WEBVTT

00:00:07.283 --> 00:00:09.591
Năng lượng ở xung quanh chúng ta,

00:00:09.615 --> 00:00:14.009
một đại lượng vật lí mà tuân theo
chính xác quy luật của tự nhiên.

00:00:14.033 --> 00:00:16.479
Vũ trụ chỉ có một lượng năng lượng
nhất định;

00:00:16.503 --> 00:00:18.675
Nó không tự sinh ra mà cũng
không tự mất đi

00:00:18.699 --> 00:00:20.175
mà chuyển từ trạng thái này
sang trạng thái khác,

00:00:20.199 --> 00:00:22.527
ví dụ như động năng hay thế năng,

00:00:22.551 --> 00:00:25.698
với các tính chất và công thức khác nhau
để ghi nhớ.

00:00:25.722 --> 00:00:27.091
Ví dụ,

00:00:27.115 --> 00:00:29.601
bóng đèn để bàn sử dụng bóng LED
công suất 6W

00:00:29.625 --> 00:00:32.686
có khả năng sinh 6 jul năng lượng ánh sáng
mỗi giây.

00:00:33.568 --> 00:00:35.540
Nhưng hãy quay trở lại vũ trụ của chúng ta

00:00:35.564 --> 00:00:39.130
để quan sát hành tinh này,
các hệ thống và các dòng năng lượng của nó.

00:00:39.917 --> 00:00:41.714
Hệ thống vật lý của Trái Đất
bao gồm

00:00:41.738 --> 00:00:44.216
tầng khí quyển, thuỷ quyển

00:00:44.240 --> 00:00:46.759
thạch quyển và sinh quyển.

00:00:46.783 --> 00:00:49.554
Năng lượng di chuyển ra vào các hệ thống

00:00:49.578 --> 00:00:52.342
và khi năng lượng chuyển hoá giữa chúng,

00:00:52.366 --> 00:00:54.759
một số bị mất vào môi trường xung quanh,

00:00:54.783 --> 00:00:57.208
như nhiệt độ, ánh sáng, âm thanh,

00:00:57.232 --> 00:00:59.185
sóng hoặc chuyển động.

00:00:59.783 --> 00:01:03.402
Năng lượng trên hành tinh của chúng ta đến
từ cả bên trong và bên ngoài.

00:01:03.426 --> 00:01:06.654
Năng lượng địa nhiệt
đến từ các đồng vị phóng xạ

00:01:06.678 --> 00:01:09.759
và năng lượng quay của Trái Đất

00:01:09.783 --> 00:01:11.826
là nguồn năng lượng bên trong,

00:01:11.850 --> 00:01:14.872
trong khi đó Mặt Trời
là nguồn năng lượng bên ngoài chủ yếu,

00:01:14.896 --> 00:01:18.208
điều khiển các hệ thống cụ thể
như thời tiết và khí hậu.

00:01:18.232 --> 00:01:21.963
Ánh nắng làm nóng bề mặt và khí quyển
với lượng khác nhau,

00:01:21.987 --> 00:01:23.675
gây ra sự đối lưu,

00:01:23.699 --> 00:01:26.370
tạo ra gió và
tác động đến các dòng chảy của đại dương.

00:01:27.307 --> 00:01:31.842
Bức xạ hồng ngoại, toả ra từ
bề mặt của Trái Đất,

00:01:31.866 --> 00:01:36.012
bị 'nhốt' bởi khí nhà kính
và ảnh hưởng tiếp tục đến dòng năng lượng.

00:01:36.933 --> 00:01:40.481
Mặt Trời còn là nguồn sống chủ yếu
của các loài sinh vật.

00:01:40.505 --> 00:01:42.899
Thực vật, tảo và vi khuẩn lam

00:01:42.923 --> 00:01:45.510
dùng ánh sáng mặt trời sản xuất
chất hữu cơ

00:01:45.534 --> 00:01:48.112
từ khí CO2 và nước,

00:01:48.136 --> 00:01:50.738
cung cấp năng lượng cho chuỗi thức ăn
của sinh quyển.

00:01:50.762 --> 00:01:54.451
Chúng ta giải phóng năng lượng thực phẩm
bằng các phản ứng hoá học,

00:01:54.475 --> 00:01:56.926
như quá trình đốt cháy năng lượng và
hô hấp

00:01:56.950 --> 00:02:00.342
Tại mỗi bậc của chuỗi thức ăn,
một số dạng năng lượng được dự trữ

00:02:00.366 --> 00:02:02.424
trong các cấu trúc hoá học mới được
tạo ra,

00:02:02.448 --> 00:02:04.797
nhưng chủ yếu là bị mất vào môi trường
xung quanh,

00:02:04.821 --> 00:02:06.840
như nhiệt độ, thân nhiệt của bạn
chẳng hạn,

00:02:06.864 --> 00:02:09.175
được giải phóng bởi sự tiêu hóa.

00:02:09.199 --> 00:02:12.424
Bây giờ, nếu mắt xích đầu tiên trong chuỗi
thức ăn ăn thực vật,

00:02:12.448 --> 00:02:16.791
chỉ có 10% tổng số năng lượng được chuyển
lên bậc tiếp theo.

00:02:17.440 --> 00:02:21.342
Vì năng lượng chỉ được chuyển hoá
theo một hướng trong chuỗi thức ăn,

00:02:21.366 --> 00:02:24.235
từ sản xuất đến tiêu thụ và phân huỷ,

00:02:24.235 --> 00:02:26.801
sinh vật ăn sinh vật bậc thấp hơn 
trong chuỗi thức ăn

00:02:26.801 --> 00:02:29.014
sống hiệu quả hơn 
so với sinh vật bậc cao hơn

00:02:29.555 --> 00:02:32.281
Vì vậy sinh vật sản xuất
là bậc hiệu quả nhất

00:02:32.305 --> 00:02:34.759
nơi mà một sinh vật có thể nạp năng lượng,

00:02:34.783 --> 00:02:38.677
tuy nhiên nếu thiếu nguồn năng lượng đầu
vào liên tục, với những sinh vật này,

00:02:38.701 --> 00:02:40.112
chủ yếu là ánh sáng mặt trời,

00:02:40.136 --> 00:02:43.424
cuộc sống trên Trái Đất, như ta đã biết
sẽ chấm dứt.

00:02:43.448 --> 00:02:47.424
Con người chúng ta, dùng năng lượng để
làm rất nhiều các việc khác bên cạnh ăn uống

00:02:47.448 --> 00:02:51.858
Chúng ta đi lại, xây dựng, cung cấp
năng lượng cho các thiết bị điện tử.

00:02:51.882 --> 00:02:53.106
Để làm các việc đó,

00:02:53.130 --> 00:02:54.933
ta sử dụng các nguồn như nhiên liệu
hoá thạch như:

00:02:54.957 --> 00:02:57.808
than, dầu và khí tự nhiên,

00:02:57.832 --> 00:02:59.560
những thứ chứa năng lượng

00:02:59.584 --> 00:03:02.466
mà thực vật đã lấy từ ánh mặt trời
rất lâu trước đó

00:03:02.490 --> 00:03:04.849
và dự trữ nó dưới một dạng của Các bon.

00:03:04.873 --> 00:03:07.400
Khi ta đốt nhiên liệu hoá thạch ở những
nhà máy điện,

00:03:07.424 --> 00:03:09.267
ta giải phóng nguồn năng lượng dự trữ

00:03:09.291 --> 00:03:10.986
để tạo ra điện.

00:03:11.708 --> 00:03:13.267
Để tạo ra điện,

00:03:13.291 --> 00:03:16.933
nhiệt từ việc đốt cháy nhiên liệu
hoá thạch được sử dụng để làm quay tua bin

00:03:16.957 --> 00:03:18.786
để làm nam châm quay,

00:03:18.810 --> 00:03:21.417
liên tục tạo ra các sự
thay đổi từ trường

00:03:21.441 --> 00:03:23.666
được nối với một cuộn dây điện

00:03:23.690 --> 00:03:27.934
gây ra cảm ứng điện từ trong dây dẫn.

00:03:27.958 --> 00:03:30.674
Nền văn minh hiện đại phụ thuộc
vào khả năng

00:03:30.698 --> 00:03:33.886
tiếp tục cấp năng lượng cho
dòng điện từ đó.

00:03:33.910 --> 00:03:37.516
May mắn thay, chúng ta không bị hạn chế
đốt các nhiên liệu hoá thạch không thể tái tạo

00:03:37.540 --> 00:03:39.515
để tạo ra điện.

00:03:39.539 --> 00:03:41.644
Cảm ứng điện từ còn có thể được tạo ra

00:03:41.668 --> 00:03:44.850
bởi sự tương tác trực tiếp với các
hạt ánh sáng,

00:03:44.874 --> 00:03:46.849
đó là cách mà pin mặt trời vận hành.

00:03:47.642 --> 00:03:49.372
Các nguồn năng lượng tái tạo khác,

00:03:49.396 --> 00:03:51.437
như gió, nước,

00:03:51.461 --> 00:03:53.906
địa nhiệt và nhiên liệu sinh học

00:03:53.930 --> 00:03:56.388
cũng có thể dùng để tạo ra điện.

00:03:57.332 --> 00:03:59.870
Nhu cầu năng lượng trên Trái Đất đang tăng,

00:03:59.894 --> 00:04:02.039
nhưng những nguồn năng lượng ở Trải Đất
là có hạn,

00:04:02.063 --> 00:04:05.375
để tiếp cận thông qua một phức hợp
cơ sở hạ tầng.

00:04:05.399 --> 00:04:07.126
Khi dân số tăng,

00:04:07.150 --> 00:04:10.047
bên cạnh tốc độ công nghiệp hoá
và phát triển,

00:04:10.071 --> 00:04:13.363
các quyết định về năng lượng cũng
càng ngày càng quan trọng.

00:04:13.387 --> 00:04:16.559
Năng lượng tác động đến y tế, giáo dục

00:04:16.583 --> 00:04:19.942
quyền lực chính trị và kinh tế xã hội.

00:04:19.966 --> 00:04:22.348
Nếu ta có thể cải thiện hiệu suất
sử dụng năng lượng,

00:04:22.372 --> 00:04:25.393
chúng ta sẽ sử dụng tài nguyên thiên nhiên
có trách nhiệm hơn

00:04:25.417 --> 00:04:27.778
và nâng cao đời sống của con người.