1
00:00:06,758 --> 00:00:09,918
"Neko mora da je oklevetao Jozefa K.

2
00:00:09,918 --> 00:00:14,791
Znao je da nije učinio bilo šta loše,
ali jednog jutra je uhapšen."

3
00:00:14,791 --> 00:00:16,756
Ovako počinje "Proces",

4
00:00:16,756 --> 00:00:20,754
jedan od najpoznatijih romana
pisca Franca Kafke.

5
00:00:20,754 --> 00:00:24,194
K, protagonist, iznenada je uhapšen

6
00:00:24,194 --> 00:00:26,477
i primoran je da prođe
kroz zbunjujući proces

7
00:00:26,477 --> 00:00:28,635
u kome mu ni razlog hapšenja,

8
00:00:28,635 --> 00:00:31,011
ni priroda pravnog postupka

9
00:00:31,011 --> 00:00:33,168
nisu jasni.

10
00:00:33,168 --> 00:00:37,197
Ovakav scenario se smatra
karakterističnim za Kafkino stvaralaštvo

11
00:00:37,197 --> 00:00:39,787
te su učenjaci smislili novu reč za njega.

12
00:00:39,787 --> 00:00:44,954
Reč kafkijanski je postala deo žargona
i opisuje bespotrebno komplikovana

13
00:00:44,954 --> 00:00:47,663
i frustrirajuća iskustva,

14
00:00:47,663 --> 00:00:51,735
poput primoranosti da se snalazite
u lavirintima birokratije.

15
00:00:51,735 --> 00:00:55,191
No, da li stajanje u dugom redu
radi popunjavanja zbunjujuće papirologije

16
00:00:55,191 --> 00:00:58,441
zaista obuhvata punoću Kafkine vizije?

17
00:00:58,441 --> 00:01:03,262
Mimo uzgredne upotrebe ove reči,
šta nešto čini kafkijanskim?

18
00:01:03,262 --> 00:01:08,319
Priče Franca Kafke zaista se bave
mnogim banalnim i apsurdnim aspektima

19
00:01:08,319 --> 00:01:10,131
savremene birokratije,

20
00:01:10,131 --> 00:01:14,390
što je delimično inspirisano njegovim
iskustvom činovnika za osiguranja

21
00:01:14,390 --> 00:01:16,960
tokom ranog XX veka u Pragu.

22
00:01:16,960 --> 00:01:19,382
Mnogi njegovi protagonisti
su kancelarijski radnici

23
00:01:19,382 --> 00:01:22,098
koji su primorani da izlaze na kraj
s mrežom prepreka

24
00:01:22,098 --> 00:01:24,546
kako bi ostvarili svoje ciljeve,

25
00:01:24,546 --> 00:01:29,194
a često se ispostavi da je iskušenje
toliko dezorijentišuće i nelogično

26
00:01:29,194 --> 00:01:33,326
da uspeh postaje besmislen
u svakom slučaju.

27
00:01:33,326 --> 00:01:35,700
Na primer, u kratkoj priči "Posejdon",

28
00:01:35,700 --> 00:01:40,056
antički grčki bog je administrator,
toliko preplavljen papirologijom

29
00:01:40,056 --> 00:01:44,015
da nikad nema vremena da istraži
sopstvenu podvodnu oblast.

30
00:01:44,015 --> 00:01:47,472
Fora je da čak ni bog ne može
da izađe na kraj s količinom papirologije

31
00:01:47,472 --> 00:01:50,201
koju zahteva savremeno radno mesto.

32
00:01:50,201 --> 00:01:52,352
Razlog za pripovedanje

33
00:01:52,352 --> 00:01:55,108
je što on ne želi
da prebaci drugima bar deo posla

34
00:01:55,108 --> 00:01:59,079
jer svakoga smatra
nedostojnim tog zadatka.

35
00:01:59,079 --> 00:02:03,230
Kafkin Posejdon
je zatovrenik sopstvenog ega.

36
00:02:03,230 --> 00:02:05,570
Ova jednostavna priča sadrži sve elemente

37
00:02:05,570 --> 00:02:09,105
koji sačinjavaju
istinski kafkijanski scenario.

38
00:02:09,105 --> 00:02:11,692
Ne radi se samo o birokratskom apsurdu,

39
00:02:11,692 --> 00:02:16,288
već o ironiji kako lik reaguje na to
nizom obrazloženja,

40
00:02:16,288 --> 00:02:18,940
a to je amblematično za Kafkino pisanje.

41
00:02:18,940 --> 00:02:24,473
Njegove tragikomične priče služe kao vid
mitologije savremenog industrijskog doba,

42
00:02:24,473 --> 00:02:27,417
u kojima koristi logiku snova
kako bi istražio odnose

43
00:02:27,417 --> 00:02:33,008
između sistema arbitrarne moći
i pojedinaca zarobljenih u njima.

44
00:02:33,008 --> 00:02:37,261
Uzmite, na primer, Kafkinu
najpoznatiju priču: "Preobražaj".

45
00:02:37,261 --> 00:02:40,942
Kad se Gregor Samsa probudi jednog jutra
i otkrije da je transformisan

46
00:02:40,942 --> 00:02:42,949
u džinovskog insekta,

47
00:02:42,949 --> 00:02:46,221
njegova najveća briga
je da stigne na vreme na posao.

48
00:02:46,221 --> 00:02:49,823
Naravno, ovo se ispostavi kao nemoguće.

49
00:02:49,823 --> 00:02:54,319
Nije jedino autoritativna stvarnost
radnog prostora inspirisala Kafku.

50
00:02:54,319 --> 00:02:57,601
Neke od borbi likova potiču iznutra.

51
00:02:57,601 --> 00:02:59,387
Kratka priča "Umetnik u gladovanju",

52
00:02:59,387 --> 00:03:05,320
opisuje cirkuskog izvođača
čija se tačka sastoji od produženog posta.

53
00:03:05,320 --> 00:03:09,389
Uzrujan je zato što je vlasnik cirkusa
ograničio post na 40 dana,

54
00:03:09,389 --> 00:03:13,035
verujući da ga to sprečava
da postigne slavu u svojoj umetnosti.

55
00:03:13,035 --> 00:03:15,577
No kad njegovoj tački padne popularnost,

56
00:03:15,577 --> 00:03:19,103
slobodan je da se izgladni do smrti.

57
00:03:19,103 --> 00:03:22,440
Preokret nastaje
kad leži na samrti u anonimnosti,

58
00:03:22,440 --> 00:03:25,975
sa žaljenjem priznajući da je njegova
umetnost oduvek bila prevara.

59
00:03:25,975 --> 00:03:28,132
Postio je ne snagom volje,

60
00:03:28,132 --> 00:03:32,165
već prosto zato što nikad
nije pronašao hranu koja bi mu se svidela.

61
00:03:32,165 --> 00:03:33,362
Čak i u "Procesu",

62
00:03:33,362 --> 00:03:35,887
koji je čini se usmeren
direktno na birokratiju,

63
00:03:35,887 --> 00:03:40,974
nejasni zakoni i zbunjujuće procedure
pokazuju nešto daleko zlokobnije:

64
00:03:40,974 --> 00:03:44,913
strahoviti impuls pravnog sistema
se pokazuje nazaustavljivim,

65
00:03:44,913 --> 00:03:48,359
čak i od strane navodno moćnih zvaničnika.

66
00:03:48,359 --> 00:03:50,798
Ovo je sistem koji ne služi pravdi,

67
00:03:50,798 --> 00:03:54,608
već je njegova jedina svrha
da ovekoveči samog sebe.

68
00:03:54,608 --> 00:03:56,484
Politička teoretičarka Hana Arendt,

69
00:03:56,484 --> 00:03:58,620
koja je pisala godinama
nakon Kafkine smrti,

70
00:03:58,620 --> 00:04:01,854
će to nazvati "tiranijom bez tiranina".

71
00:04:01,854 --> 00:04:05,104
Ipak, sumornost Kafkinih priča

72
00:04:05,104 --> 00:04:06,851
prati značajna doza humora,

73
00:04:06,851 --> 00:04:10,570
koji je ukorenjen u besmislenoj logici
opisanih situacija.

74
00:04:10,570 --> 00:04:15,855
Dakle, s jedne strane, lako je prepoznati
kafkijanstvo u današnjem svetu.

75
00:04:15,855 --> 00:04:20,949
Oslanjamo se na sve zamršenije
sisteme administracije

76
00:04:20,949 --> 00:04:24,973
koji ostavljaju stvarne posledice
na sve aspekte našeg života.

77
00:04:24,973 --> 00:04:28,941
I svaku našu reč procenjuju
ljudi koje ne vidimo,

78
00:04:28,941 --> 00:04:32,096
koji slede zakone koje ne znamo.

79
00:04:32,096 --> 00:04:36,787
S druge strane, finim podešavanjem
naše pažnje na apsurd,

80
00:04:36,787 --> 00:04:40,596
Kafka takođe reflektuje naše mane
nazad do nas samih.

81
00:04:40,596 --> 00:04:45,603
Time nas podseća da je svet
u kom živimo onaj koji stvaramo

82
00:04:45,603 --> 00:04:47,945
i da imamo moć da se menjamo na bolje.