WEBVTT

00:00:01.206 --> 00:00:07.125
(ဂီတသံ)

00:00:14.325 --> 00:00:18.822
ဒီပျားကောင်တွေဟာ California၊ Berkeley ရှိ
ကျွန်တော့ နောက်ဖေးခြံထဲမှာပါ။

00:00:18.822 --> 00:00:21.221
မနှစ်တုန်းကအထိ ကျွန်တော်ဟာ
ပျားတွေကို မမွေးခဲ့ဘူးပါ၊

00:00:21.221 --> 00:00:25.270
ဒါပေမဲ့၊ National Geographic က သူတို့
အကြောင်း ဓာတ်ပုံရိုက်ဖို့ ပြောလာတာနဲ့

00:00:25.270 --> 00:00:27.769
ဆွဲဆောင်မှုရှိမယ့် 
ဓာတ်ပုံတွေ ရိုက်နိုင်ဖို့

00:00:27.769 --> 00:00:30.253
ကိုယ်တိုင် ပျားတွေကို မွေးရန် 
ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။

00:00:30.253 --> 00:00:31.948
ပျားတွေဟာ သီးနှံတွေရဲ့

00:00:31.948 --> 00:00:34.572
သုံးပုံတပုံကို ဝတ်မှုန် ကူးပေးတာ
ခင်ဗျားတို့ သိကြမယ်ထင်တယ်၊

00:00:34.572 --> 00:00:37.730
နောက်ဆုံးအချိန်ပိုင်းမှာ ပျားတွေရဲ့ ဘဝဟာ
အတော့်ကို ခက်ထန်လာခဲ့တယ်။

00:00:37.730 --> 00:00:42.281
အဲဒါနဲ့ ဓာတ်ပုံဆရာ တဦးအနေနဲ့ အဲဒီပြဿနာကို 
စူးစမ်းရန် ဆုံးဖြတ်လိုက်တယ်။

00:00:42.281 --> 00:00:45.466
နောက်ဆုံး တနှစ်မှာ ကျွန်တော် 
တွေ့ရှိခဲ့တာကို ခင်ဗျားတို့ကို ပြပေးမှာပါ။

00:00:46.276 --> 00:00:47.900
အမွေးထူတဲ့ ဒီအကောင်လေးတွေဟာ

00:00:47.900 --> 00:00:52.243
ပျားပေါက်စ အကောင်တွေ သူတို့နေနေခဲ့ကြရတဲ့
အခန်းငယ်ထဲမှ ကိုယ်တဝက် ထွက်လာကြတယ်၊

00:00:52.243 --> 00:00:55.283
ဒီပျားတွေဟာ ပိုးသတ်ဆေး၊ ရောဂါတွေ နဲ့
နေထိုင်စရာ ပျောက်လာနေခြင်းတို့လို၊

00:00:55.283 --> 00:00:59.535
ပြဿနာ တော်တော်များများကို
ကိုင်တွယ် ဖြေရှင်းနေကြရပေမဲ့၊

00:00:59.535 --> 00:01:04.146
တခုတည်းသော အကြီးဆုံး အန္တရာယ်မှာ
Varroa ဖျက်ဆီးသူလို့ ခေါ်ကြတဲ့ အာရှတိုက်မှ

00:01:04.146 --> 00:01:06.475
ကမျဉ်းကောင်ဆိုတဲ့ ကပ်ပါးကောင်ပါပဲ။

00:01:06.475 --> 00:01:09.354
အပ်ခေါင်း အရွယ် အဲဒီကမျဉ်းကောင်ဟာ
ပေါက်ခါစ ပျားတွေဆီကို တွာသွားလျက်

00:01:09.354 --> 00:01:11.699
သူတို့ရဲ့ သွေးကို စုတ်ယူပါတယ်။

00:01:11.699 --> 00:01:13.696
အဲဒါက ပျားတွေရဲ့ ကိုယ်ခံ စနစ်ကို 
အားနည်းလာစေတာမို့

00:01:13.696 --> 00:01:16.940
ပျားအုံဟာ တဖြည်းဖြည်းနဲ့ 
ပျက်ပြုန်းသွားရမှာပါ၊

00:01:16.940 --> 00:01:20.476
အဲဒါကြောင့် ပျားတွေဟာ ဖိစီးမှု နဲ့ 
ရောဂါတွေကို ခုခံနိုင်စွမ်း ကျဆင်းလာကြပါတယ်။

00:01:21.776 --> 00:01:23.773
ပျားတွေဟာ သူတို့မွေးဖွားရာ အခန်းငယ်ထဲမှာ

00:01:23.773 --> 00:01:26.513
ဖွံ့ဖြိုးလာနေချိန်မှာ သိပ်ကို 
ထိခိုက်လွယ်ကြပါတယ်၊

00:01:26.513 --> 00:01:29.624
အဲဒီဖြစ်စဉ် တခုလုံးကို စူးစမ်း
လေ့လာချင်လို့ ကျွန်တော်ဟာ

00:01:29.624 --> 00:01:32.248
U.C.Davis မှ အသင်းဆီသွားကာ
ပျားပုံတွေကို ရိုက်မယ့် အဖွဲ့စီစဉ်ခဲ့တယ်၊

00:01:32.248 --> 00:01:35.343
ပြီးတော့ ကင်မရာ ရှေ့မှာ ပျားတွေကို ဘယ်လို
ကြီးပြင်းလာစေမလဲ စဉ်းစားခဲ့တယ်။

00:01:35.993 --> 00:01:38.981
ကျွန်တော်ဟာ ပျားဘဝရဲ့ ပထမ ၂၁ ရက်ကို

00:01:38.981 --> 00:01:41.770
စက္ကန့် ၆၀ တည်းနဲ့ ပြပေးမှာပါ။

00:01:43.763 --> 00:01:48.567
ဒါက ပျားဥကနေပြီး ပိုးလောက်ကောင်
ပေါက်လာနေပုံပါ၊

00:01:48.567 --> 00:01:53.012
အသစ်ပေါက်ခါစ ပိုးလောက်ကောင်တွေဟာ
သူတို့ အခန်းငယ်ကို ရစ်ပတ် ကူးနေကြတယ်၊

00:01:53.012 --> 00:01:57.335
သူတို့ စားဖို့ ပြုစုရေ ပျားတွေမှ ထုတ်လုပ်
ပေးတဲ့ အဖြူရောင် အကျိအချွဲကို စားနေကြတယ်။

00:01:59.616 --> 00:02:04.159
အဲဒီနောက်မှာ သူတို့ဟာ ပိုးတုံးလုံး
ပုံစံပြောင်းလဲသွားရင်းနဲ့

00:02:04.159 --> 00:02:07.509
ဦးခေါင်း နဲ့ ခြေတွေ ကွဲပြားလာကြပါတယ်။

00:02:09.833 --> 00:02:11.853
ပိုးတုံးလုံး ဖြစ်လာတဲ့ 
ဖြစ်စဉ်က ဒီလိုရှိပါတယ်၊

00:02:11.853 --> 00:02:15.243
ကမျဉ်းကောင်တွေ အခန်းငယ်ထဲ ပတ်ပြေးနေကြတာ
ခင်ဗျားတို့ ဒီမှာ လက်တွေ့မြင်နိုင်ကြတယ်။

00:02:15.243 --> 00:02:19.510
အဲဒီနောက် သူတို့ကိုယ်ထဲက အမျှင်ဟာ
ဖွဲ့စည်းမှု ပြောင်းလာလျက်

00:02:19.510 --> 00:02:24.115
အမည်းစက်ဟာ တဖြည်းဖြည်းချင်း သူတို့ရဲ့
မျက်လုံးတွေ ဖြစ်လာကြမှာပါ။

00:02:26.869 --> 00:02:32.757
ဖြစ်စဉ်ရဲ့ နောက်ဆုံးအဆင့် အဖြစ် သူတို့ရဲ့ 
အရေပြား အပေါ်ဘက်ကို ရှုံ့တွထွက်လာပြီး

00:02:32.757 --> 00:02:35.245
သူတို့ဆီမှာ အမွေးအမျှင်တွေ ပေါ်လာတယ်။

00:02:35.245 --> 00:02:39.237
(ဂီတသံ)

00:02:48.805 --> 00:02:51.659
ဒီတော့-- (လက်ခုပ်သံများ)

00:02:54.703 --> 00:02:57.907
ခုနက ဗီဒီယို တဝက်နေရာမှာ ခင်ဗျားတို့
မြင်ခဲ့ရသလို

00:02:57.907 --> 00:03:00.461
ကမျဉ်းကောင်တွေဟာ ပေါက်ခါစ ပျားတွေ
တဝိုက်မှာ ပြေးနေခဲ့ကြတယ်၊

00:03:00.461 --> 00:03:04.390
အစောင့်ပျားတွေက အဲဒီ ကမျဉ်းကောင်တွေကို
ထိန်းချုပ်ကြပုံက

00:03:04.390 --> 00:03:07.404
သူတို့ပျားအုံကို ဓာတုပစ္စည်းတွေနဲ့
မွမ်းမံပေးကြတာပါ။

00:03:07.404 --> 00:03:09.670
ရေရှည်အတွက် ဒါဟာ ဆိုးဝါးတဲ့နည်းလမ်းပါ၊

00:03:09.670 --> 00:03:13.223
အဲဒီ ကမျဉ်းကောင်တွေကို ထိန်းချုပ်ဖို့
အခြားနည်းလမ်းတွေကို

00:03:13.223 --> 00:03:15.387
သုတေသီတွေ ရှာကြံနေကြပါတယ်။

00:03:16.195 --> 00:03:18.963
ဒါက အဲဒီလို အစားထိုးစရာထဲက တခုပါ။

00:03:18.963 --> 00:03:23.328
Baton Rouge မှာရှိတဲ့ USDA Bee Lab မှ
စမ်းသပ်ရေး အကောင်ဖောက်ရေး အစီအစဉ်ပါ၊

00:03:23.328 --> 00:03:27.045
ဒီဘုရင်မ နဲ့ သူ့အစေးအပါး ပျားတွေဟာလည်း
အစီအစဉ်ရဲ့ တစိတ်တဒေသပါ။

00:03:27.735 --> 00:03:31.430
သုတေသီတွေ တွေ့ခဲ့ကြတာက

00:03:31.430 --> 00:03:35.152
အချို့ပျားတွေဟာ ကမျဉ်းကောင်တွေကို 
တိုက်ခိုက်ဖို့ သဘာဝ စွမ်းပကား ရှိကြတယ်၊

00:03:35.152 --> 00:03:39.322
သူတို့ဟာ ကမျဉ်းကောင်တွေကို ခံနိုင်ရည်ရှိတဲ့
ပျားတွေအတွက် လိုင်းတလိုင်းကို စီစဉ်ခဲ့တယ်။

00:03:40.782 --> 00:03:43.418
အဲဒီလိုနည်းဖြင့် စမ်းသပ်ခန်းထဲမှာ
ပျားတွေကို မွေးကြတာပါ။

00:03:43.418 --> 00:03:46.158
ဘုရင်မကို စိတ်ငြမ်းဆေး တိုက်ပေးလိုက်ကာ

00:03:46.158 --> 00:03:51.200
တိကျတဲ့ စက်ကိရိယာကို သုံးပြီး 
ဓာတုနည်းဖြင့် သားစပ်ပေးလိုက်တာပါ။

00:03:51.200 --> 00:03:53.478
အဲဒီလိုနည်းဖြင့် သုတေသီတို့ဟာ
မျိုးစပ်မယ့် ပျားတွေကို

00:03:53.478 --> 00:03:58.500
အတိအကျ ရွေးချယ်ခွင့်ကို ပေးလာပါတယ်၊

00:03:58.500 --> 00:04:01.627
ဒါပေမဲ့ အဲဒီလို ထိန်းချုပ်ရွေးချယ်မှုကြောင့်
ဆုတ်ယုတ်မှု တခု ရှိလာတယ်။

00:04:01.627 --> 00:04:04.832
သူတို့ဟာ ကမျဉ်းကောင်တွေကို နိုင်နိုင်နေကြတဲ့
ပျားတွေကို မွေးထုတ်ပေးနိုင်ခဲ့ကြပေမဲ့၊

00:04:04.832 --> 00:04:07.920
အဲဒီလုပ်ငန်းစဉ် အတွင်းမှာ အဲဒီပျားတွေဟာ
နူးညံ့မှု နဲ့ ပျားရည် စုစည်းမှုလို

00:04:07.920 --> 00:04:11.685
သူတို့ရဲ့ လက္ခဏာတွေကို ဆုံးရှံးသွားကြပါတယ်။

00:04:11.685 --> 00:04:14.194
အဲဒီပြဿနာကို ကျော်လွှားနိုင်ဖို့အတွက်

00:04:14.194 --> 00:04:17.742
သုတေသီတို့ဟာ အခုတော့ စီးပွားဖြစ် ပျားတွေကို
မွေးကြသူတို့နဲ့ လက်တွဲ ဆောင်ရွက်နေကြတယ်။

00:04:18.252 --> 00:04:23.120
ဒါကတော့ Bret Adee က သူရဲ့ ပျားအုံ
၇၂၀၀၀ ထဲက တခုကို ဖွင့်ပြနေတာပါ။

00:04:23.120 --> 00:04:27.750
သူတို့ ညီအကိုတို့ဟာ ကမ္ဘာမှာ ပျားမွေးမြူရေး
အကြီးဆုံး လုပ်ငန်းကို ပိုင်ဆိုင်ကြပြီး

00:04:27.750 --> 00:04:33.409
USDA ဟာ သူတို့ရဲ့ ကမျဉ်းကောင် ပီကြတဲ့
ပျားတွေကို သူ့လုပ်ငန်းထဲ ထည့်ပေးလျက်

00:04:33.409 --> 00:04:35.052
တနေ့တွင် သူတို့ဟာ ကမျဉ်းကောင် ပီကြတဲ့

00:04:35.052 --> 00:04:38.723
ပျားတွေကိုသာမက ပျားတွေ ကျွန်ုပ်တို့အတွက်
အသုံးဝင်ခြင်းဆိုင်ရာ

00:04:38.723 --> 00:04:43.707
အခြား လက္ခဏာတွေကိုပါ ရရှိလာနိုင်ကြမယ်လို့
မျှော်လင့်ထားကြပါတယ်။

00:04:44.165 --> 00:04:45.860
အဲဒီလိုပြောလိုက်လို့ ကျွန်တော်တို့ဟာ
ပျားတွေကို

00:04:45.860 --> 00:04:49.157
အသုံးချအမြတ်ထုတ်ဖို့ ကြိုးစားနေသလို
ထင်မြင်စရာ ရှိနိုင်ပေမဲ့၊

00:04:49.157 --> 00:04:52.593
တကယ်တမ်းမှာတော့၊ လူသားတွေ အဲဒီလို
လုပ်ကိုင်လာခဲ့ကြတာ နှစ်ထောင်ချီနေပါပြီ။

00:04:52.593 --> 00:04:57.747
တချိန်တုန်းက အရိုင်းကောင်တွေကို ယူပြီး
သေတ္တာတွေထဲ ထည့်ပေးလိုက်ကာ

00:04:57.747 --> 00:04:59.861
အိမ်မွေးတိရိစ္ဆာန်လို မွေးရန်ကြံစည်ခဲ့စဉ်က

00:04:59.861 --> 00:05:03.970
အစပိုင်းတွင် ပျားရည်ကို စုစည်းရန် အတွက်ပါ၊

00:05:03.970 --> 00:05:06.725
ဒါပေမဲ့ အချိန်ကြာလာတာနဲ့အမျှ ကျွန်တော်တို့ဟာ
မူရင်း ဝတ်မှုန်ကူးစက်ပေးတဲ့ ပျားတွေကို

00:05:06.725 --> 00:05:08.420
ပျားအရိုင်းတွေကို ဆုံးရှုံးလာကြပါတယ်။

00:05:08.420 --> 00:05:11.485
အခုဆိုရင် ပျားအရိုင်းတွေက လယ်ယာလုပ်ငန်း
အတွက် လိုအပ်သလောက်

00:05:11.485 --> 00:05:15.284
ဝတ်မှုန်ကူးမှုကို လုပ်ပေးနိုင်စွမ်း 
မလောက် ဖြစ်လာပါတယ်၊

00:05:15.284 --> 00:05:20.508
အဲဒါကြောင့်မို့လို့ လူကထုတ်လုပ်တဲ့ ပျားတွေဟာ
အစားအစာ စနစ်ရဲ့ အစိတ်အပိုင်း ဖြစ်လာခဲ့တယ်။

00:05:20.508 --> 00:05:23.227
ဒီတော့ လူတွေကို ပျားတွေကို 
ကယ်တင်ဖို့ကို ပြောကြတဲ့အခါမှာ

00:05:23.227 --> 00:05:25.360
ကျွန်တော် အမြင်က ကျန်တော်တို့ဟာ

00:05:25.360 --> 00:05:28.588
ပျားတွေဆိုင်ရာ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဆက်ဆံမှုကို
ထိန်းသိမ်းထားချင်ကြရင်၊

00:05:28.588 --> 00:05:33.592
ပြီးတော့ ဝတ်မှုန်ကူးစက်ပေးဖို့ အဖြေအသစ်တွေ
ရှာကြံချင်ကြရင်၊

00:05:33.592 --> 00:05:38.693
ကျွန်တော်တို့ဟာ ပျားတွေရဲ့ 
အခြေခံ ဇီဝဗေဒကို နားလည်ရန်၊

00:05:38.693 --> 00:05:44.936
ကျွန်တော်တို့ မြင်မရနိုင်တဲ့ ဖိစီးချက်တွေရဲ့
အကျိုးသက်ရောက်မှုကို နားလည်ရန် လိုပါတယ်။

00:05:45.909 --> 00:05:49.114
နောက်တမျိုး ပြောရရင်၊ ကျွန်တော်တို့ဟာ 
ပျားတွေကို နီးကပ်စွာ သိရှိဖို့ လိုအပ်တယ်။

00:05:49.114 --> 00:05:51.384
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

00:05:51.384 --> 00:05:53.198
(လက်ခုပ်သံများ)