1
00:00:01,254 --> 00:00:02,420
Pre nekoliko nedelja,

2
00:00:02,420 --> 00:00:05,000
imao sam priliku da odem
u Saudijsku Arabiju.

3
00:00:05,000 --> 00:00:08,000
I, kao musliman, prva stvar
koju sam hteo da uradim

4
00:00:08,000 --> 00:00:10,000
je da odem u Meku i posetim Kabu,

5
00:00:10,000 --> 00:00:12,000
najvažnije islamsko svetilište.

6
00:00:12,000 --> 00:00:14,800
To sam i uradio;
obukao sam svoju ritualnu odeću;

7
00:00:14,824 --> 00:00:16,670
otišao u svetu džamiju;

8
00:00:16,670 --> 00:00:18,000
i klanjao se,

9
00:00:18,000 --> 00:00:20,000
izveo sve rituale.

10
00:00:20,657 --> 00:00:22,000
U međuvremenu,

11
00:00:22,000 --> 00:00:24,000
osim sve duhovnosti,

12
00:00:24,000 --> 00:00:26,190
video sam i jedan
ovozemaljski detalj u Kabi

13
00:00:26,190 --> 00:00:28,000
koji mi je bio veoma interesantan.

14
00:00:28,000 --> 00:00:30,000
Nije bilo razdvojenosti po polovima.

15
00:00:30,000 --> 00:00:32,000
Drugim rečima, muškarci i žene

16
00:00:32,000 --> 00:00:34,000
su se molili zajedno.

17
00:00:34,703 --> 00:00:36,360
Bili su zajedno za vreme tavafa,

18
00:00:36,360 --> 00:00:39,000
kruženja oko Kabe.

19
00:00:39,000 --> 00:00:41,000
Bili su zajedno dok su se klanjali.

20
00:00:41,000 --> 00:00:44,000
I ako se pitate
zašto je uopšte to interesantno,

21
00:00:44,665 --> 00:00:47,000
trebalo bi da vidite
ostatak Saudijske Arabije,

22
00:00:47,000 --> 00:00:49,000
jer to je zemlja

23
00:00:49,000 --> 00:00:52,000
koja je strogo podeljena između polova

24
00:00:52,000 --> 00:00:54,000
Drugim rečima,

25
00:00:54,000 --> 00:00:56,000
kao muškarac, ne bi trebalo da budete

26
00:00:56,000 --> 00:00:58,000
u istom fizičkom prostoru sa ženama.

27
00:00:58,000 --> 00:01:00,000
Ovo sam primetio u smešnoj situaciji.

28
00:01:00,000 --> 00:01:02,000
Napustio sam Kabu

29
00:01:02,000 --> 00:01:04,000
kako bih nešto pojeo u centru Meke.

30
00:01:04,000 --> 00:01:06,370
Uputio sam se u najbliži
"Burger King" restoran.

31
00:01:06,772 --> 00:01:08,141
Otišao sam tamo -

32
00:01:08,141 --> 00:01:10,270
i primetio da postoji odeljak za muškarce,

33
00:01:10,270 --> 00:01:13,000
koji je bio pažljivo razdvojen
od ženskog sektora.

34
00:01:13,000 --> 00:01:16,000
I morao sam da platim,
naručim i jedem u muškom sektoru.

35
00:01:16,000 --> 00:01:18,000
"Smešno", pomislio sam,

36
00:01:18,000 --> 00:01:21,000
"možete se mešati
sa suprotnim polom u svetoj Kabi,

37
00:01:21,000 --> 00:01:23,000
ali ne i u Burger Kingu."

38
00:01:23,820 --> 00:01:25,000
Prilično ironično.

39
00:01:25,000 --> 00:01:28,000
Ironično, i takođe mislim,
govori nam dosta toga.

40
00:01:28,000 --> 00:01:31,000
Jer su Kaba i rituali oko nje,

41
00:01:31,000 --> 00:01:34,000
ostali iz najranijeg perioda islama,

42
00:01:34,000 --> 00:01:36,000
iz vremena proroka Muhameda.

43
00:01:36,000 --> 00:01:38,000
I da je u to vreme davano značaja

44
00:01:38,000 --> 00:01:40,000
razdvajanju muškaraca i žena,

45
00:01:40,000 --> 00:01:43,000
rituali oko Kabe bi bili osmišljeni
u skladu sa tim.

46
00:01:43,000 --> 00:01:45,390
Ali izgleda da u to vreme,
ovo nije bilo pitanje.

47
00:01:45,390 --> 00:01:47,000
Pa su i rituali u skladu sa tim.

48
00:01:47,000 --> 00:01:49,000
Ovo je, takođe, potvrđeno

49
00:01:49,000 --> 00:01:51,000
činjenicom da je izdvajanje žena

50
00:01:51,000 --> 00:01:53,000
u kreiranju podeljenog društva

51
00:01:53,000 --> 00:01:56,000
nešto što nećete naći u Kuranu -

52
00:01:56,597 --> 00:01:58,530
jezgru islama -

53
00:01:58,530 --> 00:02:00,000
božanskoj suštini islama

54
00:02:00,000 --> 00:02:03,000
u koji svi muslimani,
uključujući mene, veruju.

55
00:02:03,000 --> 00:02:05,000
I mislim da to što ove ideje

56
00:02:05,000 --> 00:02:07,000
nema u samim korenima islama

57
00:02:07,000 --> 00:02:09,000
nije slučajno.

58
00:02:09,000 --> 00:02:11,000
Jer mnogi naučnici

59
00:02:11,000 --> 00:02:13,000
koji proučavaju islam -

60
00:02:13,000 --> 00:02:15,000
naučnici muslimani ili zapadnjaci -

61
00:02:15,000 --> 00:02:17,000
misle da je praksa

62
00:02:17,000 --> 00:02:19,000
fizičkog razdvajanja muškaraca i žena

63
00:02:19,000 --> 00:02:22,000
došla u kasnijem razvoju islama,

64
00:02:22,000 --> 00:02:24,000
kada su muslimani usvojili

65
00:02:24,000 --> 00:02:27,000
neke već postojeće kulture
i tradicije Bliskog istoka.

66
00:02:27,000 --> 00:02:29,000
Isključivanje žena bilo je zapravo

67
00:02:29,000 --> 00:02:31,000
vizantijska i persijska praksa

68
00:02:31,877 --> 00:02:34,000
koju su muslimani usvojili

69
00:02:34,000 --> 00:02:36,100
i koja je tako postala
deo njihove religije.

70
00:02:36,100 --> 00:02:38,000
I zapravo ovo je samo jedan primer

71
00:02:38,000 --> 00:02:40,000
tog mnogo većeg fenomena.

72
00:02:40,000 --> 00:02:43,720
Ono što danas zovemo zakonom islama,
i posebno islamskom kulturom -

73
00:02:43,720 --> 00:02:45,530
a postoje mnoge muslimanske države;

74
00:02:45,530 --> 00:02:47,630
Saudijska Arabija je mnogo drugačija

75
00:02:47,630 --> 00:02:50,000
od Istanbula ili Turske,
odakle ja dolazim.

76
00:02:50,000 --> 00:02:52,000
Ali ipak,

77
00:02:52,000 --> 00:02:54,000
ako pričate o muslimanskoj kulturi,

78
00:02:54,000 --> 00:02:56,570
ona ima temeljnu, uzvišenu poruku,

79
00:02:56,570 --> 00:02:58,000
koja je započela religiju,

80
00:02:58,000 --> 00:03:00,950
ali potom su mnogi običaji, opažanja

81
00:03:00,950 --> 00:03:03,000
i praksa bili pridodati tome.

82
00:03:03,000 --> 00:03:06,120
A ovo su bile tradicije bliskog istoka -
srednjevekovne tradicije.

83
00:03:07,000 --> 00:03:10,830
Postoje dve važne poruke, ili dve lekcije,

84
00:03:10,830 --> 00:03:13,000
koje se mogu naučiti iz toga.

85
00:03:13,000 --> 00:03:16,050
Prvo, muslimani,
pobožni, konzervativni muslimani

86
00:03:16,050 --> 00:03:18,700
koji veruju i koji žele
da budu odani svojoj religiji -

87
00:03:18,700 --> 00:03:21,270
ne bi trebalo da se drže slepo
svega u svojoj kulturi

88
00:03:21,270 --> 00:03:23,000
misleći da to bog zapoveda.

89
00:03:23,659 --> 00:03:25,400
Možda su neke stvari loše tradicije

90
00:03:25,400 --> 00:03:27,000
koje bi trebalo promeniti.

91
00:03:27,000 --> 00:03:29,000
S druge strane, zapadnjaci

92
00:03:29,000 --> 00:03:31,000
koji posmatraju islamsku kulturu

93
00:03:31,000 --> 00:03:33,000
i vide neke probleme

94
00:03:33,000 --> 00:03:36,130
ne bi trebalo da odmah zaključuju
da je to nešto šta nalaže islam.

95
00:03:36,130 --> 00:03:38,540
Možda je to kultura Bliskog istoka

96
00:03:38,540 --> 00:03:40,000
kojom se zamenjuje islam.

97
00:03:40,673 --> 00:03:43,000
Postoji običaj koji se zove
žensko obrezivanje.

98
00:03:43,663 --> 00:03:46,000
Nešto užasno, grozno.

99
00:03:46,000 --> 00:03:48,000
To je operacija

100
00:03:48,000 --> 00:03:51,000
kojom se ženi oduzima
mogućnost da uživa u seksu.

101
00:03:51,000 --> 00:03:53,600
I zapadnjaci, Evropljani ili Amerikanci,

102
00:03:53,600 --> 00:03:56,000
koji za ovo nisu znali ranije,

103
00:03:56,000 --> 00:03:58,000
susreli su se sa time

104
00:03:58,000 --> 00:04:00,000
u nekim muslimanskim društvima

105
00:04:00,000 --> 00:04:02,000
koja su migrirala iz severne Afrike.

106
00:04:02,000 --> 00:04:05,000
I pomislili su: "Kakva grozna religija

107
00:04:05,000 --> 00:04:07,620
kad može da nalaže ovako nešto."

108
00:04:07,620 --> 00:04:09,950
Ali međutim, kada pogledate,
žensko obrezivanje

109
00:04:09,950 --> 00:04:11,570
nema nikakve veze sa islamom,

110
00:04:11,570 --> 00:04:13,940
to je severo-afrički običaj,

111
00:04:13,940 --> 00:04:15,500
koji je nastao pre islama.

112
00:04:15,500 --> 00:04:17,340
Postojao je tamo hiljadama godina.

113
00:04:17,340 --> 00:04:20,640
Neki muslimani su ga usvojili
kao sopstvenu praksu.

114
00:04:20,640 --> 00:04:23,000
Muslimani u severnoj Africi,
ne na drugim mestima.

115
00:04:23,000 --> 00:04:26,670
Ali isto tako i ne-muslimanske zajednice
u severnoj Africi -

116
00:04:26,670 --> 00:04:28,750
animisti i čak i neki hrišćani

117
00:04:28,750 --> 00:04:31,090
pa čak i jevrejsko pleme u severnoj Africi

118
00:04:31,090 --> 00:04:33,000
praktikuje žensko obrezivanje.

119
00:04:33,706 --> 00:04:36,000
Tako da ono što može izgledati kao problem

120
00:04:36,000 --> 00:04:38,000
u islamskoj veri

121
00:04:38,000 --> 00:04:40,000
može da se ispostavi da je tradicija

122
00:04:40,000 --> 00:04:42,000
koju su muslimani preuzeli.

123
00:04:42,000 --> 00:04:44,410
Isto može da se kaže za ubistva iz časti,

124
00:04:44,410 --> 00:04:47,000
koja su česta tema
u zapadnjačkim medijima -

125
00:04:47,000 --> 00:04:50,000
i što je, naravno, užasna tradicija.

126
00:04:50,000 --> 00:04:53,530
Vidimo, zaista, u nekim
muslimanskim društvima ovaj običaj.

127
00:04:53,587 --> 00:04:56,500
Ali u ne-muslimanskim društvima
na Bliskom istoku,

128
00:04:56,500 --> 00:04:58,500
kao što su neke hrišćanske zajednice,

129
00:04:58,500 --> 00:05:00,000
vidimo isti običaj.

130
00:05:00,000 --> 00:05:02,740
Imali smo tragičan slučaj ubistva iz časti

131
00:05:02,740 --> 00:05:04,640
unutar jermenske zajednice u Turskoj

132
00:05:04,640 --> 00:05:06,400
pre samo nekoliko meseci.

133
00:05:06,459 --> 00:05:08,330
Ovo se odnosi na kulturu generalno,

134
00:05:08,330 --> 00:05:11,180
ali ja sam takođe veoma zainteresovan
za političku kulturu

135
00:05:11,180 --> 00:05:14,000
i da li su sloboda
i demokratija poštovane,

136
00:05:14,000 --> 00:05:17,000
ili postoji autoritarna politika

137
00:05:17,000 --> 00:05:20,000
kojom država nameće pravila građanima.

138
00:05:20,995 --> 00:05:22,000
I nije tajna

139
00:05:22,000 --> 00:05:24,950
da mnogi islamistički pokreti
na Bliskom istoku

140
00:05:24,950 --> 00:05:26,830
imaju tendenciju da budu autoritarni

141
00:05:26,830 --> 00:05:29,000
i neki od takozvanih "islamskih režima"

142
00:05:29,000 --> 00:05:31,000
kao što su Saudijska Arabija, Iran

143
00:05:31,000 --> 00:05:34,000
i najgori slučaj, Talibani u Avganistanu

144
00:05:34,000 --> 00:05:36,200
oni su prilično autoritarni,
u to nema sumnje.

145
00:05:36,200 --> 00:05:38,000
Na primer, u Saudijskoj Arabiji

146
00:05:38,000 --> 00:05:41,000
postoji fenomen zvani verska policija -

147
00:05:41,000 --> 00:05:43,000
koja nameće

148
00:05:43,000 --> 00:05:45,000
pretpostavljeni islamski način života

149
00:05:45,000 --> 00:05:47,000
svakom građaninu, silom -

150
00:05:47,000 --> 00:05:49,630
na primer žene su prisiljene
da pokrivaju svoje glave -

151
00:05:49,630 --> 00:05:52,000
nose hidžab, koji pokriva glavu.

152
00:05:53,651 --> 00:05:55,140
To je prilično autoritarno,

153
00:05:55,140 --> 00:05:57,330
i ja sam prilično kritičan u odnosu na to.

154
00:05:57,330 --> 00:06:00,000
Ali kada sam shvatio

155
00:06:00,000 --> 00:06:02,000
da ne-muslimani

156
00:06:02,000 --> 00:06:05,000
sa istog područja

157
00:06:05,000 --> 00:06:07,000
ponekad rade to isto

158
00:06:07,000 --> 00:06:09,000
shvatio sam da je problem

159
00:06:09,000 --> 00:06:12,000
u političkoj kulturi čitave regije,
a ne u islamu.

160
00:06:12,000 --> 00:06:15,000
Daću vam primer:
u Turskoj, odakle ja dolazim,

161
00:06:15,000 --> 00:06:17,000
a koja je veoma sekularna republika,

162
00:06:17,000 --> 00:06:19,000
sve do skoro

163
00:06:19,000 --> 00:06:22,000
imali smo ono što ja zovem
sekularnom policijom

164
00:06:22,683 --> 00:06:25,000
koja je kontrolisala
da se na univerzitetima

165
00:06:25,000 --> 00:06:27,000
studentkinje ne pokrivaju.

166
00:06:27,711 --> 00:06:30,000
Drugim rečima, oni su terali studentkinje

167
00:06:30,000 --> 00:06:32,000
da otkriju svoje glave.

168
00:06:32,000 --> 00:06:34,150
I mislim da je terati ljude
da otkriju glavu

169
00:06:34,150 --> 00:06:37,000
jednako tiranski
kao terati ih da je pokriju.

170
00:06:37,773 --> 00:06:39,580
To bi trebalo biti odluka građanina.

171
00:06:39,580 --> 00:06:41,290
Ali kad sam to video, rekao sam:

172
00:06:41,290 --> 00:06:43,000
"Možda je problem

173
00:06:43,000 --> 00:06:45,000
autoritarna kultura u regionu,

174
00:06:45,000 --> 00:06:47,000
koja je uticala na neke muslimane."

175
00:06:47,000 --> 00:06:50,210
Ali i svetovno orijentisani ljudi
mogu biti podložni ovim uticajima.

176
00:06:50,210 --> 00:06:52,110
Možda je ovo problem političke kulture,

177
00:06:52,110 --> 00:06:54,000
i moramo misliti o tome

178
00:06:54,000 --> 00:06:56,000
kako da promenimo tu političku kulturu.

179
00:06:56,570 --> 00:06:58,000
Neka od pitanja

180
00:06:58,000 --> 00:07:00,000
o kojima sam razmišljao
pre nekoliko godina

181
00:07:00,000 --> 00:07:02,000
kada sam počeo da pišem knjigu

182
00:07:02,000 --> 00:07:04,560
bila su: "Napraviću istraživanje

183
00:07:04,560 --> 00:07:09,000
o tome kako je islam postao
ono što je danas

184
00:07:09,799 --> 00:07:11,560
i kojim je putevima išao,

185
00:07:11,560 --> 00:07:13,000
a kojima je mogao da ide."

186
00:07:13,888 --> 00:07:18,000
Ime knjige je: "Islam bez ekstrema:
borba muslimana za slobodu".

187
00:07:18,000 --> 00:07:20,000
I kako podnaslov kaže,

188
00:07:20,000 --> 00:07:23,000
posmatrao sam islamsku tradiciju
i istoriju islamske misli

189
00:07:23,000 --> 00:07:25,430
iz perspektive individualne slobode,

190
00:07:25,453 --> 00:07:27,300
i pokušao sam da pronađem prednosti

191
00:07:27,300 --> 00:07:29,000
u vezi sa individualnom slobodom.

192
00:07:29,000 --> 00:07:31,000
I postoje prednosti u tradiciji Islama.

193
00:07:31,000 --> 00:07:34,000
Islam je zapravo,
kao monoteistička religija,

194
00:07:34,000 --> 00:07:38,000
definišući čoveka
kao odgovornog samog po sebi,

195
00:07:38,000 --> 00:07:40,000
stvorio ideju pojedinca na Bliskom istoku

196
00:07:40,000 --> 00:07:43,000
i spasio je od komunitarizma, kolektivizma

197
00:07:43,000 --> 00:07:45,000
plemena.

198
00:07:45,000 --> 00:07:47,000
Iz ovoga možete izvesti mnogo ideja.

199
00:07:47,000 --> 00:07:50,000
Ali osim toga, video sam takođe
probleme u tradiciji islama.

200
00:07:50,000 --> 00:07:52,000
Ali jedna stvar je bila interesantna:

201
00:07:52,000 --> 00:07:55,000
za većinu problema
se ispostavilo da su stigli naknadno,

202
00:07:55,782 --> 00:07:58,000
ne iz svetog jezgra islama, Kurana,

203
00:07:58,000 --> 00:08:01,000
nego iz, ponovo, tradicija i mentaliteta

204
00:08:01,475 --> 00:08:03,380
ili interpretacije Kurana

205
00:08:03,380 --> 00:08:05,560
koje su muslimani
napravili u srednjem veku.

206
00:08:05,560 --> 00:08:07,000
Kuran, na primer

207
00:08:07,000 --> 00:08:09,000
ne odobrava kamenovanja.

208
00:08:09,000 --> 00:08:11,000
Nema kazne za otpadništvo.

209
00:08:11,000 --> 00:08:14,000
Nema kazne za lične stvari,
kao pijenje alkohola.

210
00:08:14,909 --> 00:08:18,000
Ove stvari, koje čine islamski zakon,

211
00:08:18,000 --> 00:08:21,000
problematične stavke islamskog zakona,

212
00:08:21,000 --> 00:08:24,000
kasnije su bile razvijene,
u potonjim interpretacijama islama.

213
00:08:24,000 --> 00:08:26,000
Što znači da danas muslimani mogu

214
00:08:26,000 --> 00:08:28,000
da pogledaju ove stvari i da kažu:

215
00:08:28,000 --> 00:08:30,000
"Jezgro naše religije

216
00:08:30,000 --> 00:08:32,000
je tu i ostaje sa nama.

217
00:08:32,000 --> 00:08:34,000
To je naša vera i bićemo joj odani."

218
00:08:34,000 --> 00:08:36,220
Ali mi možemo da promenimo
ove interpretacije,

219
00:08:36,220 --> 00:08:39,160
jer su one nastale u odnosu na vreme
i milje u srednjem veku.

220
00:08:39,160 --> 00:08:41,000
Sada živimo u drugačijem svetu

221
00:08:41,000 --> 00:08:43,730
sa drugim vrednostima
i drugačijim političkim sistemima.

222
00:08:43,730 --> 00:08:46,250
Ova interpretacija
je prilično moguća i izvodljiva.

223
00:08:47,000 --> 00:08:50,700
Da sam ja jedina osoba
koja ovako razmišlja,

224
00:08:50,700 --> 00:08:52,373
bili bismo u nevolji.

225
00:08:53,000 --> 00:08:55,000
Ali to nije slučaj.

226
00:08:55,000 --> 00:08:58,000
Zapravo, od 19. veka na ovamo

227
00:08:58,000 --> 00:09:01,000
postoji čitav trend revizionističke,
reformističke -

228
00:09:01,227 --> 00:09:03,000
kako god hoćete -

229
00:09:03,000 --> 00:09:05,000
tradicije,

230
00:09:05,000 --> 00:09:07,000
trenda u islamskoj misli.

231
00:09:07,000 --> 00:09:09,000
To su bili intelektualci i državnici

232
00:09:09,000 --> 00:09:12,000
19. i kasije 20. veka,

233
00:09:12,000 --> 00:09:14,000
koji su posmatrali Evropu

234
00:09:14,000 --> 00:09:16,270
i primetili da ona ima
mnogo toga za poštovanje,

235
00:09:16,270 --> 00:09:18,000
kao nauku i tehnologiju.

236
00:09:18,000 --> 00:09:20,380
Ali ne samo to, takođe demokratiju,
parlament,

237
00:09:20,380 --> 00:09:22,000
ideju predstavništva,

238
00:09:22,000 --> 00:09:24,000
ideju jednakosti među građanima.

239
00:09:24,000 --> 00:09:27,820
Ovi islamski mislioci,
intelektualci i državnici

240
00:09:27,820 --> 00:09:30,490
19. veka, su posmatrali Evropu
i videli sve te stvari.

241
00:09:30,490 --> 00:09:32,270
Rekli su: "Zašto mi nemamo sve to?"

242
00:09:32,270 --> 00:09:34,000
Pogledali su muslimansku tradiciju,

243
00:09:34,000 --> 00:09:37,000
i primetili da su to
problematični aspekti,

244
00:09:37,000 --> 00:09:40,630
ali oni nisu jezgro religije
i možda se mogu drugačije razumeti,

245
00:09:40,668 --> 00:09:42,360
i Kuran se može ponovo čitati

246
00:09:42,360 --> 00:09:44,000
u modernom svetu.

247
00:09:44,000 --> 00:09:46,000
Taj trend

248
00:09:46,000 --> 00:09:49,000
je generalno nazvan islamski modernizam,

249
00:09:49,000 --> 00:09:52,000
i promovisali su ga intelektualci
i državnici,

250
00:09:52,000 --> 00:09:54,000
ne samo kao intelektualnu ideju,

251
00:09:54,000 --> 00:09:56,000
već kao i politički program.

252
00:09:56,000 --> 00:09:58,000
I zato, u stvari, u 19.veku

253
00:09:58,000 --> 00:10:01,000
Otomansko carstvo,
koje je tada zauzimalo ceo Bliski istok,

254
00:10:01,543 --> 00:10:04,000
uvodi veoma važne reforme -

255
00:10:04,000 --> 00:10:06,000
kao izjednačavanje građanskog statusa

256
00:10:06,000 --> 00:10:08,000
hrišćana i jevreja

257
00:10:08,659 --> 00:10:10,000
prihvatanje ustava,

258
00:10:10,000 --> 00:10:12,000
predstavništva u parlamentu,

259
00:10:12,000 --> 00:10:15,000
i ideje religijskih sloboda.

260
00:10:15,000 --> 00:10:18,000
I zato se Otomansko carstvo
poslednjih decenija

261
00:10:18,000 --> 00:10:20,000
pretvorilo u ustavnu monarhiju.

262
00:10:22,000 --> 00:10:25,000
I sloboda je bila veoma važna
politička vrednost tog vremena.

263
00:10:25,000 --> 00:10:27,000
Slično, u arapskom svetu,

264
00:10:27,000 --> 00:10:30,000
postojalo je nešto što veliki
arapski istoričar Albert Hourani

265
00:10:30,000 --> 00:10:32,000
definiše kao "slobodno doba"

266
00:10:32,000 --> 00:10:34,260
On ima knjigu:
"Arapska misao slobodnog doba",

267
00:10:34,260 --> 00:10:36,000
gde "slobodno doba" definiše

268
00:10:36,000 --> 00:10:39,000
kao 19. vek i rani 20. vek.

269
00:10:39,000 --> 00:10:42,000
Sasvim izvesno, to je bio dominantni trend

270
00:10:42,000 --> 00:10:44,000
početkom 20. veka

271
00:10:44,000 --> 00:10:47,533
među islamskim misliocima,
državnicima i teolozima.

272
00:10:48,000 --> 00:10:50,000
Ali imamo tu i jedan zanivljiv obrazac

273
00:10:50,000 --> 00:10:52,000
u nastavku 20. veka.

274
00:10:52,000 --> 00:10:54,000
jer vidimo oštar pad

275
00:10:54,000 --> 00:10:56,000
u ovom islamskom modernizmu

276
00:10:56,000 --> 00:10:58,000
I na mesto toga,

277
00:10:58,000 --> 00:11:01,000
islamizam raste

278
00:11:01,838 --> 00:11:04,000
kao ideologija koja je autoritarna,

279
00:11:04,000 --> 00:11:06,000
i prilično oštra,

280
00:11:06,000 --> 00:11:08,000
prilično anti-zapadnjačka,

281
00:11:08,594 --> 00:11:10,840
i koja želi da oblikuje društvo

282
00:11:10,840 --> 00:11:12,230
na osnovu utopijskih vizija.

283
00:11:12,230 --> 00:11:15,000
Dakle, islamizam je problematična ideja

284
00:11:15,000 --> 00:11:17,000
koja je zaista napravila dosta problema

285
00:11:17,000 --> 00:11:20,000
u islamskom svetu 20. veka.

286
00:11:20,000 --> 00:11:23,000
I kada su veoma ekstremni oblici islamizma

287
00:11:23,000 --> 00:11:26,000
doveli do terorizma u ime islama -

288
00:11:26,000 --> 00:11:29,380
što je zapravo praksa za koju
ja smatram da je protiv islama,

289
00:11:29,384 --> 00:11:32,000
ali očigledno,
neki ekstremisti nisu tako mislili.

290
00:11:32,764 --> 00:11:34,340
Ali tu je zanimljivo pitanje:

291
00:11:34,340 --> 00:11:37,000
ako je modernizam u islamu
bio toliko popularan

292
00:11:37,000 --> 00:11:39,000
u 19. i ranom 20. veku,

293
00:11:39,000 --> 00:11:41,630
zašto je islamizam postao tako popularan

294
00:11:41,630 --> 00:11:43,000
i u ostatku 20. veka?

295
00:11:43,881 --> 00:11:45,230
I ovo pitanje, ja mislim,

296
00:11:45,230 --> 00:11:47,000
zahteva pažljivu diskusiju.

297
00:11:47,000 --> 00:11:49,750
U mojoj knjizi sam se bavio
ovim pitanjem između ostalog.

298
00:11:49,750 --> 00:11:53,000
I zaista ne morate da budete
veliki naučnik da biste to razumeli.

299
00:11:53,000 --> 00:11:55,320
Samo pogledajte
političku istoriju 20. veka

300
00:11:55,329 --> 00:11:57,460
i videćete
da su se stvari dosta promenile.

301
00:11:57,460 --> 00:11:59,000
Kontekst se promenio.

302
00:11:59,000 --> 00:12:00,193
U 19. veku,

303
00:12:00,193 --> 00:12:03,310
kada su muslimani
posmatrali Evropu kao primer,

304
00:12:03,310 --> 00:12:06,000
bili su nezavisni i mnogo samopouzdaniji.

305
00:12:06,000 --> 00:12:09,000
U ranom 20. veku,
sa padom Otomanskog carstva,

306
00:12:09,000 --> 00:12:11,489
ceo Bliski istok je bio kolonizovan.

307
00:12:12,000 --> 00:12:14,000
A kada imate kolonijalizam, šta još imate?

308
00:12:14,000 --> 00:12:16,000
Imate anti-kolonijalizam.

309
00:12:16,000 --> 00:12:19,000
Tako Evropa nije primer za imitiranje;

310
00:12:19,000 --> 00:12:22,000
već je neprijatelj
protiv koga se istrajno bori.

311
00:12:22,000 --> 00:12:24,830
Tako da imamo oštro opadanje

312
00:12:24,854 --> 00:12:26,750
liberalnih ideja u muslimanskom svetu,

313
00:12:26,750 --> 00:12:29,000
i ono što vidimo je više od odbrambenog

314
00:12:29,000 --> 00:12:32,000
rigidnog, reakcionarnog naprezanja

315
00:12:32,000 --> 00:12:34,620
koje je dovelo
do arapskog socijalizma i nacionalizma

316
00:12:34,620 --> 00:12:37,000
i konačno, do islamističke ideologije.

317
00:12:37,000 --> 00:12:40,000
Kada se kolonijalni period završio

318
00:12:40,000 --> 00:12:42,000
umesto njega smo imali

319
00:12:42,000 --> 00:12:44,000
uglavnom sekularne diktatore

320
00:12:44,538 --> 00:12:46,000
koji kažu da su oni država,

321
00:12:46,000 --> 00:12:48,000
ali nisu doneli demokratiju državi,

322
00:12:48,000 --> 00:12:50,000
i uspostavili su diktaturu.

323
00:12:50,000 --> 00:12:53,890
I mislim da je zapad
ili barem neke snage na zapadu,

324
00:12:53,890 --> 00:12:55,000
posebno SAD,

325
00:12:55,000 --> 00:12:58,000
napravio grešku i podržao
te sekularne diktatore,

326
00:12:58,000 --> 00:13:01,000
misleći da će podržati njihove interese.

327
00:13:01,000 --> 00:13:03,000
Ali zapravo su ovi diktatori

328
00:13:03,000 --> 00:13:05,000
potisnuli demokratiju u svojim zemljama

329
00:13:05,000 --> 00:13:07,000
i potisnuli islamističke grupe

330
00:13:07,000 --> 00:13:09,150
i zapravo načinili muslimane
mnogo oštrijim.

331
00:13:09,850 --> 00:13:11,000
Tako smo u 20. veku

332
00:13:11,000 --> 00:13:13,000
imali taj začarani krug u arapskom svetu

333
00:13:13,000 --> 00:13:16,000
gde imate diktatore koji potiskuju
svoj sopstveni narod

334
00:13:16,000 --> 00:13:18,000
uključujući i muslimanske vernike,

335
00:13:18,000 --> 00:13:21,000
i onda oni reaguju u skladu s tim.

336
00:13:21,000 --> 00:13:23,000
Jedna država je doduše

337
00:13:23,000 --> 00:13:26,000
uspela da izbegne

338
00:13:26,000 --> 00:13:28,000
taj začarani krug.

339
00:13:28,000 --> 00:13:31,000
I to je država iz koje sam ja: Turska.

340
00:13:31,473 --> 00:13:33,480
Turska nikad nije bila kolonizovana

341
00:13:33,480 --> 00:13:36,900
i ostala je nezavisna nacija
nakon pada Otomanskog carstva.

342
00:13:36,903 --> 00:13:38,490
Zapamtimo to.

343
00:13:38,490 --> 00:13:41,490
Oni se nisu okrenuli
anti-kolinijalnijalizmu

344
00:13:41,490 --> 00:13:44,000
koji nalazimo
u ostalim državama u regionu.

345
00:13:44,000 --> 00:13:46,000
Drugo i najvažnije,

346
00:13:46,000 --> 00:13:48,000
Turska je postala demokratija

347
00:13:48,000 --> 00:13:50,000
pre bilo koje od država o kojima pričamo.

348
00:13:50,000 --> 00:13:52,990
1950. Turska je imala svoje
prve slobodne i ravnopravne izbore,

349
00:13:52,990 --> 00:13:56,020
kojima je završena vladavina
autokratičnijeg, sekularnog režima,

350
00:13:56,020 --> 00:13:57,330
što je bio početak Turske.

351
00:13:57,330 --> 00:13:59,460
I religiozni muslimani u Turskoj

352
00:13:59,460 --> 00:14:03,000
videli su da glasanjem
mogu da promene politički sistem.

353
00:14:03,000 --> 00:14:06,860
I shvatili su da je demokratija
kompatibilna sa islamom.

354
00:14:06,860 --> 00:14:08,180
sa njegovim vrednostima,

355
00:14:08,180 --> 00:14:10,000
i podržavali su demokratiju.

356
00:14:10,000 --> 00:14:12,000
To je iskustvo

357
00:14:12,000 --> 00:14:14,000
koje sve do skoro nisu imale

358
00:14:14,000 --> 00:14:16,000
sve muslimanske nacije na Bliskom istoku.

359
00:14:16,000 --> 00:14:18,000
Drugo, u poslednje dve decenije,

360
00:14:18,000 --> 00:14:21,000
zahvaljujući globalizaciji
i tržišnoj ekonomiji,

361
00:14:21,000 --> 00:14:23,000
zahvaljujući napretku srednje klase,

362
00:14:23,000 --> 00:14:25,000
u Turskoj vidimo

363
00:14:25,000 --> 00:14:29,000
ono što ja definišem kao ponovno rođenje
modernizma u islamu.

364
00:14:29,000 --> 00:14:32,590
Sada imamo više modernih vernika
iz srednje klase.

365
00:14:32,590 --> 00:14:34,390
Koji, ponovo, posmatraju tradiciju

366
00:14:34,390 --> 00:14:37,000
i vide da tamo ima izvesnih problema.

367
00:14:37,000 --> 00:14:40,770
Oni razumeju da to mora da bude
promenjeno, ispitano i reformisano.

368
00:14:40,782 --> 00:14:42,000
Vide Evropu

369
00:14:42,000 --> 00:14:45,000
i vide ponovo primer koji će slediti.

370
00:14:45,000 --> 00:14:47,000
Ili makar koji će ih inspirisati.

371
00:14:47,000 --> 00:14:49,000
Zato proces Evropske Unije

372
00:14:49,000 --> 00:14:51,490
i trud Turske da bude član EU,

373
00:14:51,490 --> 00:14:53,740
podržavaju unutar Turske

374
00:14:53,740 --> 00:14:55,000
muslimanski vernici,

375
00:14:55,000 --> 00:14:58,000
dok su neke sekularne nacije
bile protiv toga.

376
00:14:58,000 --> 00:15:00,000
Proces je doduše bio malo pomućen

377
00:15:00,000 --> 00:15:02,930
činjenicom da nisu svi evropljani
srdačni po tom pitanju -

378
00:15:02,930 --> 00:15:05,000
ali to je druga stvar.

379
00:15:05,000 --> 00:15:08,000
Ali pro-evropski sentiment u Turskoj
u poslednjih desetak godina

380
00:15:08,000 --> 00:15:10,660
postao je gotovo islamski pokret

381
00:15:10,660 --> 00:15:12,690
podržan od strane islamističkih liberala

382
00:15:12,690 --> 00:15:15,000
i sekularnih liberala, naravno.

383
00:15:15,000 --> 00:15:17,000
I zahvaljujući tome,

384
00:15:17,000 --> 00:15:20,000
Turska je uspela da stvori uspešnu priču

385
00:15:20,000 --> 00:15:25,000
u kojoj islam i njegova
najreligioznija shvatanja

386
00:15:25,000 --> 00:15:27,000
postaju deo demokratske igre

387
00:15:27,000 --> 00:15:29,000
i čak doprinose demokratskom i ekonomskom

388
00:15:29,000 --> 00:15:31,000
napretku zemlje.

389
00:15:31,000 --> 00:15:34,000
Ovo je bio inspirišući primer

390
00:15:34,000 --> 00:15:36,980
za neke islamističke pokrete

391
00:15:36,980 --> 00:15:39,000
ili neke od zemalja u arapskom svetu.

392
00:15:39,000 --> 00:15:41,000
Sigurno ste svi videli "Arapsko proleće",

393
00:15:41,000 --> 00:15:44,000
koje je počelo u Tunisu i Egiptu.

394
00:15:44,000 --> 00:15:46,000
I mase Arapa

395
00:15:46,000 --> 00:15:48,150
koji su protestovali
protiv svojih diktatora.

396
00:15:48,150 --> 00:15:51,920
Zahtevali su demokratiju,
zahtevali su slobodu.

397
00:15:51,920 --> 00:15:54,460
I nije se ispostavilo
da su islamističke baba-roge

398
00:15:54,460 --> 00:15:56,550
koje su diktatori uvek koristili

399
00:15:56,565 --> 00:15:59,000
da opravdaju svoj režim.

400
00:15:59,571 --> 00:16:02,000
Rekli su: "Hoćemo slobodu i demokratiju.

401
00:16:02,000 --> 00:16:04,000
Mi smo vernici, muslimani,

402
00:16:04,000 --> 00:16:07,960
ali hoćemo da živimo kao slobodni ljudi
u slobodnim društvima."

403
00:16:07,960 --> 00:16:09,510
Ovo je naravno, dug put.

404
00:16:09,510 --> 00:16:12,600
Demokratija se ne može uspostaviti
preko noći;

405
00:16:12,600 --> 00:16:13,420
to je proces.

406
00:16:13,420 --> 00:16:16,290
Ali ovo je obećavajuće doba

407
00:16:16,312 --> 00:16:17,530
u muslimanskom svetu.

408
00:16:17,530 --> 00:16:19,430
I ja verujem da je islamski modernizam

409
00:16:19,430 --> 00:16:21,000
koji je nastao u 19. veku,

410
00:16:21,000 --> 00:16:23,700
ali je doživeo pad u 20. veku

411
00:16:23,700 --> 00:16:25,890
zbog političkih nevolja
u muslimanskom svetu,

412
00:16:25,890 --> 00:16:27,370
na putu da se ponovo rodi.

413
00:16:27,370 --> 00:16:30,000
I mislim da je poruka iz toga

414
00:16:30,567 --> 00:16:32,000
da islam,

415
00:16:32,000 --> 00:16:35,000
uprkos nekim skepticima na zapadu

416
00:16:35,000 --> 00:16:37,000
ima potencijal u sebi

417
00:16:37,000 --> 00:16:40,290
da stvori sopstveni put ka demokratiji,
sopstveni put ka liberalizmu,

418
00:16:40,290 --> 00:16:42,000
sopstveni put ka slobodi.

419
00:16:42,000 --> 00:16:44,430
Treba im samo dozvoliti da rade na tome.

420
00:16:44,430 --> 00:16:46,000
Hvala mnogo.

421
00:16:46,000 --> 00:16:50,000
(Aplauz)