Πότε ήταν η τελευταία φορά
που αισθανθήκατε ελεύθεροι;

Αληθινά ελεύθεροι.

Αυτή η ιδέα ότι τα όρια της ζωής μας

είναι αναμφίβολα ευρύτερα
απ' όσο μπορούμε να φανταστούμε.

Η ιδέα για παράδειγμα ότι έχουμε
χρόνο μπροστά μας για όλα

Αυτό είναι σπάνιο.

Ή ότι το σώμα μας κινείται ελεύθερα.

Η ιδέα της Ελευθερίας,
όταν τα πάντα είναι δυνατά.

Λοιπόν, αυτό είναι ένα θέμα
που πάντα με συνάρπαζε

και γι' αυτό έζησα για 15 χρόνια
σ' ένα μοναστήρι Ζεν.

Έμαθα πολλά εκεί, κυρίως
χάρη στον δάσκαλο Ζεν Ολιβιέ Βανγκ-Γκεν.

Θα χρειαζόμουν μια ολόκληρη
ομιλία TEDx για να σας αφηγηθώ

πώς βρέθηκα εκεί, τι συνέβη.

Η ζωή σ' ένα μοναστήρι
είναι κάτι πολύ ιδιαίτερο.

Όμως σήμερα, θέλω κυρίως
να μοιραστώ μαζί σας

τρία πολύ σημαντικά διδάγματα.

Τρεις πολύ σημαντικές εμπειρίες

που μου επέτρεψαν να βρω
σήμερα μια εσωτερική γαλήνη.

Το πρώτο δίδαγμα το ονόμασα:

«Το μικρό πτηνό του Ανατέλλοντος Ηλίου».

Αυτή είναι η ποιητική μου πλευρά!

Η ιστορία διαδραματίζεται στην Ιαπωνία

όπου ρίχτηκα με ενθουσιασμό

στην περιπέτεια ενός Ζεν ησυχαστηρίου.

Το 2008 προσγειώθηκα στη Ναγκόγια,

σ' ένα γυναικείο μοναστήρι
όπου, σύμφωνα με τον θρύλο,

οι περισσότερες μοναχές από τη Δύση
φεύγουν σχεδόν μόλις φθάσουν.

Πράγματι, ο τρόπος ζωής είναι ασκητικός.

Δεν υπάρχουν μοντέρνες ανέσεις.

Δεν υπάρχει ζεστό νερό,
χρησιμοποιούμε μόνο κρύο,

τα χέρια μου θα έχουν σύντομα 
σκασίματα και χιονίστρες.

Βρισκόμαστε στην καρδιά του χειμώνα

και δεν υπάρχει θέρμανση.

Υπάρχει πολύ μεγάλος συνωστισμός

κι ένα δωμάτιο δέκα τετραγωνικών μέτρων

το μοιραζόμαστε έξι ή επτά άτομα.

Υπάρχουν δραστηριότητες
από το πρωί μέχρι το βράδυ.

Δεν θυμίζει αυτόν τον τύπο Zεν,
[κίνηση διαλογισμού]

αλλά συμβαίνει απίστευτα γρήγορα!

Κι όλα αυτά στα ιαπωνικά,

μια γλώσσα που γνωρίζω μόνο από τη σειρά
«Ιππότες του Ζωδιακού κύκλου».

(Γέλια)

Νιώθω λίγο χαμένη εκεί μέσα.

Να λοιπόν ο στόχος
του πολύτιμου αυτού διδάγματος:

να φτάσουμε στα όριά μας
μέχρι να απελευθερωθούμε.

Μετά από τρεις εβδομάδες
αυτή η απελευθέρωσή μου

μ' έκανε να αγανακτήσω, αρκετά πια!

Ένα πρωί, στο μοναστήρι,

ολομόναχη, χωρίς επαφή με την Ευρώπη:

αποφασίζω να φύγω.

Εκείνη τη μέρα, ένιωσα
τεράστια απογοήτευση.

Είχα στηρίξει τις ελπίδες μου
σ' αυτό το ταξίδι.

Να 'μαι λοιπόν μ' έναν κόμπο στο στομάχι.

Μαζεύω τα πράγματά μου
στο δωμάτιο, είμαι ολομόναχη.

Κάποια στιγμή κοιτάζω ψηλά, κάπως έτσι.

Από το παράθυρο βλέπω
ένα κλαδί καλυμμένο με χιόνι

και κάτω από αυτό, ένα πουλάκι.

Είναι τόσο... εύθραυστο!

Είναι τόσο όμορφο!

Αναδεύεται για να ισιώσει τα φτερά του.

Για μένα, εκείνη τη στιγμή,

το συναίσθημα της δυσφορίας
και της απογοήτευσης αντικαταστάθηκε

από θαυμασμό μπροστά στο μεγαλείο!

Μια τρυφερότητα που αναβλύζει από βαθιά.

Αν αυτό ήταν το δίδαγμα,

τότε γιατί ταξίδεψα 10.000 χιλιόμετρα;

Τα αισθήματα, και γενικά
οι σκέψεις, δεν είναι μόνιμα.

Εμφανίζονται και μπορουν να εξαφανιστούν.

Τη μια στιγμή κυριαρχεί ο θυμός,

την επόμενη ο θαυμασμός
μπροστά στο μεγαλείο του κόσμου.

Πιστεύω ότι όλοι το έχουμε βιώσει
αυτό στην καθημερινή μας ζωή.

Στη δουλειά για παράδειγμα,

κάποιος μας νευριάζει, μαλώνουμε,
το σκεφτόμαστε συνέχεια,

και μετά μας τηλεφωνεί ένας φίλος
που μας λέει ένα αστείο,

και ξαφνικά βάζουμε τα γέλια.

Η ικανότητα αυτή είναι το πρώτο δίδαγμα:

τα αισθήματα δεν είναι μόνιμα

κι αυτό μου το είπε ένα πουλάκι.

Το δεύτερο δίδαγμα είναι λίγο διαφορετικό,

το ονόμασα: «Τι έχω στο μυαλό μου;»

Δεν θα σας τα πω όλα!

(Γέλια)

Είναι η ιδέα ότι για να εμφανίζονται
και για να εξαφανίζονται τα αισθήματα

δεν πρέπει να τα αφήνουμε
να τριβελίζουν το μυαλό μας.

Γενικά, έχουμε την τάση
να τα ξαναζούμε νοερά.

Συμβαίνει κάτι, δεν μας αρέσει 
και μετά κολλάμε.

Όλοι, μέσα μας, λειτουργούμε
κάπως έτσι κι είναι φυσιολογικό.

Αλλά για να το σταματήσουμε αυτό,
πρέπει να καταλάβουμε,

να συνειδητοποιήσουμε 
τι πρόκειται να κάνουμε!

Άρα, να μάθουμε τι έχουμε στο μυαλό μας!
Τι υπάρχει στο μυαλό μου;

Αυτό το ένιωσα μια φορά
που καθόμουν κάνοντας διαλογισμό,

σε στάση ηρεμίας, όπως ο Βούδας
- δεν κατάφερα να την κάνω -

κι εκείνη τη στιγμή ο δάσκαλος είπε:

«Αφήστε τις σκέψεις και τα αισθήματά σας
να περάσουν σαν σύννεφα στον ουρανό».

Ήταν όμορφο...

και με εξαγρίωσε!

Γιατί τα συναισθήματά μου
εκείνη τη στιγμή δεν ήταν:

«μικρά ήρεμα κι ανάλαφρα σύννεφα
στον βαθυγάλανο ουρανό»,

αλλά κυρίως μεγάλα, πυκνά μαύρα σύννεφα,

που έμεναν ακίνητα.

Έμοιαζα με «ήρεμο Βούδα»,
αλλά μέσα μου έβραζα.

Ήθελα πολύ να τα καταφέρω

και γι' αυτό μελέτησα πολύ και σήμερα,

θέλω να σας κάνω να κερδίσετε χρόνο.

(Γέλια)

Θα ήθελα τώρα να σας προτείνω
μια μικρή άσκηση.

Συμφωνείτε;
Κοινό: Ναι!

Καθίστε αναπαυτικά στις πολυθρόνες σας.

Είναι μια μικρή στιγμή χαλάρωσης.

Θα μπορέσετε να μελετήσετε, 
να ανακαλύψετε με πάθος

αυτό που υπάρχει στο μυαλό
και στο σώμα σας.

Κλείστε τώρα τα μάτια.

Εστιάστε την προσοχή σας στην επαφή
ανάμεσα στο σώμα σας και στο κάθισμα.

Συνειδοποιήστε ότι είστε καθισμένοι
σε αυτήν την αίθουσα, αυτή τη στιγμή:

αυτή είναι η παρούσα στιγμή.

Πού είμαστε αυτή τη στιγμή;

Μετά μπορείτε να εξερευνήσετε,

να γίνετε Ιντιάνα Τζόουνς στο μυαλό σας.

Θα σας βοηθήσω να μάθετε ποιες μορφές
μπορούν να πάρουν οι σκέψεις σας.

Μπορεί τώρα να έχετε ίσως
σκέψεις με τη μορφή εικόνων,

σαν μια ταινία που προβάλλεται εντός σας

ή ένα φως που αστράφτει

ή μια ανάμνηση του μέρους όπου βρίσκεστε,

ή του ατόμου που μιλά αυτή τη στιγμή.

Αυτό ονομάζεται νοερή απεικόνιση.

Γι' άλλα άτομα, μπορεί να υπάρχουν ήχοι.

Κυρίως αυτό που ονομάζουμε 
«φωνούλα στο μυαλό».

Μερικές φορές είναι φλύαρη,
είναι μια φωνούλα

που σχολιάζει, αφηγείται,
αναλύει, λέει μικρές φράσεις,

και μερικές φορές τραγουδά μέσα μας.

Αυτή η φωνούλα στο μυαλό μας
είναι ο εσωτερικός διάλογος.

Τι υπάρχει στο μυαλό σας;

Εικόνες;

Μια εσωτερική φωνή;

Η τρίτη μορφή σκέψης
ονομάζεται «κιναισθητική»:

είναι δηλαδή όλες οι αισθήσεις
που έχουμε στο σώμα μας.

Για παράδειγμα, το ζεστό, το κρύο,
η επαφή με την πολυθρόνα,

το βαρύ, το ελαφρύ.

Επίσης, όλα τα αισθήματα
που νιώθουμε στο σώμα.

Η χαρά, ο θυμός, η λύπη, όλα αυτά.

Τρεις πιθανές μορφές σκέψεων.

Μέσα σε μια στιγμή μπορείτε
να ανοίξετε τα μάτια

και θα ξέρετε περισσότερα
για το πώς λειτουργείτε μέσα σας.

Βλέπετε κυρίως εικόνες,

ακούτε τη φωνούλα ή νιώθετε
αισθήματα ή μια φυσική αίσθηση κτλ.;

Ορίστε! Είναι ευχάριστο, αλλά μπορείτε
να ανοίξετε τα μάτια σας τώρα!

Έχετε ήδη μια νέα γνώση για τον εαυτό σας.

Είναι το πρώτο στάδιο.

Έτσι μπορείτε να παρατηρείτε καλύτερα
τον τρόπο που λειτουργείτε.

Καθένας από σας μπορεί να το κάνει
οποιαδήποτε στιγμή της μέρας.

Ύστερα, υπήρχε το τρίτο δίδαγμα.

Εκείνο το ανακάλυψα τυχαία.

Το ονόμασα το «περισκόπιο»,
θα μάθετε σε λίγο γιατί.

Το είχα ανακαλύψει λίγο νωρίτερα, το 2003.

Το 2003 έδινα ακόμη συναυλίες
γαλλικού τραγουδιού,

για Αμερικανούς,

μπροστά σε κοινό 150 ή 200 ατόμων.

Στην πρώτη συναυλία, ανέβηκα στη σκηνή,

ακριβώς όπως και σήμερα,

αλλά δεν είχα ούτε τα ίδια ρούχα,
ούτε το ίδιο κούρεμα.

(Γέλια)

Αρχίζω το ρεπερτόριό μου
και τότε εμφανίζεται... το τρακ!

Τα πόδια μου τρέμουν,
η καρδιά μου χτυπά σαν τρελή,

εμφανίζονται όλα τα συμπτώματα του τρακ.

Ευτυχώς, τότε έκανα ήδη πολύ διαλογισμό.

Ενώ συμβαίνουν όλα αυτά,

εμφανίζεται μια μορφή
συνειδητής παρατήρησης,

εντελώς αυθόρμητα και αυτόματα.

Δηλαδή τραγουδώ,

νιώθω τρακ στο σώμα μου,

κάποια συμπτώματα.

Την ίδια στιγμή, υπάρχει μια συνείδηση

που μου επιτρέπει να κρατήσω
το κεφάλι έξω από το νερό.

Το κεφάλι μου είναι ελεύθερο.

Μπορώ να συνεχίσω τη συναυλία.

Φανταστείτε, ξεκινώ
να τραγουδώ κι έχω τρακ.

(Τραγουδά το « La vie en rose»)

Την ίδια στιγμή, εκείνη παρατηρεί.

Εννοώ τη συνείδηση-μάρτυρα,
τη συνειδητή παρατήρηση.

Παρατηρεί το συναίσθημα, ενώ είναι
ταυτόχρονα αντικείμενο παρατήρησης,

κι αυτό είναι κάτι μαγικό!

Το συναίσθημα μειώνεται!

Αρκεί μόνο να το παρατηρήσουμε, 
ώστε σιγά-σιγά τα δυσάρεστα συναισθήματα

να εμφανιστούν και να εξαφανιστούν
με φυσικό τρόπο, όπως είπα στην αρχή.

Αυτό το ονόμασα «περισκόπιο».

Ξέρετε όλοι εκείνον τον σωλήνα
που υπάρχει πάνω στα υποβρύχια,

που αναδύεται μέσα από το νερό,
σαν πάπια που παρατηρεί το τοπίο.

Μ' αυτή τη μορφή συνείδησης,
είμαστε και μέσα και έξω από το νερό.

είμαστε ταυτόχρονα συνδεδεμένοι
κι αποσυνδεδεμένοι από την εμπειρία,

ταυτόχρονα μέσα και έξω,

Αυτό σημαίνει ότι είμαστε ολοζώντανοι,

νιώθουμε ολοκληρωτικά τα πράγματα,

γιατί δεν θέλουμε να γίνουμε ρομπότ!

Το μυαλό μας είναι όμως ελεύθερο
και νιώθουμε ανακούφιση μέσα μας.

Αυτό ήταν το τρίτο σημαντικό
γεγονός των τελευταίων ετών.

Το πρώτο: τα αισθήματα εμφανίζονται
και εξαφανίζονται με φυσικό τρόπο.

Το δεύτερο: μπορούμε να μάθουμε

τη μορφή που έχουν
οι σκέψεις και τα αισθήματά μας:

οπτική, ακουστική
- η φωνούλα στο κεφάλι μας -

ή κιναισθητική - οι αισθήσεις του σώματος.

Το τρίτο: είναι δυνατό να ανακαλύψουμε

την υπέροχη συνειδητή παρατήρηση,
μια συνείδηση-μάρτυρα,

που μας επιτρέπει να είμαστε παρόντες
στα πράγματα και εντελώς ελεύθεροι.

Απίθανο, έτσι;

(Γέλια)

Δεν τελείωσε ακόμα!

Ολοκληρώνοντας, θα σας προτείνω
ένα μικρό τελετουργικό.

Ή μάλλον ένα τελετουργικό για το πρωί,
αφού το πρωί είναι η στιγμή-κλειδί,

που θα μας επιτρέψει να εντάξουμε

ή μάλλον να ενσωματώσουμε
αυτά τα τρία πράγματα σε μια άσκηση.

Θέλετε;
Κοινο: Ναι!

Φανταστείτε τον εαυτό σας το πρωί.

Χτυπά το ξυπνητήρι.

Συνήθως πατάτε το κουμπί της αναβολής,

μία, δύο φορές...

και κάποια στιγμή πρέπει να σηκωθείτε.

Εκείνη τη στιγμή, αυτό που σας προτείνω,

είτε ενώ είστε ξαπλωμένοι
είτε ενώ είστε στην άκρη του κρεβατιού,

αυτό που προτείνω
και που θα αλλάξει τη ζωή σας

είναι να συνειδητοποιήσετε
την πρώτη σκέψη που κάνετε το πρωί!

Μόνο αυτό.

Είναι μια εικόνα, μια φωνούλα στο μυαλό;

ένα συναίσθημα ή μια αίσθηση στο σώμα;

Συνεχίστε με τη δεύτερη
και την τρίτη σκέψη.

Εκείνη τη στιγμή, εντελώς φυσικά,
θα αλλάξετε τις συνήθειές σας.

Θα έχετε συνείδηση του συνεχόμενου ήχου,
αυτού του μύλου που έχετε στο κεφάλι σας.

Αυτό που είναι εκπληκτικό είναι
ότι εκείνη τη στιγμή, σηκώνεστε

όχι πια σαν ρομπότ, προς την καφετιέρα,

χωρίς καλά-καλά να έχετε ξυπνήσει.

Σηκώνεστε σε μια κατάσταση επίγνωσης!

Βρίσκετε μια ελευθερία μέσα σας.

Όχι πια σαν ρομπότ, αλλά ως πρωταγωνιστές
της καθημερινότητάς σας.

Αυτό, πιστέψτε με, είναι πηγή
μεγάλης εσωτερικής ανακούφισης.

Έτσι, ξέρουμε ότι μέσα στη μέρα
που έρχεται, όλα είναι δυνατά!

(Χειροκρότημα)