0:00:06.879,0:00:09.129 Yaklaşık 66 milyon yıl önce, 0:00:09.129,0:00:12.305 gezegenimizdeki yaşama[br]korkunç bir şey oldu. 0:00:12.845,0:00:16.330 Devasa volkanik püskürmeler [br]atmosferi karbondioksitle doldurup 0:00:16.330,0:00:20.100 Manhattan büyüklüğünde[br]bir göktaşı Dünya'ya çarptığında 0:00:20.100,0:00:24.407 ekosistemler çifte darbe ile sarsıldı. 0:00:24.907,0:00:29.731 Çarpmanın yarattığı toz, çoğu bitkide[br]fotosentezi durdurarak veya azaltarak 0:00:29.731,0:00:33.946 otçulları ve onlarla beslenen[br]etçilleri açlığa mahkum etti. 0:00:33.946,0:00:35.521 Kısa bir süre içinde, 0:00:35.521,0:00:38.980 dünyadaki türlerin dörtte üçü[br]sonsuza kadar yok oldu 0:00:39.110,0:00:41.121 ve çağlar boyu gösterişle gezinen 0:00:41.121,0:00:42.536 devasa dinozorlar, 0:00:42.536,0:00:43.854 uçan sürüngenler, 0:00:43.854,0:00:46.445 kabuklu mürekkep balıkları[br]ve deniz sürüngenleri 0:00:46.975,0:00:49.136 tarih öncesine yitip gitti. 0:00:49.716,0:00:53.285 Dinozorlar çok şanssız gibi görünebilir, 0:00:53.285,0:00:58.247 ancak Dünya tarihi boyunca[br]çeşitli şiddette yok oluşlar yaşandı 0:00:58.247,0:01:00.524 ve hâlâ etrafımızda yaşanmaya[br]devam ediyor. 0:01:00.974,0:01:02.262 Çevrenin değişimi 0:01:02.262,0:01:04.807 bazı türleri bölgelerinden[br]dışarı iterken 0:01:04.807,0:01:07.632 diğerlerine yeni fırsatlar yaratıyor. 0:01:07.832,0:01:12.557 Yaşam alanlarına istilacı türler[br]gelip yerlileri bastırıyor. 0:01:12.667,0:01:16.047 Bazı durumlarda,[br]daha iyi uyum sağlayan 0:01:16.047,0:01:19.701 organizmaların faaliyetleri sonucu[br]tüm tür tamamen yok oluyor. 0:01:20.841,0:01:23.996 Ancak, bazen çevrede[br]meydana gelen büyük değişiklikler 0:01:23.996,0:01:27.980 çoğu canlının uyum sağlayamayacağı[br]kadar hızlı geçekleşiyor[br] 0:01:27.980,0:01:31.609 ve jeolojik bakımdan bir anda[br]binlerce türün yok olmasına yol açıyor. 0:01:32.039,0:01:34.613 Biz buna bir kitlesel yok oluş diyoruz 0:01:34.613,0:01:36.871 ve bu tür olaylar nadir olsa da 0:01:36.871,0:01:39.928 paleontologlar, fosil kayıtlarında[br]ciddi değişimler tespit edip 0:01:39.928,0:01:42.924 birkaç jeolojik katman boyunca[br]sürmüş olan tür silsilelerinin 0:01:42.924,0:01:45.702 birdenbire yok olduğunu[br]gördüklerinde 0:01:45.702,0:01:48.519 bu yok oluşların[br]birkaçını belirleyebiliyor. 0:01:49.099,0:01:52.091 Aslında bu kitlesel yok oluşlar[br]Dünya tarihini 0:01:52.091,0:01:54.869 kesin dönemlere ayırmakta kullanılıyor. 0:01:55.199,0:01:57.281 Dinozorların yok oluşu 0:01:57.281,0:01:59.816 en bilinen kitlesel yok oluş olsa da 0:01:59.816,0:02:03.357 en büyük olanı dinozorlardan[br]çok önce meydana geldi. 0:02:03.747,0:02:08.805 252 milyon yıl önce,[br]Permiyen ve Triasik dönemler arasında, 0:02:08.805,0:02:13.797 Dünya'nın kara kütleleri birleşip[br]süper kıta Pangea'yı oluşturdu. 0:02:14.497,0:02:17.591 Bu birleşme olurken[br]iç kısımlar çölleşti 0:02:17.591,0:02:20.898 ve tek sahil şeridi,[br]biyolojik çeşitliliğin geliştiği 0:02:20.898,0:02:24.851 sığ tropik denizlerin çoğunu yok etti. 0:02:25.441,0:02:28.817 Bütün Sibirya'da büyük volkanik[br]püskürmeler oldu 0:02:28.817,0:02:31.239 ve çok yüksek sıcaklıklarla çakışarak 0:02:31.239,0:02:33.743 büyük bir sera etkisi yarattı. 0:02:34.583,0:02:37.847 Bu felaketler okyanustaki türlerin 0:02:37.847,0:02:40.599 %95'inin yok oluşunu hızlandırdı 0:02:40.599,0:02:43.903 ve kara üzerindeki,[br]bugün dinozor olarak bildiğimiz 0:02:43.903,0:02:48.391 türlerin ataları olan[br]tuhaf Permiyen sürüngenlerinin önünü açtı. 0:02:49.421,0:02:53.102 Fakat kitlesel yok oluşlar[br]sadece uzak geçmişteki şeyler değil. 0:02:53.412,0:02:55.278 Geçtiğimiz birkaç milyon yılda, 0:02:55.278,0:02:58.751 gezegenimizin kutuplarındaki[br]devasa buz örtülerindeki değişimler 0:02:58.751,0:03:01.549 deniz seviyesinin[br]inip çıkmasına neden olarak 0:03:01.549,0:03:04.751 iklim düzenini[br]ve okyanus akıntılarını değiştirdi. 0:03:05.111,0:03:09.065 Buz tabakaları genişledikçe,[br]geri çekildikçe ve tekrar döndükçe 0:03:09.065,0:03:11.728 bazı hayvanlar bu değişimlere[br]uyum sağladı 0:03:11.728,0:03:14.413 veya daha uygun bir yere göç etti. 0:03:14.943,0:03:17.714 Ancak diğerlerinin, [br]dev yer tembelleri, 0:03:17.714,0:03:19.095 dev sırtlanlar ve mamutlar 0:03:19.095,0:03:21.651 gibi hayvanların soyu tükendi. 0:03:22.071,0:03:25.314 Bu büyük memeli yok oluşu, [br]buz örtüsünün erimesine bağlı olarak 0:03:25.314,0:03:28.910 iklim koşulları ve ekosistem[br]değişimleri çakışınca oldu. 0:03:29.240,0:03:32.875 Ancak, 150.000 yıl önce[br]Afrika'da ortaya çıkan 0:03:32.875,0:03:37.851 bir hominid türünün yükselişi de[br]rahatsız edici bir çakışma oldu. 0:03:38.351,0:03:41.089 Yeni çevreye adaptasyonları sırasında, 0:03:41.089,0:03:45.273 yiyecek toplama ve avlanma için[br]yeni araç ve yöntemler yaratan insan 0:03:45.273,0:03:50.227 binlerce yıl birlikte yaşadığımız[br]bu büyük hayvanların 0:03:50.227,0:03:54.026 yok olmasının tek nedeni olmayabilir. 0:03:54.026,0:03:55.532 Ancak bugün, 0:03:55.532,0:03:58.722 araçlarımız ve yöntemlerimiz[br]o kadar etkili bir hale geldi ki 0:03:58.722,0:04:01.617 insanlar artık çevreye göre yaşamıyor, 0:04:01.617,0:04:03.673 onu aktif olarak değiştiriyor. 0:04:04.093,0:04:06.571 Türlerin yok oluşu[br]ekosistemlerin geçmişinde 0:04:06.571,0:04:08.569 olağan bir durumdur. 0:04:08.989,0:04:11.760 Ancak çalışmalar,[br]günümüzdeki birçok organizmanın 0:04:11.760,0:04:14.394 yok olma seviyelerinin 0:04:14.394,0:04:18.095 olağan bir gidişattan yüzlerce, [br]binlerce kat yüksek olduğunu söylüyor. 0:04:18.255,0:04:22.524 Ancak, insanların eşsiz kitlesel[br]yok oluş yaratma yeteneği, 0:04:22.524,0:04:25.258 onları engellemesini de sağlayabilir. 0:04:25.448,0:04:27.528 Geçmişteki tür yok olmalarını öğrenerek, 0:04:27.528,0:04:31.203 günümüzde çevre değiştikçe[br]neler olup bittiğini fark ederek, 0:04:31.203,0:04:34.444 bu bilgiyi diğer türler üzerindeki[br]etkimizi azaltmak için kullanarak, 0:04:34.444,0:04:37.859 insanlığın dünya üzerindeki[br]devasa bir göktaşı kadar 0:04:37.859,0:04:41.687 yıkıcı olan etkisini değiştirerek[br]biyolojik çeşitliliği olan bir çevrenin 0:04:41.687,0:04:45.046 iş birliği içindeki bir unsuru olabiliriz.