WEBVTT

00:00:08.007 --> 00:00:10.118
Diyelim ki iki kişi bir caddede yürüyor

00:00:10.118 --> 00:00:11.662
ve birbirlerine çarpıyorlar.

00:00:11.662 --> 00:00:14.139
Sadece silkinip yürümeye devam ediyorlar.

00:00:14.139 --> 00:00:16.549
Bu durum bazen
moleküllerde de gerçekleşir.

00:00:16.549 --> 00:00:19.000
Birbirlerine çarparlar, o kadar.

00:00:19.000 --> 00:00:21.458
Ama ya iki insan birbirine çarpsaydı,

00:00:21.458 --> 00:00:22.625
bu çarpışma sırasında

00:00:22.625 --> 00:00:24.380
birisinin kolu kopsaydı

00:00:24.380 --> 00:00:27.838
ve diğer kişinin yüzüne nakledilseydi?

00:00:27.838 --> 00:00:29.418
Bu kulağa çok garip geliyor

00:00:29.418 --> 00:00:31.298
ama birbirleriyle birçok şekilde

00:00:31.298 --> 00:00:33.757
tepkimeye giren
moleküllere benzer bir şey.

00:00:34.726 --> 00:00:36.928
İki molekül birleşip
bir molekül oluşturabilir.

00:00:36.928 --> 00:00:39.040
Bir tanesi dağılıp
iki tane de oluşturabilir.

00:00:39.040 --> 00:00:40.871
Moleküller parça değiştirebilirler.

00:00:41.624 --> 00:00:43.760
Tüm bu değişiklikler
kimyasal tepkimelerdir

00:00:43.760 --> 00:00:45.964
ve bunların etrafımızda
olduğunu görebiliriz.

00:00:45.964 --> 00:00:48.140
Örneğin havai fişekler patladığında,

00:00:48.140 --> 00:00:50.200
demir paslandığında,
süt bozulduğunda,

00:00:50.211 --> 00:00:51.304
insanlar doğduğunda,

00:00:51.304 --> 00:00:52.806
yaşlandığında ve öldüğünde

00:00:52.816 --> 00:00:55.184
sonra da çürüdüğünde
kimyasal tepkimeler oluşur.

00:00:55.184 --> 00:00:57.622
Ama kimyasal tepkimeler mecburen olmaz.

00:00:57.622 --> 00:00:59.337
Her şey düzgün olmalıdır.

00:00:59.337 --> 00:01:01.748
İlk olarak, moleküller doğru yönelimle

00:01:01.748 --> 00:01:03.401
birbirine çarpmak zorundadır.

00:01:03.401 --> 00:01:05.759
İkincisi, birbirlerine yeterince
sert çarpmalıdır.

00:01:05.759 --> 00:01:06.857
Bir başka deyişle,

00:01:06.862 --> 00:01:07.972
yeteri kadar enerjiyle.

00:01:07.972 --> 00:01:09.486
Muhakkak şöyle düşünüyorsunuz,

00:01:09.486 --> 00:01:11.818
bir tepkime tek bir yönde oluşur ve biter.

00:01:12.463 --> 00:01:13.484
Bazen bu doğrudur.

00:01:13.484 --> 00:01:15.845
Örneğin nesneler yandıktan
veya patladıktan sonra

00:01:15.845 --> 00:01:17.305
eski hâline dönemez.

00:01:17.935 --> 00:01:20.973
Ama çoğu tepkime
iki yönde birden gerçekleşir,

00:01:20.973 --> 00:01:22.893
ileri ve geri yönde.

00:01:23.135 --> 00:01:25.110
Kol suratlı adamın,

00:01:25.110 --> 00:01:27.071
kolsuz bir kızla çarpışarak

00:01:27.071 --> 00:01:30.371
o kolu asıl yerine
geri yerleştiremez diye bir şey yok.

00:01:30.371 --> 00:01:31.944
Biraz konudan uzaklaşalım.

00:01:31.944 --> 00:01:32.830
Diyelim ki

00:01:32.830 --> 00:01:34.506
caddede bin tane insan var

00:01:34.506 --> 00:01:35.864
ve hepsi başlangıçta

00:01:35.864 --> 00:01:37.530
normal uzuvlara sahipler.

00:01:37.530 --> 00:01:39.825
Başlarda, A kişisinden bir kolu

00:01:39.825 --> 00:01:43.861
B kişisinin yüzüne nakletmek için
her çarpışma bir şanstır.

00:01:43.861 --> 00:01:44.841
Yani başlangıçta

00:01:44.841 --> 00:01:45.939
gitgide fazla insan

00:01:45.939 --> 00:01:47.853
kendini yüzlerine kol nakledilmiş hâlde

00:01:47.853 --> 00:01:49.113
veya kayıp kollarla bulur.

00:01:49.113 --> 00:01:51.431
Ama kol suratlı insanların sayısı

00:01:51.431 --> 00:01:53.271
ve kayıp kolların sayısı arttıkça

00:01:53.271 --> 00:01:56.725
bu insanlar arasındaki çarpışmalar
daha muhtemel olur.

00:01:56.725 --> 00:01:58.426
Ve birbirlerine çarptıklarında

00:01:58.426 --> 00:01:59.605
bilin bakalım ne olur?

00:01:59.605 --> 00:02:02.564
Normal uzuvlu insanlar çoğalır.

00:02:02.564 --> 00:02:05.531
Saniyede ileri nakledilen uzuv sayısı

00:02:05.531 --> 00:02:07.530
yüksek başlayacak ve sonra düşecektir

00:02:07.530 --> 00:02:10.279
ve saniyede geri nakledilen uzuv sayısı

00:02:10.279 --> 00:02:12.088
sıfırdan başlayıp yükselecektir.

00:02:12.088 --> 00:02:13.788
Sonunda bu sayılar eşitlenecek,

00:02:13.788 --> 00:02:14.877
aynı olacaklar.

00:02:14.877 --> 00:02:18.693
Bu gerçekleştiğinde
insanlar birbirine hâlâ çarpıp

00:02:18.693 --> 00:02:21.108
uzuv değiş tokuş ediyor olsalar da

00:02:21.108 --> 00:02:23.561
her bir evredeki
insan sayısının değişimi durur.

00:02:23.603 --> 00:02:25.087
Sizce her bir evrede

00:02:25.087 --> 00:02:26.724
ne kadar insan var?

00:02:26.724 --> 00:02:27.880
Yarıya yarıya, değil mi?

00:02:27.880 --> 00:02:29.674
Hayır ya da belki de.

00:02:29.674 --> 00:02:30.768
Duruma göre değişir.

00:02:30.768 --> 00:02:32.138
Yarı yarıya olabilir

00:02:32.138 --> 00:02:33.302
ama 60'a 40 da olabilir

00:02:33.302 --> 00:02:35.217
veya 15'e 85, her neyse.

00:02:35.230 --> 00:02:38.672
Biz kimyagerler moleküllerin
gerçek dağılımını çözmek için

00:02:38.672 --> 00:02:41.146
küçük ve eldivenli
ellerimizi kirletmek zorundayız --

00:02:41.146 --> 00:02:44.886
laboratuvarda olduğumuz için 
çok da kirlenmezler aslında.

00:02:44.901 --> 00:02:46.409
Her bir uzuv nakli,

00:02:46.409 --> 00:02:49.470
işin içinde olan insanlar için
oldukça dramatik olmasına rağmen

00:02:49.470 --> 00:02:50.683
olaya uzaktan bakarsak

00:02:50.683 --> 00:02:53.003
nüfusun değişmediğini görürüz.

00:02:53.003 --> 00:02:55.443
Buna nirvana dengesi diyoruz

00:02:55.443 --> 00:02:58.284
ve bu sadece kimyasal tepkimelerle
meydana gelmiyor.

00:02:58.553 --> 00:03:00.288
Gen havuzu veya otoyol trafiği gibi

00:03:00.298 --> 00:03:02.487
şeyler de aynı şablonu gösteriyor.

00:03:02.487 --> 00:03:04.736
Hâlâ 9 kilometre yüksekte gibi görünüyor

00:03:04.736 --> 00:03:06.335
ama yerde meydana gelen

00:03:06.335 --> 00:03:07.595
birçok çılgın olay var,

00:03:07.595 --> 00:03:10.610
onları görmek için
sadece yaklaşmanız gerek.