1
00:00:07,014 --> 00:00:09,948
Jednom je jedan poznati stari Grk rekao:

2
00:00:09,948 --> 00:00:14,233
"Dajte mi oslonac i pomeriću Zemlju."

3
00:00:14,233 --> 00:00:18,354
Ovo nisu bile reči nekog čarobnjaka
koji je tvrdio da može da uradi nemoguće.

4
00:00:18,354 --> 00:00:20,779
To je rekao matematičar Arhimed

5
00:00:20,779 --> 00:00:25,311
opisujući osnovne principe poluge.

6
00:00:25,311 --> 00:00:29,216
Ideja da čovek sam pomeri
toliko veliku masu

7
00:00:29,216 --> 00:00:31,099
može zvučati magično,

8
00:00:31,099 --> 00:00:34,807
ali verovatno ste već videli nešto slično
u svakodnevnom životu.

9
00:00:34,807 --> 00:00:37,588
Najbolji primer kojeg se možete setiti

10
00:00:37,588 --> 00:00:39,756
je primer sa dečjeg igrališta:

11
00:00:39,756 --> 00:00:42,399
klackalica.

12
00:00:42,399 --> 00:00:45,339
Recimo da drug i ti
odlučite da uskočite.

13
00:00:45,339 --> 00:00:47,350
Ako ste otprilike jednake težine,

14
00:00:47,350 --> 00:00:50,569
klackanje vam neće biti problem.

15
00:00:50,569 --> 00:00:54,011
Šta se događa ako je vaš drugar teži?

16
00:00:54,011 --> 00:00:56,407
Iznenada, ostaćete u vazduhu.

17
00:00:56,407 --> 00:00:59,489
Srećom, verovatno znate šta treba uraditi.

18
00:00:59,489 --> 00:01:03,867
Samo se malo odmaknite, 
i spustićete se dole.

19
00:01:03,867 --> 00:01:05,946
Ovo možda deluje jednostavno i intuitivno,

20
00:01:05,946 --> 00:01:10,292
ali zapravo koristite polugu
da biste podigli nešto

21
00:01:10,292 --> 00:01:12,431
što bi inače bilo jako teško.

22
00:01:12,431 --> 00:01:16,292
Poluga je jedna od takozvanih
jednostavnih mašina.

23
00:01:16,292 --> 00:01:20,931
Osnovni uređaj koji smanjuje
potrebnu količinu energije

24
00:01:20,931 --> 00:01:24,314
mudrom primenom osnovnih zakona fizike.

25
00:01:24,314 --> 00:01:26,402
Pogledajmo kako funkcioniše.

26
00:01:26,402 --> 00:01:30,272
Poluga se sastoji od tri glavna dela:

27
00:01:30,272 --> 00:01:34,391
krak aktivne sile, krak sile tereta
i oslonac.

28
00:01:34,391 --> 00:01:37,700
U ovom slučaju,
tvoja težina je aktivna sila,

29
00:01:37,700 --> 00:01:41,257
a težina tvog druga je sila tereta.

30
00:01:41,257 --> 00:01:45,359
Arhimed je zapazio da postoji čvrsta veza

31
00:01:45,359 --> 00:01:50,834
između intenziteta ovih sila
i njihovog rastojanja od oslonca.

32
00:01:50,834 --> 00:01:52,372
Poluga je u ravnoteži kada je

33
00:01:52,372 --> 00:01:56,179
proizvod aktivne sile
i dužine kraka te sile

34
00:01:56,179 --> 00:02:01,820
jednak proizvodu sile tereta
i dužine kraka tereta.

35
00:02:01,820 --> 00:02:05,063
To sledi iz osnovnog zakona fizike,

36
00:02:05,063 --> 00:02:11,677
koji kaže da je rad izražen u džulima
srazmeran sili i dužini pređenog puta.

37
00:02:11,677 --> 00:02:15,633
Poluga ne može smanjiti potrebnu silu
za podizanje nečega,

38
00:02:15,633 --> 00:02:18,275
ali nudi kompromis.

39
00:02:18,275 --> 00:02:22,800
Povećaj rastojanje
i možeš upotrebiti manju silu.

40
00:02:22,800 --> 00:02:25,937
Umesto da diže predmet direktno,

41
00:02:25,937 --> 00:02:29,689
poluga olakšava posao
širenjem njegove težine

42
00:02:29,689 --> 00:02:34,057
preko cele dužine 
kraka aktivne sile i kraka sile tereta.

43
00:02:34,057 --> 00:02:37,412
Tako da, ako je tvoj prijatelj
duplo teži od tebe,

44
00:02:37,412 --> 00:02:42,469
sedi dva puta dalje u odnosu na oslonac
i podići ćeš ga.

45
00:02:42,469 --> 00:02:47,154
Isto tako, njegova mlađa sestra,
koja je četiri puta lakša od tebe,

46
00:02:47,154 --> 00:02:51,283
može da podigne tebe
ako sedi četiri puta dalje.

47
00:02:51,283 --> 00:02:56,445
Klackalica je zabavna, ali značaj
i moguće primene poluge

48
00:02:56,445 --> 00:02:59,179
su mnogo čudesnije od toga.

49
00:02:59,179 --> 00:03:03,373
Sa dovoljno velikom polugom,
možete podići poprilično teške stvari.

50
00:03:03,373 --> 00:03:07,871
Čovek koji teži 150 funti,
odnosno 68 kilograma,

51
00:03:07,871 --> 00:03:13,650
pomoću poluge dugačke 3,7 metara
može da balansira kolima marke "Smart",

52
00:03:13,650 --> 00:03:19,326
ili da pomoću poluge od 10 metara
podigne kameni blok od 2,5 tone,

53
00:03:19,326 --> 00:03:22,142
sličan onima od kojih su
gradjene Piramide.

54
00:03:22,142 --> 00:03:26,640
Ako želiš da podigneš Ajfelov toranj,
poluga treba da bude malo duža,

55
00:03:26,640 --> 00:03:29,870
otprilike oko 40,6 kilometara.

56
00:03:29,870 --> 00:03:32,504
Šta je sa Arhimedovim hvalisanjem?

57
00:03:32,504 --> 00:03:35,417
Naravno da je to u teoriji moguće.

58
00:03:35,417 --> 00:03:39,771
Zemlja je teška 6 x 10^24 kilograma,

59
00:03:39,771 --> 00:03:44,892
i Mesec koji je udaljen
oko 384 400 kilometara

60
00:03:44,893 --> 00:03:47,456
bio bi odlična tačka oslonca.

61
00:03:47,456 --> 00:03:49,847
Sve što je potrebno za pomeranje Zemlje

62
00:03:49,847 --> 00:03:54,239
jeste poluga dugačka oko
kvadrilion svetlosnih godina,

63
00:03:54,239 --> 00:03:59,621
1,5 milijardi puta više od 
udaljenosti do galaksije Andromeda.

64
00:03:59,621 --> 00:04:03,197
I naravno, mesto na kome ćeš stajati
da bi je iskoristio.

65
00:04:03,197 --> 00:04:05,293
Iako je toliko jednostavna mašina,

66
00:04:05,293 --> 00:04:08,407
poluga je podobna za velike stvari.

67
00:04:08,407 --> 00:04:12,332
Osnovni delovi poluge,
kao i drugih jednostavnih mašina,

68
00:04:12,332 --> 00:04:15,842
mogu se naći svuda oko nas,
na raznim instrumentima i na alatima

69
00:04:15,842 --> 00:04:21,380
koje mi, kao i neke životinje, koristimo
da bi povećali šanse za opstanak,

70
00:04:21,380 --> 00:04:23,821
ili samo da bi olakšali život.

71
00:04:23,821 --> 00:04:27,435
Uostalom, glavni krivci su
matematički principi iza ovih uređaja

72
00:04:27,435 --> 00:04:29,526
koji pokreću svet.