WEBVTT

00:00:07.346 --> 00:00:09.221
ماسییەکان لە مەترسیدان.

00:00:09.221 --> 00:00:13.874
لە ساڵی ١٩٩٠ەکان، ماسی جۆری کۆد
لەناوچوون،

00:00:13.874 --> 00:00:16.146
ڕاوەماسی و بازرگانی ماسی
بوونە هۆکاری

00:00:16.146 --> 00:00:20.142
لەناوچوونی ژمارەیەکی زۆرتری ماسی لە
باشووری فلۆریدا،

00:00:20.142 --> 00:00:24.137
ڕێژەی ماسی تونا
لە سەدا ٥٠ کەمی کرد،

00:00:24.137 --> 00:00:28.022
هەروەها ماسی باشووری ئەتلەسی
کەوتنە قەراغی لەناوچوون.

00:00:28.022 --> 00:00:30.704
ئەمانە تەنها چەند نموونەیەکی کەم بوون.

00:00:30.704 --> 00:00:33.283
ڕاوکردنی ماسی لە تەواوی جیهاندا
لە بەرز بوونەوەدا دایە.

00:00:33.283 --> 00:00:34.315
ئەمە چۆن ڕودەدات؟

00:00:34.315 --> 00:00:36.332
کاتێک هەندێکتان بیر لە ڕاوەماسی دەکەنەوە،

00:00:36.332 --> 00:00:40.714
وا خەیاڵ دەکەن کە بە ئیسراحەت لەناو بەلمدا
دانیشتووین و بە قولاب ماسی دەگرین.

00:00:40.714 --> 00:00:44.533
بەڵام شێوەی تازەی پیشەسازی ماسی گرتن،
کە ڕەفەکانمان پڕ دەکات لە ماسی،

00:00:44.533 --> 00:00:46.705
زیاتر وەکو جەنگێک وایە.

00:00:46.705 --> 00:00:50.676
لە ڕاستیدا، ئەو تەکنەلۆجیایەی بەکاری دێنن
بۆ شەڕ درووست کراوە.

00:00:50.676 --> 00:00:51.582
ڕادار،

00:00:51.582 --> 00:00:52.352
سۆنار،

00:00:52.352 --> 00:00:53.285
هەلیکۆپتەر،

00:00:53.285 --> 00:00:54.375
و فڕۆکەی چاودێری

00:00:54.375 --> 00:00:58.584
هەموویان ڕێبەری کارگەکان دەکەن
بۆ کەمکردنەوەی مۆڵگەی ماسییەکان.

00:00:58.584 --> 00:01:00.835
هەزاران قولاب و تۆڕی گەورە گەورە

00:01:00.835 --> 00:01:04.474
دونیایەک ماسی و زیندەوەرەکانی تر
پێ ڕاو دەکرێت،

00:01:04.474 --> 00:01:07.506
وەکو ماسی خۆرکە، کیسەڵ و دۆلفین.

00:01:07.506 --> 00:01:09.643
پاشان ماسییەکان دەخرێنە سەر بەلەمی گەورە

00:01:09.643 --> 00:01:13.336
هەر لەسەر بەلەمەکە کارگەیان هەیە و
ماسییەکان دەست بەجێ دەبەسترێن.

00:01:13.336 --> 00:01:17.195
هەموو ئەم تەکنەلۆژیایانە ڕێگە دەدەن
کە ئێمە بەو ڕێژە زۆرە ماسی

00:01:17.195 --> 00:01:19.976
لە دەریادا ڕاو بکەین.

00:01:19.976 --> 00:01:22.667
لەگەڵ فراوانبوونی دووری و قوڵی
ناوچەکانی ماسی گرتن،

00:01:22.667 --> 00:01:25.536
جۆری جیاوازی ماسیش دەبنە ئامانجی ڕاو.

00:01:25.536 --> 00:01:30.156
بۆ نموونە، ماسی ددانداری پاتاگۆنی
نە زۆر بەرچاو بوو نە تامی خۆش بوو.

00:01:30.156 --> 00:01:33.346
ماسی گرەکان تا کۆتایی 
حەفتاکان ڕاویان نە دەکرد.

00:01:33.346 --> 00:01:37.549
پاشان بە بازاڕ کرایەوە بۆ شێفەکانی
ئەمریکا بە ناوی ماسی دەریای چیلی،

00:01:37.549 --> 00:01:40.866
بێ گوێدانە ئەوەی کە ماسییەکە
جۆرێکە لە ماسی کۆد.

00:01:40.866 --> 00:01:43.596
دواتر لە هەموو بازاڕەکانی جیهاندا بڵاوبۆوە

00:01:43.596 --> 00:01:45.557
و ئێستا زۆر بەتامە.

00:01:45.557 --> 00:01:48.476
بە داخەوە، ماسی ئەم ئاوە قوڵانە زۆرنابنەوە

00:01:48.476 --> 00:01:50.618
بەلانی کەم ئەگەر نەگەنە تەمەنی ١٠ ساڵی،

00:01:50.618 --> 00:01:52.058
زۆر بە خێرایی لەناو دەچن بەهۆی

00:01:53.058 --> 00:01:56.137
ڕاوکردنی زۆری ماسییە گەنجەکان
کە نەگەن بە تەمەنی گەرا دانان.

00:01:56.137 --> 00:01:59.278
کڕیاری چەور و نرخی باش
کاریگەری زیانبەخشیان هەیە.

00:01:59.278 --> 00:02:04.147
بۆ نموونە، شۆربای پەڕەکەی قرش بە خواردنێکی
بەتام لە چین و ڤێتنام دادەنرێت

00:02:04.147 --> 00:02:07.889
لەبەر ئەوە، پەڕەکەی قرش
پڕ فرۆشترین بەشی قرشە.

00:02:07.889 --> 00:02:10.469
ئەمەش وادەکات کە ماسی گرێکی زۆر
بەلەمەکانیان پڕ بکەن لە

00:02:10.469 --> 00:02:13.739
پەڕەکەی قرش و لاشەی قڕشەکانی جێ بێڵن.

00:02:13.739 --> 00:02:16.349
تەنها قرش و ماسی دداندار لەم
کێشەیەدا نین.

00:02:16.349 --> 00:02:19.098
نزیکەی سەدا ٣١ی ماسییەکانی دونیا
لەم لەناوچووندان،

00:02:19.098 --> 00:02:24.419
سەدا ٥٨ەکەی تریش لە بەرزترین
ئاستی ڕاوکردنیان دان.

00:02:24.419 --> 00:02:29.199
ماسییەکان ناتوانن بەو خێراییەی کە ٧ بلیۆن
کەس دەیانخوات، بەو خێراییە زۆر ببن.

00:02:29.199 --> 00:02:32.140
ماسیگرتن کاریگەری لەسەر
سیستەمی ژینگەییش هەیە.

00:02:32.140 --> 00:02:35.969
قەبارەی ئەو تۆڕەی کە ڕۆبیانی کێوی پێ ڕاو
دەکرێت، هێندەی یاریگایەکی تۆپی پێ دەبێت

00:02:35.969 --> 00:02:37.720
کە لە قوڵایی زەریاکان دادەنرێت،

00:02:37.720 --> 00:02:40.629
بەمەش بنکی زەریاکان کە ماڵی ماسییەکانە
لەناو دەچێت.

00:02:40.629 --> 00:02:43.311
تەنها سەدا پێنجی ڕاوەکە
ڕۆبیانی کێوییە.

00:02:43.311 --> 00:02:47.531
ئەوەی تر هەمووی ئاژەڵی ترە کە بە مردووی
دەخرێنەوە ناو ئاوەکە.

00:02:47.531 --> 00:02:50.360
کێڵگەی دەستکردی ڕۆبیان لە نزیک
کەنارەکان زۆر لەمە باشتر نییە

00:02:50.360 --> 00:02:53.371
دارەکان دەبڕدرێنەوە بۆ ئەوەی
حەوزی ڕۆبیانیان لە جێگە دروست بکرێت

00:02:53.371 --> 00:02:57.339
حەوزەکانی ماسی لە زریان و 
پاڵاوتنی ئاوی سروشتی بێبەش دەکرێن

00:02:57.339 --> 00:03:00.361
هەروەها ماسییەکان لە شوێنە
ڕەسەنەکانی خۆیان دوور دەخرێنەوە.

00:03:00.361 --> 00:03:04.161
کەواتە چی دەبێت ئەگەر واز لە ماسییەکان
بهێنین و بگەڕێنەوە دۆخی ئاسایی خۆیان؟

00:03:04.161 --> 00:03:05.861
دەتوانرێت بە چەندین شێوە بپارێزرێن.

00:03:05.861 --> 00:03:08.911
لە دەریاچە ناوخۆییەکان،
حکومەتەکان دەتوانن سنوور دابنێن

00:03:08.911 --> 00:03:13.589
بۆ کەی و لە کوێ و چۆن
ڕاوەماسی بکرێت،

00:03:13.589 --> 00:03:15.963
و چەند جۆرێک لە بەلەم و ئامێر
ڕێگەیان پێ بدرێت.

00:03:15.963 --> 00:03:20.481
دەکرێت بەکارهێنانی تۆڕی گەورە و ڕاکێشان
قەدەغەبکرێن،

00:03:20.481 --> 00:03:23.471
دەتوانین ڕێگە بگرین لە ماسیگران
لە ڕێگەی پۆلیسی دەریاوە

00:03:23.471 --> 00:03:26.234
بۆ ئەوەی ژینگە بگەڕێتەوە دۆخی جارانی.

00:03:26.234 --> 00:03:30.562
هەروەها دەبێت ماسیگرەکانیش شێوە
زیانبەخشەکانی ماسی گرتن کەم بکەنەوە،

00:03:30.562 --> 00:03:31.856
وەکو دەرهێنانی پەڕەکەی قرش،

00:03:31.856 --> 00:03:35.341
پێویستە بە شێوەی گونجاو 
کۆمپانیاکان ڕاوەماسی بکەن.

00:03:35.341 --> 00:03:39.614
دەستتێوەردانەکانی ڕابردوو یارمەتیدەرێکی
باش بوو بۆ زیاد بوونەوەی ژمارە ماسی.

00:03:39.614 --> 00:03:41.402
چەندین چارەسەر هەیە.

00:03:41.402 --> 00:03:45.123
باشترین چارەسەر بۆ کۆمپانیای ماسیگرییەکان
ئەوەیە کە کار بە زانست بکەن،

00:03:45.123 --> 00:03:47.933
ڕێز لەو کۆمەڵگە ناوخۆییانە بگرن
کە لەسەر زەریاکان دەژین،

00:03:47.933 --> 00:03:50.164
هەروەها ڕێزی ماسییەکان بگرن
وەکو ئاژەڵی کێوی.

00:03:50.164 --> 00:03:52.093
دواتر دەبێت یاسا بچەسپێندرێت.

00:03:52.093 --> 00:03:55.084
زۆربەی کاتەکان هەماهەنگییە نێودەوڵەتییەکان
پیویستن.

00:03:55.084 --> 00:03:57.279
چونکە ماسییەکان گرنگی 
بە ژینگەی ئێمە نادەن.

00:03:58.293 --> 00:04:00.114
پێویستە ماسیگرتن سنووردار بکەین.

00:04:00.114 --> 00:04:01.173
ژینگەکان،

00:04:01.173 --> 00:04:02.275
ئاسایشی خۆراک،

00:04:02.275 --> 00:04:03.043
پیشەکان

00:04:03.043 --> 00:04:03.773
ئابوورییەکان و

00:04:03.773 --> 00:04:06.624
ژیانی ئەوانەی لە کەنار دەریاکان دەژین،
لەسەر ماسی گرتن بەندە.