1
00:00:01,309 --> 00:00:06,374
70,000 năm trước, tổ tiên chúng ta 
là những động vật không nổi bật.

2
00:00:06,398 --> 00:00:10,497
Điều quan trọng nhất 
về những người tiền sử

3
00:00:10,521 --> 00:00:12,473
là họ không quan trọng.

4
00:00:12,497 --> 00:00:17,631
Tầm ảnh hưởng của họ đối với 
thế giới không lớn hơn của con sứa

5
00:00:17,655 --> 00:00:20,016
hay của đom đóm 
hay chim gõ kiến là bao.

6
00:00:20,643 --> 00:00:24,226
Trái lại với thời nay, 
chúng ta kiểm soát hành tinh này.

7
00:00:24,853 --> 00:00:26,195
Và câu hỏi ở đây là:

8
00:00:26,219 --> 00:00:29,341
Làm thế nào 
chúng ta đã đi từ đó cho đến đây?

9
00:00:29,666 --> 00:00:33,318
Làm thế nào chúng ta từ 
những con khỉ không có gì nổi bật,

10
00:00:33,342 --> 00:00:36,489
quanh quẩn một góc ở Châu Phi,

11
00:00:36,513 --> 00:00:39,003
trở thành 
những kẻ thống trị Trái Đất?

12
00:00:39,876 --> 00:00:45,566
Thông thường, ta tìm sự khác biệt 
giữa ta và các loài động vật khác

13
00:00:45,590 --> 00:00:47,071
trên một mức độ cá nhân.

14
00:00:47,412 --> 00:00:50,406
Chúng ta muốn tin rằng -- 
Tôi muốn tin rằng --

15
00:00:50,430 --> 00:00:53,978
có một điều gì đó đặc biệt về tôi,

16
00:00:54,002 --> 00:00:57,128
về cơ thể tôi, về trí não tôi,

17
00:00:57,152 --> 00:01:02,435
làm tôi siêu việt hơn rất nhiều so với 
con chó hay con lợn, hay con tinh tinh.

18
00:01:03,221 --> 00:01:06,482
Nhưng sự thật là,
trên mức độ cá nhân,

19
00:01:06,506 --> 00:01:09,537
đáng xấu hổ thay 
tôi giống một con tinh tinh.

20
00:01:10,029 --> 00:01:15,264
Và nếu bạn bắt tôi và con tinh tinh 
rồi đặt chúng tôi trên hòn đảo vắng,

21
00:01:15,288 --> 00:01:19,536
và chúng tôi phải đấu tranh cho 
sự sống còn để xem ai sống sót tốt hơn,

22
00:01:19,560 --> 00:01:24,776
tôi sẽ đặt cược vào con tinh tinh, 
chứ không phải bản thân tôi.

23
00:01:25,419 --> 00:01:28,445
Và đây không phải là 
điều gì sai đối với cá nhân tôi.

24
00:01:28,469 --> 00:01:32,595
Tôi đoán nếu họ có lấy ai trong các 
bạn đi nữa, và đặt bạn một mình

25
00:01:32,619 --> 00:01:34,584
với con tinh tinh ở 
hòn đảo nào đó,

26
00:01:34,608 --> 00:01:37,075
con tinh tinh sẽ làm tốt hơn nhiều.

27
00:01:38,823 --> 00:01:43,008
Điểm khác biệt thực sự 
giữa con người và loài động vật khác

28
00:01:43,032 --> 00:01:45,479
không phải ở mức độ cá nhân;

29
00:01:45,503 --> 00:01:47,105
nó ở mức độ tập thể.

30
00:01:47,518 --> 00:01:52,324
Con người điều khiển hành tinh 
bởi vì ta là loài động vật duy nhất

31
00:01:52,348 --> 00:01:57,525
có thể hợp tác một cách linh hoạt 
và với một số lượng lớn.

32
00:01:58,167 --> 00:01:59,935
Có một số loài động vật khác

33
00:01:59,959 --> 00:02:03,130
như các loại côn trùng 
sống theo đàn, ong, kiến --

34
00:02:03,154 --> 00:02:07,726
có thể cộng tác với số lượng lớn,
nhưng chúng không cộng tác linh hoạt.

35
00:02:08,099 --> 00:02:10,536
Sự hợp tác của chúng 
rất cứng nhắc.

36
00:02:11,012 --> 00:02:15,191
Về cơ bản một tổ ong 
chỉ có thể hoạt động theo một cách.

37
00:02:15,215 --> 00:02:19,026
Và nếu có một cơ hội mới
hoặc một mối nguy hiểm mới,

38
00:02:19,050 --> 00:02:23,593
những con ong không thể tái tạo lại 
tổ chức xã hội qua một đêm.

39
00:02:23,617 --> 00:02:26,497
Ví dụ, chúng không thể 
hành hình nữ hoàng

40
00:02:26,521 --> 00:02:28,427
và thiết lập một nền cộng hòa của ong,

41
00:02:28,451 --> 00:02:31,553
hoặc một chế độ độc tài 
cộng sản của ong thợ.

42
00:02:32,442 --> 00:02:34,785
Động vật khác như các loài 
có vú theo đàn

43
00:02:34,809 --> 00:02:38,683
chó sói, voi, cá heo, tinh tinh --

44
00:02:38,707 --> 00:02:41,453
chúng có thể hợp tác 
một cách linh hoạt hơn,

45
00:02:41,477 --> 00:02:44,818
nhưng chúng chỉ có thể làm như vậy 
với một số lượng nhỏ,

46
00:02:44,842 --> 00:02:47,715
vì sự cộng tác giữa 
những con tinh tinh

47
00:02:47,739 --> 00:02:51,787
dựa trên mức độ thân thiết 
giữa con này đối với những con khác

48
00:02:51,811 --> 00:02:54,579
Tôi là tinh tinh 
và bạn là tinh tinh,

49
00:02:54,603 --> 00:02:56,406
và tôi muốn hợp tác với bạn.

50
00:02:56,430 --> 00:02:59,025
Tôi cần phải thật biết về bạn.

51
00:02:59,049 --> 00:03:00,819
Bạn là loài tinh tinh nào?

52
00:03:00,843 --> 00:03:02,256
Bạn là tinh tinh tốt?

53
00:03:02,280 --> 00:03:03,933
Bạn là tinh tinh xấu?

54
00:03:03,957 --> 00:03:05,401
Bạn có đáng tin cậy không?

55
00:03:05,425 --> 00:03:08,478
Nếu tôi không biết bạn, 
sao tôi có thể hợp tác với bạn?

56
00:03:09,676 --> 00:03:13,427
Loài động vật duy nhất có khả năng 
kết hợp cả hai khả năng với nhau

57
00:03:13,451 --> 00:03:18,747
và có thể hợp tác vừa linh hoạt 
vừa với một số lượng lớn

58
00:03:18,771 --> 00:03:20,401
Là chúng ta, Homo sapiens.

59
00:03:20,973 --> 00:03:25,104
Một chọi một, 
hay thậm chí 10 chọi 10

60
00:03:25,128 --> 00:03:27,697
loài tinh tinh có thể 
mạnh hơn chúng ta.

61
00:03:28,112 --> 00:03:33,291
Nhưng, nếu bạn thử để 1000 người 
đấu với 1000 con tinh tinh,

62
00:03:33,315 --> 00:03:36,933
con người sẽ chiến thắng dễ dàng, 
với một lý do đơn giản

63
00:03:36,957 --> 00:03:40,690
rằng 1000 con tinh tinh 
không thể hợp tác tí nào cả.

64
00:03:41,337 --> 00:03:45,388
Và nếu bây giờ 
bạn thử nhồi 100,000 con tinh tinh

65
00:03:45,412 --> 00:03:49,028
vào đường Oxford 
hay vào sân vận động Wembley,

66
00:03:49,052 --> 00:03:51,584
hay quảng trường Tienanmen 
hay thành Vatican,

67
00:03:51,608 --> 00:03:54,225
bạn chỉ được sự hỗn loạn, 
hoàn toàn hỗn loạn.

68
00:03:54,249 --> 00:03:58,108
Chỉ cần tưởng tượng Sân vận động Wembley
với 100.000 loài tinh tinh.

69
00:03:58,616 --> 00:03:59,806
Thật là điên rồ.

70
00:04:00,219 --> 00:04:06,161
Trái lại, hàng chục ngàn thường
người tập trung tại chỗ đó

71
00:04:06,185 --> 00:04:09,249
và cái ta nhận được thường 
không phải là sự hỗn loạn.

72
00:04:09,273 --> 00:04:15,360
Cái ta nhận được là một mạng lưới 
hợp tác rất phức tạp và hiệu quả.

73
00:04:16,554 --> 00:04:21,144
Tất cả những thành tựu to lớn
của nhân loại trong suốt lịch sử,

74
00:04:21,168 --> 00:04:24,451
cho dù đó là việc xây dựng các kim tự tháp
hoặc bay tới mặt trăng,

75
00:04:24,475 --> 00:04:27,050
đều không dựa trên năng lực cá nhân,

76
00:04:27,074 --> 00:04:30,899
mà dựa trên khả năng hợp tác 
linh hoạt với số lượng lớn.

77
00:04:31,465 --> 00:04:35,122
Thậm chí hãy nghĩ về bài 
diễn thuyết của tôi ngay bây giờ:

78
00:04:35,146 --> 00:04:41,130
Tôi đang đứng ở đây, 
trước khoảng 300 hay 400 khán giả,

79
00:04:41,154 --> 00:04:44,278
phần lớn các bạn là những người 
hoàn toàn lạ với tôi.

80
00:04:44,928 --> 00:04:49,912
Tương tự, tôi không thật sự biết hết 
tất cả những người đã tổ chức

81
00:04:49,936 --> 00:04:51,563
và thu xếp sự kiện này.

82
00:04:51,994 --> 00:04:55,787
Tôi không biết phi công và các thành viên 
phi hành đoàn của máy bay

83
00:04:55,811 --> 00:04:58,722
đã đưa tôi qua đây hôm qua, đến London.

84
00:04:59,286 --> 00:05:03,009
Tôi không biết 
người đã sáng chế và sản xuất

85
00:05:03,033 --> 00:05:07,543
cái micrô và những cái máy quay này 
thứ đang ghi lại điều tôi đang nói

86
00:05:08,123 --> 00:05:11,660
Tôi không biết người đã viết tất cả 
những cuốn sách và bài báo

87
00:05:11,684 --> 00:05:14,077
mà tôi đọc 
để chuẩn bị cho bài nói này.

88
00:05:14,495 --> 00:05:17,305
Và tôi chắc chắn không biết 
tất cả những người

89
00:05:17,329 --> 00:05:20,548
có thể đang xem 
bài diễn thuyết này qua mạng,

90
00:05:20,572 --> 00:05:23,599
một nơi nào đó ở Buenos Aires 
hay ở New Delhi.

91
00:05:24,162 --> 00:05:27,671
Tuy nhiên, 
mặc dù chúng ta không biết nhau,

92
00:05:27,695 --> 00:05:33,548
ta vẫn có thể làm việc với nhau để 
tạo sự trao đổi ý tưởng toàn cầu.

93
00:05:34,081 --> 00:05:37,132
Đây là một điều 
mà tinh tinh không thể làm.

94
00:05:37,156 --> 00:05:38,970
Chúng tất nhiên có giao tiếp,

95
00:05:38,994 --> 00:05:44,793
nhưng bạn không thể bắt con tinh tinh 
đi đến một đàn tinh tinh lạ nào đó

96
00:05:44,817 --> 00:05:48,937
để nói cho chúng về 
những trái chuối hay những con voi,

97
00:05:48,961 --> 00:05:51,969
hay bất kì thứ nào mà 
làm những con kia hứng thú.

98
00:05:53,389 --> 00:05:56,879
Sự hợp tác thì tất nhiên 
không phải lúc nào cũng tốt;

99
00:05:56,903 --> 00:06:00,928
tất cả những điều khủng khiếp con người 
đã và đang làm trong suốt lịch sử --

100
00:06:00,952 --> 00:06:03,691
và chúng ta đã làm 
một số chuyện rất tồi tệ --

101
00:06:03,715 --> 00:06:08,864
tất cả những điều đó đều dựa 
trên sự hợp tác với quy mô lớn.

102
00:06:08,888 --> 00:06:11,484
Nhà tù là một hệ thống có hợp tác;

103
00:06:11,508 --> 00:06:14,498
lò mổ là một hệ thống có hợp tác;

104
00:06:14,522 --> 00:06:17,526
trại tập trung là 
một hệ thống có hợp tác.

105
00:06:17,907 --> 00:06:23,087
Tinh tinh không có lò mổ
và các nhà tù và trại tập trung.

106
00:06:24,183 --> 00:06:28,013
Bây giờ giả sử tôi thuyết phục 
được bạn rằng,

107
00:06:28,037 --> 00:06:33,095
ta điều khiển thế giới vì ta hợp 
tác linh hoạt được với số lượng lớn

108
00:06:33,516 --> 00:06:36,464
Câu hỏi tiếp theo 
ngay lập tức nảy sinh

109
00:06:36,488 --> 00:06:39,371
trong tâm trí của một người nghe tò mò là:

110
00:06:39,395 --> 00:06:41,679
Chính xác thì làm sao
ta làm điều đó?

111
00:06:42,083 --> 00:06:47,865
Điều gì chỉ cho phép chúng ta, trong 
tất cả động vật, hợp tác như vậy?

112
00:06:49,714 --> 00:06:52,260
Câu trả lời là 
trí tưởng tượng của chúng ta.

113
00:06:52,998 --> 00:06:58,430
Chúng ta có thể hợp tác linh hoạt
với vô số người lạ,

114
00:06:58,454 --> 00:07:02,150
bởi vì chỉ chúng ta, trong số 
tất cả động vật trên hành tinh,

115
00:07:02,174 --> 00:07:06,797
có thể tạo ra và tin vào các điều 
hư cấu, các câu chuyện hư cấu.

116
00:07:07,326 --> 00:07:11,914
Và miễn là mọi người 
cùng tin một điều hư cấu,

117
00:07:11,938 --> 00:07:15,480
thì mọi người đều tuân thủ 
và cùng tuân theo những luật lệ,

118
00:07:15,504 --> 00:07:17,793
những quy tắc, những tiêu chuẩn.

119
00:07:18,639 --> 00:07:22,538
Những loài động vật khác sử dụng 
hệ thống giao tiếp của chúng

120
00:07:22,562 --> 00:07:25,058
chỉ để miêu tả hiện thực.

121
00:07:25,590 --> 00:07:29,807
Một con tinh tinh có thể nói, "Kìa! 
Có một con sư tử, hãy chạy đi!"

122
00:07:29,831 --> 00:07:33,937
Hay "Nhìn kìa! Có một cây chuối 
đằng kia! Hãy tới đó và lấy chuối!"

123
00:07:33,961 --> 00:07:40,238
Con người trái lại sử dụng ngôn ngữ 
không đơn thuần để miêu tả thực tại,

124
00:07:40,262 --> 00:07:44,786
mà còn để tạo ra những thực tế 
mới, những thực tế hư cấu.

125
00:07:45,278 --> 00:07:49,232
Một người có thể nói, "Nhìn kìa, 
có một vị thần trên những đám mây!

126
00:07:49,256 --> 00:07:51,336
Và nếu bạn không làm 
thứ tôi yêu cầu,

127
00:07:51,360 --> 00:07:54,565
khi bạn chết, Chúa sẽ trừng phạt bạn
và đày bạn xuống địa ngục. "

128
00:07:54,986 --> 00:07:58,758
Và nếu tất cả các bạn đều tin vào 
câu chuyện tôi mới nghĩ ra này,

129
00:07:58,782 --> 00:08:02,597
thì bạn sẽ làm theo những quy tắc 
và luật lệ và tiêu chuẩn,

130
00:08:02,621 --> 00:08:03,913
và bạn có thể hợp tác

131
00:08:04,278 --> 00:08:06,628
Có một thứ chỉ có con người 
mới làm được

132
00:08:07,207 --> 00:08:11,048
Bạn không bao giờ có thể thuyết 
phục con tinh tinh đưa bạn trái chuối

133
00:08:11,072 --> 00:08:14,865
bằng cách hứa là, " sau khi chết, 
mày sẽ lên thiên đàng tinh tinh ..."

134
00:08:14,889 --> 00:08:15,912
(Tiếng cười)

135
00:08:15,936 --> 00:08:19,198
"và mày sẽ được rất nhiều chuối 
cho những việc tốt.

136
00:08:19,222 --> 00:08:20,644
Giờ đưa tao trái chuối đi"

137
00:08:20,668 --> 00:08:23,426
Sẽ không có con tinh tinh nào 
tin vào chuyện như vậy

138
00:08:23,776 --> 00:08:26,466
Chỉ có con người tin vào 
những chuyện như vậy,

139
00:08:26,490 --> 00:08:28,573
đó là lý do 
ta điều khiển thế giới,

140
00:08:28,597 --> 00:08:33,442
trong khi tinh tinh bị nhốt trong 
vườn thú và phòng thí nghiệm nghiên cứu.

141
00:08:34,904 --> 00:08:37,844
Bây giờ có lẽ bạn thấy 
chấp nhận được rằng đúng,

142
00:08:37,868 --> 00:08:44,008
trong lĩnh vực tôn giáo con người hợp tác 
khi cùng tin vào những điều hư cấu.

143
00:08:44,032 --> 00:08:48,984
Hàng triệu người đến với nhau để xây dựng 
một nhà thờ hoặc một thánh đường Hồi giáo hay

144
00:08:49,008 --> 00:08:54,750
đấu trong cuộc thập tự chinh hay thánh 
chiến vì họ tin vào những chuyện tương tự

145
00:08:54,774 --> 00:08:57,487
về Chúa và thiên đàng và địa ngục.

146
00:08:57,979 --> 00:09:03,218
Nhưng điều tôi muốn nhấn mạnh 
là chính cơ chế đó

147
00:09:03,242 --> 00:09:09,106
làm nền tảng cho các hình thức hợp 
tác quy mô lớn khác của con người,

148
00:09:09,130 --> 00:09:11,650
không chỉ trong lĩnh vực tôn giáo;

149
00:09:11,674 --> 00:09:13,952
Lấy lĩnh vực pháp lý làm ví dụ.

150
00:09:14,531 --> 00:09:20,508
Hầu hết các hệ thống pháp luật trên
thế giới hiện nay dựa trên nhân quyền

151
00:09:21,247 --> 00:09:23,024
Nhưng nhân quyền là gì?

152
00:09:23,596 --> 00:09:28,298
Nhân quyền giống như Chúa và thiên đàng
chỉ là một câu chuyện mà ta nghĩ ra.

153
00:09:28,322 --> 00:09:30,640
Chúng không phải là 
một thực tế khách quan;

154
00:09:30,664 --> 00:09:34,330
chúng không phải là một số 
tác dụng sinh học về homo sapiens.

155
00:09:34,719 --> 00:09:38,518
Lấy một con người, 
phẫu thuật anh ta, nhìn vào trong

156
00:09:38,542 --> 00:09:43,669
bạn sẽ tìm thấy tim, thận, 
các tế bào thần kinh, nội tiết tố, DNA,

157
00:09:43,693 --> 00:09:45,581
nhưng bạn sẽ không thấy quyền nào.

158
00:09:46,200 --> 00:09:50,121
Nơi duy nhất bạn tìm thấy quyền lợi 
là trong những câu chuyện

159
00:09:50,145 --> 00:09:54,278
chúng ta đã nghĩ ra và truyền khắp 
thế giới trong vài thế kỉ gần đây.

160
00:09:54,607 --> 00:09:59,537
Chúng có thể là những câu chuyện 
tích cực, những câu chuyện rất tốt,

161
00:09:59,561 --> 00:10:03,124
nhưng chúng vẫn chỉ là những câu chuyện 
hư cấu mà chúng ta đã nghĩ ra.

162
00:10:03,664 --> 00:10:06,184
Điều này cũng đúng 
trong lĩnh vực chính trị.

163
00:10:06,565 --> 00:10:12,935
Yếu tố quan trọng nhất trong nền chính 
trị hiện đại là các quốc gia và dân tộc.

164
00:10:13,333 --> 00:10:15,133
Các quốc gia 
và dân tộc là gì?

165
00:10:15,593 --> 00:10:17,718
Chúng không phải là 
một sự vật khách quan.

166
00:10:17,742 --> 00:10:20,455
Một ngọn núi là một sự vật khách quan.

167
00:10:20,479 --> 00:10:23,763
Bạn có thể nhìn thấy, bạn có thể 
chạm, bạn có thể từng ngửi thấy nó.

168
00:10:24,223 --> 00:10:25,995
Nhưng một quốc gia hay một dân tộc,

169
00:10:26,019 --> 00:10:29,799
như Israel hay Iran hay Pháp hay Đức,

170
00:10:29,823 --> 00:10:32,563
đây chỉ là một câu chuyện 
mà chúng ta đã sáng tạo ra

171
00:10:32,587 --> 00:10:34,561
và trở nên gắn bó 
rất mật thiết.

172
00:10:34,949 --> 00:10:37,453
Điều này cũng đúng trong lĩnh vực kinh tế.

173
00:10:37,892 --> 00:10:41,598
Các nhân tố quan trọng nhất 
hiện nay trong nền kinh tế toàn cầu

174
00:10:41,622 --> 00:10:43,884
là các công ty và tập toàn.

175
00:10:44,407 --> 00:10:48,138
Nhiều người trong số các bạn hôm nay, 
có lẽ, làm việc cho một tập đoàn,

176
00:10:48,162 --> 00:10:51,212
như Google hay Toyota hay McDonald.

177
00:10:51,577 --> 00:10:53,395
Những thứ này chính xác là gì?

178
00:10:53,982 --> 00:10:57,929
Chúng là thứ mà các luật sư 
gọi là những điều hư cấu pháp lý.

179
00:10:58,359 --> 00:11:01,835
Chúng là những câu chuyện 
đã được sáng tạo và duy trì

180
00:11:01,859 --> 00:11:05,192
bởi những pháp sư hùng mạnh 
mà chúng ta gọi là luật sư.

181
00:11:05,216 --> 00:11:06,661
(Tiếng cười)

182
00:11:06,685 --> 00:11:10,104
Và các tập đoàn làm gì cả ngày?

183
00:11:10,128 --> 00:11:12,981
Phần lớn thời gian họ cố gắng kiếm tiền.

184
00:11:13,411 --> 00:11:14,744
Tuy nhiên, tiền là gì?

185
00:11:14,768 --> 00:11:19,934
Một lần nữa, tiền không phải là một sự vật khách quan; nó không có giá trị khách quan.

186
00:11:19,958 --> 00:11:23,275
Lấy tờ giấy màu xanh lá cây này, 
tờ tiền dollar làm ví dụ.

187
00:11:23,299 --> 00:11:25,676
Hãy nhìn nó -- nó không có giá trị.

188
00:11:25,700 --> 00:11:27,934
Bạn không thể ăn nó, 
bạn không thể uống nó,

189
00:11:27,958 --> 00:11:29,250
bạn không thể mặc nó.

190
00:11:29,633 --> 00:11:33,674
Nhưng những người kể chuyện 
bậc thầy này đã đến --

191
00:11:33,698 --> 00:11:35,182
những chủ ngân hàng lớn,

192
00:11:35,206 --> 00:11:36,646
những bộ trưởng tài chính,

193
00:11:36,670 --> 00:11:38,024
những thủ tướng,

194
00:11:38,048 --> 00:11:40,526
và họ kể cho ta 
một câu chuyện rất thuyết phục:

195
00:11:40,550 --> 00:11:42,508
"Thấy mảnh giấy màu xanh chứ?

196
00:11:42,532 --> 00:11:45,115
Nó thực sự đáng giá 10 trái chuối."

197
00:11:45,591 --> 00:11:47,700
Nếu tôi tin điều đó
và bạn tin điều đó

198
00:11:47,724 --> 00:11:49,240
và mọi người tin điều đó,

199
00:11:49,264 --> 00:11:51,128
nó thực sự có tác dụng.

200
00:11:51,152 --> 00:11:54,065
Tôi có thể cầm tờ giấy vô dụng này,

201
00:11:54,089 --> 00:11:55,726
đi tới siêu thị,

202
00:11:55,750 --> 00:11:59,757
đưa nó cho một người hoàn toàn lạ
mà tôi chưa từng gặp bao giờ,

203
00:11:59,781 --> 00:12:04,466
và đổi lại nhận được chuối thật 
mà tôi thực sự có thể ăn.

204
00:12:04,870 --> 00:12:06,591
Đây thật sự là điều tuyệt vời.

205
00:12:06,615 --> 00:12:08,693
Không thể làm điều đó với tinh tinh.

206
00:12:08,717 --> 00:12:10,662
Tinh tinh tất nhiên trao đổi:

207
00:12:10,686 --> 00:12:13,436
"Vâng, mày cho tao quả dừa, 
tao sẽ cho mày quả chuối."

208
00:12:13,460 --> 00:12:14,698
Chuyện đó có thể được.

209
00:12:14,722 --> 00:12:17,714
Nhưng, mày đưa cho tao 
một mảnh giấy vô dụng

210
00:12:17,738 --> 00:12:19,752
và mày muốn tao đưa 
mày trái chuối?

211
00:12:19,776 --> 00:12:20,928
Đừng có mơ!

212
00:12:20,952 --> 00:12:22,533
Mày nghĩ tao là con người ư?

213
00:12:22,557 --> 00:12:24,930
(Tiếng cười)

214
00:12:24,954 --> 00:12:29,073
Thật ra tiền bạc là 
câu chuyện thành công nhất

215
00:12:29,097 --> 00:12:31,753
đã được sáng tạo và 
được con người truyền kể,

216
00:12:31,777 --> 00:12:36,120
vì đó là câu chuyện duy nhất 
mà tất cả mọi người đều tin.

217
00:12:36,692 --> 00:12:39,482
Không phải ai cũng tin vào Thiên Chúa,

218
00:12:39,506 --> 00:12:42,531
không phải ai cũng tin vào nhân quyền,

219
00:12:42,555 --> 00:12:45,340
không phải ai cũng tin 
vào chủ nghĩa dân tộc,

220
00:12:45,364 --> 00:12:49,107
nhưng ai cũng tin vào tiền, 
và tin vào tờ dollar.

221
00:12:49,514 --> 00:12:51,495
Thậm chí lấy ví dụ Osama Bin Laden.

222
00:12:51,519 --> 00:12:55,206
Ông ta căm ghét chính trị Mỹ 
và tôn giáo Mỹ

223
00:12:55,230 --> 00:12:56,679
và văn hóa Mỹ,

224
00:12:56,703 --> 00:12:59,509
nhưng ông ta không có
phản đối nào với dollar Mỹ.

225
00:12:59,533 --> 00:13:01,628
Ông ta chậm chí rất thích chúng.

226
00:13:01,652 --> 00:13:03,555
(Tiếng cười)

227
00:13:04,166 --> 00:13:05,866
Tổng kết lại:

228
00:13:05,890 --> 00:13:11,658
Con người chúng ta kiểm soát thế giới vì 
chúng ta đang sống trong một thực tế kép.

229
00:13:12,531 --> 00:13:16,444
Tất cả các động vật khác sống
trong một thực tại khách quan.

230
00:13:16,992 --> 00:13:21,544
Thực tế của chúng bao gồm
của các thực thể khách quan,

231
00:13:21,568 --> 00:13:25,511
như những dòng sông và cây cối
và những con sư tử và những con voi.

232
00:13:26,067 --> 00:13:29,750
Con người chúng ta, chúng ta cũng sống
trong một thực tại khách quan.

233
00:13:29,774 --> 00:13:34,842
Trong thế giới của chúng ta cũng vậy, 
có sông và cây cối và sư tử và voi.

234
00:13:35,421 --> 00:13:37,266
Nhưng qua nhiều thế kỷ,

235
00:13:37,290 --> 00:13:42,017
chúng tôi đã xây dựng trên 
thực tế khách quan này

236
00:13:42,041 --> 00:13:45,534
một lớp thực tế hư cấu nữa.

237
00:13:45,558 --> 00:13:49,122
một thực tế cấu tạo 
bởi những thực thể hư cấu,

238
00:13:49,146 --> 00:13:53,679
như các quốc gia, như những vị thần,
như tiền bạc, như các tập đoàn.

239
00:13:54,481 --> 00:13:59,115
Và điều tuyệt vời là 
khi lịch sử diễn ra,

240
00:13:59,139 --> 00:14:04,535
sự thực hư cấu này đã 
càng trở nên mạnh mẽ hơn

241
00:14:04,559 --> 00:14:09,060
để ngày hôm nay, lực lượng 
mạnh mẽ nhất trên thế giới

242
00:14:09,084 --> 00:14:11,049
chính là những thực thể hư cấu.

243
00:14:11,715 --> 00:14:18,509
Ngày nay, sự tồn tại của sông
và cây cối và sư tử và voi

244
00:14:18,533 --> 00:14:23,638
phụ thuộc vào các quyết định và mong muốn
của các thực thể hư cấu,

245
00:14:23,662 --> 00:14:28,199
như Hoa Kỳ, như Google,
như Ngân hàng Thế giới -

246
00:14:28,223 --> 00:14:32,262
những thực thể mà chỉ tồn tại
trong trí tưởng tượng của chúng ta.

247
00:14:32,929 --> 00:14:34,081
Xin cảm ơn.

248
00:14:34,105 --> 00:14:38,676
(Vỗ tay)

249
00:14:44,299 --> 00:14:46,509
B.Giussani: Yuval, bạn có
một cuốn sách mới ra.

250
00:14:46,533 --> 00:14:48,336
Sau Sapiens, 
bạn đã viết cuốn khác,

251
00:14:48,360 --> 00:14:50,947
và nó đã ra bản Do Thái, 
nhưng chưa được dịch sang

252
00:14:50,971 --> 00:14:53,900
Yuval N.Harari: Tôi đang làm
bản dịch mà chúng ta đang nói.

253
00:14:53,924 --> 00:14:56,092
BG: Trong cuốn sách, nếu tôi
hiểu nó chính xác

254
00:14:56,116 --> 00:15:01,745
bạn cho rằng những đột phá đáng kinh ngạc
rằng chúng ta đang trải qua ngay bây giờ

255
00:15:01,769 --> 00:15:04,028
không chỉ có khả năng
làm cuộc sống ta tốt hơn,

256
00:15:04,052 --> 00:15:06,288
mà chúng còn tạo ra, 
tôi trích dẫn nhé,

257
00:15:06,312 --> 00:15:10,930
"các giai cấp và mâu thuẫn giai cấp mới
giống điều cách mạng công nghiệp đã làm"

258
00:15:10,954 --> 00:15:12,177
Bạn nói thêm đi!

259
00:15:12,670 --> 00:15:14,594
YNH: Vâng. 
Trong cách mạng công nghiệp,

260
00:15:14,618 --> 00:15:19,520
chúng ta đã thấy sự tạo thành
tầng lớp giai cấp vô sản thành thị mới.

261
00:15:19,544 --> 00:15:24,654
Và phần lớn lịch sử chính trị và xã hội 
của 200 năm qua có liên quan tới

262
00:15:24,678 --> 00:15:28,304
điều phải làm với tầng lớp này,
và những vấn đề và cơ hội mới.

263
00:15:28,328 --> 00:15:32,960
Bây giờ, chúng ta thấy việc tạo ra một 
giai cấp lớn những con người vô dụng.

264
00:15:32,984 --> 00:15:33,985
(Tiếng cười)

265
00:15:34,009 --> 00:15:39,370
Khi máy tính càng trở nên tốt hơn
trong càng nhiều lĩnh vực,

266
00:15:39,394 --> 00:15:44,286
có một khả năng lớn là 
máy tính sẽ làm tốt hơn chúng ta

267
00:15:44,310 --> 00:15:47,913
trong hầu hết công việc và sẽ 
khiến con người ta trở nên dư thừa.

268
00:15:47,937 --> 00:15:50,674
Và sau đó câu hỏi chính trị 
và kinh tế lớn

269
00:15:50,698 --> 00:15:53,061
của thế kỉ 21 sẽ là,

270
00:15:53,085 --> 00:15:55,247
"Chúng ta cần con người làm gì?"

271
00:15:55,271 --> 00:15:58,638
hoặc ít nhất, "Chúng ta cần 
thật nhiều con người làm gì?"

272
00:15:58,662 --> 00:16:01,120
BG: Bạn có câu trả lời 
trong cuốn sách chứ?

273
00:16:01,144 --> 00:16:05,164
YNH: Hiện nay, dự đoán tốt nhất của 
chúng tôi là để giữ chúng hạnh phúc bằng

274
00:16:05,188 --> 00:16:06,985
thuốc phiện và đồ chơi điện tử

275
00:16:07,009 --> 00:16:08,010
(Tiếng cười)

276
00:16:08,034 --> 00:16:11,305
nhưng điều này nghe không giống 
một tương lai rất hấp dẫn.

277
00:16:11,329 --> 00:16:14,138
BG: Ok, vậy cơ bản bạn đang nói
trong cuốn sách và bây giờ,

278
00:16:14,162 --> 00:16:16,948
cho tất cả các thảo luận
về bằng chứng ngày càng nhiều

279
00:16:16,972 --> 00:16:20,735
về sự bất bình đẳng kinh tế lớn,
chúng ta chỉ đang ở giai đoạn đầu

280
00:16:20,759 --> 00:16:21,916
của quá trình này?

281
00:16:22,225 --> 00:16:23,751
Đây không phải là tiên tri.

282
00:16:23,775 --> 00:16:27,718
nó là nhìn thấy tất cả 
các khả năng trước chúng ta.

283
00:16:27,742 --> 00:16:32,724
Một khả năng là sự sáng tạo này
của một giai cấp người vô dụng lớn.

284
00:16:32,748 --> 00:16:35,888
Một khả năng khác là
sự phân chia của loài người

285
00:16:35,912 --> 00:16:38,903
thành các cấp sinh vật khác nhau,

286
00:16:38,927 --> 00:16:43,218
với những người giàu có được nâng cấp
thành thần thánh ảo,

287
00:16:43,242 --> 00:16:47,550
và những người nghèo bị giáng xuống
mức độ của những người vô dụng.

288
00:16:47,574 --> 00:16:50,596
Tôi thấy sẽ có một TED talk nữa
trong một hay hai năm tới

289
00:16:50,620 --> 00:16:52,442
Cảm ơn, Yuval, vì đã đến đây.

290
00:16:52,466 --> 00:16:53,622
YNH: Xin cảm ơn!