0:00:01.309,0:00:06.374
70,000 năm trước, tổ tiên chúng ta [br]là những động vật không nổi bật.

0:00:06.398,0:00:10.497
Điều quan trọng nhất [br]về những người tiền sử

0:00:10.521,0:00:12.473
là họ không quan trọng.

0:00:12.497,0:00:17.631
Tầm ảnh hưởng của họ đối với [br]thế giới không lớn hơn của con sứa

0:00:17.655,0:00:20.016
hay của đom đóm [br]hay chim gõ kiến là bao.

0:00:20.643,0:00:24.226
Trái lại với thời nay, [br]chúng ta kiểm soát hành tinh này.

0:00:24.853,0:00:26.195
Và câu hỏi ở đây là:

0:00:26.219,0:00:29.341
Làm thế nào [br]chúng ta đã đi từ đó cho đến đây?

0:00:29.666,0:00:33.318
Làm thế nào chúng ta từ [br]những con khỉ không có gì nổi bật,

0:00:33.342,0:00:36.489
quanh quẩn một góc ở Châu Phi,

0:00:36.513,0:00:39.003
trở thành [br]những kẻ thống trị Trái Đất?

0:00:39.876,0:00:45.566
Thông thường, ta tìm sự khác biệt [br]giữa ta và các loài động vật khác

0:00:45.590,0:00:47.071
trên một mức độ cá nhân.

0:00:47.412,0:00:50.406
Chúng ta muốn tin rằng -- [br]Tôi muốn tin rằng --

0:00:50.430,0:00:53.978
có một điều gì đó đặc biệt về tôi,

0:00:54.002,0:00:57.128
về cơ thể tôi, về trí não tôi,

0:00:57.152,0:01:02.435
làm tôi siêu việt hơn rất nhiều so với [br]con chó hay con lợn, hay con tinh tinh.

0:01:03.221,0:01:06.482
Nhưng sự thật là,[br]trên mức độ cá nhân,

0:01:06.506,0:01:09.537
đáng xấu hổ thay [br]tôi giống một con tinh tinh.

0:01:10.029,0:01:15.264
Và nếu bạn bắt tôi và con tinh tinh [br]rồi đặt chúng tôi trên hòn đảo vắng,

0:01:15.288,0:01:19.536
và chúng tôi phải đấu tranh cho [br]sự sống còn để xem ai sống sót tốt hơn,

0:01:19.560,0:01:24.776
tôi sẽ đặt cược vào con tinh tinh, [br]chứ không phải bản thân tôi.

0:01:25.419,0:01:28.445
Và đây không phải là [br]điều gì sai đối với cá nhân tôi.

0:01:28.469,0:01:32.595
Tôi đoán nếu họ có lấy ai trong các [br]bạn đi nữa, và đặt bạn một mình

0:01:32.619,0:01:34.584
với con tinh tinh ở [br]hòn đảo nào đó,

0:01:34.608,0:01:37.075
con tinh tinh sẽ làm tốt hơn nhiều.

0:01:38.823,0:01:43.008
Điểm khác biệt thực sự [br]giữa con người và loài động vật khác

0:01:43.032,0:01:45.479
không phải ở mức độ cá nhân;

0:01:45.503,0:01:47.105
nó ở mức độ tập thể.

0:01:47.518,0:01:52.324
Con người điều khiển hành tinh [br]bởi vì ta là loài động vật duy nhất

0:01:52.348,0:01:57.525
có thể hợp tác một cách linh hoạt [br]và với một số lượng lớn.

0:01:58.167,0:01:59.935
Có một số loài động vật khác

0:01:59.959,0:02:03.130
như các loại côn trùng [br]sống theo đàn, ong, kiến --

0:02:03.154,0:02:07.726
có thể cộng tác với số lượng lớn,[br]nhưng chúng không cộng tác linh hoạt.

0:02:08.099,0:02:10.536
Sự hợp tác của chúng [br]rất cứng nhắc.

0:02:11.012,0:02:15.191
Về cơ bản một tổ ong [br]chỉ có thể hoạt động theo một cách.

0:02:15.215,0:02:19.026
Và nếu có một cơ hội mới[br]hoặc một mối nguy hiểm mới,

0:02:19.050,0:02:23.593
những con ong không thể tái tạo lại [br]tổ chức xã hội qua một đêm.

0:02:23.617,0:02:26.497
Ví dụ, chúng không thể [br]hành hình nữ hoàng

0:02:26.521,0:02:28.427
và thiết lập một nền cộng hòa của ong,

0:02:28.451,0:02:31.553
hoặc một chế độ độc tài [br]cộng sản của ong thợ.

0:02:32.442,0:02:34.785
Động vật khác như các loài [br]có vú theo đàn

0:02:34.809,0:02:38.683
chó sói, voi, cá heo, tinh tinh --

0:02:38.707,0:02:41.453
chúng có thể hợp tác [br]một cách linh hoạt hơn,

0:02:41.477,0:02:44.818
nhưng chúng chỉ có thể làm như vậy [br]với một số lượng nhỏ,

0:02:44.842,0:02:47.715
vì sự cộng tác giữa [br]những con tinh tinh

0:02:47.739,0:02:51.787
dựa trên mức độ thân thiết [br]giữa con này đối với những con khác

0:02:51.811,0:02:54.579
Tôi là tinh tinh [br]và bạn là tinh tinh,

0:02:54.603,0:02:56.406
và tôi muốn hợp tác với bạn.

0:02:56.430,0:02:59.025
Tôi cần phải thật biết về bạn.

0:02:59.049,0:03:00.819
Bạn là loài tinh tinh nào?

0:03:00.843,0:03:02.256
Bạn là tinh tinh tốt?

0:03:02.280,0:03:03.933
Bạn là tinh tinh xấu?

0:03:03.957,0:03:05.401
Bạn có đáng tin cậy không?

0:03:05.425,0:03:08.478
Nếu tôi không biết bạn, [br]sao tôi có thể hợp tác với bạn?

0:03:09.676,0:03:13.427
Loài động vật duy nhất có khả năng [br]kết hợp cả hai khả năng với nhau

0:03:13.451,0:03:18.747
và có thể hợp tác vừa linh hoạt [br]vừa với một số lượng lớn

0:03:18.771,0:03:20.401
Là chúng ta, Homo sapiens.

0:03:20.973,0:03:25.104
Một chọi một, [br]hay thậm chí 10 chọi 10

0:03:25.128,0:03:27.697
loài tinh tinh có thể [br]mạnh hơn chúng ta.

0:03:28.112,0:03:33.291
Nhưng, nếu bạn thử để 1000 người [br]đấu với 1000 con tinh tinh,

0:03:33.315,0:03:36.933
con người sẽ chiến thắng dễ dàng, [br]với một lý do đơn giản

0:03:36.957,0:03:40.690
rằng 1000 con tinh tinh [br]không thể hợp tác tí nào cả.

0:03:41.337,0:03:45.388
Và nếu bây giờ [br]bạn thử nhồi 100,000 con tinh tinh

0:03:45.412,0:03:49.028
vào đường Oxford [br]hay vào sân vận động Wembley,

0:03:49.052,0:03:51.584
hay quảng trường Tienanmen [br]hay thành Vatican,

0:03:51.608,0:03:54.225
bạn chỉ được sự hỗn loạn, [br]hoàn toàn hỗn loạn.

0:03:54.249,0:03:58.108
Chỉ cần tưởng tượng Sân vận động Wembley[br]với 100.000 loài tinh tinh.

0:03:58.616,0:03:59.806
Thật là điên rồ.

0:04:00.219,0:04:06.161
Trái lại, hàng chục ngàn thường[br]người tập trung tại chỗ đó

0:04:06.185,0:04:09.249
và cái ta nhận được thường [br]không phải là sự hỗn loạn.

0:04:09.273,0:04:15.360
Cái ta nhận được là một mạng lưới [br]hợp tác rất phức tạp và hiệu quả.

0:04:16.554,0:04:21.144
Tất cả những thành tựu to lớn[br]của nhân loại trong suốt lịch sử,

0:04:21.168,0:04:24.451
cho dù đó là việc xây dựng các kim tự tháp[br]hoặc bay tới mặt trăng,

0:04:24.475,0:04:27.050
đều không dựa trên năng lực cá nhân,

0:04:27.074,0:04:30.899
mà dựa trên khả năng hợp tác [br]linh hoạt với số lượng lớn.

0:04:31.465,0:04:35.122
Thậm chí hãy nghĩ về bài [br]diễn thuyết của tôi ngay bây giờ:

0:04:35.146,0:04:41.130
Tôi đang đứng ở đây, [br]trước khoảng 300 hay 400 khán giả,

0:04:41.154,0:04:44.278
phần lớn các bạn là những người [br]hoàn toàn lạ với tôi.

0:04:44.928,0:04:49.912
Tương tự, tôi không thật sự biết hết [br]tất cả những người đã tổ chức

0:04:49.936,0:04:51.563
và thu xếp sự kiện này.

0:04:51.994,0:04:55.787
Tôi không biết phi công và các thành viên [br]phi hành đoàn của máy bay

0:04:55.811,0:04:58.722
đã đưa tôi qua đây hôm qua, đến London.

0:04:59.286,0:05:03.009
Tôi không biết [br]người đã sáng chế và sản xuất

0:05:03.033,0:05:07.543
cái micrô và những cái máy quay này [br]thứ đang ghi lại điều tôi đang nói

0:05:08.123,0:05:11.660
Tôi không biết người đã viết tất cả [br]những cuốn sách và bài báo

0:05:11.684,0:05:14.077
mà tôi đọc [br]để chuẩn bị cho bài nói này.

0:05:14.495,0:05:17.305
Và tôi chắc chắn không biết [br]tất cả những người

0:05:17.329,0:05:20.548
có thể đang xem [br]bài diễn thuyết này qua mạng,

0:05:20.572,0:05:23.599
một nơi nào đó ở Buenos Aires [br]hay ở New Delhi.

0:05:24.162,0:05:27.671
Tuy nhiên, [br]mặc dù chúng ta không biết nhau,

0:05:27.695,0:05:33.548
ta vẫn có thể làm việc với nhau để [br]tạo sự trao đổi ý tưởng toàn cầu.

0:05:34.081,0:05:37.132
Đây là một điều [br]mà tinh tinh không thể làm.

0:05:37.156,0:05:38.970
Chúng tất nhiên có giao tiếp,

0:05:38.994,0:05:44.793
nhưng bạn không thể bắt con tinh tinh [br]đi đến một đàn tinh tinh lạ nào đó

0:05:44.817,0:05:48.937
để nói cho chúng về [br]những trái chuối hay những con voi,

0:05:48.961,0:05:51.969
hay bất kì thứ nào mà [br]làm những con kia hứng thú.

0:05:53.389,0:05:56.879
Sự hợp tác thì tất nhiên [br]không phải lúc nào cũng tốt;

0:05:56.903,0:06:00.928
tất cả những điều khủng khiếp con người [br]đã và đang làm trong suốt lịch sử --

0:06:00.952,0:06:03.691
và chúng ta đã làm [br]một số chuyện rất tồi tệ --

0:06:03.715,0:06:08.864
tất cả những điều đó đều dựa [br]trên sự hợp tác với quy mô lớn.

0:06:08.888,0:06:11.484
Nhà tù là một hệ thống có hợp tác;

0:06:11.508,0:06:14.498
lò mổ là một hệ thống có hợp tác;

0:06:14.522,0:06:17.526
trại tập trung là [br]một hệ thống có hợp tác.

0:06:17.907,0:06:23.087
Tinh tinh không có lò mổ[br]và các nhà tù và trại tập trung.

0:06:24.183,0:06:28.013
Bây giờ giả sử tôi thuyết phục [br]được bạn rằng,

0:06:28.037,0:06:33.095
ta điều khiển thế giới vì ta hợp [br]tác linh hoạt được với số lượng lớn

0:06:33.516,0:06:36.464
Câu hỏi tiếp theo [br]ngay lập tức nảy sinh

0:06:36.488,0:06:39.371
trong tâm trí của một người nghe tò mò là:

0:06:39.395,0:06:41.679
Chính xác thì làm sao[br]ta làm điều đó?

0:06:42.083,0:06:47.865
Điều gì chỉ cho phép chúng ta, trong [br]tất cả động vật, hợp tác như vậy?

0:06:49.714,0:06:52.260
Câu trả lời là [br]trí tưởng tượng của chúng ta.

0:06:52.998,0:06:58.430
Chúng ta có thể hợp tác linh hoạt[br]với vô số người lạ,

0:06:58.454,0:07:02.150
bởi vì chỉ chúng ta, trong số [br]tất cả động vật trên hành tinh,

0:07:02.174,0:07:06.797
có thể tạo ra và tin vào các điều [br]hư cấu, các câu chuyện hư cấu.

0:07:07.326,0:07:11.914
Và miễn là mọi người [br]cùng tin một điều hư cấu,

0:07:11.938,0:07:15.480
thì mọi người đều tuân thủ [br]và cùng tuân theo những luật lệ,

0:07:15.504,0:07:17.793
những quy tắc, những tiêu chuẩn.

0:07:18.639,0:07:22.538
Những loài động vật khác sử dụng [br]hệ thống giao tiếp của chúng

0:07:22.562,0:07:25.058
chỉ để miêu tả hiện thực.

0:07:25.590,0:07:29.807
Một con tinh tinh có thể nói, "Kìa! [br]Có một con sư tử, hãy chạy đi!"

0:07:29.831,0:07:33.937
Hay "Nhìn kìa! Có một cây chuối [br]đằng kia! Hãy tới đó và lấy chuối!"

0:07:33.961,0:07:40.238
Con người trái lại sử dụng ngôn ngữ [br]không đơn thuần để miêu tả thực tại,

0:07:40.262,0:07:44.786
mà còn để tạo ra những thực tế [br]mới, những thực tế hư cấu.

0:07:45.278,0:07:49.232
Một người có thể nói, "Nhìn kìa, [br]có một vị thần trên những đám mây!

0:07:49.256,0:07:51.336
Và nếu bạn không làm [br]thứ tôi yêu cầu,

0:07:51.360,0:07:54.565
khi bạn chết, Chúa sẽ trừng phạt bạn[br]và đày bạn xuống địa ngục. "

0:07:54.986,0:07:58.758
Và nếu tất cả các bạn đều tin vào [br]câu chuyện tôi mới nghĩ ra này,

0:07:58.782,0:08:02.597
thì bạn sẽ làm theo những quy tắc [br]và luật lệ và tiêu chuẩn,

0:08:02.621,0:08:03.913
và bạn có thể hợp tác

0:08:04.278,0:08:06.628
Có một thứ chỉ có con người [br]mới làm được

0:08:07.207,0:08:11.048
Bạn không bao giờ có thể thuyết [br]phục con tinh tinh đưa bạn trái chuối

0:08:11.072,0:08:14.865
bằng cách hứa là, " sau khi chết, [br]mày sẽ lên thiên đàng tinh tinh ..."

0:08:14.889,0:08:15.912
(Tiếng cười)

0:08:15.936,0:08:19.198
"và mày sẽ được rất nhiều chuối [br]cho những việc tốt.

0:08:19.222,0:08:20.644
Giờ đưa tao trái chuối đi"

0:08:20.668,0:08:23.426
Sẽ không có con tinh tinh nào [br]tin vào chuyện như vậy

0:08:23.776,0:08:26.466
Chỉ có con người tin vào [br]những chuyện như vậy,

0:08:26.490,0:08:28.573
đó là lý do [br]ta điều khiển thế giới,

0:08:28.597,0:08:33.442
trong khi tinh tinh bị nhốt trong [br]vườn thú và phòng thí nghiệm nghiên cứu.

0:08:34.904,0:08:37.844
Bây giờ có lẽ bạn thấy [br]chấp nhận được rằng đúng,

0:08:37.868,0:08:44.008
trong lĩnh vực tôn giáo con người hợp tác [br]khi cùng tin vào những điều hư cấu.

0:08:44.032,0:08:48.984
Hàng triệu người đến với nhau để xây dựng [br]một nhà thờ hoặc một thánh đường Hồi giáo hay

0:08:49.008,0:08:54.750
đấu trong cuộc thập tự chinh hay thánh [br]chiến vì họ tin vào những chuyện tương tự

0:08:54.774,0:08:57.487
về Chúa và thiên đàng và địa ngục.

0:08:57.979,0:09:03.218
Nhưng điều tôi muốn nhấn mạnh [br]là chính cơ chế đó

0:09:03.242,0:09:09.106
làm nền tảng cho các hình thức hợp [br]tác quy mô lớn khác của con người,

0:09:09.130,0:09:11.650
không chỉ trong lĩnh vực tôn giáo;

0:09:11.674,0:09:13.952
Lấy lĩnh vực pháp lý làm ví dụ.

0:09:14.531,0:09:20.508
Hầu hết các hệ thống pháp luật trên[br]thế giới hiện nay dựa trên nhân quyền

0:09:21.247,0:09:23.024
Nhưng nhân quyền là gì?

0:09:23.596,0:09:28.298
Nhân quyền giống như Chúa và thiên đàng[br]chỉ là một câu chuyện mà ta nghĩ ra.

0:09:28.322,0:09:30.640
Chúng không phải là [br]một thực tế khách quan;

0:09:30.664,0:09:34.330
chúng không phải là một số [br]tác dụng sinh học về homo sapiens.

0:09:34.719,0:09:38.518
Lấy một con người, [br]phẫu thuật anh ta, nhìn vào trong

0:09:38.542,0:09:43.669
bạn sẽ tìm thấy tim, thận, [br]các tế bào thần kinh, nội tiết tố, DNA,

0:09:43.693,0:09:45.581
nhưng bạn sẽ không thấy quyền nào.

0:09:46.200,0:09:50.121
Nơi duy nhất bạn tìm thấy quyền lợi [br]là trong những câu chuyện

0:09:50.145,0:09:54.278
chúng ta đã nghĩ ra và truyền khắp [br]thế giới trong vài thế kỉ gần đây.

0:09:54.607,0:09:59.537
Chúng có thể là những câu chuyện [br]tích cực, những câu chuyện rất tốt,

0:09:59.561,0:10:03.124
nhưng chúng vẫn chỉ là những câu chuyện [br]hư cấu mà chúng ta đã nghĩ ra.

0:10:03.664,0:10:06.184
Điều này cũng đúng [br]trong lĩnh vực chính trị.

0:10:06.565,0:10:12.935
Yếu tố quan trọng nhất trong nền chính [br]trị hiện đại là các quốc gia và dân tộc.

0:10:13.333,0:10:15.133
Các quốc gia [br]và dân tộc là gì?

0:10:15.593,0:10:17.718
Chúng không phải là [br]một sự vật khách quan.

0:10:17.742,0:10:20.455
Một ngọn núi là một sự vật khách quan.

0:10:20.479,0:10:23.763
Bạn có thể nhìn thấy, bạn có thể [br]chạm, bạn có thể từng ngửi thấy nó.

0:10:24.223,0:10:25.995
Nhưng một quốc gia hay một dân tộc,

0:10:26.019,0:10:29.799
như Israel hay Iran hay Pháp hay Đức,

0:10:29.823,0:10:32.563
đây chỉ là một câu chuyện [br]mà chúng ta đã sáng tạo ra

0:10:32.587,0:10:34.561
và trở nên gắn bó [br]rất mật thiết.

0:10:34.949,0:10:37.453
Điều này cũng đúng trong lĩnh vực kinh tế.

0:10:37.892,0:10:41.598
Các nhân tố quan trọng nhất [br]hiện nay trong nền kinh tế toàn cầu

0:10:41.622,0:10:43.884
là các công ty và tập toàn.

0:10:44.407,0:10:48.138
Nhiều người trong số các bạn hôm nay, [br]có lẽ, làm việc cho một tập đoàn,

0:10:48.162,0:10:51.212
như Google hay Toyota hay McDonald.

0:10:51.577,0:10:53.395
Những thứ này chính xác là gì?

0:10:53.982,0:10:57.929
Chúng là thứ mà các luật sư [br]gọi là những điều hư cấu pháp lý.

0:10:58.359,0:11:01.835
Chúng là những câu chuyện [br]đã được sáng tạo và duy trì

0:11:01.859,0:11:05.192
bởi những pháp sư hùng mạnh [br]mà chúng ta gọi là luật sư.

0:11:05.216,0:11:06.661
(Tiếng cười)

0:11:06.685,0:11:10.104
Và các tập đoàn làm gì cả ngày?

0:11:10.128,0:11:12.981
Phần lớn thời gian họ cố gắng kiếm tiền.

0:11:13.411,0:11:14.744
Tuy nhiên, tiền là gì?

0:11:14.768,0:11:19.934
Một lần nữa, tiền không phải là một sự vật khách quan; nó không có giá trị khách quan.

0:11:19.958,0:11:23.275
Lấy tờ giấy màu xanh lá cây này, [br]tờ tiền dollar làm ví dụ.

0:11:23.299,0:11:25.676
Hãy nhìn nó -- nó không có giá trị.

0:11:25.700,0:11:27.934
Bạn không thể ăn nó, [br]bạn không thể uống nó,

0:11:27.958,0:11:29.250
bạn không thể mặc nó.

0:11:29.633,0:11:33.674
Nhưng những người kể chuyện [br]bậc thầy này đã đến --

0:11:33.698,0:11:35.182
những chủ ngân hàng lớn,

0:11:35.206,0:11:36.646
những bộ trưởng tài chính,

0:11:36.670,0:11:38.024
những thủ tướng,

0:11:38.048,0:11:40.526
và họ kể cho ta [br]một câu chuyện rất thuyết phục:

0:11:40.550,0:11:42.508
"Thấy mảnh giấy màu xanh chứ?

0:11:42.532,0:11:45.115
Nó thực sự đáng giá 10 trái chuối."

0:11:45.591,0:11:47.700
Nếu tôi tin điều đó[br]và bạn tin điều đó

0:11:47.724,0:11:49.240
và mọi người tin điều đó,

0:11:49.264,0:11:51.128
nó thực sự có tác dụng.

0:11:51.152,0:11:54.065
Tôi có thể cầm tờ giấy vô dụng này,

0:11:54.089,0:11:55.726
đi tới siêu thị,

0:11:55.750,0:11:59.757
đưa nó cho một người hoàn toàn lạ[br]mà tôi chưa từng gặp bao giờ,

0:11:59.781,0:12:04.466
và đổi lại nhận được chuối thật [br]mà tôi thực sự có thể ăn.

0:12:04.870,0:12:06.591
Đây thật sự là điều tuyệt vời.

0:12:06.615,0:12:08.693
Không thể làm điều đó với tinh tinh.

0:12:08.717,0:12:10.662
Tinh tinh tất nhiên trao đổi:

0:12:10.686,0:12:13.436
"Vâng, mày cho tao quả dừa, [br]tao sẽ cho mày quả chuối."

0:12:13.460,0:12:14.698
Chuyện đó có thể được.

0:12:14.722,0:12:17.714
Nhưng, mày đưa cho tao [br]một mảnh giấy vô dụng

0:12:17.738,0:12:19.752
và mày muốn tao đưa [br]mày trái chuối?

0:12:19.776,0:12:20.928
Đừng có mơ!

0:12:20.952,0:12:22.533
Mày nghĩ tao là con người ư?

0:12:22.557,0:12:24.930
(Tiếng cười)

0:12:24.954,0:12:29.073
Thật ra tiền bạc là [br]câu chuyện thành công nhất

0:12:29.097,0:12:31.753
đã được sáng tạo và [br]được con người truyền kể,

0:12:31.777,0:12:36.120
vì đó là câu chuyện duy nhất [br]mà tất cả mọi người đều tin.

0:12:36.692,0:12:39.482
Không phải ai cũng tin vào Thiên Chúa,

0:12:39.506,0:12:42.531
không phải ai cũng tin vào nhân quyền,

0:12:42.555,0:12:45.340
không phải ai cũng tin [br]vào chủ nghĩa dân tộc,

0:12:45.364,0:12:49.107
nhưng ai cũng tin vào tiền, [br]và tin vào tờ dollar.

0:12:49.514,0:12:51.495
Thậm chí lấy ví dụ Osama Bin Laden.

0:12:51.519,0:12:55.206
Ông ta căm ghét chính trị Mỹ [br]và tôn giáo Mỹ

0:12:55.230,0:12:56.679
và văn hóa Mỹ,

0:12:56.703,0:12:59.509
nhưng ông ta không có[br]phản đối nào với dollar Mỹ.

0:12:59.533,0:13:01.628
Ông ta chậm chí rất thích chúng.

0:13:01.652,0:13:03.555
(Tiếng cười)

0:13:04.166,0:13:05.866
Tổng kết lại:

0:13:05.890,0:13:11.658
Con người chúng ta kiểm soát thế giới vì [br]chúng ta đang sống trong một thực tế kép.

0:13:12.531,0:13:16.444
Tất cả các động vật khác sống[br]trong một thực tại khách quan.

0:13:16.992,0:13:21.544
Thực tế của chúng bao gồm[br]của các thực thể khách quan,

0:13:21.568,0:13:25.511
như những dòng sông và cây cối[br]và những con sư tử và những con voi.

0:13:26.067,0:13:29.750
Con người chúng ta, chúng ta cũng sống[br]trong một thực tại khách quan.

0:13:29.774,0:13:34.842
Trong thế giới của chúng ta cũng vậy, [br]có sông và cây cối và sư tử và voi.

0:13:35.421,0:13:37.266
Nhưng qua nhiều thế kỷ,

0:13:37.290,0:13:42.017
chúng tôi đã xây dựng trên [br]thực tế khách quan này

0:13:42.041,0:13:45.534
một lớp thực tế hư cấu nữa.

0:13:45.558,0:13:49.122
một thực tế cấu tạo [br]bởi những thực thể hư cấu,

0:13:49.146,0:13:53.679
như các quốc gia, như những vị thần,[br]như tiền bạc, như các tập đoàn.

0:13:54.481,0:13:59.115
Và điều tuyệt vời là [br]khi lịch sử diễn ra,

0:13:59.139,0:14:04.535
sự thực hư cấu này đã [br]càng trở nên mạnh mẽ hơn

0:14:04.559,0:14:09.060
để ngày hôm nay, lực lượng [br]mạnh mẽ nhất trên thế giới

0:14:09.084,0:14:11.049
chính là những thực thể hư cấu.

0:14:11.715,0:14:18.509
Ngày nay, sự tồn tại của sông[br]và cây cối và sư tử và voi

0:14:18.533,0:14:23.638
phụ thuộc vào các quyết định và mong muốn[br]của các thực thể hư cấu,

0:14:23.662,0:14:28.199
như Hoa Kỳ, như Google,[br]như Ngân hàng Thế giới -

0:14:28.223,0:14:32.262
những thực thể mà chỉ tồn tại[br]trong trí tưởng tượng của chúng ta.

0:14:32.929,0:14:34.081
Xin cảm ơn.

0:14:34.105,0:14:38.676
(Vỗ tay)

0:14:44.299,0:14:46.509
B.Giussani: Yuval, bạn có[br]một cuốn sách mới ra.

0:14:46.533,0:14:48.336
Sau Sapiens, [br]bạn đã viết cuốn khác,

0:14:48.360,0:14:50.947
và nó đã ra bản Do Thái, [br]nhưng chưa được dịch sang

0:14:50.971,0:14:53.900
Yuval N.Harari: Tôi đang làm[br]bản dịch mà chúng ta đang nói.

0:14:53.924,0:14:56.092
BG: Trong cuốn sách, nếu tôi[br]hiểu nó chính xác

0:14:56.116,0:15:01.745
bạn cho rằng những đột phá đáng kinh ngạc[br]rằng chúng ta đang trải qua ngay bây giờ

0:15:01.769,0:15:04.028
không chỉ có khả năng[br]làm cuộc sống ta tốt hơn,

0:15:04.052,0:15:06.288
mà chúng còn tạo ra, [br]tôi trích dẫn nhé,

0:15:06.312,0:15:10.930
"các giai cấp và mâu thuẫn giai cấp mới[br]giống điều cách mạng công nghiệp đã làm"

0:15:10.954,0:15:12.177
Bạn nói thêm đi!

0:15:12.670,0:15:14.594
YNH: Vâng. [br]Trong cách mạng công nghiệp,

0:15:14.618,0:15:19.520
chúng ta đã thấy sự tạo thành[br]tầng lớp giai cấp vô sản thành thị mới.

0:15:19.544,0:15:24.654
Và phần lớn lịch sử chính trị và xã hội [br]của 200 năm qua có liên quan tới

0:15:24.678,0:15:28.304
điều phải làm với tầng lớp này,[br]và những vấn đề và cơ hội mới.

0:15:28.328,0:15:32.960
Bây giờ, chúng ta thấy việc tạo ra một [br]giai cấp lớn những con người vô dụng.

0:15:32.984,0:15:33.985
(Tiếng cười)

0:15:34.009,0:15:39.370
Khi máy tính càng trở nên tốt hơn[br]trong càng nhiều lĩnh vực,

0:15:39.394,0:15:44.286
có một khả năng lớn là [br]máy tính sẽ làm tốt hơn chúng ta

0:15:44.310,0:15:47.913
trong hầu hết công việc và sẽ [br]khiến con người ta trở nên dư thừa.

0:15:47.937,0:15:50.674
Và sau đó câu hỏi chính trị [br]và kinh tế lớn

0:15:50.698,0:15:53.061
của thế kỉ 21 sẽ là,

0:15:53.085,0:15:55.247
"Chúng ta cần con người làm gì?"

0:15:55.271,0:15:58.638
hoặc ít nhất, "Chúng ta cần [br]thật nhiều con người làm gì?"

0:15:58.662,0:16:01.120
BG: Bạn có câu trả lời [br]trong cuốn sách chứ?

0:16:01.144,0:16:05.164
YNH: Hiện nay, dự đoán tốt nhất của [br]chúng tôi là để giữ chúng hạnh phúc bằng

0:16:05.188,0:16:06.985
thuốc phiện và đồ chơi điện tử

0:16:07.009,0:16:08.010
(Tiếng cười)

0:16:08.034,0:16:11.305
nhưng điều này nghe không giống [br]một tương lai rất hấp dẫn.

0:16:11.329,0:16:14.138
BG: Ok, vậy cơ bản bạn đang nói[br]trong cuốn sách và bây giờ,

0:16:14.162,0:16:16.948
cho tất cả các thảo luận[br]về bằng chứng ngày càng nhiều

0:16:16.972,0:16:20.735
về sự bất bình đẳng kinh tế lớn,[br]chúng ta chỉ đang ở giai đoạn đầu

0:16:20.759,0:16:21.916
của quá trình này?

0:16:22.225,0:16:23.751
Đây không phải là tiên tri.

0:16:23.775,0:16:27.718
nó là nhìn thấy tất cả [br]các khả năng trước chúng ta.

0:16:27.742,0:16:32.724
Một khả năng là sự sáng tạo này[br]của một giai cấp người vô dụng lớn.

0:16:32.748,0:16:35.888
Một khả năng khác là[br]sự phân chia của loài người

0:16:35.912,0:16:38.903
thành các cấp sinh vật khác nhau,

0:16:38.927,0:16:43.218
với những người giàu có được nâng cấp[br]thành thần thánh ảo,

0:16:43.242,0:16:47.550
và những người nghèo bị giáng xuống[br]mức độ của những người vô dụng.

0:16:47.574,0:16:50.596
Tôi thấy sẽ có một TED talk nữa[br]trong một hay hai năm tới

0:16:50.620,0:16:52.442
Cảm ơn, Yuval, vì đã đến đây.

0:16:52.466,0:16:53.622
YNH: Xin cảm ơn!