WEBVTT

00:00:00.246 --> 00:00:03.512
?Higgs nədir

00:00:03.785 --> 00:00:07.333
Bu ideya bizə 1964 cu ildən

00:00:07.579 --> 00:00:11.030
Englert, Brout, və Higgs tərəfindən təklif olunmuşdur

00:00:11.586 --> 00:00:15.287
boş sahə ötürücüyə ( mühitə) bənzəyir

00:00:16.117 --> 00:00:19.575
və hissəciklər bu mühitdə hərəkət edəndə

00:00:19.775 --> 00:00:21.752
bəziləri bununla qarşılıqli əlaqə yaradir

00:00:21.798 --> 00:00:23.906
Bəziləri əlaqə yaratmır

00:00:24.119 --> 00:00:26.890
bu mühitlə əlaqə yaradan hissəciklər

00:00:26.982 --> 00:00:28.667
kütlə qazanırlar

00:00:28.744 --> 00:00:31.450
və əlaqə yaratmayan hissəciklər

00:00:31.511 --> 00:00:33.557
kütləsiz hissəciklərdir

00:00:34.065 --> 00:00:36.421
icazə verin sizə bir oxşarlıq göstərim

00:00:36.421 --> 00:00:39.985
sonsuz bir qar sahəsi təsəvvür edin

00:00:40.139 --> 00:00:42.774
hər tərəfi örtən

00:00:43.113 --> 00:00:46.824
aydin,tamam düz, bütün istiqamətlərə gedən

00:00:47.474 --> 00:00:49.565
ola bilsin, Sibirin ortasında

00:00:50.215 --> 00:00:52.264
İndi təssəvvür elə ki, sən

00:00:52.279 --> 00:00:53.720
bu qar sahəsini keçməyə cəhd edirsən

00:00:54.028 --> 00:00:56.295
Ola bilsin, sən xizək sürənsən

00:00:56.356 --> 00:00:58.503
və sən təpənin üstündən keçirsən

00:00:58.503 --> 00:00:59.941
bu o hissəciyə bənzəyir ki

00:00:59.941 --> 00:01:02.287
Higg sahəsi ilə qarşılıqlı təsirdə olmur

00:01:02.287 --> 00:01:05.869
bu qarda batmir, çox sürətlə gedir

00:01:06.053 --> 00:01:09.985
Bu kütləsi olmayan işıq sürətilə hərəkət edən hissəcikdir

00:01:10.873 --> 00:01:13.236
lakin, ola bilsin, sənin qar ayaqqabilarin var

00:01:13.236 --> 00:01:16.841
bu halda sən Higgsin qar sahəsinə batırsan

00:01:17.444 --> 00:01:20.678
sənin sürətin xizəkçiyə nisbətən azdır.

00:01:20.770 --> 00:01:23.010
işıq sürətindən də azdır

00:01:23.071 --> 00:01:25.533
Bu kütləsi olan hissəcikdir, çünki sən

00:01:25.533 --> 00:01:29.087
Higgs qar sahəsi ilə əlaqədəsən ,qarşılıqli təsirdəsən

00:01:29.621 --> 00:01:33.114
və nəhayət, əgər sən çəkmələri geyinibsənsə

00:01:33.160 --> 00:01:35.769
o halda sın qarda daha dərin batacaqsan

00:01:35.769 --> 00:01:37.592
çox yavaş gedəcəksən

00:01:37.638 --> 00:01:40.170
və bu kütləsi böyük olan hissəcikdir

00:01:40.508 --> 00:01:44.586
Beləliklə, bu Higgs sahəsini

00:01:44.586 --> 00:01:47.466
universal qar sahısi kimi düşünün

00:01:48.149 --> 00:01:51.727
İndi, Higgs bosonu haradan gəlir,

00:01:52.262 --> 00:01:55.188
Biz hamımız qarın nədən yarandığını bilirik, düzdür

00:01:55.188 --> 00:01:57.249
bu qar dənəciklərindən yaranıb

00:01:57.441 --> 00:02:01.923
eyni yolla, bu universal Higgs qar sahəsi

00:02:01.923 --> 00:02:04.913
kiçik kvantlardan yaranıb

00:02:04.913 --> 00:02:09.654
o kvantlar, qar dənəciklərinə bənzəyi.,Belə ki, biz onu Higgs boson adlandırırıq

00:02:13.076 --> 00:02:16.890
Higgs boson hissəciyinin vəzifəsi

00:02:16.890 --> 00:02:19.251
bütün elementar hissəciklərə kütlə verməkdir

00:02:21.835 --> 00:02:25.414
əgər sən

00:02:25.414 --> 00:02:29.629
standar modelin əsas bərabərliyinə baxsan, t-shirtumdə yazıldığı kimi

00:02:30.311 --> 00:02:33.013
onlar çox simmetrikdir

00:02:33.202 --> 00:02:35.681
bütün müxtılif hissəciklər eyni anda üzə çıxır

00:02:36.206 --> 00:02:38.955
ən azı, yuxarı 2 sətrdə

00:02:39.032 --> 00:02:42.887
hissəciklərin müxtəlif ölçülü olmasını fərqləndirəcək heç nə yoxdur

00:02:43.891 --> 00:02:46.459
Lakin, simmetriya pozulmalidir

00:02:46.998 --> 00:02:49.192
elektronlar muonlardan daha işıqlıdır

00:02:49.323 --> 00:02:51.318
yuxarı kvark

00:02:51.349 --> 00:02:53.657
gündəlik yaranan atomdan daha ağırdır

00:02:54.026 --> 00:02:57.678
belə ki, ən yuxari 2 xətt, simmetrik olanlar

00:02:57.770 --> 00:02:59.350
orda ola bilməzlər

00:02:59.442 --> 00:03:02.478
ixtisar etmək üçün bir şey olmalıdır

00:03:02.540 --> 00:03:05.220
müxtəlif tipıi hissəcikləri fərqləndirmək üçün bir sey olamlıdır

00:03:05.824 --> 00:03:07.847
və bu Higgs boson hissəciyinin vəzifəsidir

00:03:07.924 --> 00:03:11.076
və bu aşağı 2 xəttin vəzifəsidir

00:03:11.153 --> 00:03:15.456
müxtəlif kvantlarin tipindən

00:03:15.564 --> 00:03:17.763
elentron və muon

00:03:17.810 --> 00:03:22.839
onların Higgs sahısilə əlaqə yaratmasından asılı olaraq,

00:03:22.839 --> 00:03:25.049
biz inaniriq ki onlar müxtəlif kütlə qazanırlar

00:03:25.142 --> 00:03:27.967
bu hissəciklər arasında olan simmetriya pozulur