1
00:00:00,246 --> 00:00:03,512
Higgs nedir*

2
00:00:03,785 --> 00:00:07,333
1964'den beri Englert, Brout ve Higgs tarafından önerilen

3
00:00:07,579 --> 00:00:11,030
boş uzayın bir mecra olduğu

4
00:00:11,586 --> 00:00:15,287
ve parçacıkların bu mecra içerisinde hareket ettikçe

5
00:00:16,117 --> 00:00:19,575
bazılarının bu mecrayla etkileşime girdiği

6
00:00:19,775 --> 00:00:21,752
bazılarınınsa girmediği

7
00:00:21,798 --> 00:00:23,906
fikri var.

8
00:00:24,119 --> 00:00:26,890
Bu mecra ile etkileşimi olanlar

9
00:00:26,982 --> 00:00:28,667
kütle kazanırlar,

10
00:00:28,744 --> 00:00:31,450
ve etkileşime girmeden bu mecranın içinden geçenlerse

11
00:00:31,511 --> 00:00:33,557
kütlesiz parçacıklardır.

12
00:00:34,065 --> 00:00:36,421
Bir benzetme vereyim:

13
00:00:36,421 --> 00:00:39,985
Uçsuz bucaksız karla kaplı bir alan hayal edin

14
00:00:40,139 --> 00:00:42,774
tüm alana yayılan

15
00:00:43,113 --> 00:00:46,824
düzlük, herhangi bir coğrafi özelliği olmayan, tüm yönlere giden,

16
00:00:47,474 --> 00:00:49,565
belki orta Sibirya.

17
00:00:50,215 --> 00:00:52,264
Düşünün şimdi bu kar kaplı alandan

18
00:00:52,279 --> 00:00:53,720
geçmeye çalışıyorsunuz.

19
00:00:54,028 --> 00:00:56,295
Belki bir kayakçısınız.

20
00:00:56,356 --> 00:00:58,503
ve tepeden aşağı kayıyorsunuz

21
00:00:58,503 --> 00:00:59,941
bu Higgs alanıyla etkileşime girmeyen

22
00:00:59,941 --> 00:01:02,287
bir parçacık gibidir,

23
00:01:02,287 --> 00:01:05,869
karın içinde kaybolmaz, çok hızlı gider

24
00:01:06,053 --> 00:01:09,985
Bu ışık hızında hareket eden kütlesi olmayan bir parçaçık gibidir.

25
00:01:10,873 --> 00:01:13,236
Ama belki kayağınız yok, sadece kar ayakkabılarınız var...

26
00:01:13,236 --> 00:01:16,841
Bu durumda Higgs Alanında zorlanırsınız.

27
00:01:17,444 --> 00:01:20,678
Kayakçıdan daha yavaş gidersiniz

28
00:01:20,770 --> 00:01:23,010
ışık hızından daha düşük bir hızda.

29
00:01:23,071 --> 00:01:25,533
Bu parçacık ise diğeri gibi kütlesiz değildir. Higgs alanı ile bağlantı halindedir

30
00:01:25,533 --> 00:01:29,087
etkileşim içerisindedir.

31
00:01:29,621 --> 00:01:33,114
Ve son olarak, sadece botlarınız varsa

32
00:01:33,160 --> 00:01:35,769
kara gömülürsünüz.

33
00:01:35,769 --> 00:01:37,592
çok yavaş gidersiniz

34
00:01:37,638 --> 00:01:40,170
aynı büyük kütleli parçacık gibi.

35
00:01:40,508 --> 00:01:44,586
Yani, bu Higgs alanını düşünmek

36
00:01:44,586 --> 00:01:47,466
bütün evreni içine alan karla kaplı bir alanı düşünmek gibidir.

37
00:01:48,149 --> 00:01:51,727
Peki, Higgs Bozonu nerede devreye giriyor?

38
00:01:52,262 --> 00:01:55,188
Biz karın neyden oluştuğunuğu biliyoruz., değil mi?

39
00:01:55,188 --> 00:01:57,249
Kar tanelerinden oluşur.

40
00:01:57,441 --> 00:02:01,923
Aynı şekilde bu evrensel Higgs kar alanı,

41
00:02:01,923 --> 00:02:04,913
küçük "quantadan" (miktalarlardan) oluşur

42
00:02:04,913 --> 00:02:09,654
bu quanta kar tanecikleri gibidir, işte bu Higgs Bozonu dediğimiz şeydir.

43
00:02:13,076 --> 00:02:16,890
Higgs Bozonunun diğer tüm temel parçacıklara kütle verme

44
00:02:16,890 --> 00:02:19,251
görevi vardır.

45
00:02:21,835 --> 00:02:25,414
Eğer Standart Model'in temel denklemlerine bakarsanız,

46
00:02:25,414 --> 00:02:29,629
ki bunu T- shirt'ümün üzerinde görebilirsiniz,

47
00:02:30,311 --> 00:02:33,013
oldukça simetriktirler; birbirinden farklı

48
00:02:33,202 --> 00:02:35,681
tüm parçacıklar aynı şekilde görünürler.

49
00:02:36,206 --> 00:02:38,955
En azından ilk iki satırda

50
00:02:39,032 --> 00:02:42,887
birbirinden farklı kütlelere sahip parçacıkları birbirinden ayırabilecek hiç birşey yok.

51
00:02:43,891 --> 00:02:46,459
Ama bu simetrinin kırılması gerekiyor.

52
00:02:46,998 --> 00:02:49,192
elektronlar müonlardan hafiftir.

53
00:02:49,323 --> 00:02:51,318
üst kuark ise günlük çekirdeği oluşturan kuarklardan

54
00:02:51,349 --> 00:02:53,657
çok daha ağırdır.

55
00:02:54,026 --> 00:02:57,678
Yani, ilk iki satır, simetrik hatlar,

56
00:02:57,770 --> 00:02:59,350
sadece orada göründüğü gibi olamaz

57
00:02:59,442 --> 00:03:02,478
ayırım yapan birşey olmak zorunda,

58
00:03:02,540 --> 00:03:05,220
farklı tiplerdeki parçacıklar arasında bir ayırım çizen birşey.

59
00:03:05,824 --> 00:03:07,847
Ve bu Higgs Bozonun işi,

60
00:03:07,924 --> 00:03:11,076
bu alttaki iki satırın işi.

61
00:03:11,153 --> 00:03:15,456
Bu farklı tiplerdeki quark, elektron ve müonların nasıl

62
00:03:15,564 --> 00:03:17,763
olduklarına bağlı olarak

63
00:03:17,810 --> 00:03:22,839
Higgs Buzonu, Higgs alanıyla, nasıl bir bağlantı kurduklarına bağlı olarak

64
00:03:22,839 --> 00:03:25,049
parçacıklar farklı kütleler edinirler.

65
00:03:25,142 --> 00:03:27,967
Bu parçacıklar arasındaki simetri bozulur.