[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:07.66,0:00:10.84,Default,,0000,0000,0000,,Một hãng kem đánh răng khẳng định\Nsản phẩm của họ sẽ diệt mảng bám
Dialogue: 0,0:00:10.84,0:00:12.89,Default,,0000,0000,0000,,sạch hơn mọi sản phẩm khác.
Dialogue: 0,0:00:12.89,0:00:16.41,Default,,0000,0000,0000,,Một chính trị gia nói rằng chiến lược\Ncủa họ sẽ tạo ra nhiều việc làm nhất.
Dialogue: 0,0:00:16.41,0:00:18.95,Default,,0000,0000,0000,,Ta đã quá quen khi phải nghe\Ncác thông tin phóng đại
Dialogue: 0,0:00:18.95,0:00:20.85,Default,,0000,0000,0000,,từ quảng cáo hay chính trị,
Dialogue: 0,0:00:20.85,0:00:23.13,Default,,0000,0000,0000,,nhiều đến mức ta chẳng còn để ý đến nữa.
Dialogue: 0,0:00:23.13,0:00:25.99,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng nếu những khẳng định đó\Ncó biểu đồ đi kèm thì sao?
Dialogue: 0,0:00:26.11,0:00:28.47,Default,,0000,0000,0000,,Biểu đồ không chỉ là một quan điểm.
Dialogue: 0,0:00:28.47,0:00:32.61,Default,,0000,0000,0000,,Chúng thể hiện các số liệu chính xác\Nvà ai có thể tranh cãi với chúng ?
Dialogue: 0,0:00:32.61,0:00:36.39,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng thực ra, có rất nhiều cách\Nđể biểu đồ bị sai lệch,
Dialogue: 0,0:00:36.40,0:00:38.19,Default,,0000,0000,0000,,thậm chí bị bóp méo hoàn toàn.
Dialogue: 0,0:00:38.19,0:00:40.72,Default,,0000,0000,0000,,Sau đây là vài ví dụ tiêu biểu.
Dialogue: 0,0:00:40.74,0:00:45.76,Default,,0000,0000,0000,,Năm 1992, Chevy tuyên bố đã tạo ra\Nnhững chiếc xe tải tốt nhất nước Mĩ
Dialogue: 0,0:00:45.76,0:00:47.48,Default,,0000,0000,0000,,bằng biểu đồ này.
Dialogue: 0,0:00:47.51,0:00:51.96,Default,,0000,0000,0000,,Không những nó chỉ ra 98% số xe tải Chevy\Nđã được bán trong vòng mười năm gần nhất
Dialogue: 0,0:00:51.96,0:00:53.59,Default,,0000,0000,0000,,hiện vẫn còn được sử dụng,
Dialogue: 0,0:00:53.59,0:00:57.26,Default,,0000,0000,0000,,mà nó còn trông giống như\Nxe Chevy bền gấp đôi xe Toyota.
Dialogue: 0,0:00:57.34,0:01:00.63,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng hãy để ý kỹ hơn\Ncác con số ở trục tung bên trái,
Dialogue: 0,0:01:00.63,0:01:05.47,Default,,0000,0000,0000,,bạn sẽ thấy số liệu của xe Toyota\Nvào khoảng 96,5%,
Dialogue: 0,0:01:05.47,0:01:09.30,Default,,0000,0000,0000,,và thang chia chỉ từ 95 tới 100%.
Dialogue: 0,0:01:09.31,0:01:12.96,Default,,0000,0000,0000,,Nếu thang chia từ 0 tới 100%,\Nbiểu đồ sẽ nhìn như thế này.
Dialogue: 0,0:01:12.96,0:01:16.24,Default,,0000,0000,0000,,Đây là cách phổ biến\Nđể thể hiện sai lệch dữ liệu trên biểu đồ,
Dialogue: 0,0:01:16.24,0:01:18.16,Default,,0000,0000,0000,,bằng việc thay đổi độ chia của trục.
Dialogue: 0,0:01:18.16,0:01:20.80,Default,,0000,0000,0000,,Dù chỉ phóng to một phần nhỏ\Ntrên trục tung,
Dialogue: 0,0:01:20.80,0:01:25.70,Default,,0000,0000,0000,,nhưng nó đã phóng đại lên sự chênh lệch \Nít bị phát hiện giữa các chỉ số so sánh.
Dialogue: 0,0:01:25.70,0:01:27.97,Default,,0000,0000,0000,,Cách này cực hiệu quả với biểu đồ cột,
Dialogue: 0,0:01:27.97,0:01:31.01,Default,,0000,0000,0000,,vì ta hay lầm tưởng độ cao của các cột
Dialogue: 0,0:01:31.02,0:01:33.23,Default,,0000,0000,0000,,tỷ lệ với giá trị thực của nó.
Dialogue: 0,0:01:33.23,0:01:36.12,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng trục hoành cũng có thể\Ndễ dàng bị bóp méo
Dialogue: 0,0:01:36.12,0:01:40.41,Default,,0000,0000,0000,,khi thể hiện sự thay đổi theo thời gian\Nở biểu đồ đường.
Dialogue: 0,0:01:40.41,0:01:44.75,Default,,0000,0000,0000,,Biểu đồ này thể hiện sự gia tăng số người\Nthất nghiệp ở Mỹ từ năm 2008 đến năm 2010,
Dialogue: 0,0:01:44.75,0:01:47.100,Default,,0000,0000,0000,,trục hoành của nó\Nđã bị bóp méo theo hai cách.
Dialogue: 0,0:01:47.100,0:01:50.40,Default,,0000,0000,0000,,Thứ nhất, độ chia thời gian\Nkhông thống nhất,
Dialogue: 0,0:01:50.40,0:01:53.42,Default,,0000,0000,0000,,cắt ngắn độ dài khoảng 15 tháng\Nsau mốc tháng ba năm 2009,
Dialogue: 0,0:01:53.42,0:01:56.76,Default,,0000,0000,0000,,để khiến nó trông ngắn hơn\Nkhoảng thời gian sáu tháng trước đó.
Dialogue: 0,0:01:56.76,0:02:00.11,Default,,0000,0000,0000,,Sử dụng các mốc dữ liệu đồng nhất\Nsẽ đưa ra một cái nhìn khác
Dialogue: 0,0:02:00.11,0:02:03.70,Default,,0000,0000,0000,,với lượng người thất nghiệp giảm dần\Nvào cuối năm 2009.
Dialogue: 0,0:02:03.70,0:02:06.68,Default,,0000,0000,0000,,Nếu bạn thắc mắc lý do tại sao \Nsố người thất nghiệp lại tăng
Dialogue: 0,0:02:06.68,0:02:10.62,Default,,0000,0000,0000,,thì biểu đồ đó được lập ngay sau\Ncuộc khủng hoảng tài chính lớn nhất ở Mỹ
Dialogue: 0,0:02:10.62,0:02:12.59,Default,,0000,0000,0000,,kể từ sau Đại suy thoái.
Dialogue: 0,0:02:12.63,0:02:15.22,Default,,0000,0000,0000,,Thủ thuật này được gọi\Nvới cái tên "hái cherry".
Dialogue: 0,0:02:15.22,0:02:18.87,Default,,0000,0000,0000,,Các khoảng thời gian được chọn cẩn thận\Nđể lấp liếm những ảnh hưởng
Dialogue: 0,0:02:18.87,0:02:20.65,Default,,0000,0000,0000,,diễn ra quanh một sự kiện chính.
Dialogue: 0,0:02:20.65,0:02:24.76,Default,,0000,0000,0000,,Và chỉ lấy một số mốc thời gian cụ thể\Nđể che giấu các thay đổi lớn giữa chúng.
Dialogue: 0,0:02:24.76,0:02:27.36,Default,,0000,0000,0000,,Thậm chí khi bản thân biểu đồ không sai,
Dialogue: 0,0:02:27.36,0:02:30.94,Default,,0000,0000,0000,,việc bỏ qua các dữ liệu liên quan\Nsẽ khiến biểu đồ gây cảm giác sai lệch.
Dialogue: 0,0:02:30.94,0:02:33.100,Default,,0000,0000,0000,,Biểu đồ dưới đây thể hiện\Nsố người xem giải Super Bowl mỗi năm,
Dialogue: 0,0:02:33.100,0:02:37.63,Default,,0000,0000,0000,,khiến ta lầm tưởng rằng\Ngiải đó đang ngày càng được biết đến.
Dialogue: 0,0:02:37.63,0:02:40.10,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng biểu đồ chưa tính đến\Nsự gia tăng dân số.
Dialogue: 0,0:02:40.10,0:02:41.97,Default,,0000,0000,0000,,Tỷ lệ người xem giải hầu như không đổi,
Dialogue: 0,0:02:41.97,0:02:45.11,Default,,0000,0000,0000,,bởi vì số người hâm mộ\Nbóng bầu dục gia tăng,
Dialogue: 0,0:02:45.11,0:02:47.94,Default,,0000,0000,0000,,nên tỷ lệ của họ\Nso với tổng lượng người xem không đổi.
Dialogue: 0,0:02:47.97,0:02:49.89,Default,,0000,0000,0000,,Cuối cùng, biểu đồ hầu như ít hiệu quả
Dialogue: 0,0:02:49.89,0:02:53.32,Default,,0000,0000,0000,,nếu bạn không hiểu đầy đủ\Nvề vấn đề đang được đề cập tới.
Dialogue: 0,0:02:53.32,0:02:56.46,Default,,0000,0000,0000,,Cả hai biểu đồ sau đây đều dùng\Ndữ liệu về nhiệt độ của đại dương
Dialogue: 0,0:02:56.46,0:02:59.69,Default,,0000,0000,0000,,từ Trung tâm Dự báo Khí tượng Mỹ.
Dialogue: 0,0:02:59.72,0:03:02.49,Default,,0000,0000,0000,,Vậy vì sao hai biểu đồ\Ntrông hoàn toàn đối nghịch như vậy?
Dialogue: 0,0:03:02.49,0:03:05.28,Default,,0000,0000,0000,,Biểu đồ thứ nhất đo nhiệt độ\Ntrung bình hằng năm của biển
Dialogue: 0,0:03:05.28,0:03:07.99,Default,,0000,0000,0000,,từ năm 1880 tới năm 2016,
Dialogue: 0,0:03:07.99,0:03:10.15,Default,,0000,0000,0000,,có vẻ như chẳng có thay đổi gì đáng kể.
Dialogue: 0,0:03:10.15,0:03:12.88,Default,,0000,0000,0000,,Nhưng thực ra, nhiệt độ\Nchỉ cần tăng thêm nửa độ C
Dialogue: 0,0:03:12.88,0:03:15.80,Default,,0000,0000,0000,,là đủ để gây ra thảm hoạ sinh học\Ntrên quy mô cực lớn.
Dialogue: 0,0:03:15.80,0:03:17.22,Default,,0000,0000,0000,,Đó là lý do biểu đồ thứ hai
Dialogue: 0,0:03:17.22,0:03:19.86,Default,,0000,0000,0000,,thể hiện sự chênh lệch \Nnhiệt độ trung bình theo năm,
Dialogue: 0,0:03:19.87,0:03:22.39,Default,,0000,0000,0000,,đã nhấn mạnh tầm quan trọng \Ncủa vấn đề hơn nhiều.
Dialogue: 0,0:03:22.39,0:03:27.17,Default,,0000,0000,0000,,Khi được dùng đúng cách, biểu đồ giúp ta\Nkhái quát được các dữ liệu phức tạp.
Dialogue: 0,0:03:27.18,0:03:31.18,Default,,0000,0000,0000,,Công nghệ đồ hoạ đã giúp biểu đồ\Nđược dùng rộng rãi trong truyền thông,
Dialogue: 0,0:03:31.18,0:03:35.90,Default,,0000,0000,0000,,nhưng điều đó cũng khiến chúng\Ndễ bị lạm dụng vào mục đích không tốt.
Dialogue: 0,0:03:35.90,0:03:39.56,Default,,0000,0000,0000,,Lần tới khi bạn thấy một biểu đồ,\Nđừng để bị chúng thuyết phục dễ dàng.
Dialogue: 0,0:03:39.56,0:03:40.88,Default,,0000,0000,0000,,Hãy để ý kỹ vào các trục,
Dialogue: 0,0:03:40.88,0:03:42.13,Default,,0000,0000,0000,,các con số,
Dialogue: 0,0:03:42.13,0:03:43.05,Default,,0000,0000,0000,,cách chia thang đo,
Dialogue: 0,0:03:43.05,0:03:44.37,Default,,0000,0000,0000,,và bối cảnh,
Dialogue: 0,0:03:44.37,0:03:47.06,Default,,0000,0000,0000,,và hãy thắc mắc về điều\Nmà biểu đồ đó muốn thể hiện.