WEBVTT

00:00:08.007 --> 00:00:10.118
Powiedzmy, że dwie osoby idą ulicą

00:00:10.118 --> 00:00:11.662
i wpadają na siebie.

00:00:11.662 --> 00:00:14.139
Pewnie otrząsną się i pójdą dalej.

00:00:14.139 --> 00:00:16.549
Czasem dzieje się tak też z cząsteczkami.

00:00:16.549 --> 00:00:19.000
Odbijają się od siebie i to wszystko.

00:00:19.000 --> 00:00:21.458
Ale co by było, gdyby
dwie osoby wpadły na siebie

00:00:21.458 --> 00:00:22.625
i w wyniku zderzenia

00:00:22.625 --> 00:00:24.380
ręka jednej osoby została odcięta

00:00:24.380 --> 00:00:27.838
i przyczepiona do twarzy drugiej osoby?

00:00:27.838 --> 00:00:29.288
To brzmi naprawdę dziwnie,

00:00:29.288 --> 00:00:33.718
ale podobnie reagują ze sobą cząsteczki.

00:00:34.726 --> 00:00:36.928
Dwie cząsteczki mogą połączyć się w jedną.

00:00:36.928 --> 00:00:39.000
Jedna może podzielić się na dwie.

00:00:39.000 --> 00:00:40.911
Cząsteczki mogą wymieniać się częściami.

00:00:41.624 --> 00:00:43.760
Wszystkie te zmiany to reakcje chemiczne,

00:00:43.760 --> 00:00:45.964
które zachodzą wokół nas.

00:00:45.964 --> 00:00:48.140
Fajerwerki wybuchają,

00:00:48.140 --> 00:00:49.460
żelazo rdzewieje,

00:00:49.460 --> 00:00:50.301
mleko kwaśnieje,

00:00:50.301 --> 00:00:51.304
ludzie się rodzą

00:00:51.304 --> 00:00:52.186
starzeją,

00:00:52.186 --> 00:00:52.886
umierają

00:00:52.886 --> 00:00:54.139
i rozkładają.

00:00:54.754 --> 00:00:57.622
Ale reakcje chemiczne
nie dzieją się ot tak!

00:00:57.622 --> 00:00:59.537
Wszystko ma przyczynę.

00:00:59.537 --> 00:01:01.748
Po pierwsze cząsteczki muszą się zderzyć

00:01:01.748 --> 00:01:03.591
w odpowiedni sposób.

00:01:03.591 --> 00:01:05.849
Po drugie muszą się zderzyć
wystarczająco mocno,

00:01:05.849 --> 00:01:07.637
czyli z wystarczającą energią.

00:01:08.067 --> 00:01:09.096
Pewnie myślicie,

00:01:09.096 --> 00:01:11.818
że reakcja działa tylko w jednym kierunku.

00:01:12.463 --> 00:01:13.484
Częściowo to prawda.

00:01:13.484 --> 00:01:15.845
Nie można cofnąć spalenia

00:01:15.845 --> 00:01:17.305
czy eksplozji.

00:01:17.935 --> 00:01:20.973
Ale większość reakcji
zachodzi w obie strony,

00:01:20.973 --> 00:01:22.893
do przodu i do tyłu.

00:01:23.415 --> 00:01:25.340
Mężczyzna z ręką na twarzy

00:01:25.340 --> 00:01:27.071
może wpaść na bezręką dziewczynę,

00:01:27.071 --> 00:01:30.371
która dzięki temu odzyska rękę.

00:01:30.371 --> 00:01:31.944
Popatrzmy z większej perspektywy.

00:01:31.944 --> 00:01:34.496
Powiedzmy, że na ulicy jest tysiąc osób

00:01:34.496 --> 00:01:37.534
i wszyscy mają kończyny na miejscu.

00:01:37.534 --> 00:01:39.825
Z początku każde zderzenie to szansa,

00:01:39.825 --> 00:01:43.861
że ręka osoby A przyczepi się
do twarzy osoby B.

00:01:43.861 --> 00:01:45.939
Z czasem coraz więcej ludzi kończy

00:01:45.939 --> 00:01:48.963
z rękami przyczepionymi
do twarzy albo w ogóle traci ręce.

00:01:48.963 --> 00:01:51.431
Ale m więcej jest osób z rękami na twarzy

00:01:51.431 --> 00:01:53.271
lub bez rąk,

00:01:53.271 --> 00:01:56.725
tym takie zderzenia stają się
bardziej prawdopodobne.

00:01:56.725 --> 00:01:59.605
A co się stanie, kiedy wpadną na siebie?

00:01:59.605 --> 00:02:02.564
Ręka wróci na swoje miejsce.

00:02:02.564 --> 00:02:07.521
Częstotliwość wymian rąk
na sekundę zacznie spadać,

00:02:07.530 --> 00:02:10.279
a liczba rąk, które wrócą na miejsce,

00:02:10.279 --> 00:02:12.368
zacznie od zera i wzrośnie.

00:02:12.368 --> 00:02:14.917
W końcu wyniki będą takie same.

00:02:14.917 --> 00:02:16.103
Kiedy do tego dojdzie,

00:02:16.103 --> 00:02:19.247
liczba osób w każdej grupie
przestanie się zmieniać,

00:02:19.247 --> 00:02:21.338
chociaż ludzie wciąż
będą wpadać na siebie,

00:02:21.338 --> 00:02:23.051
wymieniając się kończynami.

00:02:23.603 --> 00:02:25.087
Jak sądzicie, ile będzie osób

00:02:25.087 --> 00:02:26.724
znajdzie się w danym stanie?

00:02:26.724 --> 00:02:27.880
Pół na pół, prawda?

00:02:27.880 --> 00:02:29.674
Nie, no może.

00:02:29.674 --> 00:02:30.768
To zależy.

00:02:30.768 --> 00:02:32.138
Może być 50/50,

00:02:32.138 --> 00:02:33.302
ale też 60/40

00:02:33.302 --> 00:02:34.177
albo 15/85

00:02:34.177 --> 00:02:35.230
i każdy inny wynik.

00:02:35.230 --> 00:02:38.612
My, chemicy, musimy
pobrudzić rękawiczki,

00:02:38.612 --> 00:02:41.196
choć może w laboratorium,
nie ma za wiele brudu

00:02:41.196 --> 00:02:44.716
żeby poznać rzeczywistą
dystrybucję molekuł.

00:02:44.901 --> 00:02:46.659
Choć każde przeniesienie kończyny

00:02:46.659 --> 00:02:49.440
to dramatyczne wydarzenie
dla jego uczestników,

00:02:49.440 --> 00:02:50.443
z oddalenia widać,

00:02:50.443 --> 00:02:53.003
że populacja zostaje bez zmian.

00:02:53.003 --> 00:02:55.443
Ten stan to równowaga

00:02:55.443 --> 00:02:58.014
i dotyczy nie tylko reakcji chemicznych.

00:02:58.568 --> 00:02:59.828
Genetyka

00:02:59.828 --> 00:03:02.417
czy ruch drogowy działają
według tego samego wzorca.

00:03:02.417 --> 00:03:04.866
Z daleka wygląda to bardzo spokojnie,

00:03:04.866 --> 00:03:07.595
ale na ziemi dzieje się
mnóstwo szalonych rzeczy.

00:03:07.595 --> 00:03:10.440
Trzeba tylko przyjrzeć się im z bliska.