WEBVTT

00:00:00.246 --> 00:00:03.512
Higgs nedir*

00:00:03.785 --> 00:00:07.333
1964'den beri Englert, Brout ve Higgs tarafından önerilen

00:00:07.579 --> 00:00:11.030
boş uzayın bir mecra olduğu

00:00:11.586 --> 00:00:15.287
ve parçacıkların bu mecra içerisinde hareket ettikçe

00:00:16.117 --> 00:00:19.575
bazılarının bu mecrayla etkileşime girdiği

00:00:19.775 --> 00:00:21.752
bazılarınınsa girmediği

00:00:21.798 --> 00:00:23.906
fikri var.

00:00:24.119 --> 00:00:26.890
Bu mecra ile etkileşimi olanlar

00:00:26.982 --> 00:00:28.667
kütle kazanırlar,

00:00:28.744 --> 00:00:31.450
ve etkileşime girmeden bu mecranın içinden geçenlerse

00:00:31.511 --> 00:00:33.557
kütlesiz parçacıklardır.

00:00:34.065 --> 00:00:36.421
Bir benzetme vereyim:

00:00:36.421 --> 00:00:39.985
Uçsuz bucaksız karla kaplı bir alan hayal edin

00:00:40.139 --> 00:00:42.774
tüm alana yayılan

00:00:43.113 --> 00:00:46.824
düzlük, herhangi bir coğrafi özelliği olmayan, tüm yönlere giden,

00:00:47.474 --> 00:00:49.565
belki orta Sibirya.

00:00:50.215 --> 00:00:52.264
Düşünün şimdi bu kar kaplı alandan

00:00:52.279 --> 00:00:53.720
geçmeye çalışıyorsunuz.

00:00:54.028 --> 00:00:56.295
Belki bir kayakçısınız.

00:00:56.356 --> 00:00:58.503
ve tepeden aşağı kayıyorsunuz

00:00:58.503 --> 00:00:59.941
bu Higgs alanıyla etkileşime girmeyen

00:00:59.941 --> 00:01:02.287
bir parçacık gibidir,

00:01:02.287 --> 00:01:05.869
karın içinde kaybolmaz, çok hızlı gider

00:01:06.053 --> 00:01:09.985
Bu ışık hızında hareket eden kütlesi olmayan bir parçaçık gibidir.

00:01:10.873 --> 00:01:13.236
Ama belki kayağınız yok, sadece kar ayakkabılarınız var...

00:01:13.236 --> 00:01:16.841
Bu durumda Higgs Alanında zorlanırsınız.

00:01:17.444 --> 00:01:20.678
Kayakçıdan daha yavaş gidersiniz

00:01:20.770 --> 00:01:23.010
ışık hızından daha düşük bir hızda.

00:01:23.071 --> 00:01:25.533
Bu parçacık ise diğeri gibi kütlesiz değildir. Higgs alanı ile bağlantı halindedir

00:01:25.533 --> 00:01:29.087
etkileşim içerisindedir.

00:01:29.621 --> 00:01:33.114
Ve son olarak, sadece botlarınız varsa

00:01:33.160 --> 00:01:35.769
kara gömülürsünüz.

00:01:35.769 --> 00:01:37.592
çok yavaş gidersiniz

00:01:37.638 --> 00:01:40.170
aynı büyük kütleli parçacık gibi.

00:01:40.508 --> 00:01:44.586
Yani, bu Higgs alanını düşünmek

00:01:44.586 --> 00:01:47.466
bütün evreni içine alan karla kaplı bir alanı düşünmek gibidir.

00:01:48.149 --> 00:01:51.727
Peki, Higgs Bozonu nerede devreye giriyor?

00:01:52.262 --> 00:01:55.188
Biz karın neyden oluştuğunuğu biliyoruz., değil mi?

00:01:55.188 --> 00:01:57.249
Kar tanelerinden oluşur.

00:01:57.441 --> 00:02:01.923
Aynı şekilde bu evrensel Higgs kar alanı,

00:02:01.923 --> 00:02:04.913
küçük "quantadan" (miktalarlardan) oluşur

00:02:04.913 --> 00:02:09.654
bu quanta kar tanecikleri gibidir, işte bu Higgs Bozonu dediğimiz şeydir.

00:02:13.076 --> 00:02:16.890
Higgs Bozonunun diğer tüm temel parçacıklara kütle verme

00:02:16.890 --> 00:02:19.251
görevi vardır.

00:02:21.835 --> 00:02:25.414
Eğer Standart Model'in temel denklemlerine bakarsanız,

00:02:25.414 --> 00:02:29.629
ki bunu T- shirt'ümün üzerinde görebilirsiniz,

00:02:30.311 --> 00:02:33.013
oldukça simetriktirler; birbirinden farklı

00:02:33.202 --> 00:02:35.681
tüm parçacıklar aynı şekilde görünürler.

00:02:36.206 --> 00:02:38.955
En azından ilk iki satırda

00:02:39.032 --> 00:02:42.887
birbirinden farklı kütlelere sahip parçacıkları birbirinden ayırabilecek hiç birşey yok.

00:02:43.891 --> 00:02:46.459
Ama bu simetrinin kırılması gerekiyor.

00:02:46.998 --> 00:02:49.192
elektronlar müonlardan hafiftir.

00:02:49.323 --> 00:02:51.318
üst kuark ise günlük çekirdeği oluşturan kuarklardan

00:02:51.349 --> 00:02:53.657
çok daha ağırdır.

00:02:54.026 --> 00:02:57.678
Yani, ilk iki satır, simetrik hatlar,

00:02:57.770 --> 00:02:59.350
sadece orada göründüğü gibi olamaz

00:02:59.442 --> 00:03:02.478
ayırım yapan birşey olmak zorunda,

00:03:02.540 --> 00:03:05.220
farklı tiplerdeki parçacıklar arasında bir ayırım çizen birşey.

00:03:05.824 --> 00:03:07.847
Ve bu Higgs Bozonun işi,

00:03:07.924 --> 00:03:11.076
bu alttaki iki satırın işi.

00:03:11.153 --> 00:03:15.456
Bu farklı tiplerdeki quark, elektron ve müonların nasıl

00:03:15.564 --> 00:03:17.763
olduklarına bağlı olarak

00:03:17.810 --> 00:03:22.839
Higgs Buzonu, Higgs alanıyla, nasıl bir bağlantı kurduklarına bağlı olarak

00:03:22.839 --> 00:03:25.049
parçacıklar farklı kütleler edinirler.

00:03:25.142 --> 00:03:27.967
Bu parçacıklar arasındaki simetri bozulur.