1
00:00:03,836 --> 00:00:07,140
Bistaratzea nire lanaren erdian dago.

2
00:00:07,678 --> 00:00:10,449
Mundu mailako osasuna irakasten dut

3
00:00:10,548 --> 00:00:13,231
Eta jakin badakit, datuak eskuratzea ez dela nahikorik.

4
00:00:13,231 --> 00:00:17,920
Nik (haiek) erakutsi behar ditut jendeak onura atera eta ulertu ditzan.

5
00:00:17,920 --> 00:00:22,303
Orain saiatuko naiz lehen inoiz egin ez dudana martxan jartzen:

6
00:00:22,303 --> 00:00:25,182
datuak gauzatzea benetako espazioan,

7
00:00:25,182 --> 00:00:28,526
teknika-taldearen asistentzia txiki batekin.

8
00:00:29,311 --> 00:00:33,375
Beraz, bagoaz: lehenengo eta behin osasunerako abzisa-ardatz bat

9
00:00:33,375 --> 00:00:38,640
Bizi itxaropena 25 urteetatik 75 urteetara.

10
00:00:38,640 --> 00:00:41,177
Eta behean, aberastasunerako abzisa-ardatz bat:

11
00:00:41,177 --> 00:00:46,550
pertsona bakoitzeko diru-sarrerak: 400, 4.000 eta 40.000 dolar.

12
00:00:46,550 --> 00:00:50,334
Beraz, hemen behean txiroak eta gaixoak dira,

13
00:00:50,334 --> 00:00:51,904
eta han goian aberatsak eta dirudunak dira,

14
00:00:53,473 --> 00:00:58,520
Orain erakutsiko dizuet orain dela 200 urtetako mundua,

15
00:00:58,520 --> 00:01:00,291
1810. urtean.

16
00:01:00,291 --> 00:01:01,962
Hemen datoz herri guztiak:

17
00:01:01,962 --> 00:01:08,099
Europa marroi kolorez, Asia gorriz, Ekialdeko Hurbila berdez, Sahara azpiko Afrika, urdinez,

18
00:01:08,099 --> 00:01:09,622
eta bi Amerikak oriz.

19
00:01:09,622 --> 00:01:13,300
Eta herri bakoitzeko burbuilaren tamainak erakusten du populazioaren tamaina.

20
00:01:13,300 --> 00:01:17,375
Eta 1810. urtean hemen behean herriz beteta zegoen, ezta?

21
00:01:17,375 --> 00:01:19,409
Herri guztiak ziren txiro eta gaixo.

22
00:01:19,409 --> 00:01:23,155
Bizi itxaropena 40 urtetako behetik zegoen herri guztietan.

23
00:01:23,155 --> 00:01:26,957
eta bakarrik Britaina Handia eta Herbereak zeuden pixkat egoera onean.

24
00:01:26,957 --> 00:01:28,553
baina ez asko.

25
00:01:28,553 --> 00:01:30,201
Eta orain, mundua [mugitzera] hasten naiz.

26
00:01:31,970 --> 00:01:36,603
Industri-iraultzak dakartza Europako herriak zein beste gunetakoak

27
00:01:36,603 --> 00:01:38,578
gainerakotik banantzen direla,

28
00:01:38,578 --> 00:01:41,433
baina Asiako eta Afrikako herri-kolonizatuak,

29
00:01:41,433 --> 00:01:43,610
hemen behean trabatuta daude.

30
00:01:43,610 --> 00:01:47,421
Eta, aldi bateko, Mendebaldeko herriak gero eta osasuntsuago bihurtzen dira.

31
00:01:47,467 --> 00:01:51,313
Eta orain, abiadura murrizten dugu

32
00:01:51,313 --> 00:01:52,936
Lehen Mundu Gerraren eragina erakusteko

33
00:01:52,936 --> 00:01:57,672
eta Espainiako Gripearen izurritearena. Zelako hondamendia!

34
00:01:57,672 --> 00:02:02,403
Eta orain 1920.eko eta 1930.eko hamarkadetan berriro abiadura hartzen dut

35
00:02:02,403 --> 00:02:04,042
Eta, 1929.eko Depresio Handia izan arren,

36
00:02:04,119 --> 00:02:05,880
mendebaldeko herriek aurrea hartzen dute

37
00:02:05,880 --> 00:02:07,426
aberastasun eta osasun gehiago eskuratzeko.

38
00:02:07,426 --> 00:02:09,540
Japonia eta beste batzuk euren atzetik joaten saitzen dira

39
00:02:09,540 --> 00:02:11,440
baina herri gehienak hemen behean geratzen dira.

40
00:02:11,440 --> 00:02:15,117
Orain, Bigarren Mundu Gerraren sarraskiak gertatu ostean,

41
00:02:15,117 --> 00:02:18,512
pixkat moteltzen gara mundua ikusteko 1948. urtean.

42
00:02:18,512 --> 00:02:22,926
1948 oso urte zoragarria zen: gerra amaitu egin zen.

43
00:02:22,926 --> 00:02:26,098
Suediak Neguko Joku Olinpikoetan domina gehienak irabazi zituen,

44
00:02:26,098 --> 00:02:27,675
eta ni neu jaio nintzen.

45
00:02:27,675 --> 00:02:30,763
Baina munduen arteko desberdintasunak

46
00:02:30,763 --> 00:02:32,463
inoiz baino handiagoak ziren.

47
00:02:32,463 --> 00:02:36,525
Aurrean Estatu Batuak, Japonia ia euren atzetik,

48
00:02:36,555 --> 00:02:38,691
Brasil oso atzeratua,

49
00:02:38,691 --> 00:02:42,742
Iran petrolioarekin aberasten hasi zen baina oraindik bizi itxaropen eskasa.

50
00:02:42,742 --> 00:02:45,559
Eta Asiako erraldoiak:

51
00:02:45,559 --> 00:02:47,943
Txina, India, Pakistan, Bangladesh eta Indonesia,

52
00:02:47,943 --> 00:02:50,343
oraindik txiro eta gaixo ziren hemen behean,

53
00:02:50,343 --> 00:02:52,371
baina ikus ezazue gertatzeko zorian dagoena!

54
00:02:52,371 --> 00:02:53,962
Bagoaz berriro!

55
00:02:53,962 --> 00:02:57,384
Nire bizitza joan ahala, antzinako koloniek independentzia lortu zuten,

56
00:02:57,384 --> 00:03:00,188
eta azkenik, osasuntsuago bihurtzen hasi ziren,

57
00:03:00,188 --> 00:03:00,950
eta osasuntsuago,

58
00:03:00,950 --> 00:03:02,403
eta osasuntsuago.

59
00:03:02,403 --> 00:03:06,131
Eta 1970 hamarkadan, Asiako eta Hegoamerikako herriak

60
00:03:06,131 --> 00:03:08,562
Mendebaldeko herrietara hurbiltzen hasi ziren:

61
00:03:08,562 --> 00:03:10,715
ekonomia gainerakor bihurtu egin ziren.

62
00:03:10,715 --> 00:03:12,415
Herri batzuk Afrikan euren atzetik joan ziren,

63
00:03:12,415 --> 00:03:14,454
beste herri afrikar batzuk gerra zibiletan trabatuta geratu ziren,

64
00:03:14,454 --> 00:03:15,954
beste batzuek HIESa jasan zuten.

65
00:03:15,954 --> 00:03:18,454
Eta orain gaur egungo mundua ikus dezakegu,

66
00:03:18,454 --> 00:03:21,598
gaur egungo estatistikekin.

67
00:03:22,859 --> 00:03:25,440
Gaur egun pertsonen gehienak erdian bizi dira.

68
00:03:25,440 --> 00:03:28,068
Baina, aldi berean, desberdintasun nabariak daude

69
00:03:28,068 --> 00:03:30,237
egoera onean eta egoera txarrean dauden herrien artean

70
00:03:30,237 --> 00:03:34,098
eta herri baten barruan desoreka handiak ere badaude.

71
00:03:34,098 --> 00:03:36,560
Burbuil hauek herri bakoitzeko batezbestekoa erakusten dute,

72
00:03:36,560 --> 00:03:38,120
baina banan daitezke.

73
00:03:38,120 --> 00:03:41,160
Har dezagun Txina, probintzietan banan ditzaket.

74
00:03:41,160 --> 00:03:44,052
Hor doa Shangai.

75
00:03:44,052 --> 00:03:47,680
Gaur egun, berak aberastasun eta osasun berbera du Italiarekin konparatuta.

76
00:03:47,680 --> 00:03:51,077
Eta hor dago Guizhou, barrualdeko probintzia txiroa,

77
00:03:51,077 --> 00:03:52,403
Pakistanen parekoa.

78
00:03:52,403 --> 00:03:54,912
Eta gehiago banantzen badut.

79
00:03:54,912 --> 00:03:57,800
landa-guneak, Ghanaren parekoak dira, Afrikan.

80
00:04:01,100 --> 00:04:03,462
Eta hala ere, gaur egungo desoreka handiak kontuan hartu arren,

81
00:04:05,133 --> 00:04:06,805
200 urtetako aurrerapen dexente ikusi ditugu.

82
00:04:06,805 --> 00:04:08,741
Ebaki historiko erraldoi hori,

83
00:04:08,741 --> 00:04:10,449
Mendebaldeen eta Gainerakoen artekoa, orain ixten ari da

84
00:04:10,449 --> 00:04:15,216
mundu guztiz berri eta bateratu bihurtu egin gara,

85
00:04:15,216 --> 00:04:17,609
eta gerorako joera argia ikusten dut,

86
00:04:17,609 --> 00:04:20,496
laguntzarekin, merkataritzarekin, teknologia berderekin eta pakearekin,

87
00:04:20,496 --> 00:04:23,242
Guztiz posiblea da guztiak hel daitezen

88
00:04:24,381 --> 00:04:25,520
aberastasun-osasuntsu izateko bazterrera.

89
00:04:27,689 --> 00:04:30,683
Beno, azken minutu horietan ikusi duzuna

90
00:04:30,714 --> 00:04:33,602
200 herritako istorioa da

91
00:04:33,602 --> 00:04:36,160
200 urtetan zehar erakutsita .. eta are gehiago.

92
00:04:36,160 --> 00:04:40,200
120.000 zenbakirekiko grafikoak egin dira.

93
00:04:40,250 --> 00:04:43,000
Izugarria, ezta?