1
00:00:01,468 --> 00:00:05,437
Ο Όλιβερ ήταν ένας πολύ εντυπωσιακός,

2
00:00:05,437 --> 00:00:10,376
όμορφος, σαγηνευτικός 
και ψυχικά ασταθής τύπος,

3
00:00:10,376 --> 00:00:13,334
που μου έκλεψε την καρδιά.

4
00:00:13,334 --> 00:00:16,009
(Γέλια)

5
00:00:16,009 --> 00:00:18,084
Ήταν ένας ποιμενικός της Βέρνης

6
00:00:18,084 --> 00:00:21,459
που υιοθετήσαμε με τον πρώην σύζυγό μου,

7
00:00:21,459 --> 00:00:23,032
και μετά από περίπου έξι μήνες

8
00:00:23,032 --> 00:00:25,501
συνειδητοποιήσαμε πως ήταν χάλια.

9
00:00:25,501 --> 00:00:28,073
Είχε τόσο έντονο άγχος αποχωρισμού

10
00:00:28,073 --> 00:00:29,769
που δε μπορούσε να κάτσει μόνος.

11
00:00:29,769 --> 00:00:32,375
Μια φορά πήδηξε έξω 
από το σπίτι μας στον τρίτο όροφο.

12
00:00:32,375 --> 00:00:37,418
Έτρωγε υφάσματα. 
Έτρωγε ανακυκλώσιμα αντικείμενα.

13
00:00:37,418 --> 00:00:39,418
Κυνηγούσε ανύπαρκτες μύγες.

14
00:00:39,418 --> 00:00:41,209
Υπέφερε από παραισθήσεις.

15
00:00:41,209 --> 00:00:44,542
Η διάγνωση ήταν ότι είχε μια 
ψυχαναγκαστική διαταραχή των σκύλων

16
00:00:44,542 --> 00:00:47,459
κι αυτά ήταν μόνο η κορυφή του παγόβουνου.

17
00:00:47,459 --> 00:00:51,885
Όπως συμβαίνει και στους ανθρώπους,

18
00:00:51,885 --> 00:00:55,206
μερικές φορές χρειάζεται 
περίπου ένα εξάμηνο

19
00:00:55,206 --> 00:00:56,687
πριν καταλάβεις πως

20
00:00:56,687 --> 00:00:59,584
το άτομο που αγαπάς έχει θέματα.

21
00:00:59,584 --> 00:01:01,584
(Γέλια)

22
00:01:01,584 --> 00:01:05,162
Και οι περισσότεροι 
δεν επιστρέφουμε τον σύντροφό μας

23
00:01:05,162 --> 00:01:07,262
πίσω στο μπαρ που τον γνωρίσαμε,

24
00:01:07,262 --> 00:01:11,459
ούτε στον φίλο που μας σύστησε,

25
00:01:11,459 --> 00:01:15,449
ούτε στην ιστοσελίδα γνωριμιών 
όπου πρωτομιλήσαμε.

26
00:01:15,449 --> 00:01:17,284
(Γέλια)

27
00:01:17,284 --> 00:01:19,280
Τους αγαπάμε παρόλα αυτά,

28
00:01:19,280 --> 00:01:20,820
και επιμένουμε,

29
00:01:20,820 --> 00:01:25,577
και αυτό έκανα και με τον σκύλο μου.

30
00:01:25,577 --> 00:01:29,251
Είχα σπουδάσει βιολογία.

31
00:01:29,251 --> 00:01:32,577
Έχω κάνει διδακτορικό 
στην Ιστορία της Επιστήμης στο ΜΙΤ

32
00:01:32,577 --> 00:01:34,752
και αν με είχατε ρωτήσει 
πριν από 10 χρόνια

33
00:01:34,752 --> 00:01:36,919
αν ο σκύλος που αγαπώ,
ή τα σκυλιά γενικά

34
00:01:36,919 --> 00:01:37,906
έχουν συναισθήματα,

35
00:01:37,906 --> 00:01:38,875
θα απαντούσα «ναι»,

36
00:01:38,875 --> 00:01:40,500
αλλά δεν είμαι σίγουρη αν θα έλεγα

37
00:01:40,500 --> 00:01:42,826
ότι ίσως επίσης καταλήξουν 
με διαταραχές άγχους,

38
00:01:42,826 --> 00:01:45,618
με αντικαταθλιπτικά και με ψυχολόγο.

39
00:01:46,878 --> 00:01:50,710
Αλλά μετά ερωτεύτηκα, 
και κατάλαβα πως αυτά γίνονται,

40
00:01:50,710 --> 00:01:52,917
και η προσπάθειά μου
να βοηθήσω τον σκύλο μου

41
00:01:52,917 --> 00:01:56,167
να ξεπεράσει τον πανικό και το άγχος του

42
00:01:56,167 --> 00:01:58,488
μου άλλαξε τη ζωή.

43
00:01:58,488 --> 00:02:00,786
Μου άνοιξε τα μάτια.

44
00:02:00,786 --> 00:02:03,474
Πέρασα, μάλιστα, τα τελευταία επτά χρόνια

45
00:02:03,474 --> 00:02:05,932
διερευνώντας τις ψυχικές παθήσεις στα ζώα.

46
00:02:05,932 --> 00:02:08,270
Μπορούν να αναπτύξουν διαταραχές
όπως οι άνθρωποι;

47
00:02:08,270 --> 00:02:10,214
και αν ναι, τι σημαίνει αυτό για εμάς;

48
00:02:10,214 --> 00:02:12,970
Και ανακάλυψα πως πράγματι πιστεύω

49
00:02:12,970 --> 00:02:15,216
ότι μπορούν να πάσχουν 
από ψυχικές ασθένειες,

50
00:02:15,216 --> 00:02:19,263
και η προσπάθεια εντοπισμού 
αυτών των ασθενειών

51
00:02:19,263 --> 00:02:21,792
συχνά μας βοηθάει 
να γίνουμε καλύτεροι φίλοι τους

52
00:02:21,792 --> 00:02:24,808
και να καταλάβουμε τον εαυτό μας καλύτερα.

53
00:02:25,798 --> 00:02:29,153
Ας μιλήσουμε λίγο για τη διάγνωση.

54
00:02:29,153 --> 00:02:31,685
Πολλοί πιστεύουμε 
ότι δε μπορούμε να ξέρουμε


55
00:02:31,685 --> 00:02:33,947
τι σκέφτεται ένα άλλο ζώο,

56
00:02:33,947 --> 00:02:35,659
και αυτό ισχύει,

57
00:02:35,659 --> 00:02:38,087
αλλά όσοι είστε σε σχέση,

58
00:02:38,087 --> 00:02:39,945
- αυτό τουλάχιστον συμβαίνει σε μένα -

59
00:02:39,945 --> 00:02:41,434
ξέρετε ότι, επειδή θα ρωτήσετε


60
00:02:41,434 --> 00:02:43,963
τον σύντροφο, τον γονιό 
ή το παιδί σας πώς νιώθουν,

61
00:02:43,963 --> 00:02:46,003
δεν σημαίνει ότι μπορεί να σας απαντήσει.

62
00:02:46,003 --> 00:02:47,666
Μπορεί να μη βρίσκει λέξεις


63
00:02:47,666 --> 00:02:49,249
να εξηγήσει όσα νιώθει,

64
00:02:49,249 --> 00:02:50,834
ή να μην ξέρει τι έχει.

65
00:02:50,834 --> 00:02:52,667
Είναι μάλιστα πολύ πρόσφατο φαινόμενο

66
00:02:52,667 --> 00:02:55,093
να πιστεύουμε πως πρέπει 
να συζητήσουμε με κάποιον


67
00:02:55,093 --> 00:02:57,299
για να καταλάβουμε τον ψυχικό του πόνο.

68
00:02:57,299 --> 00:02:59,376
Πριν από τις αρχές του 20ού αιώνα,

69
00:02:59,376 --> 00:03:02,582
οι γιατροί συχνά διαγίγνωσκαν 
τη συναισθηματική ταραχή των ασθενών

70
00:03:02,582 --> 00:03:04,668
με παρατήρηση και μόνο.

71
00:03:05,198 --> 00:03:06,688
Επίσης διαπιστώνεται

72
00:03:06,688 --> 00:03:08,928
πως η θεωρία των ψυχικών νόσων σε άλλα ζώα

73
00:03:08,928 --> 00:03:10,808
δεν είναι κάτι τόσο υπερβολικό.

74
00:03:10,808 --> 00:03:12,888
Οι περισσότερες ψυχικές διαταραχές
στις ΗΠΑ

75
00:03:12,888 --> 00:03:15,428
είναι διαταραχές φόβου και άγχους,

76
00:03:15,428 --> 00:03:17,047
και, αν το καλοσκεφτείτε,

77
00:03:17,047 --> 00:03:21,296
ο φόβος και το άγχος είναι συναισθήματα
πολύ χρήσιμα στα ζώα.

78
00:03:21,296 --> 00:03:24,687
Συνήθως νιώθουμε φόβο και άγχος 
σε επικίνδυνες συνθήκες

79
00:03:24,687 --> 00:03:26,024
και όταν τα νιώσουμε

80
00:03:26,024 --> 00:03:27,859
μας παρακινούν να απομακρυνθούμε

81
00:03:27,859 --> 00:03:29,674
από οποιονδήποτε κίνδυνο.

82
00:03:29,674 --> 00:03:34,530
Πρόβλημα υφίσταται όταν νιώθουμε 
φόβο και άγχος χωρίς εμφανή αίτια.

83
00:03:34,530 --> 00:03:36,644
Οι διαταραχές διάθεσης ίσως επίσης είναι

84
00:03:36,644 --> 00:03:41,448
η αρνητική πλευρά της φύσης μας 
ως ζώο που αισθάνεται,

85
00:03:41,448 --> 00:03:43,462
και οι ψυχαναγκαστικές διαταραχές

86
00:03:43,462 --> 00:03:48,056
είναι συχνά εκδηλώσεις 
υγιούς ενστίκτου του ζώου

87
00:03:48,056 --> 00:03:50,500
για καθαριότητα και καλλωπισμό.

88
00:03:50,500 --> 00:03:52,986
Αυτή η τάση κρίνεται ψυχική νόσος

89
00:03:52,986 --> 00:03:54,202
όταν κάνεις πράγματα όπως

90
00:03:54,202 --> 00:03:56,599
να πλένεις ψυχαναγκαστικά
τα χέρια ή τα πόδια σου,

91
00:03:56,599 --> 00:03:58,834
ή να έχεις φτιάξει
ένα τόσο ακραίο τελετουργικό

92
00:03:58,834 --> 00:04:00,869
που να μη μπορείς να κάτσεις για φαγητό

93
00:04:00,869 --> 00:04:03,324
χωρίς να το τελέσεις πρώτα.

94
00:04:03,324 --> 00:04:08,251
Για ανθρώπους έχουμε το «Διαγνωστικό και 
Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών»

95
00:04:08,251 --> 00:04:10,089
που αποτελεί βασικά ένα χάρτη

96
00:04:10,089 --> 00:04:12,607
των έως τώρα αναγνωρισμένων 
ψυχικών διαταραχών.

97
00:04:12,607 --> 00:04:15,750
Για τα υπόλοιπα ζώα έχουμε το YouTube.

98
00:04:15,750 --> 00:04:17,659
(Γέλια)

99
00:04:17,659 --> 00:04:20,501
Να τι βρήκα στην αναζήτηση 
«ψυχαναγκαστικός σκύλος»

100
00:04:20,501 --> 00:04:22,734
αλλά θα πρότεινα σε όλους σας

101
00:04:22,734 --> 00:04:25,207
να ψάξετε για «ψυχαναγκαστικές γάτες».

102
00:04:25,207 --> 00:04:28,160
Θα σας σοκάρουν όσα θα δείτε.

103
00:04:28,160 --> 00:04:31,405
Θα σας δείξω μερικά παραδείγματα.

104
00:04:32,385 --> 00:04:35,657
Εδώ έχουμε ένα παράδειγμα κυνηγιού σκιάς.

105
00:04:35,657 --> 00:04:38,418
Ξέρω, είναι αστείο και κάπως χαριτωμένο.

106
00:04:38,418 --> 00:04:42,667
Το θέμα είναι όμως πως τα σκυλιά 
μπορούν να αναπτύξουν τέτοιες εμμονές

107
00:04:42,667 --> 00:04:45,125
και να τις επαναλαμβάνουν όλη μέρα.

108
00:04:45,125 --> 00:04:46,417
Οπότε, δε θα πάνε βόλτα,

109
00:04:46,417 --> 00:04:48,056
δε θα κάνουν παρέα με φίλους,

110
00:04:48,056 --> 00:04:49,465
δε θα φάνε.

111
00:04:49,465 --> 00:04:51,334
Αναπτύσσουν εμμονές όπως

112
00:04:51,334 --> 00:04:54,305
το να κυνηγάνε μανιωδώς την ουρά τους.

113
00:04:54,305 --> 00:04:57,708
Ορίστε ένας γάτος που λέγεται Γκίζμο.

114
00:04:57,708 --> 00:05:00,982
Μοιάζει να παραμονεύει κάποιον

115
00:05:00,982 --> 00:05:04,583
αλλά κάνει το ίδιο 
για πολλές, πολλές ώρες την ημέρα.

116
00:05:04,583 --> 00:05:07,479
Απλά κάθεται εκεί και με το πόδι

117
00:05:07,479 --> 00:05:09,605
κουνάει ξανά και ξανά τα στόρια.

118
00:05:09,605 --> 00:05:10,997
Ένα άλλο ένα παράδειγμα,

119
00:05:10,997 --> 00:05:13,339
του τι θεωρείται στερεοτυπική συμπεριφορά.

120
00:05:13,339 --> 00:05:16,292
Μια αρκούδα στο ζωολογικό κήπο του Όκλαντ,
ονόματι Τινγκ Τινγκ.

121
00:05:16,292 --> 00:05:18,067
Αν τον πετυχαίνατε έτσι,

122
00:05:18,067 --> 00:05:19,577
θα θεωρούσατε πως ο Τινγκ Τινγκ

123
00:05:19,577 --> 00:05:20,877
απλά παίζει με ένα κλαδί,

124
00:05:20,877 --> 00:05:22,908
αλλά το κάνει όλη την ημέρα,

125
00:05:22,908 --> 00:05:24,569
και αν κοιτάξετε προσεκτικά

126
00:05:24,569 --> 00:05:27,834
και αν σας έδειχνα
και τα 30 λεπτά του βίντεο,

127
00:05:27,834 --> 00:05:29,939
θα βλέπατε πως κάνει ακριβώς το ίδιο

128
00:05:29,939 --> 00:05:32,264
με ακριβώς την ίδια σειρά, 
και γυρνάει το κλαδί

129
00:05:32,264 --> 00:05:34,520
με ακριβώς τον ίδιο τρόπο κάθε φορά.

130
00:05:34,520 --> 00:05:37,199
Άλλες πολύ συχνές συμπεριφορές 
που θα δείτε,

131
00:05:37,199 --> 00:05:39,208
ιδιαίτερα με ζώα σε αιχμαλωσία,

132
00:05:39,208 --> 00:05:43,187
είναι τα στερεότυπα βηματισμού 
και ταλάντευσης,

133
00:05:43,187 --> 00:05:45,170
όπως κάνουμε ακόμα και εμείς οι άνθρωποι,

134
00:05:45,170 --> 00:05:46,906
που κουνιόμαστε μπρος-πίσω

135
00:05:46,906 --> 00:05:48,592
ή από πλευρό σε πλευρό.

136
00:05:48,592 --> 00:05:49,885
Πολλοί το κάνουμε αυτό,

137
00:05:49,885 --> 00:05:52,348
μερικές φορές είναι για να ηρεμήσουμε,

138
00:05:52,348 --> 00:05:54,792
και νομίζω πως το ίδιο συμβαίνει 
και στα άλλα ζώα.

139
00:05:54,792 --> 00:05:57,012
Δεν είναι μόνο 
οι στερεοτυπικές συμπεριφορές

140
00:05:57,012 --> 00:05:58,702
που επιδεικνύουν τα άλλα ζώα.

141
00:05:58,702 --> 00:06:00,447
Αυτή είναι η Τζίτζι, ένας γορίλας

142
00:06:00,447 --> 00:06:02,172
στον ζωολογικό κήπο της Βοστόνης.

143
00:06:02,172 --> 00:06:04,039
Έχει ψυχολόγο από το Χάρβαρντ,

144
00:06:04,039 --> 00:06:06,122
και κουράρεται για διπολική διαταραχή,

145
00:06:06,122 --> 00:06:07,435
μεταξύ άλλων.

146
00:06:07,435 --> 00:06:10,580
Πολλά ζώα αναπτύσσουν διπολική διαταραχή.

147
00:06:10,580 --> 00:06:11,703
Πολλά πλάσματα,

148
00:06:11,703 --> 00:06:13,196
για παράδειγμα αυτό το άλογο,

149
00:06:13,196 --> 00:06:15,209
εμφανίζουν αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές.

150
00:06:15,209 --> 00:06:16,334
Δαγκώνουν αντικείμενα

151
00:06:16,334 --> 00:06:18,940
ή κάνουν διάφορα άλλα 
που μπορεί να τα ηρεμούν,

152
00:06:18,940 --> 00:06:20,460
αν και αυτοκαταστροφικά,

153
00:06:20,460 --> 00:06:22,070
που μπορούν να θεωρηθούν παρόμοια

154
00:06:22,070 --> 00:06:24,921
με την τάση μερικών ανθρώπων 
να αυτοτραυματίζονται.

155
00:06:24,921 --> 00:06:26,644
Το μάδημα.

156
00:06:26,644 --> 00:06:29,576
Φαίνεται πως αν έχεις γούνα, φτερά ή δέρμα

157
00:06:29,576 --> 00:06:32,048
μπορείς να μαδήσεις τον εαυτό σου 
ψυχαναγκαστικά.

158
00:06:32,048 --> 00:06:34,750
Έχουν μελετηθεί ορισμένοι παπαγάλοι

159
00:06:34,750 --> 00:06:38,084
για την κατανόηση της τριχοτιλομανίας,
του ψυχαναγκαστικού μαδήματος,

160
00:06:38,084 --> 00:06:39,597
η οποία επηρεάζει τη ζωή

161
00:06:39,597 --> 00:06:41,750
20 εκατομμυρίων Αμερικανών αυτή τη στιγμή.

162
00:06:41,750 --> 00:06:43,835
Τα ποντίκια-πειραματόζωα 
επίσης μαδιούνται

163
00:06:43,835 --> 00:06:45,670
Σε αυτά, λέγεται «κούρεμα».

164
00:06:45,670 --> 00:06:48,675
Οι βετεράνοι σκύλοι 
του Ιράκ και του Αφγανιστάν

165
00:06:48,675 --> 00:06:51,882
επιστρέφουν με κάτι που θεωρείται 
μετατραυματικό στρες σκύλων

166
00:06:51,882 --> 00:06:54,089
και δυσκολεύονται να επανενταχτούν,

167
00:06:54,089 --> 00:06:56,036
όταν επιστρέφουν από την εμπόλεμη ζώνη.

168
00:06:56,036 --> 00:06:58,584
Μπορεί να φοβούνται
να προσεγγίσουν άντρες με γενειάδα

169
00:06:58,584 --> 00:07:01,019
ή να μπουν σε αυτοκίνητα.

170
00:07:01,019 --> 00:07:03,769
Αλλά θέλω να είμαι προσεκτική και σαφής:

171
00:07:03,769 --> 00:07:06,759
Δεν πιστεύω πως 
το μετατραυματικό στρες στους σκύλους

172
00:07:06,759 --> 00:07:09,339
είναι ίδιο όπως στον άνθρωπο.

173
00:07:09,339 --> 00:07:12,037
Αλλά επίσης δε θεωρώ 
πως το μετατραυματικό μου στρες

174
00:07:12,037 --> 00:07:13,555
είναι το ίδιο με το δικό σας.

175
00:07:13,555 --> 00:07:16,679
ή πως το άγχος μου και η θλίψη μου 
είναι σαν τη δικιά σας.

176
00:07:16,679 --> 00:07:18,433
Είμαστε όλοι διαφορετικοί.

177
00:07:18,433 --> 00:07:21,107
Όλοι έχουμε διαφορετικές προδιαθέσεις.

178
00:07:21,107 --> 00:07:24,636
Παρομοίως, από δύο σκυλιά, 
που μεγάλωσαν στο ίδιο σπιτικό

179
00:07:24,636 --> 00:07:27,459
και εκτέθηκαν στα ίδια ακριβώς πράγματα,

180
00:07:27,459 --> 00:07:31,059
το ένα μπορεί ίσως να αναπτύξει
ένα χρόνιο φόβο στις μοτοσυκλέτες,

181
00:07:31,059 --> 00:07:34,073
ή μια φοβία στον ήχο 
του φούρνου μικροκυμάτων,

182
00:07:34,073 --> 00:07:35,935
και το άλλο να είναι μια χαρά.

183
00:07:35,935 --> 00:07:38,625
Έτσι, κάτι που με ρωτούν αρκετά συχνά:

184
00:07:38,625 --> 00:07:40,415
Μήπως είναι ένδειξη ότι

185
00:07:40,415 --> 00:07:42,385
οι άνθρωποι τρελαίνουν τα άλλα ζώα;

186
00:07:42,385 --> 00:07:46,186
Ή, αν αιτία των ψυχικών νόσων στα ζώα
είναι η κακομεταχείριση και η κακοποίηση;

187
00:07:46,186 --> 00:07:48,255
Και η απάντηση είναι

188
00:07:48,255 --> 00:07:51,054
πως είμαστε πολύ πιο περίπλοκοι.

189
00:07:51,054 --> 00:07:54,070
Κάτι υπέροχο που μου συνέβη

190
00:07:54,070 --> 00:07:57,046
είναι πως πρόσφατα εξέδωσα
ένα βιβλίο με αυτό το θέμα,

191
00:07:57,046 --> 00:08:01,439
και κάθε μέρα, όταν κοιτάω 
το ηλεκτρονικό μου ταχυδρομείο,

192
00:08:01,439 --> 00:08:03,291
ή πάω σε παρουσίαση του βιβλίου μου,

193
00:08:03,291 --> 00:08:05,073
ή μια κοινωνική εκδήλωση,

194
00:08:05,073 --> 00:08:07,070
ο κόσμος μου λέει ιστορίες

195
00:08:07,070 --> 00:08:08,987
για τα ζώα που έχει γνωρίσει.

196
00:08:08,987 --> 00:08:11,566
Πρόσφατα σε μια παρουσίαση του βιβλίου
στην Καλιφόρνια,

197
00:08:11,566 --> 00:08:13,638
μια γυναίκα σήκωσε το χέρι της και είπε,

198
00:08:13,638 --> 00:08:17,668
«Δρ. Μπράιτμαν, νομίζω πως η γάτα μου 
έχει μετατραυματικό στρες».

199
00:08:17,668 --> 00:08:20,789
Και της απαντάω, «Πείτε μου περισσότερα».

200
00:08:20,789 --> 00:08:23,964
Τη γάτα της τη λένε Πινγκ. Ήταν αδέσποτη.

201
00:08:23,964 --> 00:08:26,899
Παλιότερα ζούσε με έναν ηλικιωμένο κύριο,

202
00:08:26,899 --> 00:08:29,859
και μια μέρα αυτός ο κύριος
σκούπιζε με την ηλεκτρική σκούπα

203
00:08:29,859 --> 00:08:31,459
και έπαθε ανακοπή και πέθανε.

204
00:08:31,459 --> 00:08:34,518
Μια εβδομάδα αργότερα 
εντόπισαν την Πινγκ στο διαμέρισμα

205
00:08:34,518 --> 00:08:36,707
μαζί με το πτώμα του ιδιοκτήτη της,

206
00:08:36,707 --> 00:08:39,548
και η ηλεκτρική δούλευε συνέχεια.

207
00:08:40,508 --> 00:08:44,837
Για πολλούς μήνες, μέχρι νομίζω δύο χρόνια
μετά από αυτό το περιστατικό,

208
00:08:44,837 --> 00:08:48,251
φοβόταν τόσο, που δε μπορούσε
να μείνει στο σπίτι όταν κάποιος καθάριζε.

209
00:08:48,251 --> 00:08:50,263
Ήταν κυριολεκτικά μια φοβιτσιάρα γάτα.

210
00:08:50,263 --> 00:08:51,865
Κρυβόταν στην ντουλάπα.

211
00:08:51,865 --> 00:08:54,076
Δεν είχε αυτοπεποίθηση, έτρεμε,

212
00:08:54,076 --> 00:08:56,727
αλλά με αγάπη και υποστήριξη 
από τη νέα της οικογένεια,

213
00:08:56,727 --> 00:08:58,668
πολύ χρόνο και υπομονή,

214
00:08:58,668 --> 00:09:00,216
τώρα, τρία χρόνια μετά,

215
00:09:00,216 --> 00:09:03,394
είναι μια χαρούμενη γάτα με αυτοπεποίθηση.

216
00:09:03,394 --> 00:09:06,363
Μια άλλη ιστορία ψυχικού τραύματος 
και θεραπείας που συνάντησα

217
00:09:06,363 --> 00:09:07,978
ήταν πριν μερικά χρόνια.

218
00:09:07,978 --> 00:09:09,883
Ήμουν στην Ταϊλάνδη για μια έρευνα.

219
00:09:09,883 --> 00:09:13,280
Συνάντησα μια αρσενική μαϊμού 
ονόματι Μπουνλούα,

220
00:09:13,280 --> 00:09:15,319
που, όταν ήταν μωρό,

221
00:09:15,319 --> 00:09:17,458
του επιτέθηκε μια αγέλη σκυλιών

222
00:09:17,458 --> 00:09:22,167
και του ξερίζωσαν τα δύο πόδια 
και ένα από τα χέρια του.

223
00:09:22,167 --> 00:09:24,984
Ο Μπουνλούα σύρθηκε σε ένα μοναστήρι

224
00:09:24,984 --> 00:09:26,961
όπου τον περιμάζεψαν οι μοναχοί.

225
00:09:26,961 --> 00:09:29,998
Φώναξαν κτηνίατρο
ο οποίος φρόντισε τις πληγές του.

226
00:09:29,998 --> 00:09:31,775
Ο Μπουνλούα κατέληξε

227
00:09:31,775 --> 00:09:33,792
σε ένα χώρο στέγασης ελεφάντων,

228
00:09:33,792 --> 00:09:36,939
και οι φροντιστές τους
αποφάσισαν να τον αναλάβουν,

229
00:09:36,939 --> 00:09:38,622
και έψαξαν να βρουν τι του αρέσει,

230
00:09:38,622 --> 00:09:40,714
και βρήκαν να του αρέσουν τα Μentos μέντα,

231
00:09:40,714 --> 00:09:43,296
τα σκαθάρια-ρινόκεροι και τα αυγά.

232
00:09:43,296 --> 00:09:46,578
Αλλά ανησυχούσαν, επειδή ήταν κοινωνικός,
πως ένιωθε μοναξιά

233
00:09:46,578 --> 00:09:48,542
και δεν τον έβαζαν με άλλες μαϊμούδες,

234
00:09:48,542 --> 00:09:50,356
γιατί νόμιζαν πως με ένα χέρι

235
00:09:50,356 --> 00:09:52,452
δε θα μπορούσε να αμυνθεί ή να παίξει.

236
00:09:52,452 --> 00:09:54,722
Έτσι, του έδωσαν ένα κουνέλι,

237
00:09:54,722 --> 00:09:57,152
και ο Μπονλούα έγινε αμέσως άλλη μαϊμού.

238
00:09:57,152 --> 00:09:59,583
Τον έκανε ευτυχισμένο αυτό το κουνέλι.

239
00:09:59,583 --> 00:10:02,376
Φροντίζαν ο ένας τον άλλον,
έγιναν στενοί φίλοι,

240
00:10:02,376 --> 00:10:04,814
και όταν το κουνέλι έκανε μικρά,

241
00:10:04,814 --> 00:10:07,582
ο Μπονλούα ήταν ακόμα πιο χαρούμενος.

242
00:10:07,582 --> 00:10:09,895
Από μια άποψη, του είχε δώσει

243
00:10:09,895 --> 00:10:11,898
έναν λόγο να ξυπνάει το πρωί

244
00:10:11,898 --> 00:10:13,666
και μάλιστα τόσο σημαντικό λόγο

245
00:10:13,666 --> 00:10:15,174
που αποφάσισε να μην κοιμάται.

246
00:10:15,174 --> 00:10:18,975
Έγινε υπερβολικά προστατευτικός 
με αυτά τα κουνελάκια,

247
00:10:18,975 --> 00:10:20,486
και σταμάτησε να κοιμάται,

248
00:10:20,486 --> 00:10:22,266
σχεδόν κοιμόταν όρθιος,

249
00:10:22,266 --> 00:10:23,926
την ώρα που τα φρόντιζε.

250
00:10:23,926 --> 00:10:25,388
Ήταν δε τόσο προστατευτικός

251
00:10:25,388 --> 00:10:26,930
και τόσο τρυφερός με τα μωρά,

252
00:10:26,930 --> 00:10:29,974
που οι φύλακές του 
έπρεπε να τα πάρουν μακριά του,

253
00:10:29,974 --> 00:10:31,732
επειδή ήταν τόσο προστατευτικός,

254
00:10:31,732 --> 00:10:33,990
που φοβόταν
μην τους κάνει κακό η μητέρα τους.

255
00:10:33,990 --> 00:10:35,390
Αφού τα πήραν μακριά του,

256
00:10:35,390 --> 00:10:37,790
το προσωπικό ανησυχούσε 
πως θα πάθαινε κατάθλιψη,

257
00:10:37,790 --> 00:10:39,067
και για να το αποφύγουν,

258
00:10:39,067 --> 00:10:41,894
του έδωσαν ένα άλλο κουνέλι για φίλο.

259
00:10:41,894 --> 00:10:43,572
(Γέλια)

260
00:10:44,702 --> 00:10:47,573
Η επίσημή μου θέση είναι 
πως δε φαίνεται να έχει κατάθλιψη.

261
00:10:47,573 --> 00:10:49,091
(Γέλια)

262
00:10:50,501 --> 00:10:54,084
Αυτό που θα ήθελα 
πραγματικά να νιώθουν οι άνθρωποι

263
00:10:54,084 --> 00:10:56,594
είναι πως έχουν την ικανότητα

264
00:10:56,594 --> 00:10:59,104
να κάνουν υποθέσεις

265
00:10:59,104 --> 00:11:00,994
για τα πλάσματα που γνωρίζουν καλά.

266
00:11:00,994 --> 00:11:03,125
Όταν μιλάμε για τον σκύλο σας,

267
00:11:03,125 --> 00:11:05,603
ή τη γάτα σας, ή ίσως μια μαϊμού-μονόχειρα

268
00:11:05,603 --> 00:11:06,941
που τυχαίνει να γνωρίζετε,

269
00:11:06,941 --> 00:11:10,692
αν νομίζετε πως έχουν
ψυχικά τραύματα ή κατάθλιψη,

270
00:11:10,692 --> 00:11:12,653
έχετε μάλλον δίκιο.

271
00:11:12,653 --> 00:11:15,445
Αυτό είναι πολύ ανθρωπομορφικό,

272
00:11:15,445 --> 00:11:18,863
δηλαδή είναι η απόδοση 
ανθρώπινων χαρακτηριστικών

273
00:11:18,863 --> 00:11:22,421
σε μη ανθρώπινα ζώα ή αντικείμενα.

274
00:11:22,421 --> 00:11:24,343
Όμως δε νομίζω πως είναι πρόβλημα.

275
00:11:24,343 --> 00:11:26,635
Δε γίνεται να αποφύγουμε 
τον ανθρωπομορφισμό.

276
00:11:26,635 --> 00:11:29,567
Δε μπορούμε να βγάλουμε 
τον εγκέφαλο απ' το κεφάλι μας,

277
00:11:29,567 --> 00:11:30,911
να τον βάλουμε σε βάζο

278
00:11:30,911 --> 00:11:33,635
και μετά να αναλογιστούμε 
τη σκέψη άλλων ζώων.

279
00:11:33,635 --> 00:11:36,561
Θα είμαστε πάντα ένα ζώο που αναρωτιέται

280
00:11:36,561 --> 00:11:38,727
για τις συναισθηματικές εμπειρίες
άλλων ζώων.

281
00:11:38,727 --> 00:11:40,055
Οπότε, η ερώτηση είναι:

282
00:11:40,055 --> 00:11:43,393
χρησιμοποιούμε τον ανθρωπομορφισμό 
σωστά ή λάθος;

283
00:11:43,393 --> 00:11:45,864
Και η λάθος του πλευρά

284
00:11:45,864 --> 00:11:47,835
είναι μάλλον αρκετά συχνή.

285
00:11:47,835 --> 00:11:49,947
(Γέλια)

286
00:11:49,947 --> 00:11:53,417
Μπορεί να περιλαμβάνει το να ντύνεις
τα κόργκι σου και να τα παντρεύεις,

287
00:11:53,417 --> 00:11:55,440
ή να πλησιάζεις πολύ κάποιο εξωτικό ζώο

288
00:11:55,440 --> 00:11:57,743
επειδή πιστεύεις 
πως έχετε πνευματική σύνδεση.

289
00:11:57,743 --> 00:11:59,378
Υπάρχουν διάφορα.

290
00:11:59,378 --> 00:12:01,819
Ο σωστός ανθρωπομορφισμός, νομίζω,

291
00:12:01,819 --> 00:12:06,040
βασίζεται στην αποδοχή των ζωωδών 
ομοιοτήτων μας με άλλα είδη

292
00:12:06,040 --> 00:12:08,985
και τη χρήση αυτών 
για να κάνουμε ενημερωμένες υποθέσεις

293
00:12:08,985 --> 00:12:12,860
για το μυαλό και τις εμπειρίες 
των άλλων ζώων.

294
00:12:12,860 --> 00:12:14,787
Υπάρχει μάλιστα μια ολόκληρη βιομηχανία

295
00:12:14,787 --> 00:12:17,754
που βασίζεται, από μια άποψη,
στον σωστό ανθρωπομορφισμό:

296
00:12:17,754 --> 00:12:21,013
η βιομηχανία ψυχοφαρμάκων.

297
00:12:21,013 --> 00:12:25,352
Ένας στους πέντε Αμερικάνους 
παίρνει ψυχοφάρμακα,

298
00:12:25,352 --> 00:12:28,124
από αντικαταθλιπτικά και αγχολυτικά

299
00:12:28,124 --> 00:12:29,956
μέχρι αντιψυχωσικά.

300
00:12:29,956 --> 00:12:31,550
Προφανώς οφείλουμε

301
00:12:31,550 --> 00:12:34,389
ολόκληρο αυτό το οπλοστάσιο ψυχοφαρμάκων

302
00:12:34,389 --> 00:12:35,758
στα άλλα ζώα.

303
00:12:35,758 --> 00:12:38,668
Αυτά τα φάρμακα δοκιμάστηκαν πρώτα σε ζώα,

304
00:12:38,668 --> 00:12:41,990
όχι μόνο για τοξικότητα, 
αλλά και για συμπεριφορικά αποτελέσματα.

305
00:12:41,990 --> 00:12:45,464
Το πολύ δημοφιλές αντιψυχωσικό Θοραζίν

306
00:12:45,464 --> 00:12:48,828
ηρέμησε αρουραίους 
προτού ηρεμήσει ανθρώπους.

307
00:12:48,828 --> 00:12:51,406
Το αγχολυτικό Λίμπριουμ

308
00:12:51,406 --> 00:12:55,224
δόθηκε σε ιδιαίτερα επιθετικές γάτες 
τη δεκαετία του '50

309
00:12:55,224 --> 00:12:58,224
και τις έκανε ειρηνικά αιλουροειδή.

310
00:12:58,224 --> 00:13:01,675
Ακόμα και τα αντικαταθλιπτικά
δοκιμάστηκαν πρώτα σε κουνέλια.

311
00:13:01,675 --> 00:13:05,166
Σήμερα πάντως, δε δίνουμε αυτά τα φάρμακα

312
00:13:05,166 --> 00:13:07,957
στα ζώα μόνο για δοκιμή,

313
00:13:07,957 --> 00:13:10,750
αλλά τα κουράρουμε με αυτά σαν ασθενείς,

314
00:13:10,750 --> 00:13:14,340
και με ηθικούς 
και πολύ λιγότερο ηθικούς τρόπους.

315
00:13:14,340 --> 00:13:18,502
Στο ζωολογικός κήπος SeaWorld 
δίνουν αντικαταθλιπτικά στις μητέρες όρκες

316
00:13:18,502 --> 00:13:20,624
όταν τους παίρνουν τα μικρά τους.

317
00:13:20,624 --> 00:13:22,810
Σε πολλούς αιχμάλωτους γορίλες

318
00:13:22,810 --> 00:13:25,446
έχουν δοθεί αντιψυχωσικά και αγχολυτικά.

319
00:13:25,446 --> 00:13:28,443
Αλλά στα σκυλιά, 
όπως στον δικό μου τον Όλιβερ,

320
00:13:28,443 --> 00:13:31,670
δίνουν αντικαταθλιπτικά και αγχολυτικά

321
00:13:31,670 --> 00:13:33,573
για να μην πηδήξουν από ψηλά κτίρια

322
00:13:33,573 --> 00:13:35,306
ή να μην ορμήσουν στην κυκλοφορία.

323
00:13:35,306 --> 00:13:38,670
Πολύ πρόσφατα δημοσιεύτηκε μια μελέτη 
στο περιοδικό Science

324
00:13:38,670 --> 00:13:40,429
που έδειξε πως ακόμα και οι καραβίδες

325
00:13:40,429 --> 00:13:42,658
ανταποκρίνονται στα αγχολυτικά.

326
00:13:42,658 --> 00:13:45,329
Γίνονται πιο θαρραλέες, 
λιγότερο φοβιτσιάρες

327
00:13:45,329 --> 00:13:48,410
και εξερευνούν πιο εύκολα 
το περιβάλλον τους.

328
00:13:49,880 --> 00:13:52,751
Είναι δύσκολο να ξέρουμε
πόσα ζώα παίρνουν τέτοια φάρμακα,

329
00:13:52,751 --> 00:13:55,368
αλλά μπορώ να σας πω
πως η φαρμακοβιομηχανία των ζώων

330
00:13:55,368 --> 00:13:57,475
είναι τεράστια και αυξάνεται.

331
00:13:57,475 --> 00:14:00,092
Από 7 δις δολάρια το 2011

332
00:14:00,092 --> 00:14:04,249
εκτιμάται να φτάσει τα 9,25 δις 
μέχρι το 2015.

333
00:14:05,839 --> 00:14:09,887
Μερικά ζώα παίρνουν 
αυτά τα φάρμακα επ' αορίστου.

334
00:14:09,887 --> 00:14:12,407
Άλλα, όπως ένας χιμπατζής μπονόμπο

335
00:14:12,407 --> 00:14:14,817
που ζει στον ζωολογικό κήπο του Μιλγουόκι

336
00:14:14,817 --> 00:14:17,749
έπαιρνε Παξίλ 
μέχρι που άρχισε να τα κρύβει

337
00:14:17,749 --> 00:14:20,136
και να τα μοιράζει 
στους άλλους χιμπατζήδες.

338
00:14:20,136 --> 00:14:22,595
(Γέλια) 
(Χειροκρότημα)

339
00:14:24,735 --> 00:14:27,143
Πέρα από τα ψυχοφάρμακα όμως,

340
00:14:27,143 --> 00:14:30,511
υπάρχουν πάρα πολλές άλλες

341
00:14:30,511 --> 00:14:33,179
θεραπευτικές παρεμβάσεις 
που βοηθούν άλλα πλάσματα.

342
00:14:33,179 --> 00:14:35,410
Αυτός είναι ένας τομέας, 
στον οποίο πιστεύω

343
00:14:35,410 --> 00:14:37,831
πως η κτηνιατρική μπορεί να διδάξει κάτι

344
00:14:37,831 --> 00:14:39,402
στην ανθρώπινη ιατρική:

345
00:14:39,402 --> 00:14:40,864
Αν πάτε τον σκύλο σας,

346
00:14:40,864 --> 00:14:43,376
που ας πούμε κυνηγάει
ψυχαναγκαστικά την ουρά του

347
00:14:43,376 --> 00:14:45,282
σε έναν ειδικό συμπεριφοράς ζώων,

348
00:14:45,282 --> 00:14:47,788
δε θα βγάλει αμέσως το συνταγολόγιο,

349
00:14:47,788 --> 00:14:50,595
θα είναι να σας ρωτήσει 
για τον τρόπο ζωής του σκύλου σας.

350
00:14:50,595 --> 00:14:54,055
Θα θέλει να μάθει 
πόσο συχνά βγαίνει βόλτα.

351
00:14:54,055 --> 00:14:56,295
Πόση άσκηση κάνει.

352
00:14:56,295 --> 00:14:58,229
Πόσο κοινωνικό χρόνο περνάει

353
00:14:58,229 --> 00:15:00,353
με άλλα σκυλιά και ανθρώπους.

354
00:15:00,353 --> 00:15:02,017
Θα θέλει να σας ρωτήσει ποιες

355
00:15:02,017 --> 00:15:04,801
κυρίως συμπεριφορικές θεραπείες

356
00:15:04,801 --> 00:15:07,017
έχετε ήδη δοκιμάσει σε αυτό το ζώο.

357
00:15:07,017 --> 00:15:09,628
Αυτά είναι τα στοιχεία που 
συχνά βοηθάνε περισσότερο,

358
00:15:09,628 --> 00:15:12,459
ειδικά όταν συνδυάζονται
με ψυχοφάρμακα.

359
00:15:12,459 --> 00:15:15,351
Αυτό πάντως που πιστεύω εγώ
ότι βοηθάει περισσότερο,

360
00:15:15,351 --> 00:15:17,343
ειδικά τα κοινωνικά ζώα,

361
00:15:17,343 --> 00:15:20,617
είναι να περνούν χρόνο 
με άλλα κοινωνικά ζώα.

362
00:15:20,617 --> 00:15:24,450
Από πολλές απόψεις, 
νιώθω πως έχω γίνει το ζώο βοηθείας

363
00:15:24,450 --> 00:15:26,793
του σκύλου μου

364
00:15:26,793 --> 00:15:30,696
και έχω δει παπαγάλους 
να κάνουν το ίδιο για ανθρώπους

365
00:15:30,696 --> 00:15:32,629
και το αντίθετο,

366
00:15:32,629 --> 00:15:34,334
και σκυλιά για ελέφαντες,

367
00:15:34,334 --> 00:15:36,949
και ελέφαντες για άλλους ελέφαντες.

368
00:15:37,759 --> 00:15:39,149
Δεν ξέρω για εσάς,

369
00:15:39,149 --> 00:15:41,799
εμένα μου στέλνουν πολλά διαδικτυακά άρθρα

370
00:15:41,799 --> 00:15:43,491
για απίθανες φιλίες μεταξύ ζώων.

371
00:15:43,491 --> 00:15:47,167
Πιστεύω επίσης πως αποτελούν 
τεράστιο κομμάτι του Facebook,

372
00:15:47,167 --> 00:15:49,640
η μαϊμού που υιοθετεί μια γάτα,

373
00:15:49,640 --> 00:15:54,642
ή ο γερμανικός μολοσσός
που υιοθέτησε το ορφανό ελαφάκι,

374
00:15:54,642 --> 00:15:58,114
ή η αγελάδα που πιάνει
φιλίες με το γουρούνι,

375
00:15:58,114 --> 00:16:01,147
και αν με ρωτούσατε 
πριν από οχτώ, εννιά χρόνια γι' αυτά,

376
00:16:01,147 --> 00:16:04,157
θα σας έλεγα πως τέτοια άρθρα 
είναι απέλπιδα συναισθηματικά,

377
00:16:04,157 --> 00:16:06,927
και μάλλον υπερβολικά ανθρωπομορφικά 
με λάθος τρόπο,

378
00:16:06,927 --> 00:16:09,656
ακόμα και ψεύτικα, 
αλλά σήμερα μπορώ να σας πω

379
00:16:09,656 --> 00:16:11,885
πως υπάρχει αλήθεια σε όλα αυτά.

380
00:16:11,885 --> 00:16:16,227
Είναι αληθινά. Μάλιστα, 
υπήρξαν ενδιαφέρουσες μελέτες

381
00:16:16,227 --> 00:16:18,719
που εντόπισαν πως τα επίπεδα οξυτοκίνης,

382
00:16:18,719 --> 00:16:21,141
θα λέγαμε, μιας ορμόνης των δεσμών,

383
00:16:21,141 --> 00:16:23,263
που εκκρίνουμε όταν 
κάνουμε σεξ ή θηλάζουμε

384
00:16:23,263 --> 00:16:25,725
ή είμαστε με κάποιον 
που νοιαζόμαστε πάρα πολύ,

385
00:16:25,725 --> 00:16:27,976
η οξυτοκίνη αυξάνεται 
σε σκύλους και ανθρώπους

386
00:16:27,976 --> 00:16:29,744
που νοιάζονται ο ένας για τον άλλον,

387
00:16:29,744 --> 00:16:31,312
ή περνάνε καλά μαζί,

388
00:16:31,312 --> 00:16:33,161
και άλλες μελέτες έχουν δείξει

389
00:16:33,161 --> 00:16:35,890
πως η οξυτοκίνη αυξάνεται 
ακόμα και σε άλλα ζευγάρια ζώων

390
00:16:35,890 --> 00:16:39,750
όπως κατσίκες και σκύλους
που είναι φίλοι και παίζουν μαζί,

391
00:16:39,750 --> 00:16:42,239
η οξυτοκίνη έφτασε πολύ ψηλά 
μετά το παιχνίδι.

392
00:16:43,429 --> 00:16:46,308
Ένας φίλος μου απέδειξε πραγματικά

393
00:16:46,308 --> 00:16:48,937
πως η ψυχική υγεία είναι αμφίδρομη.

394
00:16:48,937 --> 00:16:52,867
Τον λένε Λόνι Χοτζ 
και είναι βετεράνος του Βιετνάμ.

395
00:16:52,867 --> 00:16:55,595
Όταν επέστρεψε, άρχισε να δουλεύει

396
00:16:55,595 --> 00:16:57,480
με επιζώντες γενοκτονιών,

397
00:16:57,480 --> 00:16:59,985
και άτομα με ψυχικά τραύματα 
από πολέμους.

398
00:16:59,985 --> 00:17:02,681
Είχε μετατραυματικό στρες και υψοφοβία,


399
00:17:02,681 --> 00:17:03,732
επειδή στο Βιετνάμ

400
00:17:03,732 --> 00:17:07,696
έπεφτε με σκοινί από ελικόπτερα

401
00:17:07,696 --> 00:17:11,556
και του είχαν δώσει έναν σκύλο βοηθείας,
τον Γκάντερ, ένα λαμπραντόρ/κανίς,

402
00:17:11,556 --> 00:17:14,673
για να τον βοηθήσει με το μετατραυματικό 
στρες και την υψοφοβία.

403
00:17:14,673 --> 00:17:17,062
Εδώ τους βλέπουμε 
την πρώτη μέρα που συναντήθηκαν,

404
00:17:17,062 --> 00:17:18,908
είναι εκπληκτικό,

405
00:17:18,908 --> 00:17:21,184
και έχουν περάσει πολύ καιρό μαζί

406
00:17:21,184 --> 00:17:25,022
να επισκέπτονται άλλους βετεράνους
με παρόμοια προβλήματα.

407
00:17:25,742 --> 00:17:28,618
Το πιο ενδιαφέρον στη σχέση
του Λόνι με τον Γκάντερ

408
00:17:28,618 --> 00:17:30,544
είναι πως μετά από μερικούς μήνες

409
00:17:30,544 --> 00:17:34,040
ο Γκάντερ ανέπτυξε υψοφοβία,

410
00:17:34,040 --> 00:17:37,417
προφανώς επειδή παρατηρούσε 
τόσο προσεκτικά τον Λόνι.

411
00:17:37,417 --> 00:17:41,280
Το υπέροχο είναι πως παραμένει 
ένα φανταστικό σκυλί βοηθείας,

412
00:17:41,280 --> 00:17:44,354
επειδή τώρα, όταν βρίσκονται
και οι δύο σε μεγάλα ύψη

413
00:17:44,354 --> 00:17:47,438
ο Λόνι ανησυχεί τόσο για τον Γκάντερ

414
00:17:47,438 --> 00:17:50,924
που ξεχνάει να φοβηθεί ο ίδιος.

415
00:17:53,264 --> 00:17:55,239
Από τότε που πέρασα πολύ χρόνο

416
00:17:55,239 --> 00:17:58,174
ερευνώντας τέτοιες ιστορίες, 
ψάχνοντας αρχεία,

417
00:17:58,174 --> 00:18:00,779
μου πήρε κυριολεκτικά χρόνια αυτή η έρευνα

418
00:18:00,779 --> 00:18:03,014
και με άλλαξε.

419
00:18:03,014 --> 00:18:07,250
Δεν αντιμετωπίζω πια τα ζώα 
σε επίπεδο είδους.

420
00:18:07,250 --> 00:18:09,098
Τα κοιτάω σαν ξεχωριστά άτομα

421
00:18:09,098 --> 00:18:10,956
και τα αντιλαμβάνομαι σαν πλάσματα

422
00:18:10,956 --> 00:18:13,304
με προσωπικό καιρικό σύστημα,

423
00:18:13,304 --> 00:18:15,266
που ορίζει τη συμπεριφορά τους

424
00:18:15,266 --> 00:18:17,188
και το πώς αντιδρούν στον κόσμο.

425
00:18:17,188 --> 00:18:20,122
Και πιστεύω πραγματικά 
πως αυτό με έχει κάνει

426
00:18:20,122 --> 00:18:22,716
πιο περίεργο και συναισθαντικό άνθρωπο

427
00:18:22,716 --> 00:18:26,553
και προς τα ζώα που έχω στο κρεβάτι μου

428
00:18:26,553 --> 00:18:28,420
και ενίοτε καταλήγουν στο πιάτο μου,

429
00:18:28,420 --> 00:18:31,073
αλλά και προς τους ανθρώπους που γνωρίζω

430
00:18:31,073 --> 00:18:33,991
που υποφέρουν από άγχος

431
00:18:33,991 --> 00:18:36,819
και φοβίες και τέτοια,

432
00:18:36,819 --> 00:18:38,930
και πραγματικά πιστεύω πως

433
00:18:38,930 --> 00:18:41,061
παρόλο που δε μπορείς να γνωρίζεις ακριβώς

434
00:18:41,061 --> 00:18:44,134
τι συμβαίνει στο μυαλό ενός γουρουνιού

435
00:18:44,134 --> 00:18:46,677
ή του σκύλου σου, ή του συντρόφου σου,

436
00:18:46,677 --> 00:18:50,130
αυτό δε θα έπρεπε να σε σταματάει 
απ' το να τους συναισθάνεσαι.

437
00:18:50,130 --> 00:18:53,036
Το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε 
για τους αγαπημένους μας

438
00:18:53,036 --> 00:18:55,862
είναι, ίσως, 
να τους βλέπουμε ανθρωπομορφικά.

439
00:18:57,182 --> 00:19:00,462
Ο πατέρας του Δαρβίνου του είπε κάποτε

440
00:19:00,462 --> 00:19:04,572
πως ο καθένας μπορεί κάποια στιγμή 
να χάσει το μυαλό του.

441
00:19:05,622 --> 00:19:08,335
Ευτυχώς, μπορούμε 
συχνά να το ξαναβρούμε

442
00:19:08,335 --> 00:19:10,578
αλλά μόνο ο ένας με τη βοήθεια του άλλου.

443
00:19:10,578 --> 00:19:11,872
Ευχαριστώ.

444
00:19:11,872 --> 00:19:13,242
(Χειροκρότημα)