1
00:00:07,505 --> 00:00:09,605
Energia jest wszędzie.

2
00:00:09,605 --> 00:00:14,033
To wielkość fizyczna, która działa 
zgodnie z prawami natury.

3
00:00:14,033 --> 00:00:16,503
Nasz wszechświat posiada 
ograniczoną ilość energii.

4
00:00:16,503 --> 00:00:18,699
Nie jest ona ani tworzona ani niszczona

5
00:00:18,699 --> 00:00:20,319
ale może przybierać różne formy,

6
00:00:20,319 --> 00:00:22,551
takie jak energia kinetyczna 
albo potencjalna,

7
00:00:22,551 --> 00:00:25,722
wraz z różnymi cechami
i wzorami do zapamiętania.

8
00:00:25,722 --> 00:00:27,115
Na przykład,

9
00:00:27,115 --> 00:00:29,625
6-watowa żarówka diodowej lampki

10
00:00:29,625 --> 00:00:33,269
przenosi 6 dżuli 
energii świetlnej na sekundę.

11
00:00:33,269 --> 00:00:35,564
Wróćmy jednak do kosmosu,

12
00:00:35,564 --> 00:00:40,070
żeby spojrzeć na naszą planetę, 
jej systemy oraz przepływ energii.

13
00:00:40,070 --> 00:00:41,738
Układ fizyczny ziemi obejmuje

14
00:00:41,738 --> 00:00:43,072
atmosferę,

15
00:00:43,072 --> 00:00:44,240
hydrosferę,

16
00:00:44,240 --> 00:00:45,325
litosferę

17
00:00:45,325 --> 00:00:46,783
oraz biosferę.

18
00:00:46,783 --> 00:00:49,578
Ich energia wpływa i wypływa,

19
00:00:49,578 --> 00:00:52,366
a podczas każdej wymiany 
energii między systemami

20
00:00:52,366 --> 00:00:54,783
jej część rozprosza się w otoczeniu

21
00:00:54,783 --> 00:00:59,783
w postaci ciepła, światła, 
dźwięku, wibracji i ruchu.

22
00:00:59,783 --> 00:01:01,365
Energia naszej planety pochodzi

23
00:01:01,365 --> 00:01:03,426
z wewnętrznych i zewnętrznych źródeł.

24
00:01:03,426 --> 00:01:06,678
Energia geotermalna powstająca
z izotopów promieniotwórczych

25
00:01:06,678 --> 00:01:09,783
oraz energia kinetyczna powstająca
z ruchu obrotowego ziemi

26
00:01:09,783 --> 00:01:11,850
są wewnętrznymi źródłami energii,

27
00:01:11,850 --> 00:01:14,896
podczas gdy słońce jest 
głównym zewnętrznym źródłem

28
00:01:14,896 --> 00:01:16,314
napędzającym pewne systemy,

29
00:01:16,314 --> 00:01:18,232
takie jak pogoda i klimat.

30
00:01:18,232 --> 00:01:20,401
Słońce ogrzewa powierzchnię oraz atmosferę

31
00:01:20,401 --> 00:01:21,987
w różnym stopniu,

32
00:01:21,987 --> 00:01:25,119
co powoduje konwekcję, tworząc wiatry

33
00:01:25,119 --> 00:01:26,781
i wpływając na prądy oceaniczne.

34
00:01:26,781 --> 00:01:29,699
Promieniowanie podczerwone emitowane

35
00:01:29,699 --> 00:01:31,866
z ogrzanej powierzchni Ziemi

36
00:01:31,866 --> 00:01:34,332
zatrzymywane jest przez gazy cieplarniane

37
00:01:34,332 --> 00:01:36,469
i w efekcie wpływa na przepływ energii.

38
00:01:36,469 --> 00:01:38,834
Słońce jest też głównym źródłem energii

39
00:01:38,834 --> 00:01:40,505
dla organizmów.

40
00:01:40,505 --> 00:01:42,923
Rośliny, wodorosty i sinice

41
00:01:42,923 --> 00:01:45,534
dzięki słońcu stworzą materię organiczną

42
00:01:45,534 --> 00:01:48,136
z dwutlenku węgla i wody,

43
00:01:48,136 --> 00:01:50,762
która napędza łańcuchy pokarmowe biosfery.

44
00:01:50,762 --> 00:01:52,699
Tę wartość energetyczną uwalniamy,

45
00:01:52,699 --> 00:01:54,475
używając reakcji chemicznych,

46
00:01:54,475 --> 00:01:56,950
takich jak spalanie i oddychanie.

47
00:01:56,950 --> 00:01:58,818
Na każdym poziomie łańcucha pokarmowego

48
00:01:58,818 --> 00:02:00,366
część energii przechowywana jest

49
00:02:00,366 --> 00:02:02,448
w nowo powstałej strukturze chemicznej.

50
00:02:02,448 --> 00:02:04,821
Jednak większość energii 
pozostaje w otoczeniu.

51
00:02:04,821 --> 00:02:06,864
Tak jak ciepło, na przykład ciepłota ciała

52
00:02:06,864 --> 00:02:09,199
wydzielana podczas procesu trawienia.

53
00:02:09,199 --> 00:02:12,448
Z roślin zjedzonych przez konsumentów 
z pierwszego poziomu

54
00:02:12,448 --> 00:02:14,829
tylko około 10% całkowitej energii

55
00:02:14,829 --> 00:02:17,366
przechodzi do następnego poziomu.

56
00:02:17,366 --> 00:02:19,866
Ponieważ energia przepływa 
tylko w jednym kierunku

57
00:02:19,866 --> 00:02:21,366
w łańcuchu pokarmowym,

58
00:02:21,366 --> 00:02:24,365
od producentów 
przez konsumentów do destruentów,

59
00:02:24,365 --> 00:02:26,675
organizm znajdujący się niżej w łańcuchu

60
00:02:26,675 --> 00:02:29,427
jest bardziej wydajny niż ten 
z wyższego poziomu.

61
00:02:29,427 --> 00:02:32,305
Poziom konsumentów jest 
najbardziej wydajnym poziomem,

62
00:02:32,305 --> 00:02:34,783
na którym zwierzęta pozyskują energię,

63
00:02:34,783 --> 00:02:37,227
jednak bez ciągłego wkładu energii

64
00:02:37,227 --> 00:02:38,701
dla producentów,

65
00:02:38,701 --> 00:02:40,266
głównie ze światła słonecznego,

66
00:02:40,266 --> 00:02:41,815
obecne życie na Ziemi

67
00:02:41,815 --> 00:02:43,448
przestałoby istnieć.

68
00:02:43,448 --> 00:02:45,276
Ludzie wykorzystują energię

69
00:02:45,276 --> 00:02:47,448
do różnych rzeczy poza jedzeniem.

70
00:02:47,448 --> 00:02:51,882
Podróżujemy, budujemy, napędzamy technikę.

71
00:02:51,882 --> 00:02:53,130
Do tego wszystkiego

72
00:02:53,130 --> 00:02:55,727
używamy źródeł takich jak paliwa kopalne:

73
00:02:55,727 --> 00:02:57,832
węgiel, ropa naftowa, gaz ziemny,

74
00:02:57,832 --> 00:02:59,584
które zawierają energię

75
00:02:59,584 --> 00:03:01,207
dawno pobraną przez rośliny

76
00:03:01,207 --> 00:03:02,457
ze światła słonecznego

77
00:03:02,457 --> 00:03:04,873
i przechowywaną w formie węgla.

78
00:03:04,873 --> 00:03:07,424
Kiedy paliwa kopalne 
spalane są w elektrowniach,

79
00:03:07,424 --> 00:03:09,291
przechowywana energia zostaje uwolniona

80
00:03:09,291 --> 00:03:11,708
w celu wytworzenia elektryczności.

81
00:03:11,708 --> 00:03:13,291
Aby wytworzyć elektryczność,

82
00:03:13,291 --> 00:03:15,016
ciepło ze spalanych paliw kopalnych

83
00:03:15,016 --> 00:03:16,957
wykorzystywane jest do zasilania turbin

84
00:03:16,957 --> 00:03:18,810
obracających magnesy,

85
00:03:18,810 --> 00:03:21,441
które z kolei tworzą 
zmiany pola magnetycznego

86
00:03:21,441 --> 00:03:23,690
względem uzwojenia,

87
00:03:23,690 --> 00:03:27,958
zmuszając elektrony 
do ruchu w przewodzie.

88
00:03:27,958 --> 00:03:30,698
Współczesna cywilizacja 
zależy od naszej zdolności

89
00:03:30,698 --> 00:03:33,910
do utrzymywania przepływu 
energii w elektronach.

90
00:03:33,910 --> 00:03:35,813
Na szczęście nie musimy się ograniczać

91
00:03:35,813 --> 00:03:37,970
do spalania 
nieodnawialnych paliw kopalnych,

92
00:03:37,970 --> 00:03:39,539
żeby produkować energię.

93
00:03:39,539 --> 00:03:41,668
Elektrony można też zmuszać do ruchu

94
00:03:41,668 --> 00:03:44,874
przez bezpośredni kontakt 
z cząstkami światła,

95
00:03:44,874 --> 00:03:46,873
tak jak w przypadku ogniwa słonecznego.

96
00:03:46,873 --> 00:03:49,174
Inne nieodnawialne źródła energii,

97
00:03:49,174 --> 00:03:53,930
takie jak: wiatr, woda, 
energia geotermalna i biopaliwa,

98
00:03:53,930 --> 00:03:56,683
też mogą być używane 
do wytwarzania elektryczności.

99
00:03:56,683 --> 00:03:59,894
Światowe zapotrzebowanie 
na energię wzrasta,

100
00:03:59,894 --> 00:04:02,063
jednak Ziemia ma 
ograniczone źródła energii,

101
00:04:02,063 --> 00:04:05,399
z których korzystamy 
przez złożoną sieć energetyczną.

102
00:04:05,399 --> 00:04:07,150
Wraz ze wzrostem populacji

103
00:04:07,150 --> 00:04:10,071
rośnie prędkość 
industrializacji i rozwoju,

104
00:04:10,071 --> 00:04:13,387
a decyzje dotyczące energii 
stają się coraz ważniejsze.

105
00:04:13,387 --> 00:04:15,619
Dostęp do energii wpływa na zdrowie,

106
00:04:15,619 --> 00:04:19,967
edukację, moc polityczną 
i status socjoekonomiczny.

107
00:04:19,967 --> 00:04:22,372
Jeśli poprawimy wydajność 
zużycia naszej energii,

108
00:04:22,372 --> 00:04:25,417
będziemy korzystać z zasobów 
naturalnych z większą dbałością

109
00:04:25,417 --> 00:04:28,373
i poprawimy jakość życia wszystkich ludzi.