WEBVTT

00:00:13.030 --> 00:00:15.000
POTENCIAS DE 10

00:00:15.300 --> 00:00:17.200
UN FILME QUE TRATA
SOBRE O TAMAŃO RELATIVO

00:00:17.200 --> 00:00:19.000
DAS COUSAS NO UNIVERSO

00:00:19.000 --> 00:00:21.000
E O EFECTO DE ENGADIR
UN CERO MÁIS.

00:00:21.400 --> 00:00:24.500
FEITO POLA OFICINA DE
CHARLES E RAY EAMES PARA IBM

00:00:33.410 --> 00:00:37.490
Un picnic a carón do lago, en Chicago,
é o comezo dunha tarde de lecer

00:00:37.890 --> 00:00:39.570
a primeiros de outubro.

00:00:40.600 --> 00:00:43.100
Empezamos cunha imaxe
de 1 metro de largura,

00:00:43.100 --> 00:00:45.010
que vemos a 1 metro de distancia.

00:00:45.550 --> 00:00:48.910
Agora cada 10 segundos
afastarémonos 10 veces máis

00:00:49.610 --> 00:00:51.360
e o noso campo de visión
será 10 veces maior.

00:00:52.760 --> 00:00:54.380
Este cadrado ten 10 m de largura.

00:00:54.380 --> 00:00:56.680
e logo de 10 segundos
o seguinte cadrado

00:00:56.680 --> 00:00:58.320
será 10 veces máis largo.

00:00:58.570 --> 00:01:00.405
A imaxe está centrada nesta parella,

00:01:00.405 --> 00:01:02.240
incluso despois de que
os perdamos de vista.

00:01:02.820 --> 00:01:06.170
100 m de largo, a distancia que
un home pode correr en 10 s.

00:01:06.830 --> 00:01:09.530
Os coches enchen a autoestrada,
os barcos repousan no peirao.

00:01:10.370 --> 00:01:12.230
A bancada de cores é a do
estadio Soldier 's Field.

00:01:12.970 --> 00:01:15.790
Este cadrado ten 1 km
de largura, 1000 m,

00:01:16.570 --> 00:01:18.810
a distancia que un coche de
carreiras percorre en 10 s.

00:01:19.230 --> 00:01:21.190
Vemos a gran cidade á beira do lago.

00:01:22.340 --> 00:01:24.440
10 elevado a 4 m = 10 km,

00:01:25.270 --> 00:01:27.900
a distancia que un avión
supersónico voa en 10 s.

00:01:28.500 --> 00:01:30.185
Vemos o bordo redondo
do lago Michigan,

00:01:30.185 --> 00:01:31.870
despois o gran lago enteiro.

00:01:32.430 --> 00:01:34.305
10 elevado a 5 m, a distancia
que un satélite en órbita

00:01:34.305 --> 00:01:36.180
cobre en 10 segundos.

00:01:37.380 --> 00:01:40.330
Grandes formacións de nubes,
o tempo do día no Medio Oeste.

00:01:42.070 --> 00:01:45.560
10 elevado a 6 = 1.000.000,
un millón de metros.

00:01:46.480 --> 00:01:48.220
Axińa a Terra amosará
a súa sólida esfera.

00:01:51.820 --> 00:01:53.475
Xa podemos ver a Terra enteira,

00:01:53.475 --> 00:01:55.130
xusto cuando levamos
un minuto de viaxe.

00:01:57.400 --> 00:01:59.150
A Terra faise pequena na distancia,

00:01:59.150 --> 00:02:00.900
mais as estrelas do
fondo están tan lonxe

00:02:01.800 --> 00:02:03.150
que aínda non parecen moverse.

00:02:07.570 --> 00:02:09.680
Unha lińa esténdese
á velocidade real da luz.

00:02:10.300 --> 00:02:12.690
En 1 segundo cruza a metade
da órbita inclinada da Lúa.

00:02:22.700 --> 00:02:24.605
Agora marcamos
unha pequena parte

00:02:24.605 --> 00:02:26.310
da traxectoria da Terra
no seu xiro arredor do Sol.

00:02:27.590 --> 00:02:29.480
Agora vemos as órbitas
dos planetas vecińos,

00:02:30.430 --> 00:02:34.160
Venus, Marte e Mercurio

00:02:35.100 --> 00:02:37.100
No noso campo de
visión entra o brillante

00:02:37.100 --> 00:02:39.100
centro do sistema solar, o Sol,

00:02:41.280 --> 00:02:43.180
seguido polos grandes
planetas exteriores,

00:02:43.180 --> 00:02:45.080
que se desprazan
nas súas grandes órbitas.

00:02:50.050 --> 00:02:52.470
A de fóra é a de Plutón.

00:02:53.450 --> 00:02:57.110
Unha restra de cometas que apenas
se ven completa o sistema solar.

00:03:02.350 --> 00:03:03.400
10 elevado a 14.

00:03:04.430 --> 00:03:07.080
O noso sistema solar redúcese
a un punto brillante na distancia,

00:03:07.920 --> 00:03:11.290
o noso Sol convértese
nunha estrela máis entre moitas.

00:03:12.270 --> 00:03:14.880
Dende aquí vemos
catro constelacións austrais

00:03:15.350 --> 00:03:18.260
parecidas a como se ven dende
o hemisferio sur da Terra.

00:03:22.870 --> 00:03:25.780
Este cadrado ten de largo
10 elevado a 16 m, un ano luz,

00:03:26.300 --> 00:03:27.970
e aínda non chegamos
á estrela máis próxima.

00:03:29.300 --> 00:03:31.920
O noso último paso de
10 segundos levounos

00:03:32.120 --> 00:03:34.040
10 anos luz máis lonxe.
O próximo serán 100.

00:03:34.400 --> 00:03:36.080
A nosa perspectiva cambia
tanto agora en cada paso

00:03:36.830 --> 00:03:38.860
que incluso as estrelas
do fondo parecen converxer

00:03:40.050 --> 00:03:43.540
Por fin pasamos a brillante estrela
Arcturus e algunhas do Carro.

00:03:45.790 --> 00:03:49.770
Rodéannos nubes de gas e estrelas
normais mais pouco familiares

00:03:50.120 --> 00:03:52.380
mentres viaxamos a través
da nosa galaxia: a Vía Láctea.

00:03:58.880 --> 00:04:01.480
Uns pasos de xigante lévannos
ao extrarradio da galaxia.

00:04:02.180 --> 00:04:03.760
Ao írmonos afastando
empezamos a ver

00:04:04.340 --> 00:04:06.110
a gran espiral plana cara a nós.

00:04:07.310 --> 00:04:09.440
O tempo e o camińo que
escollemos para saír de Chicago

00:04:10.020 --> 00:04:11.430
levounos ao exterior da galaxia

00:04:12.060 --> 00:04:13.960
seguindo un rumbo case
perpendicular ao seu disco.

00:04:17.720 --> 00:04:20.329
Estas dúas pequenas galaxias satélite

00:04:20.910 --> 00:04:22.130
son as nubes de Magallanes.

00:04:23.120 --> 00:04:25.500
10 elevado a 22, un millón de anos luz.

00:04:28.290 --> 00:04:31.100
Os grupos de galaxias conforman
un novo nivel de estrutura na escena.

00:04:32.160 --> 00:04:34.120
Os puntos brillantes xa
non son simples estrelas,

00:04:34.810 --> 00:04:37.450
senón galaxias cheas de
estrelas, vistas como unha soa

00:04:39.170 --> 00:04:42.430
Pasamos o gran cúmulo de galaxias
de Virgo, entre outros moitos.

00:04:43.120 --> 00:04:44.330
100 millóns de anos luz.

00:04:45.220 --> 00:04:46.620
Mentres nos achegamos
aos límites da nosa visión,

00:04:47.370 --> 00:04:49.510
paramos para empezar
a viaxe de volta.

00:04:50.470 --> 00:04:53.060
Esta escena solitaria,
coas galaxias que parecen pó,

00:04:53.690 --> 00:04:55.500
é o aspecto que ten
a inmensa maioría do espazo.

00:04:56.120 --> 00:04:57.560
Este baleiro é normal.

00:04:58.250 --> 00:05:01.030
A riqueza da zona máis
próxima a nós é a excepción.

00:05:03.400 --> 00:05:04.710
A viaxe de volta ao
picnic á beira do lago

00:05:05.120 --> 00:05:06.110
farémola de xeito acelerado.

00:05:06.750 --> 00:05:08.810
Reduciremos a distancia
á superficie da Terra

00:05:09.290 --> 00:05:11.020
unha potencia de 10
cada 2 segundos.

00:05:11.750 --> 00:05:12.540
Cada 2 segundos

00:05:12.740 --> 00:05:14.900
cubriremos o 90%
da distancia que resta

00:05:15.250 --> 00:05:16.370
para chegar á Terra.

00:05:17.210 --> 00:05:18.780
Noten a alternancia
entre gran actividade

00:05:18.780 --> 00:05:20.350
e relativa inactividade,

00:05:20.850 --> 00:05:21.890
Un ritmo que continuará
todo o tempo

00:05:21.890 --> 00:05:22.930
até chegarmos ao noso
próximo obxectivo:

00:05:23.400 --> 00:05:25.480
un protón e o núcleo dun átomo
de carbono baixo a pel da man

00:05:25.910 --> 00:05:28.090
do home adurmińado do picnic.

00:05:36.940 --> 00:05:38.740
10 elevado a 9 metros

00:05:38.740 --> 00:05:40.540
10 elevado a 8 m

00:05:40.540 --> 00:05:41.810
Sete

00:05:43.140 --> 00:05:44.370
Seis

00:05:45.220 --> 00:05:45.830
Cinco

00:05:47.270 --> 00:05:48.230
Catro

00:05:49.460 --> 00:05:50.190
Tres

00:05:51.280 --> 00:05:52.280
Dous

00:05:52.830 --> 00:05:53.580
Un

00:05:54.220 --> 00:05:55.700
Estamos de novo no punto de inicio

00:05:56.120 --> 00:05:58.840
Baixamos até un metro de distancia,
10 elevado a 0.

00:06:02.480 --> 00:06:04.620
Ahora reduciremos a distancia até
o noso destino final un 90%

00:06:05.040 --> 00:06:06.520
cada 10 segundos.

00:06:07.080 --> 00:06:09.640
Cada paso é moito máis
pequeno có anterior.

00:06:15.340 --> 00:06:18.910
A 10 elevado a -2, unha
centésima de metro, 1 cm,

00:06:19.590 --> 00:06:21.470
achegámonos á superficie da man.

00:06:25.170 --> 00:06:27.080
En poucos segundos
entraremos na pel

00:06:28.040 --> 00:06:30.720
e atravesaremos capa tras capa,
dende as células mortas externas

00:06:30.720 --> 00:06:33.100
até o interior dun pequeno
glóbulo no sangue.

00:06:34.920 --> 00:06:36.530
As capas de pel
aparecen e desaparecen.

00:06:36.990 --> 00:06:40.010
Unha capa exterior de células,
fibras de coláxeno.

00:06:41.950 --> 00:06:43.630
Os capilares que conteńen
os glóbulos vermellos no sangue

00:06:44.030 --> 00:06:46.170
e un arrugado linfocito.

00:06:47.490 --> 00:06:48.930
Entramos no glóbulo branco.

00:06:49.300 --> 00:06:53.470
Entre os seus orgánulos vitais,
a parede porosa do núcleo celular.

00:06:56.730 --> 00:06:58.880
O núcleo contén o material
xenético do home

00:06:59.420 --> 00:07:01.900
dentro dos fíos enfiados de ADN.

00:07:03.520 --> 00:07:06.290
Achegámonos á
propia dobre hélice.

00:07:06.660 --> 00:07:08.690
A molécula, como unha
longa escaleira enrolada

00:07:09.000 --> 00:07:12.320
cuxos chanzos son parellas de
bases que deletrean dúas veces,

00:07:12.320 --> 00:07:15.740
cun alfabeto de catro letras,
unha potente mensaxe xenética.

00:07:16.520 --> 00:07:19.630
Na escala atómica, a interacción
entre a forma e o movemento

00:07:20.040 --> 00:07:21.150
faise máis visíbel.

00:07:22.380 --> 00:07:25.200
Centrámonos nun grupo de
tres átomos de hidróxeno

00:07:25.490 --> 00:07:27.560
ligados por forzas eléctricas
a un átomo de carbono.

00:07:28.580 --> 00:07:31.410
Catro electróns forman a capa
exterior do átomo de carbono.

00:07:32.010 --> 00:07:33.490
Aparecen en movemento cuántico

00:07:33.550 --> 00:07:35.440
coma un enxame de faíscas.

00:07:35.630 --> 00:07:38.030
A 10 elevado a -10 m, 1 angstrom,

00:07:38.440 --> 00:07:40.960
atopámonos sobre estes
electróns externos.

00:07:41.910 --> 00:07:43.590
Ahora achegámonos aos
dous electróns interiores

00:07:43.850 --> 00:07:45.110
nun enxame aínda
máis comprimido.

00:07:47.150 --> 00:07:49.010
Mentres nos diriximos ao
centro de atracción do átomo

00:07:49.400 --> 00:07:51.310
entramos nun vasto
espazo interior.

00:07:54.420 --> 00:07:58.240
Por fin, o núcleo de carbono,
tan masivo e tan pequeno.

00:07:59.210 --> 00:08:01.820
O núcleo de carbono contén
seis protóns e seis neutróns.

00:08:04.950 --> 00:08:07.280
Estamos no dominio
dos módulos universais.

00:08:08.010 --> 00:08:11.450
Hai protóns e neutróns en cada
núcleo, electróns en cada átomo

00:08:12.230 --> 00:08:13.860
e todo está formado por átomos,

00:08:13.860 --> 00:08:15.490
dende as moléculas até
a galaxia máis lonxana.

00:08:18.510 --> 00:08:20.400
Cando un só protón
enche a escena,

00:08:20.780 --> 00:08:22.500
chegamos á fronteira
do que hoxe cońecemos.

00:08:23.000 --> 00:08:25.560
Serán estes uns quarks
en intensa interacción?

00:08:26.440 --> 00:08:28.540
A nosa viaxe levounos a través
de 40 potencias de 10.

00:08:29.180 --> 00:08:30.900
Se isto que vemos agora
o tomamos coma 1 unidade

00:08:31.240 --> 00:08:33.570
entón a imaxe dos cúmulos 
de galaxias que vimos antes

00:08:34.110 --> 00:08:36.095
é 10 elevado a 40, ou sexa,

00:08:36.095 --> 00:08:38.080
un 1 seguido de 40 ceros.

00:08:40.799 --> 00:08:42.400
MÚSICA COMPOSTA E INTERPRETADA
POR ELMER BERNSTEIN

00:08:42.400 --> 00:08:43.400
NARRADO POR PHILIP MORRISON

00:08:57.400 --> 00:08:59.400
Versión galega dos subtítulos:
Martin Pawley