1 00:00:01,723 --> 00:00:04,190 Bu videoda petrol ve benzin fiyatları arasındaki 2 00:00:04,190 --> 00:00:07,124 ilişkiyi, ve sizlerin de göreceğiniz üzere 3 00:00:07,124 --> 00:00:10,440 ne kadar güçlü bir bağlılıkları olduğunu açımlamak istiyorum. 4 00:00:10,440 --> 00:00:15,073 Şurada gördükleriniz gezegendeki sabitlenmiş petrol fiyatlarıdır. 5 00:00:15,073 --> 00:00:17,974 Bu şu anda olduğumuz yere bağımlı ve görebileceğiniz gibi 6 00:00:17,974 --> 00:00:22,155 varil başına Amerikan doları olarak ücretlendirilmiş. 2008'in başlarında 100 dolar civarındayken 7 00:00:22,155 --> 00:00:24,555 140 dolara çıkmış sonra tekrar geri düşmüş 8 00:00:24,605 --> 00:00:29,405 ardından hiç olmadığı kadar yükselmiş, şimdiyse varil başı 100 dolar. 9 00:00:29,405 --> 00:00:33,590 Burada petrol fiyatlarını varil biriminden görüyoruz. 10 00:00:33,590 --> 00:00:37,441 ve burada benzini görüyorsunuz 11 00:00:37,441 --> 00:00:40,173 bu coğrafi açıdan daha da önemli çünkü göz önünde bulundurduğunuz yalnızca 12 00:00:40,173 --> 00:00:42,014 ulaşım maliyetleri değil, aynı zamanda 13 00:00:42,368 --> 00:00:46,922 petrol için özel bölge vergilendirmeleri ve bazen de 14 00:00:46,922 --> 00:00:50,190 regülasyonlarla karşılaşılıyorsunuz. Ama vergilendirme daha büyük kısmı. 15 00:00:50,190 --> 00:00:52,256 Yine de gördüğünüz gibi benzin, petrol fiyatlarıyla birlikte 16 00:00:52,256 --> 00:00:54,291 yükseliyor, ve sonra düşüyor. Ve bu da 17 00:00:54,291 --> 00:00:56,623 bir galon başına olan değer. Bu fiyatlar 18 00:00:56,623 --> 00:00:58,855 New York'taki fiyatlar. Fakat tamamını kapatmazlar, 19 00:00:58,855 --> 00:01:02,406 Petrolün varil fiyatı üzerinde görebileceğiniz herhangi bir şey 20 00:01:02,406 --> 00:01:05,072 benizininkinden daha uçucudur. 21 00:01:05,072 --> 00:01:07,722 İşte şurada da görülmekte, fakat burada da aynı 22 00:01:07,722 --> 00:01:09,907 genel indeks var. Petrol fiyatları yükseldiği zaman 23 00:01:09,907 --> 00:01:13,106 buradaki indeks yükselmekte fakat bu her zaman aynı 24 00:01:13,106 --> 00:01:16,124 yüzdede değildir. Yine de burada kesinlikle bir ilişki vardır. 25 00:01:16,124 --> 00:01:18,840 Şimdi, nedenini tam olarak açıklamadan önce, pompasına 26 00:01:18,840 --> 00:01:22,273 4 dolar ödediğinizde, bunun ne kadarı petrol, ne kadarı 27 00:01:22,273 --> 00:01:24,708 arıtım ve ne kadarı ulaşıma ayrılan bütçe. 28 00:01:24,708 --> 00:01:26,806 En azından bir çeşit kurulum olarak 29 00:01:26,806 --> 00:01:29,625 düşünelim, petrol nasıl oluyor da arabanıza kadar 30 00:01:29,625 --> 00:01:34,973 geliyor ve bu kurulum sürecinde nasıl fiyatlandırıldığını düşünelim. 31 00:01:34,973 --> 00:01:37,707 ya da benzinin fiyatı demeliydim. 32 00:01:37,707 --> 00:01:40,506 Burada gördükleriniz, muhtemelen bunlara yabancı değilsinizdir, 33 00:01:40,506 --> 00:01:43,174 bunlar petrol kuleleri, iki farklı tip: bu 34 00:01:43,174 --> 00:01:46,208 bir açıkdeniz petrol kulesi, bu ise kara petrol kulesi. 35 00:01:46,208 --> 00:01:48,706 Fakat ikisininde temel görevi aynı: 36 00:01:48,706 --> 00:01:51,490 bir petrol yarığı bulana kadar yeri delmek 37 00:01:51,490 --> 00:01:54,041 sonrasında petrolü dışarıya pompalamak 38 00:01:54,041 --> 00:01:56,140 ve bir şekilde pazara ulaştırmak, ilk olarak 39 00:01:56,140 --> 00:01:59,123 rafineriye bakalım. Açıkdeniz rafinerileri çok hızlı ve 40 00:01:59,123 --> 00:02:02,341 çalışma yöntemleri şaşılası bir mühendislik harikası. 41 00:02:02,341 --> 00:02:04,606 Okyanusun ortasında oturuyor ve kelimenin tam anlamıyla 42 00:02:04,606 --> 00:02:06,990 okyanusun dibine iniyorlar, denizin tabanına gidiyorlar 43 00:02:06,990 --> 00:02:10,240 ve oradan petrol yarıklarının olduğu 44 00:02:10,240 --> 00:02:12,890 yere kadar deliyorlar, işte gerçek bir mühendislik harikası 45 00:02:12,890 --> 00:02:14,806 ve çok dikkatli olmalısınız, bu çok tehlikeli olabilir. 46 00:02:14,806 --> 00:02:17,090 Yani bir petrol kulesinde çalışmak ve açıkçası bir kaza olursa 47 00:02:17,090 --> 00:02:19,807 durum çevresel bir kabusa dönüşebilir tıpkı 48 00:02:19,807 --> 00:02:22,241 BP olayında olduğu gibi. Yine de bu tartışmasız 49 00:02:22,241 --> 00:02:25,606 bir mühendislik harikasıdır. Şimdi, ihtiyacınız olan petrolü aldığınızda 50 00:02:25,606 --> 00:02:27,939 onu rafineriye aktarırsınız böylece petrol 51 00:02:27,939 --> 00:02:31,874 yararlı parçalarına ayrıştırılabilir. Petrolün 52 00:02:31,874 --> 00:02:34,990 rafineriye ulaşması uzun bir boru hattı kombinasyonuyla ya da 53 00:02:34,990 --> 00:02:38,105 petrol tankerleri ile sağlanabilir. Burada gördüğünüz 54 00:02:38,105 --> 00:02:43,756 Alaska Boru Hattı, petrolü Alaska'nın en kuzeyden alır 55 00:02:43,756 --> 00:02:46,273 ve en güneyine kadar taşır. Böylece petrol, 56 00:02:46,273 --> 00:02:49,389 dünyanın her yerindeki rafinerilere gidebilecek 57 00:02:49,389 --> 00:02:52,106 petrol tankerlerine yüklenebilir. Ya da direk tankerlere yüklenir. 58 00:02:52,106 --> 00:02:55,891 Bazı açık deniz kulelerinde tankerler kullanılır, fakat eğer 59 00:02:55,891 --> 00:02:58,874 kule petrolün taşınacağı yere yeterince yakınsa, boru hattıyla 60 00:02:58,874 --> 00:03:01,773 da petrol rafine edileceği yere taşınabilir. 61 00:03:01,773 --> 00:03:05,305 Ya da boru hattıyla bir tankere taşınır ve böylece petrol çok daha uzağa 62 00:03:05,305 --> 00:03:08,957 taşınabilir. Böylece taşındığı yerden rafineriye getirilir. 63 00:03:08,957 --> 00:03:12,390 Şimdi petrolün fiyatının nasıl yapılandırıldığını düşünmeye başlayabilriz 64 00:03:12,390 --> 00:03:15,741 rafinerinin ne yaptığını düşünmeden önce. 65 00:03:15,741 --> 00:03:19,423 Diyelim ki, güncel petrol fiyatı 66 00:03:19,423 --> 00:03:25,007 ve yükseltilmiş rakamlar bir arada açıkça yürütülüyor. 67 00:03:25,007 --> 00:03:27,856 Ama diyelim ki güncel petolün fiyatı varil başına 90 dolar. 68 00:03:34,579 --> 00:03:39,781 Öyleyse bir varil (bu sadece bir birimdir) 42 galon suya 69 00:03:39,781 --> 00:03:44,248 eşittir. O zaman bir varil suyum olduğunu söylediğimde 70 00:03:44,248 --> 00:03:47,332 aslında 42 galon suyum olduğunu söylemiş oluyorum. 71 00:03:47,332 --> 00:03:49,415 Ne var ki 42 galon işlenmemiş petrol 42 galon 72 00:03:49,415 --> 00:03:54,999 benzine dönüştürülemiyor. 42 galon işlenmemiş petrolden 73 00:03:54,999 --> 00:03:57,995 ancak 19 veya 20 galon benzin elde ediliyor. 74 00:03:58,149 --> 00:04:04,114 Sayıyı kolay yapmak için 20 diyeceğim. 75 00:04:08,206 --> 00:04:14,697 geri kalan miktar ise diğer malzemeler olacak, 22 galon başka ürünler. 76 00:04:14,697 --> 00:04:17,748 Hatta 22 galon olmayabilir, bir kısmı yalnızca 77 00:04:17,748 --> 00:04:21,714 atık olur ve bir kısmı da yan ürün. Yani aslında yalnızca 78 00:04:21,714 --> 00:04:25,181 bir miktar petrol yakıt olarak rafine edilir. 79 00:04:25,181 --> 00:04:29,864 Tam olarak rakamı vermeyeceğim, geri kalanı diğer malzemeler. 80 00:04:29,864 --> 00:04:33,797 Diyelim ki, rafine ödemesi varil başına 90 dolar oluyor, 81 00:04:33,797 --> 00:04:38,430 bu rakam petrol üreticilerinin kattığı fiyat 82 00:04:38,430 --> 00:04:41,582 ve ayrıca rafineriye kadar olan ulaşım ücretiyle de 83 00:04:41,582 --> 00:04:45,198 ilgileniyorlar, mesela yalnızca argüman üretmek adına 84 00:04:45,198 --> 00:04:49,431 diyelim ki, rafineri satabilir. 85 00:04:49,431 --> 00:04:51,864 Ya da diyelim ki, ulaşım ağıyla bile ilginlenmiyor, 86 00:04:51,864 --> 00:04:53,814 Farz edelim bazı insanlar direk olarak rafineriden 87 00:04:53,814 --> 00:04:56,614 satın almak istiyorlar, istedikleri benzini 88 00:04:56,614 --> 00:05:07,631 galon fiyatı 3.25 dolardan almak, böylece rafinerideki benzin, 89 00:05:07,631 --> 00:05:10,964 insanların harcamak istediği, taşıyıcılar da galon başına 3.25 dolar 90 00:05:10,964 --> 00:05:21,394 ödemek istiyorlar, ve bu bir varilden yalnızca 91 00:05:21,394 --> 00:05:23,847 20 galon benzin elde edecekler, bunu galonu 3.25 dolardan 92 00:05:23,847 --> 00:05:28,031 satabilirler. Böylece elde edecekleri fiyat 93 00:05:28,031 --> 00:05:43,864 benzin için 20*3,25=$65 . 94 00:05:43,864 --> 00:05:45,781 Diyelim ki, argüman vermek adına, 95 00:05:45,781 --> 00:05:51,147 diğer malzemelerden 35 dolar elde ettiler 96 00:05:51,147 --> 00:05:53,131 Bu "diğer malzemelerin" bir kısmı aslında kullanılabilirdir, bu 97 00:05:53,131 --> 00:05:56,265 motor yağı, jet yakıtı ya da doğal gaz olabilir. 98 00:05:56,265 --> 00:06:00,114 Bu tip şeyler... Açıkçası doğrudan rafineride kullannılacak yakıt 99 00:06:00,114 --> 00:06:05,597 olarak da kullanılabilir. O zaman bunu yeniden kurmakla başlayalım 100 00:06:05,597 --> 00:06:14,015 düşünebileceğimiz bir yol, şu şekilde çiziyim 101 00:06:14,015 --> 00:06:18,915 fiyatı 3.25 dolara yükseltelim, bu fiyat rafinerinin 102 00:06:18,915 --> 00:06:23,559 yükselttiği, rafinerinin asıl istediği fiyat. 103 00:06:28,482 --> 00:06:35,047 Diyelim ki, bu bir dolar, bu iki dolar 104 00:06:35,047 --> 00:06:39,614 ve bu da üç dolar, ve bunlar 3.25 doları oluşturuyor. 105 00:06:39,614 --> 00:06:43,147 3.25 dolar böyle olurdu, işte bu 106 00:06:43,147 --> 00:06:45,397 rafinerinin aldığı, nasıl yaptığını düşünmek için bir yol. 107 00:06:45,397 --> 00:06:49,666 Aslında tam olarak... tam olarak bütün kar benzinden gelmiyor 108 00:06:49,666 --> 00:06:51,797 fakat rafineriyi düşündüğümüzde, varili 90 dolar 109 00:06:51,797 --> 00:06:57,113 olan işlenmemiş petrolü 110 00:06:57,113 --> 00:06:59,463 benzin olarak 65 dolardan satacaklar ve 111 00:06:59,463 --> 00:07:06,166 diğer malzemelerden de 35 dolar kazanacaklar. 112 00:07:06,166 --> 00:07:09,665 Toplam miktar 100 dolar ediyor. Yani işlenmemiş petrolü 113 00:07:09,665 --> 00:07:12,898 90 dolardan alabiliyorlar (yani yaptıkları bu) ve sonra 114 00:07:12,898 --> 00:07:16,347 100 dolardan satabiliyorlar, bunu düşünmenin bir 115 00:07:16,347 --> 00:07:20,898 yolu, en azından bu durum için, aldıkları ücretin %90ı 116 00:07:20,898 --> 00:07:24,532 "diğer malzemeler" ve benzin arasında 117 00:07:24,532 --> 00:07:27,397 paylaştırılmış, görüldüğü gibi bu ayırmak için 118 00:07:27,397 --> 00:07:30,797 çok da kolay değil, fakat bu örnek için karlı pay 119 00:07:30,797 --> 00:07:35,965 benzinin fiyatıdır. Bu nasıl değerlendirdiğinize bağlıdır 120 00:07:35,965 --> 00:07:39,248 ama karlı bir payı sağlayan işlenmemiş üründür 121 00:07:39,248 --> 00:07:45,681 ve işte şurada görebildiğiniz 122 00:07:45,681 --> 00:07:49,697 aslında rafinerinin ne kadar ürettiğidir ve bu miktar 123 00:07:49,697 --> 00:07:52,614 aslında maliyetine ters düşmektedir. Yani aslında 124 00:07:52,614 --> 00:07:55,964 ürettikleri üründen elde ettikleri miktar işlenmemiş petrol için 125 00:07:55,964 --> 00:07:58,515 ödedikleri miktarla ters orantıda, bu marja genelde 126 00:07:58,515 --> 00:08:04,863 çatlak ilerleme denir. Aslına bakacak olursa rafinerinin 127 00:08:04,863 --> 00:08:08,847 tüm yaptığı, işlenmemiş petrolü çeşitli bölümlere ayırmak. 128 00:08:08,847 --> 00:08:11,131 Bu aslında çok kolay, tamam "çok kolay" demek istemiyorum 129 00:08:11,131 --> 00:08:13,647 Rafineriyi incelediğiniz zaman, bu işlemin o kadar kolay olmadığını 130 00:08:13,647 --> 00:08:16,015 görürsünüz, fakat işlemin nasıl olduğu gayet 131 00:08:16,015 --> 00:08:21,298 açıktır. İşlenmemiş petrol alınır ve bir kazanın 132 00:08:21,298 --> 00:08:25,347 içinde ısıtılır, işte tam şurada petrol 133 00:08:25,347 --> 00:08:29,814 gittikçe ısınıyor. Bu kazan, 134 00:08:29,814 --> 00:08:34,916 genellikle petrolün birtakım yan ürünleriyle doldurulur, 135 00:08:34,916 --> 00:08:42,881 ve sonra petrol damıtma kulesine geçirilir. 136 00:08:42,881 --> 00:08:47,265 İşte bu yüzden rafinerideki tüm bu kuleleri görüyoruz. 137 00:08:47,265 --> 00:08:49,881 Bunlar damıtma kuleleridir. Damıtma kulelerinde 138 00:08:49,881 --> 00:08:52,432 farklı kaynama noktaları olan petrolün farklı kısımları 139 00:08:52,432 --> 00:08:54,881 ayrışır. Petroldeki çok uzun karbon 140 00:08:54,881 --> 00:08:57,547 zincirleri çok yüksek derecelerde kaynarlar. 141 00:08:57,547 --> 00:08:58,998 Böylece ne kadar sıcak olurlarsa olsunlar 142 00:08:58,998 --> 00:09:02,682 kaynamayacaklardır. Aşağıda sıvı hallerinde kalmaya devam 143 00:09:02,682 --> 00:09:05,265 edecekler. Bir süre sonra görece daha kısa zincirli maddeler 144 00:09:05,265 --> 00:09:08,715 kaynayacak ve biraz da olsa buharlaşacaktır, fakat 145 00:09:08,715 --> 00:09:10,714 buharlaşarak yükselen maddeler hemen soğutulacak ve 146 00:09:10,714 --> 00:09:13,464 hemen oraya yoğunlaşacaktır, böylece borularla 147 00:09:13,464 --> 00:09:16,981 uzağa aktarılacaklardır. Ardından daha kısa zincirli 148 00:09:16,981 --> 00:09:19,964 maddeler biraz daha yükselecek ve 149 00:09:19,964 --> 00:09:22,498 soğutma yapılmadan bile hemen yoğuşup sıvı haline 150 00:09:22,498 --> 00:09:24,115 dönen maddeler oluşacaktır. Bu maddeler hemen oradan 151 00:09:24,115 --> 00:09:26,432 toplanabilirler... doğal gazlar gibi zinciri çok kısa 152 00:09:26,432 --> 00:09:29,363 olan maddeler karışım üzerinden 153 00:09:29,363 --> 00:09:32,197 toplanabilirler. Arabanıza koyduğunuz benzin işte 154 00:09:32,197 --> 00:09:38,281 tam olarak buradan toplanabilmektedir. 155 00:09:38,281 --> 00:09:41,515 Yani aslen yaptığınız petrolü farklı bölümlerine 156 00:09:41,515 --> 00:09:43,115 ayırmak. Bazı yan ürünler... 157 00:09:43,115 --> 00:09:44,715 mesela motor yağı işte burada, yağdanlık olarak kullandığınız 158 00:09:44,715 --> 00:09:47,681 şey, yakıt değil, motorunuz için. Buradan jet 159 00:09:47,681 --> 00:09:50,397 yakıtı elde edebilirsiniz, ardından çok daha fazla farklı yakıt 160 00:09:50,397 --> 00:09:52,097 elde edersiniz, petrol jölesi ve bu gibi şeyler... 161 00:09:52,097 --> 00:09:56,197 Bunların hepsini işlenmemiş petrolden elde edebilirsiniz. 162 00:09:56,197 --> 00:09:57,865 Her neyse, biz benzine geri dönelim. 163 00:09:57,865 --> 00:10:01,365 Rafineri 3.25 dolar kazanır, şimdi benzini taşımamız 164 00:10:01,365 --> 00:10:04,781 gerekiyor. Ulaşım maliyetinin 10 cent olduğunu 165 00:10:04,781 --> 00:10:08,582 varsayalım. Burada 3.25 dolarımız vardı, şimdi 166 00:10:08,582 --> 00:10:12,780 ulaşım maliyeti olarak 10 cent daha ekliyoruz. 167 00:10:16,903 --> 00:10:19,798 Ulaşımı kısaca yazacağım. 168 00:10:19,798 --> 00:10:22,214 Ve buradan benzin istasyonuna geldi, daha önce de belirttiğim gibi, 169 00:10:22,214 --> 00:10:25,614 benzinin vergilendirmesi ağırdır ve hangi hükümet, hangi ülke 170 00:10:25,614 --> 00:10:28,332 hatta hangi eyalet olduğuna göre ülkeler arasında farklılık gösterir. 171 00:10:28,332 --> 00:10:31,031 Fakat kolaylık sağlamak adına galon başına 50 cent 172 00:10:31,031 --> 00:10:33,265 olarak vergilendirildiğini varsayalım, bu miktar genelde 173 00:10:33,265 --> 00:10:36,532 eyaletlerdeki vergiden çok farklı değildir. 174 00:10:36,532 --> 00:10:38,814 Böylece galon başına 50 cent 175 00:10:38,814 --> 00:10:52,499 işte şuraya.... bu vergi tam buraya eyalete ve 176 00:10:52,499 --> 00:10:55,631 federal hükümete gidiyor. Evet bir daha bakalım 177 00:10:55,631 --> 00:10:58,547 3.25 dolar rafinerinin aldığı, ulaşım için 10 cent ulaşım için, 178 00:10:58,547 --> 00:11:05,097 3.35 dolar, 50 cent vergiyi eklediğimizde 3.85 dolar oluyor. 179 00:11:05,097 --> 00:11:10,833 ve işte şimdi benzin istasyonundayız. Yakıt için fiyat aslında 180 00:11:10,833 --> 00:11:13,281 3.85 dolar olacak, fakat benzin istasyonunun da 181 00:11:13,281 --> 00:11:15,481 para kazanması gerektiği için fiyata ekleme yapıyor. 182 00:11:15,481 --> 00:11:19,665 Böylece benzin istasyonu yakıtı galonu 4 dolardan satıyor. 183 00:11:19,665 --> 00:11:26,148 Diyebilirsiniz ki, hey! benzin istasyonu 15 cent ekledi 184 00:11:26,148 --> 00:11:40,797 ama aslında bu 15 centinde bütük bir miktarı 185 00:11:40,797 --> 00:11:43,031 kredi kartı işletmecilerine gidiyor. Çünkü çoğunlukla insanlar 186 00:11:43,031 --> 00:11:45,082 pompa ücretlerini kredi kartıyla ödüyorlar. İşte bu benzin istasyonlarının 187 00:11:45,082 --> 00:11:47,348 bu durumdan hoşnut olmalarının nedeni, indirim yapıldığında bile 188 00:11:47,348 --> 00:11:49,498 o 15 centi ödemek zorundasınız, çünkü genellikle 189 00:11:49,498 --> 00:11:53,547 5 cent civarında bir para kredi kartı 190 00:11:53,547 --> 00:12:04,332 şirketlerine gidecektir. Yani geriye ancak 191 00:12:04,332 --> 00:12:09,214 10 cent marj kalacaktır. 192 00:12:09,214 --> 00:12:11,631 Her neyse, umarım bu size işlenmemiş petrolün nasıl benzine 193 00:12:11,631 --> 00:12:14,981 dönüştüğü ve pompa başına ödeme yaparken 194 00:12:14,981 --> 00:12:18,749 farklı kişilerin bu işin içinde nasıl yer aldıkları 195 00:12:18,749 --> 00:12:22,249 ve ortada ne kadar paranın döndüğüyle ilgili 196 00:12:22,249 --> 99:59:59,999 bir fikir vermiştir.