0:00:00.246,0:00:03.512
Higgs nedir*

0:00:03.785,0:00:07.333
1964'den beri Englert, Brout ve Higgs tarafından önerilen

0:00:07.579,0:00:11.030
boş uzayın bir mecra olduğu

0:00:11.586,0:00:15.287
ve parçacıkların bu mecra içerisinde hareket ettikçe

0:00:16.117,0:00:19.575
bazılarının bu mecrayla etkileşime girdiği

0:00:19.775,0:00:21.752
bazılarınınsa girmediği

0:00:21.798,0:00:23.906
fikri var.

0:00:24.119,0:00:26.890
Bu mecra ile etkileşimi olanlar

0:00:26.982,0:00:28.667
kütle kazanırlar,

0:00:28.744,0:00:31.450
ve etkileşime girmeden bu mecranın içinden geçenlerse

0:00:31.511,0:00:33.557
kütlesiz parçacıklardır.

0:00:34.065,0:00:36.421
Bir benzetme vereyim:

0:00:36.421,0:00:39.985
Uçsuz bucaksız karla kaplı bir alan hayal edin

0:00:40.139,0:00:42.774
tüm alana yayılan

0:00:43.113,0:00:46.824
düzlük, herhangi bir coğrafi özelliği olmayan, tüm yönlere giden,

0:00:47.474,0:00:49.565
belki orta Sibirya.

0:00:50.215,0:00:52.264
Düşünün şimdi bu kar kaplı alandan

0:00:52.279,0:00:53.720
geçmeye çalışıyorsunuz.

0:00:54.028,0:00:56.295
Belki bir kayakçısınız.

0:00:56.356,0:00:58.503
ve tepeden aşağı kayıyorsunuz

0:00:58.503,0:00:59.941
bu Higgs alanıyla etkileşime girmeyen

0:00:59.941,0:01:02.287
bir parçacık gibidir,

0:01:02.287,0:01:05.869
karın içinde kaybolmaz, çok hızlı gider

0:01:06.053,0:01:09.985
Bu ışık hızında hareket eden kütlesi olmayan bir parçaçık gibidir.

0:01:10.873,0:01:13.236
Ama belki kayağınız yok, sadece kar ayakkabılarınız var...

0:01:13.236,0:01:16.841
Bu durumda Higgs Alanında zorlanırsınız.

0:01:17.444,0:01:20.678
Kayakçıdan daha yavaş gidersiniz

0:01:20.770,0:01:23.010
ışık hızından daha düşük bir hızda.

0:01:23.071,0:01:25.533
Bu parçacık ise diğeri gibi kütlesiz değildir. Higgs alanı ile bağlantı halindedir

0:01:25.533,0:01:29.087
etkileşim içerisindedir.

0:01:29.621,0:01:33.114
Ve son olarak, sadece botlarınız varsa

0:01:33.160,0:01:35.769
kara gömülürsünüz.

0:01:35.769,0:01:37.592
çok yavaş gidersiniz

0:01:37.638,0:01:40.170
aynı büyük kütleli parçacık gibi.

0:01:40.508,0:01:44.586
Yani, bu Higgs alanını düşünmek

0:01:44.586,0:01:47.466
bütün evreni içine alan karla kaplı bir alanı düşünmek gibidir.

0:01:48.149,0:01:51.727
Peki, Higgs Bozonu nerede devreye giriyor?

0:01:52.262,0:01:55.188
Biz karın neyden oluştuğunuğu biliyoruz., değil mi?

0:01:55.188,0:01:57.249
Kar tanelerinden oluşur.

0:01:57.441,0:02:01.923
Aynı şekilde bu evrensel Higgs kar alanı,

0:02:01.923,0:02:04.913
küçük "quantadan" (miktalarlardan) oluşur

0:02:04.913,0:02:09.654
bu quanta kar tanecikleri gibidir, işte bu Higgs Bozonu dediğimiz şeydir.

0:02:13.076,0:02:16.890
Higgs Bozonunun diğer tüm temel parçacıklara kütle verme

0:02:16.890,0:02:19.251
görevi vardır.

0:02:21.835,0:02:25.414
Eğer Standart Model'in temel denklemlerine bakarsanız,

0:02:25.414,0:02:29.629
ki bunu T- shirt'ümün üzerinde görebilirsiniz,

0:02:30.311,0:02:33.013
oldukça simetriktirler; birbirinden farklı

0:02:33.202,0:02:35.681
tüm parçacıklar aynı şekilde görünürler.

0:02:36.206,0:02:38.955
En azından ilk iki satırda

0:02:39.032,0:02:42.887
birbirinden farklı kütlelere sahip parçacıkları birbirinden ayırabilecek hiç birşey yok.

0:02:43.891,0:02:46.459
Ama bu simetrinin kırılması gerekiyor.

0:02:46.998,0:02:49.192
elektronlar müonlardan hafiftir.

0:02:49.323,0:02:51.318
üst kuark ise günlük çekirdeği oluşturan kuarklardan

0:02:51.349,0:02:53.657
çok daha ağırdır.

0:02:54.026,0:02:57.678
Yani, ilk iki satır, simetrik hatlar,

0:02:57.770,0:02:59.350
sadece orada göründüğü gibi olamaz

0:02:59.442,0:03:02.478
ayırım yapan birşey olmak zorunda,

0:03:02.540,0:03:05.220
farklı tiplerdeki parçacıklar arasında bir ayırım çizen birşey.

0:03:05.824,0:03:07.847
Ve bu Higgs Bozonun işi,

0:03:07.924,0:03:11.076
bu alttaki iki satırın işi.

0:03:11.153,0:03:15.456
Bu farklı tiplerdeki quark, elektron ve müonların nasıl

0:03:15.564,0:03:17.763
olduklarına bağlı olarak

0:03:17.810,0:03:22.839
Higgs Buzonu, Higgs alanıyla, nasıl bir bağlantı kurduklarına bağlı olarak

0:03:22.839,0:03:25.049
parçacıklar farklı kütleler edinirler.

0:03:25.142,0:03:27.967
Bu parçacıklar arasındaki simetri bozulur.