1
00:00:08,139 --> 00:00:09,966
Skąd wiesz, co dzieje się na świecie?

2
00:00:11,793 --> 00:00:13,621
Ilość informacji na kliknięcie myszką

3
00:00:13,621 --> 00:00:15,281
może być nieograniczona,

4
00:00:15,281 --> 00:00:17,098
ale inaczej jest z czasem i energią,

5
00:00:17,098 --> 00:00:20,233
by je przyswoić i zweryfikować.

6
00:00:20,233 --> 00:00:23,148
Nie wszystkie informacje są przydatne,

7
00:00:23,148 --> 00:00:25,988
chyba, że wiesz jak je czytać.

8
00:00:25,988 --> 00:00:27,538
Dla twoich dziadków, rodziców,

9
00:00:27,538 --> 00:00:29,319
starszego rodzeństwa

10
00:00:29,319 --> 00:00:31,601
ten pomysł brzmiałby dziwnie.

11
00:00:31,601 --> 00:00:34,867
Kilka dekad temu informacje były okrojone.

12
00:00:34,867 --> 00:00:36,203
Wybór ograniczał się

13
00:00:36,203 --> 00:00:38,390
do kilku powszechnych magazynów,

14
00:00:38,390 --> 00:00:39,968
informatorów

15
00:00:39,968 --> 00:00:42,825
i 3-4 sieci telewizyjnych,

16
00:00:42,825 --> 00:00:45,697
gdzie zaufani prezenterzy
dostarczali wiadomości

17
00:00:45,697 --> 00:00:48,901
o tej samej porze co wieczór.

18
00:00:48,901 --> 00:00:51,148
Ale pojawiły się problemy,

19
00:00:51,148 --> 00:00:53,213
gdy rozpowszechniły się mass media.

20
00:00:53,213 --> 00:00:54,991
Wiadomo, że autorytarne kraje

21
00:00:54,991 --> 00:00:57,256
kontrolowały i cenzurowały informacje,

22
00:00:57,256 --> 00:00:59,665
lecz skandale pokazały,

23
00:00:59,665 --> 00:01:03,211
że rządy demokratyczne też zwodziły ludzi

24
00:01:03,211 --> 00:01:06,058
razem z mediami.

25
00:01:06,058 --> 00:01:09,267
Ujawnienie tajnych wojen, zamachów

26
00:01:09,267 --> 00:01:11,068
i korupcji w polityce

27
00:01:11,068 --> 00:01:13,864
podważyły wiarę ludzi we władze

28
00:01:13,864 --> 00:01:16,793
w wydaniu oficjalnych źródeł.

29
00:01:16,793 --> 00:01:19,421
Nieufność w przodujące media

30
00:01:19,421 --> 00:01:23,954
umożliwiła gazetom, programom radiowym,
czy całodobowym wiadomościom

31
00:01:23,954 --> 00:01:26,666
konkurencyjny opis bieżących wydarzeń

32
00:01:26,666 --> 00:01:28,541
z różnych perspektyw.

33
00:01:28,541 --> 00:01:31,066
Ostatnio internet zwiększył liczbę

34
00:01:31,066 --> 00:01:32,953
informacji i punktów widzenia

35
00:01:32,953 --> 00:01:35,957
razem z mediami społecznościowymi,
blogami i wideo online,

36
00:01:35,957 --> 00:01:39,471
zamieniając każdego w reportera.

37
00:01:39,471 --> 00:01:41,913
Ale gdy każdy jest reporterem, 
nikt nim nie jest.

38
00:01:41,913 --> 00:01:43,720
Różne źródła mogą się nie pokrywać

39
00:01:43,720 --> 00:01:46,813
nie tylko co do opinii, 
ale też co do faktów.

40
00:01:46,813 --> 00:01:50,204
Jak znaleźć się najbliżej prawdy?

41
00:01:50,204 --> 00:01:52,929
Najlepiej dotrzeć 
do pierwotnej informacji,

42
00:01:52,929 --> 00:01:55,140
nie zmienionej.

43
00:01:55,140 --> 00:01:58,012
Zamiast interpretacji badań naukowych

44
00:01:58,012 --> 00:01:59,597
lub przemów polityków

45
00:01:59,597 --> 00:02:03,423
możesz sam ocenić wyjściowy materiał.

46
00:02:03,423 --> 00:02:06,983
Dla bieżących wydarzeń śledź reporterów 
na mediach społecznościowych.

47
00:02:06,983 --> 00:02:09,019
Podczas Arabskiej Wiosny

48
00:02:09,019 --> 00:02:10,671
lub protestów na Ukrainie

49
00:02:10,671 --> 00:02:14,271
prezenterzy i blogerzy 
publikowali nagrania

50
00:02:14,271 --> 00:02:16,434
z centrum chaosu.

51
00:02:16,434 --> 00:02:19,416
Choć ukazują się one potem
w artykułach, programach,

52
00:02:19,416 --> 00:02:21,890
pamiętaj, że edytowane wersje

53
00:02:21,890 --> 00:02:24,634
mieszają relacje świadków

54
00:02:24,634 --> 00:02:27,311
ze słowami tych, których tam nie było.

55
00:02:27,311 --> 00:02:29,392
Im bardziej chaotyczna historia,

56
00:02:29,392 --> 00:02:32,369
tym mniej powinieneś ją śledzić.

57
00:02:32,369 --> 00:02:35,721
W przypadku ataków terrorystycznych
i naturalnych katastrof,

58
00:02:35,721 --> 00:02:37,977
media prezentują te same relacje,

59
00:02:37,977 --> 00:02:41,578
bez nowych, wiarygodnych informacji,

60
00:02:41,578 --> 00:02:44,141
co prowadzi do błędnych wiadomości

61
00:02:44,141 --> 00:02:47,150
lub oskarżania niewinnych ludzi.

62
00:02:47,150 --> 00:02:49,842
Łatwo się wtedy niepokoić,

63
00:02:49,842 --> 00:02:52,152
ale sprawdzaj najnowsze informacje

64
00:02:52,152 --> 00:02:53,991
kilka razy dziennie,

65
00:02:53,991 --> 00:02:55,898
a nie co kilka minut,

66
00:02:55,898 --> 00:02:58,704
by poznać ostateczne szczegóły,

67
00:02:58,704 --> 00:03:01,721
a błędne doniesienia odrzucić.

68
00:03:01,721 --> 00:03:03,838
Dobre dziennikarstwo 
dąży do obiektywności,

69
00:03:03,838 --> 00:03:06,799
a stronniczość w mediach 
jest nie do uniknięcia.

70
00:03:06,799 --> 00:03:08,790
Nie mogąc dotrzeć do pierwotnej historii,

71
00:03:08,790 --> 00:03:10,844
czytaj relacje z wielu źródeł,

72
00:03:10,844 --> 00:03:14,386
od różnych reporterów i ekspertów.

73
00:03:14,392 --> 00:03:17,399
Różne źródła i różnice między nimi

74
00:03:17,399 --> 00:03:19,445
pozwalają złożyć elementy w całość

75
00:03:19,445 --> 00:03:21,464
dla całkowitego zarysu.

76
00:03:21,464 --> 00:03:24,216
Ważne, by oddzielić fakty od opinii.

77
00:03:24,216 --> 00:03:27,564
Słowa takie jak "sądzę", 
"podobno", czy "prawdopodobnie"

78
00:03:27,564 --> 00:03:29,591
oznaczają, że źródło jest niepewne

79
00:03:29,591 --> 00:03:31,915
lub zgaduje.

80
00:03:31,915 --> 00:03:35,653
Uważaj na relacje z anonimowych źródeł.

81
00:03:35,653 --> 00:03:38,677
Mogą to być ludzie bez związku z historią

82
00:03:38,677 --> 00:03:41,409
lub chcący wpłynąć na reportaż.

83
00:03:41,409 --> 00:03:43,934
Ich anonimowość pozwala im 
nie brać odpowiedzialności

84
00:03:43,934 --> 00:03:45,745
za informację, której dostarczają.

85
00:03:45,745 --> 00:03:47,545
Wreszcie najważniejsze,

86
00:03:47,545 --> 00:03:50,652
trzeba weryfikować informacje 
przed ich rozpowszechnianiem.

87
00:03:50,652 --> 00:03:52,473
Dzięki mediom społecznym

88
00:03:52,473 --> 00:03:54,086
prawda dociera do nas szybciej,

89
00:03:54,086 --> 00:03:55,805
ale docierają też plotki,

90
00:03:55,805 --> 00:03:57,588
zanim są potwierdzone,

91
00:03:57,588 --> 00:03:59,038
a kłamstwa istnieją

92
00:03:59,038 --> 00:04:01,185
na długo po ich sprostowaniu.

93
00:04:01,185 --> 00:04:03,470
Zanim podzielisz się niewiarygodnym

94
00:04:03,470 --> 00:04:05,431
lub szokującym tematem,

95
00:04:05,431 --> 00:04:07,828
przeszukaj sieć po więcej informacji

96
00:04:07,828 --> 00:04:10,986
lub treści, które przeoczyłeś,

97
00:04:10,986 --> 00:04:13,540
i dowiedz się, co inni o tym mówią.

98
00:04:13,540 --> 00:04:15,567
Dziś mamy największą wolność

99
00:04:15,567 --> 00:04:17,226
od starych priorytetowych mediów,

100
00:04:17,226 --> 00:04:20,052
które kontrolowały przepływ informacji.

101
00:04:20,052 --> 00:04:22,478
Lecz z wolnością idzie odpowiedzialność,

102
00:04:22,478 --> 00:04:25,441
by nadzorować własne doświadczenie

103
00:04:25,441 --> 00:04:28,492
i zapewnić, że ten przepływ
nie stanie się powodzią,

104
00:04:28,492 --> 00:04:32,617
po której będziemy wiedzieć jeszcze mniej,
niż zanim rzuciliśmy się w wir.