Cuộc sống chúng ta lệ thuộc vào một thế giới chúng ta không thấy Thử nghĩ về tuần vừa rồi của bạn xem. Có phải bạn đã xem TV, sử dụng định vị, kiểm tra thời tiết và thậm chí đã có một bữa ngon lành? Những thứ này diễn ra trong cuộc sống hàng ngày đều phụ thuộc vào các vệ tinh một cách trực tiếp hay gián tiếp. Trong khi chúng ta không để ý các dịch vụ từ vệ tinh cung cấp, thì thực sự các vệ tinh đó đáng để chúng ta quan tâm khi chúng đang để lại dấu hiệu cuối cùng trên không gian của chúng. Con người trên khắp thế giới sống nhờ vào các vệ tinh mỗi ngày với mục đích thông tin, giải trí và để giao tiếp. Kể cả việc giám sát nông nghiệp và môi trường, kết nối internet, định hướng. Các vệ tinh thậm chí đóng vai trò trong hoạt động của thị trường năng lượng và tài chính. Nhưng những vệ tinh chúng ta phụ thuộc hàng ngày có tuổi thọ nhất định. Chúng có thể cạn kiệt nhiên liệu, chúng có thể gặp sự cố, hoặc chúng chỉ cơ bản hoàn thành xong nhiệm vụ của đời mình. Và lúc này, các vệ tinh thực sự trở thành rác thải vũ trụ, làm hỗn loạn môi trường quỹ đạo. Tưởng tượng bạn đang lái xe trên quốc lộ vào một ngày đẹp trời đầy nắng để làm một công việc vặt. Bạn bật nhạc lớn tiếng, hạ thấp cửa sổ xuống, với những làn gió mát lạnh thổi qua mái tóc. Tuyệt vời, phải không ? Mọi thứ đều suôn sẻ cho đến khi xe của bạn bất ngờ "dở chứng" và dừng lại ngay giữa đường quốc lộ. Và bạn không có sự lựa chọn nào khác ngoài việc bỏ chiếc xe ở lại trên đường quốc lộ. Có lẽ bạn may mắn có thể chuyển được chiếc xe vào lề để tránh đường cho các xe khác. Một vài giờ trước, chiếc xe là một bộ máy hữu ích mà bạn phải sử dụng hàng ngày. Giờ đây, nó chỉ là một đống sắt vụn chiếm lĩnh không gian của mạng lưới giao thông Và tưởng tượng các con đường quốc tế đều bị quá tải bởi các phương tiện hư hỏng đang chắn đường của các phương tiện khác. và tưởng tượng các mảnh vỡ đang vung vãi khắp nơi Nếu một vụ va chạm xảy ra, thì hàng ngàn mảnh vụn nhỏ hơn sẽ trở thành trở ngại mới. Đây là ví dụ điển hình của ngành công nghiệp vũ trụ. Những vệ tinh không còn hoạt động thường bị di rời khỏi quỹ đạo trong nhiều năm, hoặc chỉ được di dời đi như là một giải pháp tạm thời. Và không hề có bất kì luật quốc tế nào về vũ trụ để buộc chúng ta phải dọn dẹp Nên vệ tinh đầu tiên, Sputnik I, được phóng vào năm 1957 và trong năm đó, chỉ có tổng cộng ba vụ phóng các thập kỉ sau, hàng chục nước ở trên thế giới đã phóng hơn hàng ngàn vệ tinh vào quỹ đạo và xu hướng này sẽ ngày càng gia tăng trong tương lai đặc biệt nếu bạn nghĩ đến hậu quả của việc phóng hơn 900 chòm sao vệ tinh Ta gửi các vệ tinh vào quỹ đạo khác nhau tùy vào mục đích của chúng Nơi phổ biến nhất của vệ tinh là quỹ đạo tầm thấp, có thể chụp ảnh bề mặt trái đất từ độ cao tới 2000km. Các vệ tinh này ảnh hưởng bởi bầu khí quyển trái đất, nên quỹ đạo của chúng dĩ nhiên bị hư hại và cuối cùng là cháy rụi, có lẽ trong vòng vài thập kỉ. Một vị trí phổ biến khác của các vệ tinh là quỹ đạo địa tĩnh với độ cao khoảng 35.000 km Các vệ tinh ở cùng vị trí cao hơn trái đất khi trái đất xoay, để phục vụ các mục đích như giao tiếp hay phát sóng TV. Các vệ tinh ở quỹ đạo cao như thế này có thể tồn tại hàng thế kỉ. Và rồi có một quỹ đạo được gọi là "bãi tha ma" với những vỡ vụn và các vệ tinh bị vứt bỏ nơi các vệ tinh được chủ ý đưa tới vào cuối đời của chúng để chúng tránh khỏi con đường của các quỹ đạo khác Trong số gần 7000 vệ tinh được phóng kể từ những năm 1950 chỉ có 1 phần 7 hiện đang hoạt động, và bên cạnh những vệ tinh không còn hoạt động, là hàng trăm ngàn mảnh vụn kích cỡ viên đá và hàng triệu mảnh vụn li ti cũng đang xoay quanh trái đất Các mảnh vụn là mối nguy lớn đến các chuyến bay không gian, cũng như đối với các vệ tinh mà chúng ta sử dụng hàng ngày. Hiện nay, do các mảnh vụn và rác này đang ngày càng nguy hiểm, nên các quốc gia và cộng đồng quốc tế đã và đang nỗ lực đề ra các tiêu chuẩn kỹ thuật giúp chúng ta hạn chế việc gia tăng thêm các mảnh vụn. Vì vậy cũng đã có những đề xuất đối với các vệ tinh bay ở quỹ đạo tầm thấp sẽ bị bắn ra khỏi quỹ đạo trong vòng 25 năm, nhưng thời gian như vậy vẫn là quá lâu, đặc biệt đối với một vệ tinh đã không hoạt động trong nhiều năm. Và cũng có cả quy định dành cho những vệ tinh chết ở địa tĩnh phải được chuyển ra bãi tha ma. Nhưng những luật này không được ban hành theo luật quốc tế, và hiển nhiên là sẽ được thực hiện theo cơ chế quốc gia. Những quy định này cũng không dài hạn, không chủ động, cũng như không giải quyết các mảnh vụn đã tồn tại ở đó. Nó chỉ giúp hạn chế sự tạo ra các mảnh vụn trong tương lai Rác thải vũ trụ không phải là vấn đề cá nhân. Và đỉnh Everest thực sự là ví dụ so sánh thú vị hướng tiếp cận mới cách chúng ta tương tác với môi trường, vì nó được trao danh hiệu là bãi rác cao nhất thế giới. Hàng thập kỷ sau các cuộc chinh phục nóc nhà của thế giới, việc hàng tấn rác bị những nhà leo núi bỏ lại đã dấy lên quan ngại, và có thể bạn cũng đã nghe tin có khả năng Nepal sẽ hạn chế số người leo núi bằng việc tăng cường các hình phạt và quy định nghiêm ngặt hơn. Dĩ nhiên, mục tiêu là để khiến các nhà leo núi phải dọn dẹp sạch sẽ khi ra đi, Có thể các tổ chức PLN bản địa sẽ trả tiền cho những nhà leo núi làm giảm lượng rác. hoặc các đoàn thám hiểm nên tổ chức các chuyến đi dọn rác tình nguyện. Nhưng vẫn có nhiều người leo núi cám thấy các nhóm độc lập nên có ý thức tự quản. Không hề có câu trả lời đơn giản và thậm chí các nỗ lực thiện chí trong việc bảo tồn môi trường thường giải quyết được các vấn đề. Nhưng điều đó không có nghĩa chúng ta không nên cố gắng hết mình để bảo vệ môi trường mà chúng ta phụ thuộc vào và giống như Everest, một nơi xa xôi và thiếu thốn cơ sở hạ tầng môi trường không gian khiến việc xử lý rác trở thành một thách thức. Nhưng cơ bản là ta không thể đạt được những độ cao mới và tạo ra bãi rác thậm chí lớn hơn, thứ mà không thuộc về thế giới này. Thực tế của không gian là nếu một bộ phận của vệ tinh bị hư hại, thì cơ hội sửa chữa được là rất thấp, và tất nhiên giá thành là rất cao. Nhưng chuyện gì xảy ra nếu chúng ta thiết kế vệ tinh thông minh hơn Giá như như tất cả vệ tinh, không phân biệt quốc gia mà nó được tạo ra đều tuân theo tiêu chuẩn về tái chế, phục vụ hay việc bắn ra khỏi quỹ đạo? Giá như thật sự có những luật lệ quốc tế đủ mạnh để bắt buộc tống khứ những vệ tinh hết sử dụng thay vì di chuyển nó sang quỹ đạo khác như là một giải pháp tạm thời? Hay có thể các nhà sản xuất vệ tinh sẽ bị tính một khoản phí thậm chí trước khi phóng vệ tinh và khoản tiền đó sẽ chỉ được trả lại nếu vệ tinh được tiêu hủy đúng cách hoặc nếu họ dọn dẹp một phần các mảnh vụn Hoặc là vệ tinh cần có công nghệ trên khoang để đẩy nhanh quá trình tiêu hủy. Có một vài động thái đáng khen ngợi Ví dụ như vệ tinh của Anh, Techdemosat -1, phóng vào năm 2014, được thiết kế tiêu hủy vào cuối vòng đời thông qua một cái buồm kéo nhỏ. Nó có thể được sử dụng với những vệ tinh nhỏ nhưng đối với những vệ tinh ở trên các quỹ đạo cao hơn nữa hay với kích cỡ lớn như những chiếc xe buýt, phải cần có một phương pháp khác. Do đó, chúng ta có thể sử dụng những thứ như laser cường độ cao hoặc sử dụng lưới và dây cước để kéo, nghe có vẻ điên rồ trong ngắn hạn. Và sau đó nhiều khả năng là sẽ có ý tưởng về xe cứu hộ quỹ đạo hay kĩ sư vũ trụ. Hãy tưởng tượng nếu cánh tay robot trên một chiếc xe cứu hộ không gian có thể sữa các thành phần bị hư trên vệ tinh, khiến chúng có thể được tái sử dụng. Hoặc giả sử có cánh tay robot có thể tiếp nhiên liệu cho động cơ đẩy trên tàu hoạt động theo nguyên lý đẩy hóa học giống như bạn và tôi đổ xăng cho chiếc xe của mình? Sử dụng robot sữa chữa và bảo trì có thể kéo dài tuổi thọ của hàng trăm vệ tinh xoay quanh trái đất. Bất cứ lựa chọn dọn dẹp hoặc xử lí thải mà chúng ta tìm ra, đó không chỉ là vấn đề về kĩ thuật. Mà còn cả luật lệ và chính trị vũ trụ mà chúng ta cần phải giải quyết. Đơn giản như, chúng ta vẫn chưa có cách khai thác không gian bền vững. Khám phá, đổi mới để thay đổi cách chúng ta sống và làm việc là thứ mà con người phải làm và trong việc khám phá vũ trụ chúng ta đang thật sự vượt qua ranh giới của trái đất. Nhưng khi chúng ta tiến xa hơn trong việc nghiên cứu và cải tiến, chúng ta phải nhớ rằng không bao giờ được chối bỏ trách nhiệm với môi trường Quỹ đạo thấp và đĩa tĩnh sẽ chắc chắn bị quá tải, và chúng ta không thể phóng các vệ tinh mới để thay thế những cái cũ đã hư hại mà không giải quyết nó trước. giống như việc chúng ta không thể bỏ chiếc xe hỏng giữa đường cao tốc. Lần sau khi bạn dùng điện thoại, để kiểm tra thời tiết hoặc sử dụng GPS, hãy nghĩ về công nghệ vệ tinh khiến cho chúng hoạt động. Nhưng cũng hãy nghĩ về ảnh hưởng của vệ tinh lên môi trường xung quanh trái đất, và hãy giúp tuyên truyền thông điệp này để chúng ta có thể chung tay giảm hậu quả. Quỹ đạo trái đất cực kì xinh đẹp và là cánh cổng để chúng ta khám phá. Điều đó phụ thuộc vào ta nếu ta muốn nó như vậy. Cảm ơn. (Vỗ tay)