0:00:06.548,0:00:09.738
"Ktoś musiał zrobić[br]doniesienie na Józefa K.,

0:00:09.738,0:00:11.791
bo mimo że nic nie złego nie popełnił,

0:00:11.791,0:00:14.791
został pewnego ranka[br]po prostu aresztowany".

0:00:14.791,0:00:16.686
Tak zaczyna się "Proces",

0:00:16.686,0:00:20.574
jedna z najsłynniejszych[br]powieści Franza Kafki.

0:00:20.574,0:00:23.964
K., główny bohater,[br]zostaje nagle aresztowany

0:00:23.964,0:00:26.477
i wciągnięty w wir[br]niewyjaśnionych zdarzeń.

0:00:26.477,0:00:28.635
Ani powód aresztowania,

0:00:28.635,0:00:31.011
ani istota przebiegu czynności procesowych

0:00:31.011,0:00:32.958
nie zostają mu wyjaśnione.

0:00:32.958,0:00:37.067
Ten scenariusz jest tak bardzo[br]charakterystyczny dla twórczości Kafki,

0:00:37.067,0:00:39.917
że badacze stworzyli dla niego nową nazwę.

0:00:39.917,0:00:44.954
Słowo "kafkowski" określa[br]niepotrzebnie skomplikowane

0:00:44.954,0:00:47.413
i frustrujące doświadczenia,

0:00:47.413,0:00:51.675
jak błądzenie w labiryncie biurokracji.

0:00:51.675,0:00:55.191
Czy oczekiwanie w długiej kolejce,[br]żeby wypełnić niezrozumiałe papiery,

0:00:55.191,0:00:58.111
oddaje głębię wizji Kafki?

0:00:58.111,0:01:03.082
Kiedy coś jest naprawdę kafkowskie?

0:01:03.082,0:01:08.319
Proza Franza Kafki faktycznie[br]pokazuje codzienne absurdy

0:01:08.319,0:01:10.001
nowoczesnej biurokracji,

0:01:10.001,0:01:13.100
o której wiedzę Kafka czerpał[br]z własnego doświadczenia

0:01:13.100,0:01:16.900
jako agent ubezpieczeniowy[br]w Pradze na początku XX wieku.

0:01:16.900,0:01:19.252
Bohaterowie Kafki to często[br]pracownicy biurowi.

0:01:19.252,0:01:22.098
Zmagają się z szeregiem utrudnień,

0:01:22.098,0:01:24.396
żeby osiągnąć cel.

0:01:24.396,0:01:29.194
Nierzadko cały wysiłek jest[br]tak dezorientujący i nielogiczny,

0:01:29.194,0:01:33.036
że sukces nie ma już znaczenia.

0:01:33.036,0:01:35.620
W opowiadaniu "Posejdon"

0:01:35.620,0:01:40.006
grecki bóg jest dyrektorem[br]tak bardzo tonącym w papierach,

0:01:40.006,0:01:43.855
że nie ma kiedy odkrywać[br]podwodnego świata.

0:01:43.855,0:01:47.472
Ironia polega na tym, że nawet bóg[br]nie może poradzić sobie z biurokracją

0:01:47.472,0:01:50.011
narzucaną w pracy.

0:01:50.011,0:01:52.302
Przyczyna problemu daje do myślenia.

0:01:52.302,0:01:55.108
Posejdon nikomu nie przekazuje[br]swoich obowiązków,

0:01:55.108,0:01:58.909
bo uważa, że inni są niegodni jego zadań.

0:01:58.909,0:02:03.230
Posejdon u Kafki jest[br]więźniem własnego ego.

0:02:03.230,0:02:05.570
Ta prosta historia zawiera[br]wszystkie elementy,

0:02:05.570,0:02:09.005
powodujące, że coś jest[br]naprawdę kafkowskie.

0:02:09.005,0:02:11.692
Nie tylko absurdalność biurokracji,

0:02:11.692,0:02:16.288
ale błędne koło w rozumowaniu,[br]w które wpada bohater,

0:02:16.288,0:02:18.710
jest charakterystyczne dla prozy Kafki.

0:02:18.710,0:02:24.273
Te tragikomiczne historie są formą[br]mitologii współczesnej ery przemysłowej,

0:02:24.273,0:02:27.417
w której logika snu[br]pomaga zrozumieć relacje

0:02:27.417,0:02:32.878
między narzuconymi systemami władzy[br]a jednostką złapaną w ich sidła.

0:02:32.878,0:02:37.101
Weźmy na przykład opowiadanie "Przemiana".

0:02:37.101,0:02:40.812
Kiedy pewnego ranka Gregor Samsa budzi się

0:02:40.812,0:02:42.879
jako gigantyczny robak,

0:02:42.879,0:02:46.121
najbardziej martwi się o to,[br]czy zdąży na czas do pracy.

0:02:46.121,0:02:49.543
Oczywiście mu się to nie udaje.

0:02:49.543,0:02:54.319
Praca rządząca życiem[br]to niejedyna inspiracja Kafki.

0:02:54.319,0:02:57.601
Bohaterowie niektórych jego utworów[br]zmagają się z samymi sobą.

0:02:57.601,0:02:59.387
Opowiadanie "Głodomór"

0:02:59.387,0:03:05.620
opisuje artystę cyrkowego,[br]którego występy polegają na głodówkach.

0:03:05.620,0:03:09.389
Artysta jest zły, kiedy właściciel cyrku[br]ogranicza głodówki do 40 dni.

0:03:09.389,0:03:13.245
Uważa, że przeszkodzi mu to[br]w osiągnięciu mistrzostwa.

0:03:13.245,0:03:15.667
Kiedy występy tracą na popularności,

0:03:15.667,0:03:19.103
artysta zostaje pozostawiony[br]na śmierć głodową.

0:03:19.103,0:03:22.440
Punkt zwrotny następuje,[br]kiedy umierający w zapomnieniu

0:03:22.440,0:03:25.975
mężczyzna przyznaje,[br]że jego sztuka była oszustwem.

0:03:25.975,0:03:28.132
Głodował nie dzięki sile woli,

0:03:28.132,0:03:31.895
a dlatego że nie smakowało[br]mu żadne jedzenie.

0:03:31.895,0:03:33.142
Nawet "Proces",

0:03:33.142,0:03:35.887
który wydaje się skupiać na biurokracji,

0:03:35.887,0:03:40.974
opowiada o czymś o wiele straszniejszym.

0:03:40.974,0:03:44.913
Machiny prawnej nie może zatrzymać nikt,

0:03:44.913,0:03:48.359
nawet rzekomo wpływowe osoby.

0:03:48.359,0:03:50.798
Ten system nie służy sprawiedliwości,

0:03:50.798,0:03:54.608
a jedynie zapewnia sobie przetrwanie.

0:03:54.608,0:03:56.484
Teoretyk polityki Hannah Arendt

0:03:56.484,0:03:58.620
wiele lat po śmierci Kafki

0:03:58.620,0:04:02.064
nazwała to "tyranią bez tyrana".

0:04:02.064,0:04:06.741
Utworom Kafki towarzyszy[br]duża dawka humoru,

0:04:06.741,0:04:11.060
polegająca na absurdzie[br]opisywanych sytuacji.

0:04:11.060,0:04:16.245
Z jednej strony łatwo dziś rozpoznać,[br]co jest kafkowskie w naszym świecie.

0:04:16.245,0:04:20.879
Opieramy się na zagmatwanym[br]systemie administracji,

0:04:20.879,0:04:25.233
który wpływa na każdy[br]aspekt naszego życia.

0:04:25.233,0:04:28.941
Każde nasze słowo oceniają ludzie,[br]których nie widzimy,

0:04:28.941,0:04:32.986
według zasad, których nie znamy.

0:04:32.986,0:04:36.787
Z drugiej strony, opisując absurd,

0:04:36.787,0:04:40.596
Kafka zwraca uwagę na nasze wady.

0:04:40.596,0:04:45.573
Przypomina, że to my[br]stworzyliśmy świat, w którym żyjemy,

0:04:45.573,0:04:47.945
i to my możemy zmienić go na lepsze.