[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:00.25,0:00:03.51,Default,,0000,0000,0000,,Kio estas la higza kampo kaj higza bosono?
Dialogue: 0,0:00:03.78,0:00:07.33,Default,,0000,0000,0000,,Ekde 1964 ni havas ideon
Dialogue: 0,0:00:07.58,0:00:11.03,Default,,0000,0000,0000,,proponitan de Englert, Brout kaj Higgs
Dialogue: 0,0:00:11.59,0:00:15.29,Default,,0000,0000,0000,,ke malplena spaco estas kiel medio
Dialogue: 0,0:00:16.12,0:00:19.58,Default,,0000,0000,0000,,kaj dum partikloj vojaĝas tra tiu medio,
Dialogue: 0,0:00:19.78,0:00:21.75,Default,,0000,0000,0000,,iuj interagas kun ĝi,
Dialogue: 0,0:00:21.80,0:00:23.91,Default,,0000,0000,0000,,aliaj ne interagas kun ĝi.
Dialogue: 0,0:00:24.12,0:00:26.89,Default,,0000,0000,0000,,Kiuj interagas la medion,
Dialogue: 0,0:00:26.98,0:00:28.67,Default,,0000,0000,0000,,tiuj akiras mason,
Dialogue: 0,0:00:28.74,0:00:31.45,Default,,0000,0000,0000,,kaj, kiuj ne interagas la medion,
Dialogue: 0,0:00:31.51,0:00:33.56,Default,,0000,0000,0000,,tiuj estas partikloj senmasaj.
Dialogue: 0,0:00:34.06,0:00:36.42,Default,,0000,0000,0000,,Mi montru per analogio:
Dialogue: 0,0:00:36.42,0:00:39.98,Default,,0000,0000,0000,,imagu senliman kampon da neĝo
Dialogue: 0,0:00:40.14,0:00:42.77,Default,,0000,0000,0000,,etendatan tra ĉiom da spaco,
Dialogue: 0,0:00:43.11,0:00:46.82,Default,,0000,0000,0000,,platan, sentrajtan, ĉiudirektan,
Dialogue: 0,0:00:47.47,0:00:49.56,Default,,0000,0000,0000,,eble meze de Siberio.
Dialogue: 0,0:00:50.22,0:00:52.26,Default,,0000,0000,0000,,Nun imagu ke vi provas transiri
Dialogue: 0,0:00:52.28,0:00:53.72,Default,,0000,0000,0000,,tiun neĝan kampon.
Dialogue: 0,0:00:54.03,0:00:56.30,Default,,0000,0000,0000,,Do eble vi skias
Dialogue: 0,0:00:56.36,0:00:58.50,Default,,0000,0000,0000,,kaj vi tuŝflugas la suprejon,
Dialogue: 0,0:00:58.50,0:00:59.94,Default,,0000,0000,0000,,nu tio estas kiel partiklo
Dialogue: 0,0:00:59.94,0:01:02.29,Default,,0000,0000,0000,,kiu ne interagas kun la higzejo,
Dialogue: 0,0:01:02.29,0:01:05.87,Default,,0000,0000,0000,,ĝi ne sinkas en la neĝon, ĝi rapidegas.
Dialogue: 0,0:01:06.05,0:01:09.98,Default,,0000,0000,0000,,Tio estas kiel partiklo senmasa lumrapidanta.
Dialogue: 0,0:01:10.87,0:01:13.24,Default,,0000,0000,0000,,Sed eble vi surportas neĝŝuojn,
Dialogue: 0,0:01:13.24,0:01:16.84,Default,,0000,0000,0000,,kaj tiukaze vi ja iom sinkas en la higzan neĝan kampon,
Dialogue: 0,0:01:17.44,0:01:20.68,Default,,0000,0000,0000,,vi malpli rapidas ol la skianto,
Dialogue: 0,0:01:20.77,0:01:23.01,Default,,0000,0000,0000,,malpli ol la lumrapido,
Dialogue: 0,0:01:23.07,0:01:25.53,Default,,0000,0000,0000,,nu tio estas kiel partiklo kun maso, ĉar vi
Dialogue: 0,0:01:25.53,0:01:29.09,Default,,0000,0000,0000,,konektiĝas, interagas, kun la neĝa higzejo.
Dialogue: 0,0:01:29.62,0:01:33.11,Default,,0000,0000,0000,,Kaj fine, se vi surportas botojn,
Dialogue: 0,0:01:33.16,0:01:35.77,Default,,0000,0000,0000,,tiam vi enprofundiĝas en la neĝon,
Dialogue: 0,0:01:35.77,0:01:37.59,Default,,0000,0000,0000,,kaj vi tre malrapidas,
Dialogue: 0,0:01:37.64,0:01:40.17,Default,,0000,0000,0000,,kaj tio estas kiel partiklo masega.
Dialogue: 0,0:01:40.51,0:01:44.59,Default,,0000,0000,0000,,Do, konsideru la higzejon kiel
Dialogue: 0,0:01:44.59,0:01:47.47,Default,,0000,0000,0000,,tiu universala neĝejo.
Dialogue: 0,0:01:48.15,0:01:51.73,Default,,0000,0000,0000,,Nu, pri kio temas la higza bosono mem?
Dialogue: 0,0:01:52.26,0:01:55.19,Default,,0000,0000,0000,,Ĉiu scias el kio neĝo kreiĝas, ĉu ne.
Dialogue: 0,0:01:55.19,0:01:57.25,Default,,0000,0000,0000,,El neĝeroj.
Dialogue: 0,0:01:57.44,0:02:01.92,Default,,0000,0000,0000,,Sammaniere, la higzejo
Dialogue: 0,0:02:01.92,0:02:04.91,Default,,0000,0000,0000,,konsistas el etaj kvantumoj,
Dialogue: 0,0:02:04.91,0:02:09.65,Default,,0000,0000,0000,,kaj tiuj kvantumoj estas kiel la neĝeroj, kaj ni nomas ilin higzaj bosonoj.
Dialogue: 0,0:02:13.08,0:02:16.89,Default,,0000,0000,0000,,La higza bosono, la higzo, funkcias masigi
Dialogue: 0,0:02:16.89,0:02:19.25,Default,,0000,0000,0000,,al ĉiuj aliaj partikloj.
Dialogue: 0,0:02:21.84,0:02:25.41,Default,,0000,0000,0000,,Se vi pripensas la bazajn ekvaciojn
Dialogue: 0,0:02:25.41,0:02:29.63,Default,,0000,0000,0000,,de la Norma Modelo, kiel skribita sur mia toĉemizo,
Dialogue: 0,0:02:30.31,0:02:33.01,Default,,0000,0000,0000,,rimarkindas ke ili tre simetrias, tiel ke
Dialogue: 0,0:02:33.20,0:02:35.68,Default,,0000,0000,0000,,ĉiuj partikloj ŝajnas samaj.
Dialogue: 0,0:02:36.21,0:02:38.96,Default,,0000,0000,0000,,Almenaŭ je la supraj du linioj, estas nenio
Dialogue: 0,0:02:39.03,0:02:42.89,Default,,0000,0000,0000,,por distingi la partiklojn kiuj posedas malsamajn masojn ekzemple.
Dialogue: 0,0:02:43.89,0:02:46.46,Default,,0000,0000,0000,,Sed tiu simetrio rompiĝendas,
Dialogue: 0,0:02:46.100,0:02:49.19,Default,,0000,0000,0000,,elektronoj malpli pezas ol muonoj,
Dialogue: 0,0:02:49.32,0:02:51.32,Default,,0000,0000,0000,,la ver-kvarko multe multe pli pezas
Dialogue: 0,0:02:51.35,0:02:53.66,Default,,0000,0000,0000,,ol la kvarkoj de ĉiutagaj nukleoj.
Dialogue: 0,0:02:54.03,0:02:57.68,Default,,0000,0000,0000,,Do, la du supraj linioj, la simetriaj linioj,
Dialogue: 0,0:02:57.77,0:02:59.35,Default,,0000,0000,0000,,ne povas esti la tuto,
Dialogue: 0,0:02:59.44,0:03:02.48,Default,,0000,0000,0000,,devas ekzisti io por distingi
Dialogue: 0,0:03:02.54,0:03:05.22,Default,,0000,0000,0000,,inter la malsamaj partiklaj specoj.
Dialogue: 0,0:03:05.82,0:03:07.85,Default,,0000,0000,0000,,Kaj jen la funkcio de la higzo,
Dialogue: 0,0:03:07.92,0:03:11.08,Default,,0000,0000,0000,,jen la funkcio de la du malsupraj linioj.
Dialogue: 0,0:03:11.15,0:03:15.46,Default,,0000,0000,0000,,Depende de kiel la diversspecaj kvarkoj
Dialogue: 0,0:03:15.56,0:03:17.76,Default,,0000,0000,0000,,aŭ la elektrono kaj muono,
Dialogue: 0,0:03:17.81,0:03:22.84,Default,,0000,0000,0000,,depende de kiel ili interagas kun la higzejo, la higzaj bosonoj,
Dialogue: 0,0:03:22.84,0:03:25.05,Default,,0000,0000,0000,,ni kredas ke ili akiras malsamajn masojn.
Dialogue: 0,0:03:25.14,0:03:27.97,Default,,0000,0000,0000,,La simetrio inter tiuj partikloj rompiĝis.