WEBVTT 00:00:07.393 --> 00:00:10.293 Zwiedzając starożytną Aleksandrię w Egipcie, 00:00:10.313 --> 00:00:13.993 dzisiejsi odkrywcy powinni zwrócić uwagę na kilka miejsc. 00:00:13.993 --> 00:00:17.062 W porcie w Aleksandrii 00:00:17.062 --> 00:00:20.923 wypatrujcie wielkich kolumn i posągów. 00:00:20.923 --> 00:00:23.473 Po drugiej stronie zatoki z lewej strony jest wyspa, 00:00:23.493 --> 00:00:25.923 gdzie niegdyś stała Latarnia Morska na Faros. 00:00:25.983 --> 00:00:28.533 Przechodząc przez pałace Królewskiej Części miasta, 00:00:28.543 --> 00:00:32.373 docierając do miejsca, gdzie niegdyś stała Biblioteka Aleksandryjska, 00:00:32.373 --> 00:00:35.321 uważajcie na rekiny. 00:00:35.321 --> 00:00:38.040 Bo jeśli zwiedzacie tę część Aleksandrii, 00:00:38.040 --> 00:00:41.685 to jesteście jakieś pięć metrów pod wodą. 00:00:41.685 --> 00:00:44.845 Choć wszyscy znamy fikcyjne miasto Platona, Atlantydę, 00:00:44.845 --> 00:00:48.453 tak naprawdę jest wiele podwodnych miast, które naprawdę istnieją. 00:00:48.453 --> 00:00:50.192 Aleksandria, 00:00:50.192 --> 00:00:51.823 Port Royal na Jamaice, 00:00:51.823 --> 00:00:54.334 oraz Pavlopetri w Grecji. 00:00:54.334 --> 00:00:56.385 Zatopione miasta są badane przez naukowców, 00:00:56.385 --> 00:00:58.754 aby lepiej poznać, jak żyli nasi przodkowie, 00:00:58.754 --> 00:01:00.811 zbadać żywy charakter naszej planety, 00:01:00.811 --> 00:01:03.913 oraz wpływ jednego na drugie. 00:01:03.913 --> 00:01:07.113 Woda jest niezbędna do życia, do produkcji jedzenia oraz transportu, 00:01:07.113 --> 00:01:11.423 więc wiele miast zbudowano na wybrzeżu oraz nad rzekami. 00:01:11.423 --> 00:01:14.623 Jednak te korzyści pociągają za sobą także ryzyko 00:01:14.623 --> 00:01:19.254 w postaci sił natury, potrafiących zatopić miasta zbudowane u ich brzegu. 00:01:19.254 --> 00:01:22.394 Na przykład trzęsienie ziemi. 00:01:22.394 --> 00:01:27.973 7 lipca 1692 roku, w zwyczajny poranek w Port Royal na Jamajce, 00:01:27.973 --> 00:01:31.124 niegdyś jednym z najbogatszych portów na świecie, 00:01:31.124 --> 00:01:33.545 nastąpiło potężne trzęsienie ziemi. 00:01:33.545 --> 00:01:38.014 Dwie trzecie miasta natychmiast znalazło się pod wodą. 00:01:38.014 --> 00:01:40.484 Do dziś wiele budynków i codziennych przedmiotów 00:01:40.514 --> 00:01:45.086 pozostaje praktycznie nienaruszonych, zatrzymanych w czasie na dnie morza. 00:01:45.086 --> 00:01:49.483 Jak trzystuletni zegarek kieszonkowy, który zatrzymał się o 11:43, 00:01:49.483 --> 00:01:53.624 kiedy Port Royal znalazł się pod powierzchnią Morza Karaibskiego. 00:01:53.624 --> 00:01:56.896 Zimą roku 373 p.n.e. 00:01:56.896 --> 00:02:00.665 greckie miasto Helike nawiedziło trzęsienie tak silne, 00:02:00.665 --> 00:02:04.915 że poruszyło piaszczyste ziemie, na których było zbudowane. 00:02:04.915 --> 00:02:07.145 Kilka minut później w miasto uderzyło tsunami, 00:02:07.145 --> 00:02:12.355 a Helike i jego mieszkańcy utonęli w Morzu Śródziemnym. 00:02:12.355 --> 00:02:16.216 Wieki później rzymscy turyści, żeglując nad utworzoną laguną, 00:02:16.216 --> 00:02:19.226 zerkają na pozostałości miasta pod sobą. 00:02:19.226 --> 00:02:21.826 Trzęsienia są nagłymi, nieprzewidywalnymi kataklizmami, 00:02:21.846 --> 00:02:24.434 które zatapiały miasta w okamgnieniu. 00:02:24.434 --> 00:02:26.416 Na szczęście w biegu historii, 00:02:26.416 --> 00:02:30.796 większość zatopionych miast nie zanurzyła się w wyniku jednego kataklizmu, 00:02:30.796 --> 00:02:34.416 ale przez kombinację bardziej stopniowych procesów. 00:02:34.416 --> 00:02:37.886 Na przykład miasto Pavlopetri, najstarsze znane zatopione miasto, 00:02:37.886 --> 00:02:42.058 było zbudowane na południowym wybrzeżu Grecji 5 tysięcy lat temu. 00:02:42.058 --> 00:02:44.150 To przykład miasta, które zatonęło 00:02:44.150 --> 00:02:47.233 przez zjawisko zwane izostatyczną zmianą poziomu morza. 00:02:47.233 --> 00:02:49.967 Epoka Lodowcowa skończyła się 18 tysięcy lat temu, 00:02:49.967 --> 00:02:55.547 lodowce stopniały, poziom morza wzrastał aż do około 5 tysięcy lat temu. 00:02:55.547 --> 00:02:59.808 Izostatycznej zmiany poziomu morza nie powoduje roztopiony lód, 00:02:59.808 --> 00:03:02.886 ale skorupa Ziemi, powoli wracająca do dawnego kształtu, 00:03:02.886 --> 00:03:05.215 nie będąc już pod naciskiem lodowców. 00:03:05.215 --> 00:03:09.186 Niektóre miejsca się podnoszą, a inne opadają. 00:03:09.186 --> 00:03:12.118 Ziemia wokół Pavlopetri nadal opada 00:03:12.118 --> 00:03:14.985 w średnim tempie jednego milimetra rocznie. 00:03:14.985 --> 00:03:16.925 Ale starożytni mieszkańcy, 00:03:16.935 --> 00:03:19.957 byli w stanie stopniowo przemieszczać się w głąb lądu, 00:03:19.957 --> 00:03:24.111 aż opuścili miasto około 3 tysięcy lat temu. 00:03:24.111 --> 00:03:27.386 Dziś nurkowie pływają nad ulicami Pavlopetri 00:03:27.386 --> 00:03:29.238 i zaglądają przez drzwi 00:03:29.238 --> 00:03:32.850 do fundamentów domów i budynków publicznych. 00:03:32.850 --> 00:03:37.441 Odkrywają, jak żyli tam ludzie, po tym, co po nich zostało. 00:03:37.441 --> 00:03:40.658 Naturalne zjawiska geologiczne, jak trzęsienia ziemi i tsunami, 00:03:40.658 --> 00:03:42.372 będą nadal kształtować kontynenty, 00:03:42.372 --> 00:03:45.218 tak jak robiły to przez miliony lat. 00:03:45.218 --> 00:03:49.288 Wzmożone ocieplenie klimatu topi lodowce w przyśpieszonym tempie, 00:03:49.288 --> 00:03:50.578 poziom morza się podnosi. 00:03:50.578 --> 00:03:52.398 Będziemy musieli się przystosować, 00:03:52.398 --> 00:03:55.019 tak jak musieli to robić mieszkańcy Pavlopetri. 00:03:55.019 --> 00:03:57.040 Bez wątpienia, w nadchodzących stuleciach, 00:03:57.040 --> 00:03:59.499 niektóre z miast na wybrzeżach, gdzie teraz mieszamy, 00:03:59.499 --> 00:04:01.858 zostaną zajęte przez wodę. 00:04:01.858 --> 00:04:03.840 Miasta takie jak Wenecja, 00:04:03.840 --> 00:04:04.808 Nowy Orlean, 00:04:04.808 --> 00:04:05.710 Amsterdam, 00:04:05.710 --> 00:04:06.658 Miami 00:04:06.658 --> 00:04:08.189 oraz Tokio. 00:04:08.189 --> 00:04:11.139 Wyobraźcie sobie cywilizacje z przyszłości, uczące się o nas, 00:04:11.139 --> 00:04:14.930 pływając wokół starożytnych ruin miast, w których teraz mieszkamy.