WEBVTT 00:00:10.987 --> 00:00:14.567 Witajcie, zaczynamy zwiedzanie z przewodnikiem. 00:00:14.567 --> 00:00:17.271 Zapraszamy do Muzeum Muzeów. 00:00:17.271 --> 00:00:21.912 Muzea są częścią naszej historii od ponad 2 tysięcy lat. 00:00:21.912 --> 00:00:25.144 Ale nie zawsze były jak te, które dzisiaj zwiedzamy. 00:00:25.144 --> 00:00:31.733 Historia muzeów jest o wiele starsza i dziwniejsza, niż sobie wyobrażacie. 00:00:31.733 --> 00:00:34.368 Zaczniemy tutaj, w skrzydle greckim. 00:00:34.368 --> 00:00:38.450 Słowo muzeum pochodzi od greckiego mouseion, 00:00:38.450 --> 00:00:43.774 oznaczającego świątynie wzniesione dla Muz, bogiń sztuki i nauki. 00:00:43.774 --> 00:00:47.637 Wznoszący modły prosili Muzy, by czuwały nad uczonymi 00:00:47.637 --> 00:00:51.234 i obdarzały pomysłowością tych, których uznawały za godnych. 00:00:51.234 --> 00:00:55.440 Świątynie były pełne ofiarowanych rzeźb, mozaik, 00:00:55.450 --> 00:00:57.917 skomplikowanych przyrządów naukowych, 00:00:57.917 --> 00:01:00.276 poetyckich i literackich inskrypcji 00:01:00.276 --> 00:01:02.800 oraz innych darów pokazujących, 00:01:02.800 --> 00:01:06.068 że śmiertelnik jest godny boskiej inspiracji. 00:01:07.088 --> 00:01:10.241 Dotarliśmy do skrzydła mezopotamskiego. 00:01:10.241 --> 00:01:16.384 Pierwsze muzeum powstało w 530 r. p.n.e. w obecnym Iraku, 00:01:16.384 --> 00:01:20.866 a pierwszym kuratorem była księżniczka. 00:01:20.866 --> 00:01:26.274 Ennigaldi-Nanna gromadziła mezopotamskie antyki 00:01:26.274 --> 00:01:29.163 w E-Gig-Par, swoim domu. 00:01:29.163 --> 00:01:31.631 Gdy archeolodzy rozpoczęli tam wykopaliska, 00:01:31.631 --> 00:01:36.009 odkryli dziesiątki przedmiotów starannie ułożonych w rzędy 00:01:36.009 --> 00:01:39.728 i opatrzonych glinianymi tabliczkami z opisami w trzech językach. 00:01:39.728 --> 00:01:42.493 Przyjęcia u księżniczki musiały być ciekawe. 00:01:42.493 --> 00:01:47.929 Tradycję zbierania i prezentowania ciekawych przedmiotów zaczęto naśladować, 00:01:47.929 --> 00:01:51.228 jak można zobaczyć tu, w skrzydle rzymskim. 00:01:51.228 --> 00:01:56.691 Skarbce polityków i generałów były wypełnione łupami wojennymi, 00:01:56.692 --> 00:01:59.655 a w menażeriach władców poddani oglądali egzotyczne zwierzęta 00:01:59.655 --> 00:02:04.152 podczas specjalnych okazji, jak walki gladiatorów. 00:02:04.152 --> 00:02:07.044 Jak widać, jest tu lew i gladiator, 00:02:07.044 --> 00:02:11.800 a dozorca najwidoczniej powinien być w tym skrzydle. 00:02:11.800 --> 00:02:13.694 Chodźcie, trzeba się pospieszyć. 00:02:13.694 --> 00:02:17.519 Następny etap ewolucji muzeów to epoka Renesansu, 00:02:17.519 --> 00:02:21.409 kiedy to znowu pojawiły się warunki sprzyjające badaniu świata przyrody 00:02:21.409 --> 00:02:24.523 po niemal millenium ignorancji zachodniego świata. 00:02:24.523 --> 00:02:28.540 Gabinety osobliwości, zwane także kunstkamerami, 00:02:28.540 --> 00:02:32.834 były zbiorami przedmiotów, rodzajem fizycznej encyklopedii 00:02:32.834 --> 00:02:35.287 pełnej artefaktów wystawionych na pokaz. 00:02:35.287 --> 00:02:39.103 Wejdźcie do szafy i uważajcie na płaszcze. 00:02:39.103 --> 00:02:41.772 Zwiedzimy gabinet osobliwości Ole Worma. 00:02:41.772 --> 00:02:43.779 Jeden z najsłynniejszych gabinetów 00:02:43.779 --> 00:02:46.904 należał do bogatego XVII-wiecznego przyrodnika, 00:02:46.904 --> 00:02:50.729 antykwariusza i lekarza, Ole Worma. 00:02:50.729 --> 00:02:54.483 Ole Worm zbierał okazy przyrodnicze, ludzkie szkielety, 00:02:54.483 --> 00:02:58.836 starożytne teksty runiczne i przedmioty z Nowego Świata. 00:02:58.836 --> 00:03:02.695 W innych gabinetach osobliwości można było znaleźć anomalie genetyczne, 00:03:02.695 --> 00:03:07.753 drogocenne kamienie, dzieła sztuki oraz religijne i historyczne relikty. 00:03:07.753 --> 00:03:10.518 Lepiej tego nie dotykaj. 00:03:10.518 --> 00:03:14.184 Gabinety te były prywatne, często znajdowały się w rezydencjach, 00:03:14.184 --> 00:03:18.169 a ich kuratorami byli właściciele, władcy, arystokraci, 00:03:18.169 --> 00:03:21.316 a także mieszczanie i naukowcy. 00:03:21.316 --> 00:03:24.080 Kto słyszy organy cyrkowe? 00:03:24.080 --> 00:03:25.366 W latach 40. XIX wieku 00:03:25.366 --> 00:03:28.811 młody, przedsiębiorczy showman nazwiskiem Phineas T. Barnum 00:03:28.811 --> 00:03:32.920 zakupił niektóre z najsłynniejszych gabinetów osobliwości Europy 00:03:32.920 --> 00:03:37.352 i założył w Nowym Jorku Barnum's American Museum. 00:03:37.352 --> 00:03:40.600 Spektakularna mieszanka zoo, sali wykładowej, 00:03:40.600 --> 00:03:42.689 gabinetu figur woskowych, teatru 00:03:42.689 --> 00:03:46.402 i freak show znanego z eklektycznych mieszkańców, 00:03:46.402 --> 00:03:48.931 takich jak niedźwiedzie, słonie, 00:03:48.931 --> 00:03:52.289 akrobaci, giganci, bliźnięta syjamskie, 00:03:52.289 --> 00:03:56.051 syreny z Fidżi, brodata kobieta 00:03:56.053 --> 00:04:00.274 i mnóstwa nowoczesnej maszynerii oraz instrumentów naukowych. 00:04:00.274 --> 00:04:04.248 Muzea dostępne publicznie są względnie nowym zjawiskiem. 00:04:04.248 --> 00:04:06.989 Przed Barnum pierwsze publiczne muzea 00:04:06.989 --> 00:04:10.411 były dostępne tylko dla klasy wyższej i średniej, 00:04:10.411 --> 00:04:12.830 i tylko w określone dni. 00:04:12.830 --> 00:04:17.622 Zwiedzający musieli przed wizytą wystosować pisemną prośbę 00:04:17.622 --> 00:04:20.890 i tylko małe grupy mogły odwiedzać muzeum każdego dnia. 00:04:20.890 --> 00:04:25.116 Luwr słynął z tego, że wszyscy mogli zwiedzać, 00:04:25.116 --> 00:04:27.732 ale tylko przez trzy dni w tygodniu. 00:04:27.732 --> 00:04:29.149 W XIX wieku 00:04:29.149 --> 00:04:32.294 zaczęły się kształtować takie muzea, jakie znamy. 00:04:32.294 --> 00:04:34.481 Pojawiły się instytucje jak Instytut Smithsona, 00:04:34.481 --> 00:04:39.273 pozwalające oglądać i badać przedmioty zamiast trzymać je pod kluczem. 00:04:39.273 --> 00:04:43.128 Zwłaszcza amerykańskie muzea zlecały eksperymenty 00:04:43.128 --> 00:04:48.489 i wynajmowały badaczy do poszukiwania i pozyskiwania próbek. 00:04:48.489 --> 00:04:54.249 Muzea stały się centrami nauki oraz artystycznych i naukowych odkryć. 00:04:54.249 --> 00:04:57.226 Nazywa się to często Epoką Muzeów. 00:04:57.226 --> 00:05:01.377 Obecnie muzea są ogólnodostępne, 00:05:01.377 --> 00:05:06.916 są centrami nauczania, badań i stają się bardziej interaktywne. 00:05:06.916 --> 00:05:10.465 Jednak pytanie, kto może tam wejść, jest nadal aktualne, 00:05:10.465 --> 00:05:13.590 bo ceny biletów mogą być czasem zaporowe 00:05:13.590 --> 00:05:19.052 dla tych przyszłych uczonych, artystów i obiektów boskiej inspiracji, 00:05:19.052 --> 00:05:22.358 których nie stać na zaspokojenie własnej ciekawości. 00:05:22.358 --> 00:05:23.898 Dziękujemy wszystkim gościom. 00:05:23.900 --> 00:05:27.900 Po drodze wstąpcie do sklepu z pamiątkami ze sklepów z pamiątkami.