WEBVTT

00:00:01.309 --> 00:00:06.374
70,000 năm trước, tổ tiên chúng ta 
là những động vật không nổi bật.

00:00:06.398 --> 00:00:10.497
Điều quan trọng nhất 
về những người tiền sử

00:00:10.521 --> 00:00:12.473
là họ không quan trọng.

00:00:12.497 --> 00:00:17.631
Tầm ảnh hưởng của họ đối với 
thế giới không lớn hơn của con sứa

00:00:17.655 --> 00:00:20.016
hay của đom đóm 
hay chim gõ kiến là bao.

00:00:20.643 --> 00:00:24.226
Trái lại với thời nay, 
chúng ta kiểm soát hành tinh này.

00:00:24.853 --> 00:00:26.195
Và câu hỏi ở đây là:

00:00:26.219 --> 00:00:29.341
Làm thế nào 
chúng ta đã đi từ đó cho đến đây?

00:00:29.666 --> 00:00:33.318
Làm thế nào chúng ta từ 
những con khỉ không có gì nổi bật,

00:00:33.342 --> 00:00:36.489
quanh quẩn một góc ở Châu Phi,

00:00:36.513 --> 00:00:39.003
trở thành 
những kẻ thống trị Trái Đất?

NOTE Paragraph

00:00:39.876 --> 00:00:45.566
Thông thường, ta tìm sự khác biệt 
giữa ta và các loài động vật khác

00:00:45.590 --> 00:00:47.071
trên một mức độ cá nhân.

00:00:47.412 --> 00:00:50.406
Chúng ta muốn tin rằng -- 
Tôi muốn tin rằng --

00:00:50.430 --> 00:00:53.978
có một điều gì đó đặc biệt về tôi,

00:00:54.002 --> 00:00:57.128
về cơ thể tôi, về trí não tôi,

00:00:57.152 --> 00:01:02.435
làm tôi siêu việt hơn rất nhiều so với 
con chó hay con lợn, hay con tinh tinh.

00:01:03.221 --> 00:01:06.482
Nhưng sự thật là,
trên mức độ cá nhân,

00:01:06.506 --> 00:01:09.537
đáng xấu hổ thay 
tôi giống một con tinh tinh.

00:01:10.029 --> 00:01:15.264
Và nếu bạn bắt tôi và con tinh tinh 
rồi đặt chúng tôi trên hòn đảo vắng,

00:01:15.288 --> 00:01:19.536
và chúng tôi phải đấu tranh cho 
sự sống còn để xem ai sống sót tốt hơn,

00:01:19.560 --> 00:01:24.776
tôi sẽ đặt cược vào con tinh tinh, 
chứ không phải bản thân tôi.

00:01:25.419 --> 00:01:28.445
Và đây không phải là 
điều gì sai đối với cá nhân tôi.

00:01:28.469 --> 00:01:32.595
Tôi đoán nếu họ có lấy ai trong các 
bạn đi nữa, và đặt bạn một mình

00:01:32.619 --> 00:01:34.584
với con tinh tinh ở 
hòn đảo nào đó,

00:01:34.608 --> 00:01:37.075
con tinh tinh sẽ làm tốt hơn nhiều.

NOTE Paragraph

00:01:38.823 --> 00:01:43.008
Điểm khác biệt thực sự 
giữa con người và loài động vật khác

00:01:43.032 --> 00:01:45.479
không phải ở mức độ cá nhân;

00:01:45.503 --> 00:01:47.105
nó ở mức độ tập thể.

00:01:47.518 --> 00:01:52.324
Con người điều khiển hành tinh 
bởi vì ta là loài động vật duy nhất

00:01:52.348 --> 00:01:57.525
có thể hợp tác một cách linh hoạt 
và với một số lượng lớn.

00:01:58.167 --> 00:01:59.935
Có một số loài động vật khác

00:01:59.959 --> 00:02:03.130
như các loại côn trùng 
sống theo đàn, ong, kiến --

00:02:03.154 --> 00:02:07.726
có thể cộng tác với số lượng lớn,
nhưng chúng không cộng tác linh hoạt.

00:02:08.099 --> 00:02:10.536
Sự hợp tác của chúng 
rất cứng nhắc.

00:02:11.012 --> 00:02:15.191
Về cơ bản một tổ ong 
chỉ có thể hoạt động theo một cách.

00:02:15.215 --> 00:02:19.026
Và nếu có một cơ hội mới
hoặc một mối nguy hiểm mới,

00:02:19.050 --> 00:02:23.593
những con ong không thể tái tạo lại 
tổ chức xã hội qua một đêm.

00:02:23.617 --> 00:02:26.497
Ví dụ, chúng không thể 
hành hình nữ hoàng

00:02:26.521 --> 00:02:28.427
và thiết lập một nền cộng hòa của ong,

00:02:28.451 --> 00:02:31.553
hoặc một chế độ độc tài 
cộng sản của ong thợ.

NOTE Paragraph

00:02:32.442 --> 00:02:34.785
Động vật khác như các loài 
có vú theo đàn

00:02:34.809 --> 00:02:38.683
chó sói, voi, cá heo, tinh tinh --

00:02:38.707 --> 00:02:41.453
chúng có thể hợp tác 
một cách linh hoạt hơn,

00:02:41.477 --> 00:02:44.818
nhưng chúng chỉ có thể làm như vậy 
với một số lượng nhỏ,

00:02:44.842 --> 00:02:47.715
vì sự cộng tác giữa 
những con tinh tinh

00:02:47.739 --> 00:02:51.787
dựa trên mức độ thân thiết 
giữa con này đối với những con khác

00:02:51.811 --> 00:02:54.579
Tôi là tinh tinh 
và bạn là tinh tinh,

00:02:54.603 --> 00:02:56.406
và tôi muốn hợp tác với bạn.

00:02:56.430 --> 00:02:59.025
Tôi cần phải thật biết về bạn.

00:02:59.049 --> 00:03:00.819
Bạn là loài tinh tinh nào?

00:03:00.843 --> 00:03:02.256
Bạn là tinh tinh tốt?

00:03:02.280 --> 00:03:03.933
Bạn là tinh tinh xấu?

00:03:03.957 --> 00:03:05.401
Bạn có đáng tin cậy không?

00:03:05.425 --> 00:03:08.478
Nếu tôi không biết bạn, 
sao tôi có thể hợp tác với bạn?

NOTE Paragraph

00:03:09.676 --> 00:03:13.427
Loài động vật duy nhất có khả năng 
kết hợp cả hai khả năng với nhau

00:03:13.451 --> 00:03:18.747
và có thể hợp tác vừa linh hoạt 
vừa với một số lượng lớn

00:03:18.771 --> 00:03:20.401
Là chúng ta, Homo sapiens.

00:03:20.973 --> 00:03:25.104
Một chọi một, 
hay thậm chí 10 chọi 10

00:03:25.128 --> 00:03:27.697
loài tinh tinh có thể 
mạnh hơn chúng ta.

00:03:28.112 --> 00:03:33.291
Nhưng, nếu bạn thử để 1000 người 
đấu với 1000 con tinh tinh,

00:03:33.315 --> 00:03:36.933
con người sẽ chiến thắng dễ dàng, 
với một lý do đơn giản

00:03:36.957 --> 00:03:40.690
rằng 1000 con tinh tinh 
không thể hợp tác tí nào cả.

00:03:41.337 --> 00:03:45.388
Và nếu bây giờ 
bạn thử nhồi 100,000 con tinh tinh

00:03:45.412 --> 00:03:49.028
vào đường Oxford 
hay vào sân vận động Wembley,

00:03:49.052 --> 00:03:51.584
hay quảng trường Tienanmen 
hay thành Vatican,

00:03:51.608 --> 00:03:54.225
bạn chỉ được sự hỗn loạn, 
hoàn toàn hỗn loạn.

00:03:54.249 --> 00:03:58.108
Chỉ cần tưởng tượng Sân vận động Wembley
với 100.000 loài tinh tinh.

00:03:58.616 --> 00:03:59.806
Thật là điên rồ.

NOTE Paragraph

00:04:00.219 --> 00:04:06.161
Trái lại, hàng chục ngàn thường
người tập trung tại chỗ đó

00:04:06.185 --> 00:04:09.249
và cái ta nhận được thường 
không phải là sự hỗn loạn.

00:04:09.273 --> 00:04:15.360
Cái ta nhận được là một mạng lưới 
hợp tác rất phức tạp và hiệu quả.

00:04:16.554 --> 00:04:21.144
Tất cả những thành tựu to lớn
của nhân loại trong suốt lịch sử,

00:04:21.168 --> 00:04:24.451
cho dù đó là việc xây dựng các kim tự tháp
hoặc bay tới mặt trăng,

00:04:24.475 --> 00:04:27.050
đều không dựa trên năng lực cá nhân,

00:04:27.074 --> 00:04:30.899
mà dựa trên khả năng hợp tác 
linh hoạt với số lượng lớn.

NOTE Paragraph

00:04:31.465 --> 00:04:35.122
Thậm chí hãy nghĩ về bài 
diễn thuyết của tôi ngay bây giờ:

00:04:35.146 --> 00:04:41.130
Tôi đang đứng ở đây, 
trước khoảng 300 hay 400 khán giả,

00:04:41.154 --> 00:04:44.278
phần lớn các bạn là những người 
hoàn toàn lạ với tôi.

00:04:44.928 --> 00:04:49.912
Tương tự, tôi không thật sự biết hết 
tất cả những người đã tổ chức

00:04:49.936 --> 00:04:51.563
và thu xếp sự kiện này.

00:04:51.994 --> 00:04:55.787
Tôi không biết phi công và các thành viên 
phi hành đoàn của máy bay

00:04:55.811 --> 00:04:58.722
đã đưa tôi qua đây hôm qua, đến London.

00:04:59.286 --> 00:05:03.009
Tôi không biết 
người đã sáng chế và sản xuất

00:05:03.033 --> 00:05:07.543
cái micrô và những cái máy quay này 
thứ đang ghi lại điều tôi đang nói

00:05:08.123 --> 00:05:11.660
Tôi không biết người đã viết tất cả 
những cuốn sách và bài báo

00:05:11.684 --> 00:05:14.077
mà tôi đọc 
để chuẩn bị cho bài nói này.

00:05:14.495 --> 00:05:17.305
Và tôi chắc chắn không biết 
tất cả những người

00:05:17.329 --> 00:05:20.548
có thể đang xem 
bài diễn thuyết này qua mạng,

00:05:20.572 --> 00:05:23.599
một nơi nào đó ở Buenos Aires 
hay ở New Delhi.

NOTE Paragraph

00:05:24.162 --> 00:05:27.671
Tuy nhiên, 
mặc dù chúng ta không biết nhau,

00:05:27.695 --> 00:05:33.548
ta vẫn có thể làm việc với nhau để 
tạo sự trao đổi ý tưởng toàn cầu.

00:05:34.081 --> 00:05:37.132
Đây là một điều 
mà tinh tinh không thể làm.

00:05:37.156 --> 00:05:38.970
Chúng tất nhiên có giao tiếp,

00:05:38.994 --> 00:05:44.793
nhưng bạn không thể bắt con tinh tinh 
đi đến một đàn tinh tinh lạ nào đó

00:05:44.817 --> 00:05:48.937
để nói cho chúng về 
những trái chuối hay những con voi,

00:05:48.961 --> 00:05:51.969
hay bất kì thứ nào mà 
làm những con kia hứng thú.

00:05:53.389 --> 00:05:56.879
Sự hợp tác thì tất nhiên 
không phải lúc nào cũng tốt;

00:05:56.903 --> 00:06:00.928
tất cả những điều khủng khiếp con người 
đã và đang làm trong suốt lịch sử --

00:06:00.952 --> 00:06:03.691
và chúng ta đã làm 
một số chuyện rất tồi tệ --

00:06:03.715 --> 00:06:08.864
tất cả những điều đó đều dựa 
trên sự hợp tác với quy mô lớn.

00:06:08.888 --> 00:06:11.484
Nhà tù là một hệ thống có hợp tác;

00:06:11.508 --> 00:06:14.498
lò mổ là một hệ thống có hợp tác;

00:06:14.522 --> 00:06:17.526
trại tập trung là 
một hệ thống có hợp tác.

00:06:17.907 --> 00:06:23.087
Tinh tinh không có lò mổ
và các nhà tù và trại tập trung.

NOTE Paragraph

00:06:24.183 --> 00:06:28.013
Bây giờ giả sử tôi thuyết phục 
được bạn rằng,

00:06:28.037 --> 00:06:33.095
ta điều khiển thế giới vì ta hợp 
tác linh hoạt được với số lượng lớn

00:06:33.516 --> 00:06:36.464
Câu hỏi tiếp theo 
ngay lập tức nảy sinh

00:06:36.488 --> 00:06:39.371
trong tâm trí của một người nghe tò mò là:

00:06:39.395 --> 00:06:41.679
Chính xác thì làm sao
ta làm điều đó?

00:06:42.083 --> 00:06:47.865
Điều gì chỉ cho phép chúng ta, trong 
tất cả động vật, hợp tác như vậy?

00:06:49.714 --> 00:06:52.260
Câu trả lời là 
trí tưởng tượng của chúng ta.

00:06:52.998 --> 00:06:58.430
Chúng ta có thể hợp tác linh hoạt
với vô số người lạ,

00:06:58.454 --> 00:07:02.150
bởi vì chỉ chúng ta, trong số 
tất cả động vật trên hành tinh,

00:07:02.174 --> 00:07:06.797
có thể tạo ra và tin vào các điều 
hư cấu, các câu chuyện hư cấu.

00:07:07.326 --> 00:07:11.914
Và miễn là mọi người 
cùng tin một điều hư cấu,

00:07:11.938 --> 00:07:15.480
thì mọi người đều tuân thủ 
và cùng tuân theo những luật lệ,

00:07:15.504 --> 00:07:17.793
những quy tắc, những tiêu chuẩn.

NOTE Paragraph

00:07:18.639 --> 00:07:22.538
Những loài động vật khác sử dụng 
hệ thống giao tiếp của chúng

00:07:22.562 --> 00:07:25.058
chỉ để miêu tả hiện thực.

00:07:25.590 --> 00:07:29.807
Một con tinh tinh có thể nói, "Kìa! 
Có một con sư tử, hãy chạy đi!"

00:07:29.831 --> 00:07:33.937
Hay "Nhìn kìa! Có một cây chuối 
đằng kia! Hãy tới đó và lấy chuối!"

00:07:33.961 --> 00:07:40.238
Con người trái lại sử dụng ngôn ngữ 
không đơn thuần để miêu tả thực tại,

00:07:40.262 --> 00:07:44.786
mà còn để tạo ra những thực tế 
mới, những thực tế hư cấu.

00:07:45.278 --> 00:07:49.232
Một người có thể nói, "Nhìn kìa, 
có một vị thần trên những đám mây!

00:07:49.256 --> 00:07:51.336
Và nếu bạn không làm 
thứ tôi yêu cầu,

00:07:51.360 --> 00:07:54.565
khi bạn chết, Chúa sẽ trừng phạt bạn
và đày bạn xuống địa ngục. "

00:07:54.986 --> 00:07:58.758
Và nếu tất cả các bạn đều tin vào 
câu chuyện tôi mới nghĩ ra này,

00:07:58.782 --> 00:08:02.597
thì bạn sẽ làm theo những quy tắc 
và luật lệ và tiêu chuẩn,

00:08:02.621 --> 00:08:03.913
và bạn có thể hợp tác

00:08:04.278 --> 00:08:06.628
Có một thứ chỉ có con người 
mới làm được

00:08:07.207 --> 00:08:11.048
Bạn không bao giờ có thể thuyết 
phục con tinh tinh đưa bạn trái chuối

00:08:11.072 --> 00:08:14.865
bằng cách hứa là, " sau khi chết, 
mày sẽ lên thiên đàng tinh tinh ..."

00:08:14.889 --> 00:08:15.912
(Tiếng cười)

00:08:15.936 --> 00:08:19.198
"và mày sẽ được rất nhiều chuối 
cho những việc tốt.

00:08:19.222 --> 00:08:20.644
Giờ đưa tao trái chuối đi"

00:08:20.668 --> 00:08:23.426
Sẽ không có con tinh tinh nào 
tin vào chuyện như vậy

00:08:23.776 --> 00:08:26.466
Chỉ có con người tin vào 
những chuyện như vậy,

00:08:26.490 --> 00:08:28.573
đó là lý do 
ta điều khiển thế giới,

00:08:28.597 --> 00:08:33.442
trong khi tinh tinh bị nhốt trong 
vườn thú và phòng thí nghiệm nghiên cứu.

NOTE Paragraph

00:08:34.904 --> 00:08:37.844
Bây giờ có lẽ bạn thấy 
chấp nhận được rằng đúng,

00:08:37.868 --> 00:08:44.008
trong lĩnh vực tôn giáo con người hợp tác 
khi cùng tin vào những điều hư cấu.

00:08:44.032 --> 00:08:48.984
Hàng triệu người đến với nhau để xây dựng 
một nhà thờ hoặc một thánh đường Hồi giáo hay

00:08:49.008 --> 00:08:54.750
đấu trong cuộc thập tự chinh hay thánh 
chiến vì họ tin vào những chuyện tương tự

00:08:54.774 --> 00:08:57.487
về Chúa và thiên đàng và địa ngục.

00:08:57.979 --> 00:09:03.218
Nhưng điều tôi muốn nhấn mạnh 
là chính cơ chế đó

00:09:03.242 --> 00:09:09.106
làm nền tảng cho các hình thức hợp 
tác quy mô lớn khác của con người,

00:09:09.130 --> 00:09:11.650
không chỉ trong lĩnh vực tôn giáo;

NOTE Paragraph

00:09:11.674 --> 00:09:13.952
Lấy lĩnh vực pháp lý làm ví dụ.

00:09:14.531 --> 00:09:20.508
Hầu hết các hệ thống pháp luật trên
thế giới hiện nay dựa trên nhân quyền

00:09:21.247 --> 00:09:23.024
Nhưng nhân quyền là gì?

00:09:23.596 --> 00:09:28.298
Nhân quyền giống như Chúa và thiên đàng
chỉ là một câu chuyện mà ta nghĩ ra.

00:09:28.322 --> 00:09:30.640
Chúng không phải là 
một thực tế khách quan;

00:09:30.664 --> 00:09:34.330
chúng không phải là một số 
tác dụng sinh học về homo sapiens.

00:09:34.719 --> 00:09:38.518
Lấy một con người, 
phẫu thuật anh ta, nhìn vào trong

00:09:38.542 --> 00:09:43.669
bạn sẽ tìm thấy tim, thận, 
các tế bào thần kinh, nội tiết tố, DNA,

00:09:43.693 --> 00:09:45.581
nhưng bạn sẽ không thấy quyền nào.

00:09:46.200 --> 00:09:50.121
Nơi duy nhất bạn tìm thấy quyền lợi 
là trong những câu chuyện

00:09:50.145 --> 00:09:54.278
chúng ta đã nghĩ ra và truyền khắp 
thế giới trong vài thế kỉ gần đây.

00:09:54.607 --> 00:09:59.537
Chúng có thể là những câu chuyện 
tích cực, những câu chuyện rất tốt,

00:09:59.561 --> 00:10:03.124
nhưng chúng vẫn chỉ là những câu chuyện 
hư cấu mà chúng ta đã nghĩ ra.

NOTE Paragraph

00:10:03.664 --> 00:10:06.184
Điều này cũng đúng 
trong lĩnh vực chính trị.

00:10:06.565 --> 00:10:12.935
Yếu tố quan trọng nhất trong nền chính 
trị hiện đại là các quốc gia và dân tộc.

00:10:13.333 --> 00:10:15.133
Các quốc gia 
và dân tộc là gì?

00:10:15.593 --> 00:10:17.718
Chúng không phải là 
một sự vật khách quan.

00:10:17.742 --> 00:10:20.455
Một ngọn núi là một sự vật khách quan.

00:10:20.479 --> 00:10:23.763
Bạn có thể nhìn thấy, bạn có thể 
chạm, bạn có thể từng ngửi thấy nó.

00:10:24.223 --> 00:10:25.995
Nhưng một quốc gia hay một dân tộc,

00:10:26.019 --> 00:10:29.799
như Israel hay Iran hay Pháp hay Đức,

00:10:29.823 --> 00:10:32.563
đây chỉ là một câu chuyện 
mà chúng ta đã sáng tạo ra

00:10:32.587 --> 00:10:34.561
và trở nên gắn bó 
rất mật thiết.

NOTE Paragraph

00:10:34.949 --> 00:10:37.453
Điều này cũng đúng trong lĩnh vực kinh tế.

00:10:37.892 --> 00:10:41.598
Các nhân tố quan trọng nhất 
hiện nay trong nền kinh tế toàn cầu

00:10:41.622 --> 00:10:43.884
là các công ty và tập toàn.

00:10:44.407 --> 00:10:48.138
Nhiều người trong số các bạn hôm nay, 
có lẽ, làm việc cho một tập đoàn,

00:10:48.162 --> 00:10:51.212
như Google hay Toyota hay McDonald.

00:10:51.577 --> 00:10:53.395
Những thứ này chính xác là gì?

00:10:53.982 --> 00:10:57.929
Chúng là thứ mà các luật sư 
gọi là những điều hư cấu pháp lý.

00:10:58.359 --> 00:11:01.835
Chúng là những câu chuyện 
đã được sáng tạo và duy trì

00:11:01.859 --> 00:11:05.192
bởi những pháp sư hùng mạnh 
mà chúng ta gọi là luật sư.

00:11:05.216 --> 00:11:06.661
(Tiếng cười)

00:11:06.685 --> 00:11:10.104
Và các tập đoàn làm gì cả ngày?

00:11:10.128 --> 00:11:12.981
Phần lớn thời gian họ cố gắng kiếm tiền.

00:11:13.411 --> 00:11:14.744
Tuy nhiên, tiền là gì?

00:11:14.768 --> 00:11:19.934
Một lần nữa, tiền không phải là một sự vật khách quan; nó không có giá trị khách quan.

00:11:19.958 --> 00:11:23.275
Lấy tờ giấy màu xanh lá cây này, 
tờ tiền dollar làm ví dụ.

00:11:23.299 --> 00:11:25.676
Hãy nhìn nó -- nó không có giá trị.

00:11:25.700 --> 00:11:27.934
Bạn không thể ăn nó, 
bạn không thể uống nó,

00:11:27.958 --> 00:11:29.250
bạn không thể mặc nó.

00:11:29.633 --> 00:11:33.674
Nhưng những người kể chuyện 
bậc thầy này đã đến --

00:11:33.698 --> 00:11:35.182
những chủ ngân hàng lớn,

00:11:35.206 --> 00:11:36.646
những bộ trưởng tài chính,

00:11:36.670 --> 00:11:38.024
những thủ tướng,

00:11:38.048 --> 00:11:40.526
và họ kể cho ta 
một câu chuyện rất thuyết phục:

00:11:40.550 --> 00:11:42.508
"Thấy mảnh giấy màu xanh chứ?

00:11:42.532 --> 00:11:45.115
Nó thực sự đáng giá 10 trái chuối."

00:11:45.591 --> 00:11:47.700
Nếu tôi tin điều đó
và bạn tin điều đó

00:11:47.724 --> 00:11:49.240
và mọi người tin điều đó,

00:11:49.264 --> 00:11:51.128
nó thực sự có tác dụng.

00:11:51.152 --> 00:11:54.065
Tôi có thể cầm tờ giấy vô dụng này,

00:11:54.089 --> 00:11:55.726
đi tới siêu thị,

00:11:55.750 --> 00:11:59.757
đưa nó cho một người hoàn toàn lạ
mà tôi chưa từng gặp bao giờ,

00:11:59.781 --> 00:12:04.466
và đổi lại nhận được chuối thật 
mà tôi thực sự có thể ăn.

00:12:04.870 --> 00:12:06.591
Đây thật sự là điều tuyệt vời.

00:12:06.615 --> 00:12:08.693
Không thể làm điều đó với tinh tinh.

00:12:08.717 --> 00:12:10.662
Tinh tinh tất nhiên trao đổi:

00:12:10.686 --> 00:12:13.436
"Vâng, mày cho tao quả dừa, 
tao sẽ cho mày quả chuối."

00:12:13.460 --> 00:12:14.698
Chuyện đó có thể được.

00:12:14.722 --> 00:12:17.714
Nhưng, mày đưa cho tao 
một mảnh giấy vô dụng

00:12:17.738 --> 00:12:19.752
và mày muốn tao đưa 
mày trái chuối?

00:12:19.776 --> 00:12:20.928
Đừng có mơ!

00:12:20.952 --> 00:12:22.533
Mày nghĩ tao là con người ư?

00:12:22.557 --> 00:12:24.930
(Tiếng cười)

NOTE Paragraph

00:12:24.954 --> 00:12:29.073
Thật ra tiền bạc là 
câu chuyện thành công nhất

00:12:29.097 --> 00:12:31.753
đã được sáng tạo và 
được con người truyền kể,

00:12:31.777 --> 00:12:36.120
vì đó là câu chuyện duy nhất 
mà tất cả mọi người đều tin.

00:12:36.692 --> 00:12:39.482
Không phải ai cũng tin vào Thiên Chúa,

00:12:39.506 --> 00:12:42.531
không phải ai cũng tin vào nhân quyền,

00:12:42.555 --> 00:12:45.340
không phải ai cũng tin 
vào chủ nghĩa dân tộc,

00:12:45.364 --> 00:12:49.107
nhưng ai cũng tin vào tiền, 
và tin vào tờ dollar.

00:12:49.514 --> 00:12:51.495
Thậm chí lấy ví dụ Osama Bin Laden.

00:12:51.519 --> 00:12:55.206
Ông ta căm ghét chính trị Mỹ 
và tôn giáo Mỹ

00:12:55.230 --> 00:12:56.679
và văn hóa Mỹ,

00:12:56.703 --> 00:12:59.509
nhưng ông ta không có
phản đối nào với dollar Mỹ.

00:12:59.533 --> 00:13:01.628
Ông ta chậm chí rất thích chúng.

00:13:01.652 --> 00:13:03.555
(Tiếng cười)

NOTE Paragraph

00:13:04.166 --> 00:13:05.866
Tổng kết lại:

00:13:05.890 --> 00:13:11.658
Con người chúng ta kiểm soát thế giới vì 
chúng ta đang sống trong một thực tế kép.

00:13:12.531 --> 00:13:16.444
Tất cả các động vật khác sống
trong một thực tại khách quan.

00:13:16.992 --> 00:13:21.544
Thực tế của chúng bao gồm
của các thực thể khách quan,

00:13:21.568 --> 00:13:25.511
như những dòng sông và cây cối
và những con sư tử và những con voi.

00:13:26.067 --> 00:13:29.750
Con người chúng ta, chúng ta cũng sống
trong một thực tại khách quan.

00:13:29.774 --> 00:13:34.842
Trong thế giới của chúng ta cũng vậy, 
có sông và cây cối và sư tử và voi.

00:13:35.421 --> 00:13:37.266
Nhưng qua nhiều thế kỷ,

00:13:37.290 --> 00:13:42.017
chúng tôi đã xây dựng trên 
thực tế khách quan này

00:13:42.041 --> 00:13:45.534
một lớp thực tế hư cấu nữa.

00:13:45.558 --> 00:13:49.122
một thực tế cấu tạo 
bởi những thực thể hư cấu,

00:13:49.146 --> 00:13:53.679
như các quốc gia, như những vị thần,
như tiền bạc, như các tập đoàn.

00:13:54.481 --> 00:13:59.115
Và điều tuyệt vời là 
khi lịch sử diễn ra,

00:13:59.139 --> 00:14:04.535
sự thực hư cấu này đã 
càng trở nên mạnh mẽ hơn

00:14:04.559 --> 00:14:09.060
để ngày hôm nay, lực lượng 
mạnh mẽ nhất trên thế giới

00:14:09.084 --> 00:14:11.049
chính là những thực thể hư cấu.

00:14:11.715 --> 00:14:18.509
Ngày nay, sự tồn tại của sông
và cây cối và sư tử và voi

00:14:18.533 --> 00:14:23.638
phụ thuộc vào các quyết định và mong muốn
của các thực thể hư cấu,

00:14:23.662 --> 00:14:28.199
như Hoa Kỳ, như Google,
như Ngân hàng Thế giới -

00:14:28.223 --> 00:14:32.262
những thực thể mà chỉ tồn tại
trong trí tưởng tượng của chúng ta.

NOTE Paragraph

00:14:32.929 --> 00:14:34.081
Xin cảm ơn.

00:14:34.105 --> 00:14:38.676
(Vỗ tay)

NOTE Paragraph

00:14:44.299 --> 00:14:46.509
B.Giussani: Yuval, bạn có
một cuốn sách mới ra.

00:14:46.533 --> 00:14:48.336
Sau Sapiens, 
bạn đã viết cuốn khác,

00:14:48.360 --> 00:14:50.947
và nó đã ra bản Do Thái, 
nhưng chưa được dịch sang

NOTE Paragraph

00:14:50.971 --> 00:14:53.900
Yuval N.Harari: Tôi đang làm
bản dịch mà chúng ta đang nói.

NOTE Paragraph

00:14:53.924 --> 00:14:56.092
BG: Trong cuốn sách, nếu tôi
hiểu nó chính xác

00:14:56.116 --> 00:15:01.745
bạn cho rằng những đột phá đáng kinh ngạc
rằng chúng ta đang trải qua ngay bây giờ

00:15:01.769 --> 00:15:04.028
không chỉ có khả năng
làm cuộc sống ta tốt hơn,

00:15:04.052 --> 00:15:06.288
mà chúng còn tạo ra, 
tôi trích dẫn nhé,

00:15:06.312 --> 00:15:10.930
"các giai cấp và mâu thuẫn giai cấp mới
giống điều cách mạng công nghiệp đã làm"

00:15:10.954 --> 00:15:12.177
Bạn nói thêm đi!

NOTE Paragraph

00:15:12.670 --> 00:15:14.594
YNH: Vâng. 
Trong cách mạng công nghiệp,

00:15:14.618 --> 00:15:19.520
chúng ta đã thấy sự tạo thành
tầng lớp giai cấp vô sản thành thị mới.

00:15:19.544 --> 00:15:24.654
Và phần lớn lịch sử chính trị và xã hội 
của 200 năm qua có liên quan tới

00:15:24.678 --> 00:15:28.304
điều phải làm với tầng lớp này,
và những vấn đề và cơ hội mới.

00:15:28.328 --> 00:15:32.960
Bây giờ, chúng ta thấy việc tạo ra một 
giai cấp lớn những con người vô dụng.

00:15:32.984 --> 00:15:33.985
(Tiếng cười)

00:15:34.009 --> 00:15:39.370
Khi máy tính càng trở nên tốt hơn
trong càng nhiều lĩnh vực,

00:15:39.394 --> 00:15:44.286
có một khả năng lớn là 
máy tính sẽ làm tốt hơn chúng ta

00:15:44.310 --> 00:15:47.913
trong hầu hết công việc và sẽ 
khiến con người ta trở nên dư thừa.

00:15:47.937 --> 00:15:50.674
Và sau đó câu hỏi chính trị 
và kinh tế lớn

00:15:50.698 --> 00:15:53.061
của thế kỉ 21 sẽ là,

00:15:53.085 --> 00:15:55.247
"Chúng ta cần con người làm gì?"

00:15:55.271 --> 00:15:58.638
hoặc ít nhất, "Chúng ta cần 
thật nhiều con người làm gì?"

NOTE Paragraph

00:15:58.662 --> 00:16:01.120
BG: Bạn có câu trả lời 
trong cuốn sách chứ?

NOTE Paragraph

00:16:01.144 --> 00:16:05.164
YNH: Hiện nay, dự đoán tốt nhất của 
chúng tôi là để giữ chúng hạnh phúc bằng

00:16:05.188 --> 00:16:06.985
thuốc phiện và đồ chơi điện tử

00:16:07.009 --> 00:16:08.010
(Tiếng cười)

00:16:08.034 --> 00:16:11.305
nhưng điều này nghe không giống 
một tương lai rất hấp dẫn.

NOTE Paragraph

00:16:11.329 --> 00:16:14.138
BG: Ok, vậy cơ bản bạn đang nói
trong cuốn sách và bây giờ,

00:16:14.162 --> 00:16:16.948
cho tất cả các thảo luận
về bằng chứng ngày càng nhiều

00:16:16.972 --> 00:16:20.735
về sự bất bình đẳng kinh tế lớn,
chúng ta chỉ đang ở giai đoạn đầu

00:16:20.759 --> 00:16:21.916
của quá trình này?

NOTE Paragraph

00:16:22.225 --> 00:16:23.751
Đây không phải là tiên tri.

00:16:23.775 --> 00:16:27.718
nó là nhìn thấy tất cả 
các khả năng trước chúng ta.

00:16:27.742 --> 00:16:32.724
Một khả năng là sự sáng tạo này
của một giai cấp người vô dụng lớn.

00:16:32.748 --> 00:16:35.888
Một khả năng khác là
sự phân chia của loài người

00:16:35.912 --> 00:16:38.903
thành các cấp sinh vật khác nhau,

00:16:38.927 --> 00:16:43.218
với những người giàu có được nâng cấp
thành thần thánh ảo,

00:16:43.242 --> 00:16:47.550
và những người nghèo bị giáng xuống
mức độ của những người vô dụng.

NOTE Paragraph

00:16:47.574 --> 00:16:50.596
Tôi thấy sẽ có một TED talk nữa
trong một hay hai năm tới

00:16:50.620 --> 00:16:52.442
Cảm ơn, Yuval, vì đã đến đây.

NOTE Paragraph

00:16:52.466 --> 00:16:53.622
YNH: Xin cảm ơn!