Tien jaar geleden schreef ik een boek
met de titel:
'Onze Laatste Eeuw?'
Mijn uitgevers lieten het vraagteken weg.
(Gelach)
De Amerikaanse uitgevers
maakten ervan:
'Ons Laatste Uur'.
Amerikanen willen boter bij de vis.
(Gelach)
Het ging hierover:
onze Aarde bestaat al
45 miljoen eeuwen,
maar deze eeuw is speciaal.
Het is de eerste waar één soort,
de onze,
de toekomst van de planeet
in handen heeft.
Gedurende de hele geschiedenis
van de Aarde
kwamen de bedreigingen van de natuur -
ziekte, aardbevingen, asteroïden
enzovoort -
Maar vanaf nu komen
de ergste bedreigingen van onszelf.
En niet alleen de kerndreiging.
In onze verbonden wereld
kunnen netwerken
mondiaal uitvallen.
Luchtverkeer kan pandemieën
in dagen verspreiden.
Sociale media kunnen
paniek en geruchten
letterlijk met de lichtsnelheid
verspreiden.
We bekommeren ons
teveel om kleine gevaren:
onwaarschijnlijke luchtvaartongevallen,
carcinogenen in ons voedsel,
lage stralingsdosissen, enzovoort.
Maar wij en onze politieke meesters
zijn blind voor catastrofale scenario's.
De ergste hebben gelukkig
nog niet plaatsgevonden.
Waarschijnlijk zullen dat ze ook niet.
Maar als een gebeurtenis
verwoestend kan zijn,
is het de moeite waard
een serieuze prijs te betalen
om je ertegen te verzekeren,
- ook als het onwaarschijnlijk is -
net zoals we betalen
voor onze brandverzekering.
Terwijl de wetenschap steeds
grotere macht en beloften inhoudt,
worden de negatieve aspecten
ook angstaanjagender.
We worden steeds kwetsbaarder.
Binnen enkele tientallen jaren
zullen miljoenen de mogelijkheid hebben
om de snel groeiende biotechnologie
te misbruiken,
net zoals ze vandaag
cybertechnologie misbruiken.
Freeman Dyson voorzag in een TED Talk
dat kinderen nieuwe organismen
zouden ontwerpen en maken
net zoals zijn generatie
met een chemiedoos speelde.
Dit balanceert
op de rand van sciencefiction,
maar als dit scenario ook maar
gedeeltelijk werkelijkheid zou worden,
dan zou onze ecologie en zelfs onze soort
het niet lang ongedeerd overleven.
Zo heb je bijvoorbeeld eco-extremisten
die denken dat het voor de planeet,
voor Gaia, beter zou zijn
als er veel minder mensen zouden zijn.
Wat gaat er gebeuren
als dergelijke mensen
technieken van synthetische biologie
- tegen 2050 gemeengoed -
onder de knie gaan krijgen.
Ook andere sciencefiction-nachtmerries
kunnen werkelijkheid worden:
domme robots die op hol slaan
of een netwerk
dat een eigen wil gaat ontwikkelen,
kan ons allemaal gaan bedreigen.
Kunnen we ons tegen dergelijke
risico's beschermen door regelgeving?
Proberen moeten we het zeker,
maar deze ondernemingen
zijn zo competitief, zo mondiaal,
en zo gedreven door winstbejag,
dat alles wat mogelijk is
ergens zal worden gedaan,
wat de regels ook zullen zeggen.
Net zoals de drugswetten - we proberen
te reguleren, maar het lukt niet.
Het werelddorp
zal zijn dorpsidioten hebben,
met een mondiaal bereik.
Zoals ik zei in mijn boek
hebben we deze eeuw
een harde rit voor de boeg.
Er kunnen zich tegenslagen voordoen
voor onze maatschappij -
inderdaad, een 50% kans
op een zware tegenslag.
Maar zijn er gebeurtenissen denkbaar
die nog erger kunnen zijn,
die alle leven op Aarde
zouden kunnen uitroeien?
Toen een nieuwe deeltjesversneller
in gang werd gezet,
vroegen sommigen zich angstig af
of dit de Aarde kon vernietigen
of, erger nog,
de structuur van de ruimte verstoren.
Hier kan je gelukkig
gerustgesteld worden.
Ik en anderen legden uit
dat de natuur
dit soort experimenten
al ontelbare keren had gedaan,
bij botsingen
in de kosmische straling.
Maar wetenschappers
moeten zeker voorzichtig zijn
met experimenten
die voorwaarden scheppen
zonder precedent in de natuurlijke wereld.
Biologen moeten vermijden om
potentieel verwoestende
genetisch gemodificeerde
pathogenen los te laten.
Overigens hangt onze specifieke afkeer
voor het risico
op waarlijk existentiële rampen
van een filosofische en ethische vraag af.
En wel deze.
Beschouw twee scenario's.
Scenario A
roeit 90% van de mensheid uit.
Scenario B
roeit 100% van de mensheid uit.
Hoeveel is B erger dan A?
Sommigen zouden zeggen 10% erger.
Er zijn 10% meer doden.
Maar ik zeg dat B
onvergelijkbaar erger is.
Als astronoom kan ik niet geloven
dat mensheid het einde van het verhaal is.
We hebben nog 5 miljard jaar
voordat de zon ontploft
en het universum
kan misschien eeuwig blijven bestaan.
Posthumane evolutie kan
hier op Aarde en ver daarbuiten
even lang duren
als het Darwiniaanse proces
dat tot ons heeft geleid,
en zelfs nog wonderlijker zijn.
Toekomstige evolutie
zal inderdaad veel vlugger verlopen
op een technologische tijdschaal,
niet op de tijdschaal
van natuurlijke selectie.
Met deze immense kansen voor ogen
zouden we zelfs geen risico
van één op een miljard moeten accepteren
waardoor onze uitroeiing
deze immense mogelijkheden
zouden uitsluiten.
Enkele voorgestelde scenario's
lijken misschien sciencefiction,
maar andere zijn
misschien verontrustend realistisch.
Het is belangrijk je te realiseren
dat het ongewone niet hetzelfde is
als het onwaarschijnlijke.
Daarom hebben we in Cambridge
een onderzoekscentrum opgericht
om te bestuderen
hoe we deze existentiële
risico's kunnen afzwakken.
Het leek waardevol dat enkele mensen
gingen nadenken over mogelijke rampen.
We hebben daarbij
alle hulp van anderen nodig
omdat we de beheerders zijn
van een kostbaar
bleekblauw plekje
in een weidse kosmos,
een planeet
die nog 50 miljoen eeuwen te gaan heeft.
Laten we die toekomst
niet in gevaar brengen.
Ik zou willen eindigen met een citaat
van de grote wetenschapper
Peter Medawar.
"De klokken die luiden voor de mensheid
zijn als de bellen van Alpenvee.
Ze hangen om onze eigen nek,
dus hangt het van ons af
of ze al dan niet welluidend zijn."
Erg bedankt.
(Applaus)