm giúp anh chữa chứng[br]chứng chấn động và sợ độ cao.

0:17:14.250,0:17:16.910
Đây là ngày đầu họ gặp nhau.

0:17:16.910,0:17:19.502
Thật là tuyệt bởi từ đó

0:17:19.502,0:17:21.267
họ gắn bó bên nhau

0:17:21.267,0:17:25.517
cùng đến thăm [br]những cựu chiến binh khác mắc chứng tương tự

0:17:25.517,0:17:28.579
Điều tôi thích ở[br]mối quan hệ Lonnie và Gander là

0:17:28.579,0:17:30.357
khoảng vài tháng sau,

0:17:30.357,0:17:33.684
chú chó Gander cũng sợ độ cao,

0:17:33.684,0:17:37.981
có lẽ do nó quan sát chủ kỹ quá.

0:17:37.981,0:17:41.450
Điều tuyệt với là, giờ [br]nó vẫn là chú chó chữa bệnh tâm lý tuyệt vời,

0:17:41.450,0:17:43.985
bời mỗi khi họ ở trên cao,

0:17:43.985,0:17:47.343
Lonnie lo cho tâm lý của Gander quá

0:17:47.343,0:17:53.317
anh thành ra hết sợ độ cao.

0:17:53.317,0:17:56.598
Tôi dành thời gian[br]nghiên cứu về những câu chuyện thế này

0:17:56.598,0:17:58.002
đào sâu tìm hiểu.

0:17:58.002,0:18:00.456
Tôi dành nhiều năm để nghiên cứu,

0:18:00.456,0:18:02.756
và điều này [br]thay đổi thế giới quan của tôi.

0:18:02.756,0:18:07.272
Tôi không còn nhìn nhận [br]động vật ở dạng vô cảm quan

0:18:07.272,0:18:08.920
Tôi nhìn nhận chúng như những cá nhân

0:18:08.920,0:18:10.492
và nghĩ về chúng như các sinh vật

0:18:10.492,0:18:13.251
với hệ thống dự báo đặc trưng riêng

0:18:13.251,0:18:14.963
điều khiển cách chúng hành động

0:18:14.963,0:18:17.272
và phản ứng với môi trường.

0:18:17.272,0:18:20.160
Tôi tin điều này đã khiến tôi

0:18:20.160,0:18:22.524
thành người hiếu kỳ và đễ đồng cảm hơn

0:18:22.524,0:18:25.967
không chỉ với thú cưng cùng nhà,

0:18:25.967,0:18:28.093
thỉnh thoảng còn cùng mâm,

0:18:28.093,0:18:30.943
mà còn với người thân, người bạn,

0:18:30.943,0:18:33.894
đang chống chọi với [br]chứng lo lắng kinh niên

0:18:33.894,0:18:36.521
do ám ảnh và các dạng bệnh khác.

0:18:36.521,0:18:38.496
Tôi cũng thật sự tin rằng

0:18:38.496,0:18:40.744
dù ta không thể biết chính xác

0:18:40.744,0:18:44.131
điều gì đang xảy ra trong đầu chú heo,

0:18:44.131,0:18:46.238
chú chó nhà bạn hay cả bạn đời bạn,

0:18:46.248,0:18:50.055
không có nghĩa là[br]ta ngừng thông cảm và giúp đỡ họ.

0:18:50.055,0:18:52.544
Bởi điều tốt nhất ta có thể làm

0:18:52.544,0:18:56.840
là "nhân tính hóa" cho họ.

0:18:56.840,0:19:00.341
Cha của Charles Darwin từng bảo ông

0:19:00.341,0:19:05.560
ai trong đời cũng có thể phát điên.

0:19:05.560,0:19:08.391
May mắn thay [br]ta vẫn có thể tìm lại bình an tâm hồn

0:19:08.391,0:19:10.562
nếu có sự trợ giúp của cộng đồng.

0:19:10.562,0:19:12.618
XIn cảm ơn.

0:19:12.618,0:19:16.191
(Vỗ tay)